Alþýðublaðið - 13.11.1940, Blaðsíða 3

MÍÐVIKUDAGUR 13. NÓV. 1940. ALÞÝÐUBLAÐSÐ
----------MMÐUBLAMB------------------------*
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgotu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau
AI, ÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
-4-----------;------------------------------♦
Hvað vakir fyrir SjálfstæðisliohkiuH?
Bjarni Sæmundsson.
Q AMBANDSÞING UNGRA
O SJÁLFSTÆÐISMANNA, sem
setið hefi'r á rokstóium hér í
Reykjavík undanfarha daga,
heiðra'ði Alþýðublaðið með sér-
stakri samþýkkt i tilefni af grein-
um þess „varðandi málefni lands-
ins út á við og afstöðu vora til
ófriðaraðilanna“, en vék um leið
nokkrum orðum að utanríkis-
málaráðherranum, svipuiðum
þeim, sem getið hefir að lesa í
blöðum Sjálfstæðisfiokksins síð-
ustu: daga.
Morgunblaðið sagði í gær, að
samþykktin hefði verið gerð
„vegna gálausra skrifa Alþýðu-
blaðsins". En það þótti Vísi of
lítið sagt. Samkvæmt frásögn
hans var samþykfctin gerð „vegna
skrifa Alþýðublaðsins gegn ís-
lenzkum málstað og hagsmun-
tum“!
En samþykktin sjálf hljóðar
þannig:
„Sambandsþing ungra Sjálf-
stæðismanna átelur mjög harð-
iega hin ábyrgðarlausu skrif Al-
þýðubláðsins, að undanförnu
varðandi málefni landsins ut á
við og afstöðu vora til ófriðarað-
ilanna. Telur sambandsþingið al-
gerlega óviðunandi, að formaður
Alþýðuflokksins, Stefán Jóhann
Stefánsson, gegni áfram embætti
utanrikismálaráðherra, méð þvi
að láta slík skrif viðgangast ó-
átalið tí málgagni flokks síns og
með því móti stöðu sinnar vegna>.
gefið óf.riðaraðilum hættulegt til-
efni til þess að taka martk á
skrifum blaðsins.“
Svo mörg eru þau orð. Og svo
gáfulega og þjóðlega orðaðar
•eru þær samþykktir, sem sam-
bandsþing ungra Sjálfstæðis-
manna lælur frá sér fara. En lát-
um málið á samþykktinni liggja
milli hluta og snúum okkur að
innihaldi hennar.
Hvaða „skrif Alþýðublaðsins"
eru það þá, „varðandi málefni
landsins út á við og afstöðu voria
til ófriðaraði]anna“, sem sam-
bandsþing ungra Sjálfstæðis-
mánna „áte!ur“ svo ,,harðlega“?
Þar er ekki um neitt að villast:
Það eru greinar Alþýðublaðsins á
móti þýzka nazismanum og með
JýðræðisþjóðunUm, í stríðinu, sem
nú stendur yfir. Slíkar greinar
vill sambandsþing ungra Sjálf-
stæðismanna ekki „láta viðgang-
ast“. Með þeim telur það ófrið-
araðilunum vera gefið „hættulegt
tilefni“. Og ritstjóri Vísis, sem
átti sæti á þinginu, bætir {)eim
vísdómi meira að segja við1 frá
eigin brjósti, að þessar greinar
Alþýðublaðsins séu „skrif gegn
íslenzkum málstað og hagsmun-
um“!
Hver hefir áður heyrt annað
eins? Að gagnrýna þýzka nazism-
ann á prenti og taka afstöðu með
lýðræöisþjóðunum, á að vera
sama og að skrifa „gegn íslenzk-
um málstað og hagsmunum"! Rit-
stjóri Vísis er sjálfur lögfræðing-
'ur. Og auk hans sátu að minnsta
kosti þrír iögfræðingar sam-
bandsþingið, þar af tveir prófess-
(orar í lögum. Ekki geta þeir ver-
ið svo illa að sér, að þeir viti
ekki, að samkvæmt atþjóðalögum
er hlutleysi ekki falið í neinu
öðru en því, að ríki, sem slíkt,
haldi sér frá allri hlutdeild í
hernaðaraðgerðum. Sú krafa, að
blöð og einstaklingar séu hlutlaus
í skrifum sínum eða 'orðum, á sér
engan stað í alþjóðalögum.
En hvað eru herramir i Sam-
bandi ungra Sjálfstæðismanna aö
hugsa um alþjóðalög? Hitler og
Göbhels heimta „algert“ hlutleysi.
Þeir vilja ekki leyfa neina gagn-
írýni á þýzka nazismanum í hlut-
lausum löndum, né nemar sam-
úðaryfirlýsrngar með lýðræðis-
þjóðunum, og krefjast þar af
leiðandi þess, að þeim blöðum,
sem eins og Alþýðublaðið eru
andvíg nazismanum, verði bann-
að að láta skoðanir sína/r í ljós,
án irokkurs tillits til þess, hvort
prentfrelsi er rikjandi i hlutað-
eigandi landi eða ekki. Og þessia
kröfu gerir Samband ungra Sjálf-
stæðismanna nú að sinni! Og
þykist með því vera að berjast
fyrir „íslenzkum málstað og
hagsmunum"! Rétt eins og það
vseri íslenzkur málstaður og hags-
munir, að við létum kúgast dl
þess af þýzka nazismanuin, að
afsala okkur þeim réttindum, sem
okk'ur ber samkvæmt alþjóðalög-
um og prentfrelsinu innanlan'ds í
viðbót!
Nei, þeir menn, sem slíkar
kröfur bera fram, eru ekjri að
hugsa um „íslenzkan málstað og
hagsmuni“, heldur um eitthvað
annað.
Blöð Sjálfstæðisflokksins, Morg-
unblaðið og Vísir, tóku það illa
upp, að Alþýðublaðið skyldi á
dögunum segja þann sannleikai,
að nazistar væru hér enn að
verki innan Sjálfstæðisflo'kksins
og að áhrifa þeirra gætti alvar-
’lega í flokknum og blöðum hans.
Alþýðublaðið tók þó skýrt fram,
að allir hinir gætnari menn Sjálf-
stæðisflokksins hefðu megnustu
skömm á slíku daðri hans við
nazismann og vildu ekkert af því
vita, en þeir hefðu enn aldrei
megnað að fá flokkinn til að
segja fyrir fullt og allt skilið vib
hina nazistisku undirróðursmenn.
Þetta kölluðu Morgunblaðið og
Visir ,,grýlu“ og „rógburð“ og
sóru fyrir það, að nokkurra naz-
istaáhrifa gætti í Sjálf stæðis-
flokknum.
En hvað er það annað eri á-
hrif nazismans, sem fram komia
í samþykkt sambandsþings ungra
Sjálfstæðismanna? Og þar er því
ækki einu sinni til að dreifa, að
Frh. á 4 .síðu.
B
Dr. phil. BJARNI sæ-
MUNDSSON verður jarð-
sunginn í dag.
Dr. Bjarni f'æddist að Járn-
gerðarstöðum í Gullbringusýslu
15. apríl 1867. Foreldrar hans
voru húsfrú Sigríður Bjarna-
dóttir og maður hennar, Sæ-
mundur bóndi Jónsson að Járn-
gerðarstöðum. Hann var reynd-
ur til 1. bekkjar Lærðaskólans
í Reykjavík haustið 1883 og
lauk þaðan stúdentsprófi með
I. einkunn vorið 1889. Sigldi
samsumars til Hafnar og inn-
ritaðist þar í háskólann. Bjarni
valdi sér að ðalnámsgreinum
dýra- og landafræði, en sem
aukagreinar kaus hann eðlis-
og efnafræði. Eftir 5 ára há-
skólanám lauk hann embeettis-
prófi í þessum greinum og
fluttist heim sumarið 1894.
Þetta haust fékk dr. Þorvaldur
Thoroddsen lausn frá kennslu-
störfum við lærða skólann og
kenndi Bjarni fyrir hann sem
stundakennari um veturinn. En
dr. Þorvaldur kom ekki að skól-
anum aftur og.tók því Bjarni til
fullnustu við kennslustörfum
hans.Var honum veitt adjúnkts-
embættið aldamótaárið og
gengdi hann því til haustsins
1923, að hann fékk lausn frá
embættinu með fullum launum,
til þess að geta óskiptur sinnt
vísindastörfum sínum,
Dr. Bjarni kenndi því við
Lærðaskólann (síðar Hinn alm.
menntaskóla) í nærfellt 30 ár.,
Sá, sem þetta ritar, naút
kennslu hans í skóla aðeins
einn vetur. Við vorum fáir í
bekknum, enda nutum við
kennslunnar ágætlega. Kennar-
inn gerði efnið ljóst og skemti-
legt jafnt með orðum og mynd-
um, sem hann var framúrskar-
andi hagur að draga. Ég
minnist með sérstakri ánægju
og þakklæti einnar kennslu-
stundar, sem fram fór suður í
Fossvogi vorið 1923. Dr. Bjarni
las þar úr jarðlagaskipun bakk-
anna fyrir okkur nemendur.
Þar opnaðist mér ókunnur
heimur, sem mér hefir síðan
jiót!; vænt um.
Enda þótt dr. Bjarni hyrfi frá
Menntaskólanum 1923 hefir á-
‘hrifa hans gætt þar áfram, því
að enn eru notaðar kenslubæk-
ur hans í dýra- og landafræði
og jarðeðlisfræði.
Kennslustörf dr. Bjarna
virðast hafa yerið ærin einum
manni. Þó gnæfa vísindaafrek
hans ofar. Strax eftir heimkom-
una frá háskólanum, hóf hann
með þrautseigju og dugnaði að
rannsaka dýraríki íslands.
Þeim rannsóknum hélt hann á-
fram til dauðadags með sömu
alúð, og sama dugnaði og þær
voru í öndverðu hafnar.. Árang-
ur þeirra rannsókna hefir birtzt
í' fjölda stærri og smærri rit-
gerða, sem ekki verður hægt
að telja allar hér.
í tímaritið Andvara reit dr.
Bjarni skýrslur um fiskirann-
sóknir sínar. Greina þær frá 40
ára rannsóknum, sem vart mun
hægt að meta til fullnustu ís-
lenzkum útvegi á þessum stór-
brotnasta þróunarferli hans.
í „Skýrslu um hið íslenzka
náttúrufræðifélag" og í tíma-
ritin ,,Náttúrufræðingnum“ og
og „Ægi“__hefir dr. Bjarni rit-
að fjölda margar greinar um ís-
lenzk dýr og íslenzka náttúru,
og hann kunni á því lag mörg-
um öðrum fremur að skrifa
skemmtiiega og alþýðlega um
vísindaleg efni sem margar
blaða- og tímaritagreinar hans
bera vott um.
Með lausninni, frá kennslu-
störfunum öðlaðist dr. Bjarni
meiri tíma til ritstarfa, er sum-
þart lutu þá að því, að kynna
íslendingum sjálfum hin æðri
dýr. Koma út eftir hann þrjú
stór rit um þetta efni: „Fisk-
arnir“ (Pisces islandiæ), 1926,
528 bls., með fjölda mynda og
korti; „Spendýrin (Mammalia
islandiæ), 1932, 437 bls. með
mörgum myndum, og loks
„Fuglarnir11 (Aves islandiæ),
1936, 699 bls., sömuleiðis prýdd
fjölmörgum myndum. Sumpart
hnigu nú ritstörf dr. Bjarna að
því að kynna erlendum starfs
bræðrum, meir en áður, niður-
stöður rannsóknanna. Allt frá
árinu 1897 reit dr. Bjarni
greinar í danska vísindaritið
„Videnskabelige Meddelelser
fra Dansk Naturhistorisk For-
ening“, sem hann nefndh „Zoo-
logiske Meddelelser fra Island.“
Eru þessar greinar um 20 tals-
ins og fjalla þær um spendýr,
fugla og fiska og ýms lægri
dýr; sérstaklega um útbreiðslu
þeirra og lifnaðarháttu. En auk
þessa reit hann fyrir þetta
sama tímarit tvær ritgerðir,
aðra um sæliðorma, hina um
hveljudýr.
í tímaritinu: „Meddelelser
fra Kommisionen for Havund-
ersögelser“ á dr. Bjarni nokkr-
ar ritgerðir um útbreiðslu og
nytsemi fiska. Ég skal benda á:
„Continued marking Experi-
ments on Plaice and Cod in
Icelandic Waters“ (1913), og enn
fremur á greinar um aldur og
vöxt þorskfiskanna, — „On
the Age and Growth of the Cod
. . in Icelandic Waters“ (1923,
’25 og ’29; þrjár ritgerðir). Áð-
ur hafði dr. Bjarni ritað mjög
mikilsverða grein í hið kunna
ritsafn: „Skrifter udgivet af
Kommissionen for Havunder-
sögelser“, er hann nefndi: „Ov-
ersigt over Islands Fiske, rnéd
Oplysning om deres Forekomst,
vigtigste biologiske Forhcld og
ökonomiske Betydning11 (1909),
Frá öndverðu áttí dr. Bjarni
sæti í ritstjórn ritsafnsins
„Zoology of Iceland" og þar er
hann höfundur að ritgerðinni
um spendýrin (1^39). «j
Þótt ég hafi hér aðeins nefnt
nokkrar ritgerða dr. Bjarna,
nægir það að sýna hversu ó-
venju afkastamikill rithöfund-
ur hann var,
Félagsstörf dr. Bjarna hafa
bæði verið fjölþætt og mikils-
verð, og öll leysti hann þau af
hendi með framúrskarandi
dugnaði og fangnum huga.
Hann var jafnan ráðunautur
ríkisstjórnarinnar um allt, er
laut að rannsóknum sjávar og
ósaltra vatna íslands. Hann var
formaður „Hins ísl. náttúru-
fræðifélags11 frá árinu 1905, og
hann hafði yfirumsjón nátt-
úrugripasafnsins, og hann hefir
átt drýgri þátt um vöxt þess og
viðhald en nokkur annar. Hann
sat í stjórn „Fiskifélags ís-
lands“ frá stofnun og hann var
leiðbein'andi jafnt erlendra sem
innlendra náttúrufræðinga, er
fengust við rannsóknir lands
vors og sjávar.
Dr. Bjarni Sæmundsson
hlaut að verðleikum margan
frama fyrir afreksstörf sín, en
ég hygg, að um engan hafi hon-
um þótt jafn vænt né metið
meir, en þann, — er háskóli
Kaupmannahafnar kjöri hann
heiðursdoktor vorið 1929, á 450
ára afmæli skólans. Þegar dr^
Bjarni hélt heim frá þeirri at-
höfn kvaddi ég hann á skips-
fjöl og ég man, að hann hafði
orð á þeirri virðingu, sem sér
væri sýnd með kjörinu.
Fyrir nokkrum árum mætti
ég dr. Bjarna Sæmundssyni
á Þingvelli. Við biðum þar
Frh. á 4. síðu.