Alþýðublaðið - 16.10.1940, Side 3

I
MIÐVIKUÐAGUR 18. OKT. 194»
---------- SLÞÝÐUBLAðlB --------------------
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau i
AI.ÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
---------------------------1--------------♦
Skattgreiðsla eða ölmusugjafir?
ISAMTALI, sem Morgunblað-
ið átti við Ólaf Tbors at-
vinnvmálaráðherra og formann
'Sjá 1 fstæði sflokk sins síðast liðinn
sunnudag, iagði það fy.rix hann
-svofellda spurningu: „Hefir Sjálf-
stæðisf'liokkurinn rætt sérstaklega
w,m skattfrelsi útgerðarinnar?“
Og svar ólafs Thiors var þetta:
„Já, á pað hefir verið minnzt, en
ekki kornizt að neinni endanlegri
niðuTstöðu“!
Hvað segja meinnn ú um ainn-
að eins? Sjálfstæðisfliokk'uirinn,
„flokkur allra stétta“, eins og
hann kallar sig, hefir enn ekki
komizt að neinni endanlegri nið-
tirstöðu nm það, hvort hann eigi
að beita sér fyTir því eða berjast
á nióti því, að skattfrelsi útgerð-
arinnar sé afnumið, og stétt, sem
ralkað hefir saman milljónagróða
síðan stríðið hófst, meiri gróða
■en dæmi eru til hér á landi, sé
látin taka sinn þátt í ]>ví, að hera
byrðar hins opinbera. Það er eitt-
hvað annað en þegar Sjálfstæðis-
fliokkurinn var að leggja eina
milljón króna í auknum útsvör-
u.m á herða-r almennings hér í
Reykjavík í vor. Þá var hann
ekki lengi að kiomast að endan-
legri niðurstöðu. Þannig er um-
hyggju þessa flokks deilt meðal
„allra stétta".
En þó að Sjálfstæðisfliokkurinn
sem slíkur hafi enn ekki komizt
að neinni endanlegri niðurstöðu
um það, hvaða afstöðu hann skuli
táka til skattfrelsisins, þá er for-
miaöur haus, stórútgerðarmaðar-
inn ólafur Thiors, bersýiiiiega
ekkert feiminn við það, að segja
Tneiningu sína um málið. Og
hún er sú, að stríðsgróði útgerð-
arinnar eigí að halda áfram að
vera skattfrjáls, enda hafi til-
- gangur alþingis nneð skattfrelsis'
lögunum ekki getað verið neinn
•annar en sá, að værrtanlegur
stríðsgróði útgerðarinnar yrði lát-
inn vera skaittfrjáls!
Það mun nú seninilega ekki
koma neinum á óvart, þó að
stö rútger ðarmaöuri nn ólafur
Tlnors geri kröfu til þess, að al-
ahenningi sé látið blæða áfram,
eins og undanfarin tvö ár, til
þess að hann og stéttarbræður
hans fái að hafa stríðsgróða sinn
skattfrjálsan. En það getur varla
hjá því farið, að það veki nokkra
eftirtekt, að alþingismaðurinn og
atvinnumálaráðherranin Ólafur
Thors, skuli gefa svo nýstárlega
túlkun á tilgangi alþíngis með
skattfrelsislö'gunum, og verður
fróðlegt að sjá það í vetur, hvort
alþingi vill kannast við það, að
hafa með þeim ællað að skapa
hér sérréttindi fyrir stríðsgróða-
stétt.
Annars er ólafur Thors svo
höfðinglegur aö bjóða hinu opin-
bera nokkrar sárabætur. ef stríðs-
gróðinn fái áfram að vera skatt-
frjáls. Hann „gæti \æl hugsað
sér,“ eins og komizt er að orði
í samtalinu við Moigunblaðið, að
í stað þess að leggja útsvar á
toigaraútgerðina, „yrðu gerðir
frjálsir samningar milli aðilja,
sem tryggðu1 hlutaðeigandi bæj-
arfélögum það, sem þeim,“ þ. e.
ekki bara bæjiarfélögunuim h.eld-
ur Líka togaraféiögunum, „þætti
sanngjarnt, án þess að útgerð-
inni yrði þetta mjög tilfinnan-
legt.“ Og ennfremiur segir ólaf-
ur Thors, að „sér persónule.ga
fyndist geðfellt11 — Hvilíkt geð!
— að tekjuskattur yrði 'heldur
ekki innhehntur hjá útgerðinni,
en að hún gæfi í þess stað fé
til þess að reisa sjómannaskóla!
í stUttu máli: ,i stað skattf
greiðslu af stríðsgróða útgerðar-
innar býður ólafur Thiors upp
á ofurlitlar ölmusugjafir. Og út
aif slíku höfðinglyndi ætlar nú
Morgunblaðið alveg að rifna.
„Mjög væri ánægju]egt,“ sagði
það í ritstjórnargrein . sinni í
gær, ,.ef samkomulag gæti iDrðið
urn framikvæmd þeirrar hug-
niyndar, sem ólafur Thors at-
vinnum álaráðherra varpaði fram
hér í blaðinu á sunnudag við-
víkjandi byggingu sjámanniaskóla.
... Bkki þarf.annað en að ríkis-
stjórnin komi sér saman um
þessa lausn málsins, því að hitt
þarf ekki _að efa, að. útgerðar-
rnenn myndu fúsir til aö gera
sína skylidu í málinu“!
Nei, hver efast uim það, að
Ólafur Thors iog hans nótar
myndu fúslegai kaupa sig Undan
réttlátri skattgreiðslu af striðs-
gróða sínum nneð ofurlítilli öl-
musugjöf?! En hvað mundu ÓI-
afur Thors og Miorgunblaðið
siegja um það, ef menn úr öð.r-
u.m stéttum kæmu með eitthvað
svipaðar tillögur? Verkamenn til
dæmis með þá tiilögu, að þeir
greiddu ekki hærra útsvar en
þeim sjálfum sýndist, og iðnað-
aranenn með þá tillögu, að þeir
gæfu fé til þess að byggja iðn'-
skóla, í stað þess að borga skatt!
Myndi ekki Morgunblaðið telja
það „mjöig ánægjulegt“, ef „sam-
konmlaig gæti orðið um fram-
kvæmd þeirrar hugmyndar"? Og
heldur það ekki, að gaman væri
aö stjórna Revkjavík og raúnar
íandinu öllu, eftir að svo væri
komið?
Nei, ef einhver ábyrgðaríaus og
lítt þektur loddari og fjárplógs-
maður hefði komið fram með þá
hugmynd, sem ólaifur Thors hefir
talið sér sæmandi i samtali sínu
við Morgunblaðið, myndi það
varla hafa þótt neitt tiitökuimál.
En að maður í einni af æðstu
og ábyrgðarmestu trúnaðarstöð-
um þjóðarinnar skuli bjóða upp
á slíkt — það tekur í sannleika
út yfir allan þjófabálk.
Ef Ólafur Thors og stéttar-
bræður hans gera þá skyldu sína
við þjóðina, að greiða skatta til
Síldveiðarnar í sumar:
Fleiri verksmiðjur eða þrær
til að kæia og geyma síldina?
i ^ 1 ' r- r i 11 --ni.i'Mft.1 íii
Niðurí.
Ef hugsað hefði verið um að
gera verksmiðjurnar svo úr garði,
að þær gætu haldizt í fullum
vinnsluafköstum með hræðslu á
gamalli síld j.afnt sem nýrri, má
gera ráð fyrir að þær hefðu get-
að brætt sem svarar 3—4 þús.
málum meira á sólarhring held-
ur en raun varð á, en það gerir
hv'orki meira né minna en rúm-
lega 200 þús. mál yfir allam síld-
veiðitímann, eða verðmæti til
síklareiggnda, sjómanna og út-
gerðarmanna, sem nemur urn —
tveim iog, Hálfri mllijón krónia.
Áður en Gísli Halldórsson fyrr-
verandi framkvæmidastjóri fór
frá verksmiðjunum hafði hann
gert tilraun með kælingu sild-
ar. Tilraunin heppnaðist ágæt-
lega, og sýndi að síld má geyma
lengi, án þess hún skemmist.
Tilraunin sýndi einnig, að með
kæliaðferð Gísla verður jafnvel
ódýrara að geyma síldina, heldur
en með aðferð þeirri, sem letngst
af hefir verið notuð.
; Maður skyldi nú ætla að
þessum tilraunum Gísla hefðiver-
ið haldið áfram af eftirmanni
hans. En það var síður en svo.
Ekkeri: var gert í þá látt, tP'g
þó var stór og góð geymisluþró
tií, sem Gísli hafði látið byggja,
einmitt í því augnamiði, að í
henni yrði geymd sí!d með kæli-
aðferð hans.
I sumar hafa þó þrjár tilraunir
verið gerðar með kælingu síld-
ar, en við mjög síæm skilyrði.
En þær voru ekki gerðar afsíld-
arverksmiöjum ríkisins, eins og
þó hefði verið eðlilegast, því
sannarlega ber þeim að hafa for-
lýstuna í þessum. málum. Um á-
rangur þessara tilrauna veit ég
ekki nema hjá ,,Rauðku“ en þar
var hann vonum framar. Síldinni
var landað 14. ágúst, 880 málum,
iog var hún 5 daga gömul úr
skipi, ojg þvi farin talSvert að
s!'enma“. Snjó varð að sækja
’a-gt upp í fjall og kostaði a.lls
um 700 krónur, og vinna við
kælinguna varð um 300 kr. fram-
yfir það, sem orðið hefði, ef
síldin hefði bara verið söltuð eins
Oig venja er til til. Miklu minna
þurfti af salti, heldur en ef ein-
ungis hefði verið saltað, og
dregst þar allverulega frá þess-
um kiostnaði.
Þró sú, sem sildin var geymd
í, er mjög einföld og ófullkom-
in og algeriega óeinangruð. 13.
spgt. eða réttunr mánuði síðar
var síld þessi tekin til vinnslu
og sagði Snorri Stefánsson fram-
kvæmdarstjóri mér, að ágætlega
hefði gengið að bræða og af-
urðir verið mjög sæmilegar.
Sagði Snorri einnig, að ef venju-
leg geymsluaðferð hefði verið
hins opinbei'a á næsta ári í ein-
hverju skynsamlegu hlutfalli við
stríðsgróða sinn undanfarið, þá
þarf hún áreiðanlega ekki á nein-
um ölmusugjöfum frá þeim að
halda til þess að byggj'a vand-
aðan og virðulegan sjómanna-
skóla.
Eftir Jón Sigurðsson erindreka.
--—.-■
notuð við síld þessa, hefði hún
verið algeriega óhæf til vinnslu,
nenia þá að blanda hana með
nýrri og betri.
Lýsið var mikið, ljóst og fall-
egt, og efnagreining á mjölinu
eins og hér segir:
Protein . . . 65,6%
Vatn .... 9,3%
Salt .... 3,0%
Fita .... 10,0%
Ammoníak, , 0,23%
Kælitili'aun þessi, sýndi ágætan
árangur og sannar, að kæliþrær
þurfa ekki að vera sérlega full-
komnar til þess að geyma mjög
sæmilega og kostnaður við
geymsluna þarf ekki að verða
ýkja mikill, ef snjór væri t. d.
tekinn að vetri til og geymdur
þar til þyrfti að nota hann Von-
andi hafa framkvæmdarstjóri og
stjórn rikisverksmiðjanna fengið
það mikinn lærdóm á þessu
sumri, að gerðar verði ráðstaf-
anir til þess að á næstu síldar-
veriíð verði hægt að geyma síld-
ina óskemmda. Það mætti því
ætla að fleiri þrær yrðu byggðar
í þessu skyni, ef efni væri fáan-
■legt. ■ ; : , ,1 ;
Tvö sjónarinið eru uppi um
það hvað gera beri til aukningar
veiðimöguleikum ]>ess flota, sem
til er. Annað er, að byggðar
verði fleiri verksmiðjur, en hitt,
að byggðar verði margar og stór-
ar kæliþrær.
Að sjálfsögðu er nauðsynlcgt
að auka eitthvað við verksmiðj-
urnar frá því, sem nú er, en
vitanlega á það sér takmörk, hve
mikið má hæta við þann verk-
smiðjukost, sem til er.
Með þeim verksmiðjum, sem til
eru nú, má búast við, að hvort-
tveggja geti komið fyrir á reinu
o,g sama sumri, að veiði tapist
stórkostlega vegna löndunarbiða
skipanna, o.g að verksmiðjumar
stöðvist á einhverju tímabili
vegna vöntunar á síld. Verksmiðj
ur vierða aldrei byggðar það
margar og miklar, að þær hafi
undan að bræða, þegar veiði-
hrotnr eru rrfestar. Ef hinsvegar
væru gerðar ráðstafanir til þess
að geyma mikið af sild til
síðari vinnslu, væri það til þess,
að tryggt yrði ’ajð verksmiðj-
urnar vantaði aldrei síld á
vinnslutímabilinu, vinnslutíma
mætti lengja að miklum mun, og
reksturskostnaður pr. mál yrði
lægri.
Ég hefi sýnt fram á, að fyrir
slóðaskap og skammsýni þeirra,
sem með völdin fara í bræðslu-
síldarmálunum, hafa íslenzkir sjó-
menn og útgerðarmenn tapað 1
í sumar, sem nemur 7—8 mill-
ónum króna.
Það sem ber að gera fyrir
næsttu sílidiarvertíði, er, að bygigð
verði 5—10 þús. mála verksmiðja,
að fengmar verði aukapressur í
þær verksmiðijiur, sem til eru, svo
halda megi þeim alltaf í fúlllum
afköstum, iog sérstaklega að
byggðar verði stórar kælaþrær.
Nú hafa Framsóknarmenn hald
ið því fram, ,og að \sjálfsögðu,
munu nokkrir „í stað“ standandi
íhaldsmenn taka þar undir með
þeim, að það ,sé bæði ,ótímabært
iog máttlaust hjal, ,að vera að
ræða um byggingu kæli-
þróa, byggingu nýrra |Verksmiðja
og endurbætur á þeim gömlu,
vegna ]>ess, að jframleitt hafi
verið mikíð meira ,í sumar af
síldariýsi og mjöli, ,en markaður
hafi verið til fyrir. Einnig það,
að ekki sé til neins að vera
að tala um veiðitap skipa í sum-
ar af sömu ástæðum.
En þessum mönnutn .skal áþað
bent, að sá rökstuðningur dugar
ekki tíl þess ,að þvo af ráðandi
mönnuin þá óhæfu, að hafa veitt
hinum erlendu skipum veiðileyfi
iog löndun á 280 þús. málum
eða þar um ,bil á siama tíma sem
verksmiðjur vantlaði til þess að
fiallnæigiia þörf þess veiíðiflota,
sem tii er í lamdinu.
Þá skal og ,þeim sömu mönn-
um bent á rþað, að þær ráðstaf-
anir, sem gera ,þarf til trygging-
ar þessum atvinnuvegi í framtíð-
inni, má ekki jniða við það á-
stand sem var í sumar, eða þær
aðstæður, því hvorttveggja er, að
Ii, á 4. síðu.
Happarætt
Dregið var í gær á skrifstofu
lögmanns í happdrætti til á-
góða fyrir suniardvöl barna,
og komu upp eftirfarandi
númer:
1. Hestur 1148
2. 1 tonn kol 4195
3. Tjald, bakpoki, svefn-
poki, prímus 2935
4. Málverk (Guðm. Ein.) 6844
5. 1 stóll 2546
6. Bakpoki, ferðaáhöld 1015
7. Vk tonn kol 3705
8. Farmiði með m.s. Esju
frá Rvík til Akureyrar 7190
9. Vs tonn kol 7977
10. ' Rit Jónasar Hallgríms-
sonar 1309
11. Borð 446
12. Ferð frá Akureyri til
Reykjavíkur í bíl 2743
Vinninganna sé vitjað í skrif-
stofu Rauða Krossins kl. 1—-4.
Dekkbatur
ca. 5 tonn, með eða án veiðár-
færa í góðu standi til sölu fyrir
lágt verð, ef samið er strax.
Ganghraði 6—7 mílur.
■$: ' . -sifí
Einar Farestveit.
Hvammstanga, sími 6.
Verður að hitta að Hótel fs-
land, herbergi 17, milli kl. 6—•
7 í kvöld.