Alþýðublaðið - 05.11.1940, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDAGUR 5. NÖV. 194«.
-----------MiÞYÐUBLAÐIð-------------------------
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau
ALÞÝÐUP R,| N T S M I Ð J A N
♦-----------------:----------__-----------------♦
Hákarl i kjölfariim.
JONAS GUÐMUNDSSON:
frelsi
sem a.S ríkissjóði snýr. Aflaleysið
YRIR DYRUM standa ein-
hverjir víðtækustu samning-
ar, sem nokkru sinni lnafa farið
fram hér á landi milli vinnandi
ananna og atvininurekenda.
Öllum er ljóst, hve geysilega
þýðimgarmikið það er, ekki ein-
ungis fyrir einstaklingana, sem
eiga afkomu sína undir þessum
Bamningum, heldur eirnnig, og
ekki síður, fyrir alla þjóðarheild-
ina, hvort þeir takast, eða lang-
varandi deiiur verða, vinnustöðv-
anir eða verkbönn.
Afstaða verkalýðsins til sjós og
lands er alveg augljós: Dýrtíðin
vex óðfiuga á aðra hliðina, og
einstaka atvinnurekendur raka
sarnan milljónagróða á hina.
Kröfur verkalýðsins, hljöta því að
verða þær, að laun hans verði
miðuð við fiilla uppbót dýrtíðar-
innar, en ekki eins og nú, að
hann fái hana upp bætta aðeins
að nokkram hluta.
Eins og venja er í saniiningum
inilli verkalýðsins og atvinnurek-
endia, verður að gera ráð fyrir,
að rnjög ólík sjónarinið fcomi
fram. Er það eðliiegt, því að
þessar stéttir hafá ólíkra hags-
nnuna að gæta: Annar aðilinn
selur vinnuþrek, hinn kaupir það.
Hins vegar óska bæði atvinnu-
rekendur og verkamienn, að ekki
korni til harðra og langvarandi
launadeiina, heldur verði hægt að
komast að viðuinandi samfoomu-
lagi. Þetta er iíka sjónarmið
þjöðarinnar sem heildar.
En það eru til rnenn, og það
heill flokkiur, sem beinlínis ósk-
ar eftir því, og vinnur að því,
að ekki takist fiiðsamlegir samn-
ingar, heldur komi til harðra á-
taka, langvarandi verkfalla, sem
„skapi byiti nga rh re y f i n g u “ og
„uppreisnarhug“ meðai verka-
lýðsins, án þessa eru launadeilur
„einskisvirði“, samningar „hættu-
legir“ og barátta verkalýðsfélag-
anna, „ s krif s tof umen n ska ‘ ‘, svo
að notuð séu slagorð kommún-
ístia.
Það er þegar sýniiegt, strax
efíir að verkálýðsfélögin hafa nú
hvert af öðru sagt upp samning-
urn og eru að undirbúa tiliögur
sínar ’um kaup og kjör, að kom-
múnistar hugsa sér tii hreyfings.
Veiðikiærnar eru sýndar. Þeir
byrja eins og þeirra er vandi
með því að torti*yggja og rögbera
forystumenn samtakanna, því að
þeir vita sem er, að iiægur vandi
er að spýta eitri sundrungarinnar
i raðir þess verkalýðs, sem hvorki
treystir samtökum sínum eða for-
vígismönnuni þeirra.
Ot af bréfi, sem atvinnurek-
endafélagið hefir skrifað Alþýðu-
sambandinu, sem í ra’un og veru
er ekki annað en fyrirspurn, og
svarbréfi frá Aiþýðusambandinu,
birtir blað kommúnista næstum
því heillar síðu róg- og æsinga-
jgrein um Aiþýðusambandið,
stjórn þess og f-orseta þess. Segir
í greininni, að forseti sambands-
3r>s ætli nú að fara að öfurselja
verkalýðinn í klærnar á Eggert
Claessen!
í bréfi Alþýðusambandsins er
þó skýrt tekið fram, að stjórn
þess telji sig ekki hafa heimild
til neinna viðræðna um samninga
eða fyrirkomuiag samninga, enda
komi þing Alþýðusambandsins
saman innan fárra daga, og muni
það taka þessi mál til rækilegrar
lumræðu og gera tillögur um þau.
