Alþýðublaðið - 30.11.1940, Blaðsíða 3

LAUGARDAGUR 30. KÖV. 1940.
ALÞYÐUBLABIÐ
-----------MÞÝÐUBLAÐIÐ-------------------------
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau'
AI.ÞÝ Ð'U PRENTSMIÐJAN
#---------------------1------------------------♦
Fillveldið ob fraitiðarstjöraskipBD landsins
AÐ hefir verið ákveÖið, að
halda 1. dezemlier í ár há-
tfðlegan á svipaðan hátt og gert
hefir verið síðan árið 1918, þegar
sanibandslagasáttmálinn milli Is-
lainds og Danmerkúr gekk í gildi
og fu'llveldi landsins var lýst yfir.
Niokkrar umræður hafa orðið
úm það í blöðium undanfarið,
hvo'rt vel færi á því, að það væri
gert einnig nú, eftir þá viðb'urði,
sem gerðust 10. april í vor, þegar
Danmörk var hertekin og al-
þingi ákvað, að takia konungs-
valdið og æðstu stjórn utanríkis-
málanna, sem Danmörk hafði
farið með fyrir okkar hönd, í
sínar eigin hendur. En það virð-
ist sízt vera minni ástæða til
þess, að halda upp á fullveldis-
afmælið, þó að sambaudinu milli
tslands 'Og Dan.merkur hafi þann-
ig, xaunveiulega verið slitið.
Hitt er annað mál, sem virðist
hafa verið blandaö inn í u'mræð-
unhar um fullveldisafmælið, hvort
heppilegt sé, að 1. desemher haldi
áfram að vera eins konar þjóð-
há'tíðardagur okkar við hliðina á
17. júní, eins og hann hefir ra'un-
verulega verið síðan 1918. Það
er hvergi venja, að hafa fleiri
en einn þjóðhátíðardag á ári. Og
virðist 17. júni árstímans vegna
ólíkt betuir til þess fallinn, en 1.
desember, að vera þjóðhátíðar-
daguír hér á laudi.
Bn þó að það sé hiins vegar
rétt, að haldið sé upp á fullveid-
isafmælið 1. desember í ár og
framuegis eins og hingað til,
veirðuir okk'ur að vera það vel
ljóst, að nú ríður meira á því, að
horfa fram í tímann en aftur,
hvers'u mikla rækt, sem við vilj-
um leggja við endurminningu
þess, sem gerzt hefir í fortíðinni.
Því er heldur ekki að leyna, að
þrátt fyrir vaxandi skilning sam-
bandsþjóðarinnar á þjóðlegUm á-
hugamálum okkar og ágæta sam-
búð við hana síðan 1918, höfum
við alltaf litið á samhandið við
Danmörku sem nokkra takmörk-
Un á fullveldinu, og þar af leið-
andi verið ráðnir í því, að nota
fyrsta löglegt tækifæri til þess
að segja sambandslagasáttmálan-
Um upp og flytja æðstu stjórn
allra okkar mála inn í liamdið.
í vor urðu óviðráðanlegir við-
burðir því valdandi, að samband
Islands og Danmerkur var raun-
verulega rofið fyrr, en lög stóðu
til. Hernám Danmerkur gerði
bæði kionuinginum ömögulegt áð
fara með þáð vald, sem bonum
er ætlað í stjórnarskró íslauds, og
sambandsþjóðinni, að fara með
æðstu stjórn íslenzkra utanrikis-
mála á þanm hátt, siem ákveðið
Var í siambandsilagasáttmátenum.
Þess vegna tók alþingi þá á-
kvörðun 10. apríl, að flytja bæði
konungsvaidið og æðstu stjórn
utamlkismálanna þá þegar inn i
landið. Það var óumflýjamleg
ráðstöfun tii þess að varðveita
fuiiveldi landsins.
1 samþykkt alþingis var svo 'að
orði komizt, að þessi ráðstöfun
væri gerð „áð' svo stöddu". En
flest'um mun bafa verið það Ijöst
istrax í vor og öllum mun vera
það ljóst nú, að það skref, sem
stigið var með ákvörðun alþing-
is, verður ekki stigið til baka.
Enda nálgast nú óðum sá tími,
sem sambandsiagasáttmál'anum
milli Islands og DanmerkUr hefði
verið sagt upp formlega hvort
sem vaý. Allir aðalflokkamir á
alþingi voru búnir að lýsa yfir
þeim sameiginlega ásetningi sín-
um bæði árið 1928 og 1937.
Við höfum því enga ástæðu til
að fresta endanlegri ákvörðun um
stjómarskipun landsins. Og við
getum það þeldur ekki öllu le,ng-
ur, en búið er að gera. Sú bráða-
biTgðaráðstöfun, sem gerð var á
alþingi 10. april í vor, þegar
ráðuneytimu var falið að fara með
komungsvaldið „að svo stöddu“,
var miðuð við það ástand, sem
þá var og enn er, að allir aðal-
flokkar þingsins stæðu að stjóm
landsins. En það er augljóst, aö
slík stjómarsamvinna getur iaf
ýmsium ástæðum rofnað' hvenær
sem er. Og það er því ekki aðeins,
hyggiiegt, heldur og nauðsynlegt,
að ganga lögformlega frá fram-
tíðarstjómskipum landsins svo
'fljótt, sem ummt er.
Alþýðuflokkurinn hefir þegar á
flokksþingi sínu, sem nýlega er
iokið, fyrstur allra flokka lýst
yfir stefnu sinni í þessu stór-
máli, því alvariegasta og örlaga-
þrungnasta af öllum, sem nú bíða
úriausnar. Hann vill, að tslan:!
verði sjálfstætt og óháð lýðveldi,
og fari sjálft með öll sín mál. 1
12 ira dreiilm
leyft að seUa blið
fram að iramótnm.
Öllum oðrum bornum banuað.
UT AF BANNINU við blaða-
sölu barna hafa fulltrúar
blaðanna og barnaverndarnefnd
talað saman undanfarna daga
— og hefir orðið að samkomu-
lagi, að drengjum yfir 12 ára
gömlum verði leyft að selja
blöð fram til nýjárs, en upphaf-
lega hafði öllum drengjum
undir 14 ára aldri og öllum
telpum yngri en 16 ára verið
bannað að selja blöð frá 1. des.
Öllum telpum er eftir sem
áður bannað að selja blöð og
öllum drengjum undir 12 ára.
Skrððoania 1. desember.
Sameiginleg skrúðganga stúdenta og æskulýðsfélag-
anna 1. desember hefst kl. 1.15 e. h. frá Háskólanum.
Fjölmennið í l.-desember-skrúðgöngúna!
Sýnið samhug og þjóðlega einingu!
Stúdentaráð Háskólans: Þorgeir Gestsson, foi'm.
Glímufélagið Ármann: Jens Guðbjörnsson, form.
Farfugladeild Reykjavíkur: Þorsteinn Jósefsson, form.
Knattspyrnufélagið Fram: Ragnar Lárusson, form.
Félag ungra Framsóknarmanna: Ólafur Jóhannesson, form.
F. U. S. Ileimdallur: Jóhann Hafstein, form.
íþróttafélag kvenna: Unnur Jónsdóttir, form.
íþróttafélag Reykjaívkur: Torfi Þórðarson, form.
Félag ungra jafnaðarmanna: Matthías Guðmundsson, form.
Kvenskátafélag R'eykjavíkur: Unnur Gunnarsdóttir, form.
Knattspyrnufélag Reykjavíkur: Erlendur Pétursson, form.
Skátafélag Reykjavíkur: Daníel Gíslason, form.
Knattspyrnufélagið' Valur: Sveinn Zoéga, form.
U. M. F. Velvakandi: Þorsteinn Bjarnason, form.
Knattspyrnufélagið Víkingur: Guðjón Einarsson, form.
Einkennilegt
fyrirbrigði.
[MORGUNBLAÐINU í dag
er smáklausa með þessari
fyrirsögn, þar sem því er hald-
ið fram, að Alþýðusambandið
hafi sent verkstjóranum í
Bretavinnunni í Kaldaðarnesi
tilkynningu um lækkun á kaupi
verkamanna þar. