Alþýðublaðið - 20.11.1940, Page 3

MIÐVIKUDAGUR 20. NóV. 1940
-----------ALÞÝÐUBLAÐIÐ------------------------
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau .
AI.ÞÝÐUPRENTSMIÐJ AN
----------------------------------------------♦
Undirtektir hinna.
EFTIR allan þann hávaða,
sem bæði Móskóvítar og
S]'álfs‘æðismenn hafa gert undan-
farin ár út af þvf, serii
þeir kölluöu einræði Alþýðu-
iflokksins i Alþýðusambandinu, og
eftir alla þá baráttu, sem þeir
þóttust vera að heyja fyrir full-
komnu lýðræði og jafnrétti í Al-
þýðusambandinu, skyldi maður
íetla, að blöð þeirra sýndu nokk-
lurn veginn óblandna gleði nú, ,
þegar búið er að gera fullkom- f
inn skipulagslegan aðskilniáð milli
Alþýðuflokksins og Alþýðusam-
bandsins og veita öllum fullgild-
ftm meðlimum verkalýðsfélag-
anna jafnan rétt til kjörgengis á
Alþýðusambandsþing og sætis í
Alþýðusambandsstjóm, . hvaða
stjórnmálaflokki sem þeir til-
heyra. Því hvers annars hafa þeir
krafizt? Og hvað er lýðræði og
jafnrétti, ef ekki það skipulag,
sem Alþýðusambandinu hefir nú
verið skapað?
En þegar litið er i dálka Þjóð-
viljans, Visis og Morgunblaðsins
þessa daga, sem Alþýðusam-
bandsþingið hefir verið að ganga
frá skipulagsbreytingunni, dylst
engum, að það er eitthvað, sem
skyggir á gleðina. Var það ef til
vill eitthvað annað, en lýðræðið
og jafnréttið í Alþýðusamband-
ínu, sem Moskóvítar og Sjálf-
stæðismenn voru að hugsa um, í
hinni sameiginlegu baráttu sinni
gegn Alþýðuflokknum í verka-
lýðsfélögunum? Og stafar ógleði
þeirra ef til vill af því, að þeir
sjái sig nú um eitt árásarefni
fátækari á Alþýðuflokkinn, eftir
að hann hefir afsalað sér allri
sérstöðu innan Alþýðusambands-
ins og boðist til að mæta þeim
á fu-lliomnum jafnTéttisgrundvelli
þar?
Þjóðvíljinn þykist að vísu
fagna þeirri skipuiagsbreytingu,
sem gerð hefir verið á Alþýðu-
sambandinu. Hann treystir sér
ekki til að neita því, að það
sé nú „á grundvelli lýðræðis og
jafnréttis." En hann hugsar til
hins svo nefnda Landssambands
íslenzkra stéttarfélaga, sem Mos-
kóvítar stofnuðu fyrir tveimur
árum siðan: Hvað á að verða úr
því? Og hvað á hann nú að hafa
til réttlætingar áframhaldandi
sundrungarstarfsemi? Um hvað á
nú að rífast?
Þjóðviljinn er, eins og kunnugt
er, fundvís á slíka hluti. Nú hefir
honum hugkvæmst, að hægt sé
að ala á sundrunginni með því,
að verkalýðsfélögin, sem Moskó-
vitar og Sjálfstæðismenn hafa í
sameiningu vélað út úr- Alþýðu-
sambandinu í seinni tíð, hafi ekki
átt neina fulltrúa á Alþýðusam-
bandsþinginu og þar af leiðandi
ekki getað haft nein áhrif á skip-
un hinnar nýju Alþýðusambands-
stjórnar! Eins og nokkrum öðr-
Uan sé um það að kenna, en að-
stendendum Þjóðviljans sjálfs og
bandamanna þeirra í Sjálfstæð-
isflokknum, sem sagt hafa félögin
úr Alþýðusambandinu og hindr-
að að þau gengju í það aftur í
tæka tið til að geta átt fulltrúa á
hinu nýafstaðna Alþýðusam-
bandsþingi!
Þjóðviljinn krefst þess, að hið
endurskipulagða Alþýðusamband
byrji á því að brjóta hin nýju
lög sín á þann hátt, „að kosn-
ingar fari nú fram í öllum fé-
lögum“ — einnig þeim, sem
standa utan sambandsins! —• „og
að hinir nýkjörnu fulltrúar komi
saman til þings síðar í vetur og
verði þá kosin stjórn fyrir sam-
bandið,“ en stjórnin, sem kosin
var á hinu nýafstaðna Alþýðu-
sambandsþingi lögum samkvæmt,
látin víkja sæti fyrir henni! Án
lögbrota og gerræðis virðast
Moskóvítar yfirleitt ekki geta tek-
,ið þátt í neinum félagsskap. En
verði jressum kröfum þeirra ekki
sinnt, „verður það til þess eins,“
segir Þjóðviljinn, „að gefa þeim
öflum, sem ekki em holl einingu
verkalýðsins, tækifæri til þess að
tefja fyrir því enn um stund, að
öll islenzk verkalýðsfélög samein-
íst í einu sambandi“.
Það er óneitanlega dálítið bros-
legt, að lesa slík orð í Þjóðvilj-
anum. Vissulega efast enginn um,
að til séu „öfl, sem ekki eru holl
einingu verkalýðsins" og nú vaka
yfir tækifæri til að tefja hana enn
Um stund. En er þau ekki fyrst
og fremst að finna í Þjóðviljari-
um sjálfum og aðstandendahópi
hans?
' Að vísu má ekki gleyma gárm-
inum honum Vísi. Einnig hann
virðist nú litla ánægju hafa af
lýðræðinu og jafnréttinu í Al-
þýðusambandinu, enda þótt hann
sé búinn að eyða töluverðu af
prentsvertu til að berjast fyrir
því. Sennilega hafa á bak við
þá baráttu leynst einhverjar vori-
ir, sem ekki hafa ræzt. Að minsta
ikosti blæs hann nú í sama horn-
ið og Moskóvitar og heimtar nýj-
ar kosningar „þegar að þessu
þingi loknu og strax, er lög
standa til“, og því næst nýtt Al-
þýðusambandsþing til þess að
kjósa nýja Alþýðusambandsstjóm
En hann gætir þess bara ekki, að
engin „lög standa til“, að nýjar
kosningar fari fram „þegar að
þessu þingi loknu“.. Þvert á móti
er lögum samkvæmt ekki hægt
að kjó-a til nýs Alþýðusamhands-
þings fyrr en að tveim’ur ámm
liðnum. Það veit að minnsta kosti
Þjóðviljinn. Hann er efcki að hafa
fyrir því að vitna í nein lög.
Hann heimtar þvert á möti, að
lögin séu brotin!
En Vísir hefir fleira út á hið
endurskipulagða Alþýðusamband
Frh. á 4 .síðu.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Soffía Ingvarsdóttir:
HússtjórnarskóliíReykjavík
EG held, að óhætt sé að full-
yrða, að eitt mál sé nokk-
urnvegin sameiginlegt áhugamál
allra Reykvískra kvenna og það
er að hér rísi sem fyrst góður
hússtjómarskóli.
En þó kvenfólkið sýni helzt
huga sinn í þessu efni má það
sjálft ekki gleyma því, að hér er
ekki um að ræða neitt sérhags-
munamál fyrir koniur. Sérrná!
kvenna eru yfirleitt fá og í þjóð-
félagsmáium eins og þessu em
þau ekki til. Ef konan er ekki
starfi sínu vaxin sem húsmóðir
sökum fákunnáttu, þá kemur það
ekki eingöngu niður á henni,
heldur á heilbrigði og menningu
fjölskyldunnar og fjárhagslegri
afkomu heimilisins. Þvi eiga kon-
lur að vera samtaka um að krefj-
ast þess, að það opinbena, riki og
bærfcomi upp og reki slíka stofn-
un, eins og. almenniur hússtjórn-
arskóli á að vera. Þar sem sveit-
irnar hafa fengið viðunandi úrbót
á húsmæðrafræðslu sinni og víða
úti um landið hafa risið upp
myndarlegir hússtjórnarskólar, þá
getur stjórn landsins og þing
ekki vanzalaust þverskallazt
lengur við að gefa út lög, er
heimili hliðstæða skóla í kaup-
stöðum landsins, og virðist þá
sjálfsagt að hefjast fyrst handa
um slíkan skóla í sjálfri höfuð-
borginni.
Núna er einmitt tímabært að
hefja sókn i þessu nauðsynlega
framfaramáli, meðan stjórn
landsins skipa fulltrúar allra
flokka. Þar sem lögð hafa verið
fram [í þinginu fmmvörp að lögum
um húsmæðraskóla frá öllurn
þessum flokkum, ætti stjórnar-
samvinnan að verða til þess, að
hægt væri að fá endanlega lausn
á þessu máli. Engin frágangssök
væri að leigja húsnæði fyrir slik-
an skóla fyrst um sinn í þeirri
góðu trú, að byggður væri skóli
seinna, þegar rætist ftam úr nú-
verandi erfiðleikum og dýrtíð.
Ef til vill greinir einhverjar
konur á um, hver sé áhrifamest
leið til framkvæmda á þessu
þjóðþri<'amá!:, og seinna meir,
hvemig starfsháttum og fyrir-
komulagi skólans skuli vera hag-
að. Það má segja, að enn sé ekki
tímabært að ræða námari tilhög-
un þessa skóla, meðan ekki er
lengra komið, en Alþýðuhlaðið
hefir oft rætt og m:un halda á-
fram að ræða þessi mál, og
stefna þess og Alþýðuflokksins
hefir alltaf verið sú, að væntan-
legur hússtjórnarskóli fyrir
Reykjavík ætti fyrst og fremst
að vera hagnýtur skóli, þar senr
kennd væru algengustu atriði bú-
sýslu og matreiðslu og lögð verði
sérstök áherzla á hagsýni í kiaup-
um og meðferð matar, þannig, að
sem mest næringargildi fáist fyrir
þá peninga, sem vkrið er til
matarkaupa. Enn fremur er brýn
nauðsyn á því, að skóli þessi geti
verið það ódýr, að almenningi
verði kleift að nota hann. Því er
nú einu sinni þann veg farið, að
það er sérstaklega húsmæður
allrar alþýðu, konlur lágt laun-
aðra manna, sem mesta hæfileika
þurfa að sýna í starfi sínu. Þær
þUirfa að horfa í hvern eyri, og
á herðurn þeirra einna hvíla oft-
ast öll heimilisstörfin og umsjá
með börnunum. Þessar konur
þurfa undirbúning undir starf
sitt. Heimiium þeirra kemur það
(sannarlega í koll, ef þær af kunn-
áttuieysi em. ekki færar um að
gegna starfi sínu. Konur efna-
manna geta aftur á móti auðveld-
legar. horið í bresti sína með
nægu fé handa á milli og að-
keyptum vinnukrafti til hvers sem
vera skal.
Á Alþýðusambandsþiingi því, er
nú stendur yfir, rikir mikill áhugi
fyrir aukinni húsmæðrafnæðsliu í
kaupstöðum landsins og þá fyrst
og fremst í Reykjavík. Kvenfull-
trúar þingsins hafa lagt fram í
þinginu eftirfarandi tillögur:
„Með því að húsmæðrafræðsliu,
sveitanna hefir nú með löggjöf
verið komið í viðunandi horf,
leyfir lg. þing Alþýðusambands
Islands sér að benda á, hve óvið-
unandi það er, að ekkert skuli
enn hafp verið gert af hálfu hins
opinbera fyrir þennan þátt upp-
eidismálanna í kaupstöðum
landsins og þá sérstaklega
Reykjavík, þar sem nú býr næst-
um þriðjungur allra landsmanna.
Fyrir þvi skorar Alþýðusam-
handsþingið á ríkisstjórnina að
undirbúa og leggja fyrir næsta
alþingi lög, er tryggi ungúm
stúlkum í Reykjavík og öðrum
kaupstöðum landsins hlutfallslega
jafngóða aðstöðu til húsmæðra-
náms og sveitastúlkur nú njóta.
Sé kennsla öll og fyririkomulag
slíkra skóla miðað við venjiuleg-
ar þarfir og fjárhag alþýðuheim-
ila í kaupstöðum landsins og
einnig það, að ungar stúlkur geti
þar lærf öll þau hússtörf, sem
starfsstúlkur á heimilum þurfa að
inna af hendi".
Soffía Ingvarsd.
Jólaleibritið
Mr“, leikstjðri Lár-
ns Pálsson leikari.
LEIKFÉLAGEÐ hefir þegar
ákveðið jólaleikritið að
þessu sinni, og verður það „Hái
Þór“ eftir ameríkska leikrita-
höfundinn Maxwell Andersson.
Leikstjóri verður að þessu sinni
Lárus Pálsson leikari, og er þetta
fyrsta verkefnið, sem hann fær
sem leikstjóri hér.
Leikritahöfundurinn Maxwell
Amdersson er einhver þekktasti
hinna yngri leikritahöfumda í
Bandaríkjunum um þessar mund-
ir, og er „Hái Þór“ vinsælasta
leikrit hans.
Hefir það leikrit verið sýnt
hæði í Danmörku og Noregi og
hlotið miklar vinsældir.
Leikendur hafa ekki verið vald-
ir ennþá í þetta leikrit.
Geymsla
Reiðhjól tekin til geymslu.
Sækjum.
Ö R N IN N.
Símar 4161 og 4661.
Tilkynning frá Máll og menningtt
Heildarsafn af verkum Jóhanns Signrjónssonar
birfist nú í fyrsta skifti í islenskri utgáfu
Verður Dað í tveimur tuttugu arka biudum, og kom fyrra bindið út i dag.
Þar eru lirjú af leikritum Jóhanns og ljóð hans 811, bæði islensk og donsk
Gunnar Gunnarsson, rithofundur, skrifar snjalla og itarlega innganusritgerð
um Jóhann og verk hans.
Fá ístensk skáld hafa hlotið meiri ástsæld þjóðarinnar en Jóhann Sigurjóns-
son. Útgáfan á verkum hans er einn þátturinn í því starfi Máls og menningar
að gefa íslendingum kost á að njóta í ódýrurn útgáfum sinna bestu þjóðlegu
verðmæta. Rit Jóhanns Sigurjónssonar hljóta að verða þjóðinni kærkomnari en
flest verk önnur.
Bókin er þegar afgreidd til umboðsmanna um alt land. Afgreiðslan í Reykja-
vik hófst eftir hádegi í dag (í bókaverslun Heimskringlu, Laugaveg 19).
Stjórn Máls og menningar: Sigurður Nordal. Halldór Kiijan Laxness.
Ragnar Ólafsson. Sigurður Thorlacius.
Kristinn E. Andrjesson.