Þessi grein komanúnistablaðsins
er upphlafið að argvítugum ees-
inga- og rógskrifum þess fram
yfir næsta nýjár um þessi aðkall-
andi og áríðandi verkalýðsmál.
Það veltur á því, hvernig
verkalýðurinn svarar þessum róg-
skrifum, hvaða kjör hann fær við
komandi samninga. Ef hann læt-
ur konrmúnistum tákast að sá
rógi og vantrausti í raðir sínar,
)nun iiann biða tjón. Ef hann
hins vegar stendur þétt saman og
hvikar hvergi, Iivorki fyrir rægi-
t'umgum kommúnista né ikaup-
kúgunartilraunum hinna nýriku
atvinnurekenda, þá mun útkom-
an verða.viðunandj fyrir hann.
Reynslan ætti líka að hafa
kennt verkalýðnum. Tvö lands-
sambönd hafa kommúnistar
stofnað með verkalýðsfélögum,
sem slitniað hafa út úr heildar-
samtökunum fyrir róg þeirra og
læsingar. Bæði samböndin eru nú
dauð og flest félögin dauð, hálf-
dauð eða stórkostlega lömiuð.
Meðiimir þessara féiaga hafa
tájjað á æfintýrinu í kaupi og
samhejdni.
Verkamenn! Það er háfearl í
kjölfarinu! Varist sagtennur hans!
Látið ekki sundrangannenn kom-
múnista leika sér að því að
veikja enn einu sinni raðir ykkar
á þeirn þýðingafmikiu timium,
sem nú fara í hönd! Treystið
samtökin! Kveðið niður róginn!
Standið saman!
Á næstu tveinmr mánuðum
verður vegið að ykkur úr mörg-
um áttum. Það veitur mikið á
samheldni ykkar, hverniig til
tekst!
Þær ákvarðanir, sem næsta
þing Alþýðusambandsins tekur,
en það kemur saman í næstu
vifeui, verða að vera lög fyrir
hvern einasta verkamann til sjós
og lands. **
SliIfitotisflðkkirÍHB »g
stjórn Dtanrikismálanna
MORGUNBLAÐIÐ heldur ó-
friam hinum ósmekklega
undirróðri sínum fyrir því, að
Sjálfstæðisfiokknum verði afhent
embætti utianrikismálaráðherrans,
A UNDANFÖRNUM áruim
höfum við íslendingar átt ’
við að stríða mairgvíslega örðug-
leika. Vandræðin hafa steðjað ;að
svo að segj’a á öllum sviðum.
Fiskileysið við strendur landsins,
markaðslokanir ög. beint verðfall
ýimsra afurða hafa valdið því að
atvinnureksturinu við sjóinn hef-
ir yfirleitt veriö rekinn með stór-
lapi síðustu 8—10 árin. Fjárpest-
irnar hafa herjað og híerja enn
mörg heruð landsins og eun er
ekki ráðin bót þar á. Þannig
hafa þeir tveir aðalatviinnUvegir
þjóðarinnar sem standa undir
þjóðarbúskapnum feinigið hvert á-
faliið á fætur öðru þessi ,árin.
Eðlileg og alvég óviðráðanieg af-
ieiðing þessara vandræða hefir
orðið sú, að þegar atvinnubrest-
uirinn fór að segja til sín, uxu
kröfurnar til ríkissjöðs og sveitar-
fé’laga. Alit það fólk, til sjávar
og sveita, sem misti atvinnu sína
eða bar svo iítið úr býtum að
ekki var hægt að framfiieyda líf-
inu á afrakstri atvinnunnar, leit-
aði til sveitarsjóða'nna og sveitar-
féliögin aftur til rlkisins, þegar
þeim urðu byrðarnar of þungar.
Sveita.rfélögin, sem fá að heita
má ailar tekjur sínar með beinum
sköttum — útsvörum — á skatt-
þegnana, voru knúin til þess að
hækka þessa skatta, þó þeir í
raun og veru hefðu þurft /að
lækka stórlega vegna hirfnar erf-
iðu afkomu skáttþegnanna. Og
þó að skattarnir væru hækkaðir
upp úr öllu valdi, hrafeku þeir
ekki að heldur hjá nærri öilum
sveitarfélögum til þess að full-
nægja hinni sívaxaudi fátækra-
framfærslu, sem atvLnnuvandræð-
in ieiddU' yfir sveilarfélögin.
Sveitarfélöigin spenntu skattabog-
ann víða svo hátt að hann brast.
Hann brast bæði á þamn veg, að
hiin álöigðu útsvör náðúst ekki
inn, nema að mokkru leyti, og
einnig á hinn, að tilhneiging
manna til að koma undan skatti
af tekjum og eignum óx mjög
veralega frá því sem áður var.
Þetta er sú hliðin, sem að
sveitarfélögujnum snýr. Hin er sú,
þvert ofan í það samkomulag,
sem gert var milli stjórnarflokk-
anna, þegar núverandi stjóm var
mynduð. Lætur það, þeirri kröfu
ti! stuðnings, orð faila í þá átt í
morgun, að „mikill meifihluti
þjóðarinnar nruni vantreysta ...
fulltrúa Alþýðuflokksins til þess
að gegna nú embætti utanríkis-
málaráðherra eftir þá . aðstöðu-
breytingu, sem orðin er.“
Án þess að fara að elta óiar
við svo gersamiega órökstudd
ummæli Morgunbiaðsins, vill Al-
þýðublaðið aðeins segja það í
dag, að þá þekkir Morguinblaðið
illa hugsunarhátt og ábyrgðartil-
finningu íslenzku þjóðarinnar, ef
það imyndar sér, aö meirihluti
hennar óski þess, að þeirn flokki,
sem hefir innan sinna vébanda
svo að segja alla nazista iands-
ins, sem því miður eru allt of
margir, yrði falið að fara með
stjórn utanríkismálanna fyrir
okkur á þeim tímum, sem nu eru.
og ma/kaðstöpin orsakaði stór-
ega minnkaðan útflutning. Hinn
minnkaði útflutningur hafði þau
áhrif, að minna var hægt að
kaupa erlendis af þeim vörum,
sem við þuirfum að nota, óg hinn
minnkaði innflutningur leiddi af
sér iækkun tolltekna rikisins, en
þær 'hafa verið og eru enn aðal-
tekjustofn ríkisins. Tekjur ríkis-
ins af útfl'utningi og imiflutningi
miinnkuðu því stórkostlega. Svo
lengi, sem það var unnt, ivar
lánstraust ríkisins og bankanna
notað til þess að draga úr vand-
ræðunum, en þar kom, að það
var einnig að þrotum komið.
Sam.hliða þessu fóru kröfumar
til rikisins frá atvinnuvegum og
sveitarfélögum eðiilega sívaxandi.
Bjálp biss opinbera.
Bændasíétt iandsins gafst fyrst
lupp í baráttunni, og rfkið varð
að fcoma í. veg fy.nir hið ,yfír-
vofandi fjárhagshrun í sveitum
landsins. Var það gert með aukn-
Um styrfcveitingum til landbún-
aðarins og ^margháttuðum íviln-
unium honum til handa og fyrir-
tækjum hans, beint úr rikissjóði,
en þó sérstaklega með kreppu-
hjálp bændanna, og síðar ineð
mjólkur-og kjötlöguim.sem sköp-
uðui hærra, verð á þéssum vörum
en fáanliegt var í frjálsri sölu.
Sveifarféiögin gáfust upp hvert
af öðru og ieituðu aðstoðar rik-
isins. Ríkið reyndi að draga úr
öirðugieikum þeirra með því að
auka fjárframlög til atvinnuböta,
með' kreppuhjálp, á líkan hátt
og hjá bændunum, og með því að
taka af tekj’um ríkisins 700 þús.
krónur til jöfnunar á framfærslu-
þunganum, sem á þeim hvíldi.
Smáíúgerðín gafst einnig upp.
Ríkisvaldið reyndi að koma henni
til hjálpar bæði bednt og óbeint.
Beint með fjárframlöigum til þess
að greiða fyrir nýbreytni í ifram-
ieiðsluháttum — með sto'fnun
fiskimálanefndar oig fiskimála-
sjóðs, — en þó einkum með
skuidaskilasjóði vélbátaeigenda,
sem var svipuð hjálp til handa
simáútgerðinni oig kreppuhjálpin
var bændwnum. Þessarar hjálpar
urðu einnig aðnjótandi eigendur
línuveiðagufuskipa. Enn einn
beinn stuðninguir rikisins við út-
gerðina var afnám útflutniings-
gjaldsins á saltfiskframleiðslunni
og ýmsar tollívilnainir.
Allar þessar aðgeröir — og þó
miklu fleiri en hé.r era taldar —
höfðu auðvitað í för með sér
stórkoistleg útgjöld fyrir ríkis-
sjóðinn, en á sama tíma miinkuðu
tekjur hans vegna mánkandi
tekna landsjnanna, minkandi út-
flutnings og minkandi innfliutn-
ángs.
Ríkisvaldið varð því að afla
ríkissjóðnum nýrra tekna, bæði
til að standast þennan nýja
kostnað og þann, sem fyrir var
oig ekki gat minkað eða fallið
niður.
Það var því gripið til þess ráðs
að hækka. enn hina beinu skatta
að ve-ulegum mun. Vasr sú skatta-
hækkun miðiuð við ástandið, sem
vaiy þ. e. að skattleggja hátt all-
ar tekjur, sem komnar era yfir
það, sem kalLa má þurfíarlaun.
U'm gróða var ekki að ræða
nema í verzluninni, sem þó fór
síminkandi vegna gjaldeyris-
skortsins. Nýir skattar voru
tekniir upp og tollar hækkaðir.
Skattar, sem áður vora ætiaðir í
sérstöku aUignamiði, voiru látnir
tenna í ríkissjóð, og sumir eldri
skattar voru hækkaðir.
AHar þessar aðgerðir voru mið-
aðar við aö landbúnaðurinn og
smáútgerðin gæti rétt viö, ef
þatnaði í ári, eða það tækist að
gera framieiðsiuna fjölbreýttari
og betur og viðar seljanlega en
áður var.
Stórútgerðin.
En einni atvinnugrein var hald-
ið utan við allar þessar aðgerðir.
Það var stórútigerðán — togar-
arnir.
Af hinum ainiennu aðgerðum
ríkisvaldsins til handa sjávarút-
veginum naut stórútgerðin mjög
lítils góðs og eltki neitt í áttina
til þess að hún gæti rétt við fyrir
þær aðgerðir. Henni gat ekkert
h'jáipað annað en aukinn afli og
heizt jafnframt þvi hækkað verð
á afurðunum. I árslokin 1937 var
sýnt, áð þessari atvinnugrein varö
einnig að hjálpa, ef ekki raknaði
fijótiega fram úr fyrir henni á
annan veg, og voru þá á áriinlu
1938 sétt lögin utm „skattgreiðslu
útgeröa rfvr i rta'kja íslenzkra botn-
vörpuskipa“. Undanþiggjia þau
íogaraféiögin skattgreiðsiu til rík-
issjóðs og útsvarsskyldu umfram
þá útsvarsupphæð, er þau
greiddu á árinu 1938. Eíga þessi
lög að gilda þar til i árslokin
1942.
En það sýndi sig, að þessi lög-
gjöf ein — undanþágan frá skatti
og útsvari — dugði togarafélög-
uinum ekki. Það sýndi sig og, að
smáútgerðin gat ekki boriö þær
byrðar, er henni-vora eftir skild-
ar \dð skuldaskilin, og 5)1 út-
gerðin var rekin mieð tapi þrátt
fyrir þetta. Þá var gripið til þess
ráðs að lækka krónuina —. í apríl
1939. — Hvernig sú ráðstöfun
hefði gefizt útveginum, ef friður
hefði haidizt, er aiveg ómögulegt
að segja með vissu. Að iíkind-
um hefðii hún þó styrkt híann
noikkúð, en um mikinn gróða
hefðii tæplega orðið að ræða. En
ývo fcjTU striðið í september 1939.
Það hefir gjörbreytt öllú, og nú
era áðstæðurnar orðnar þvi sern
næst alveg öfugar við það, sem
áður var. Á því ári, sem nú er
iiðið síðari stríðið hófst, hefir ali-
ur útvegur landsmanna smár og
s.tór grætt mikið fé, þótt stór-
útgerðin hafi þar eðlilega grætt
mest vegna beztrar aðstöðu. Og
í stað þess að iánstraust erlendis
var þrotið og gjaldeyrir var lítt
fáanlegur, eru nú skuldir greidd-
ar svo milljónum skiptir og mikl-
ar innstæðuir orðnar í þeim lönd-
urn, er við getum sent vörur
okkar til-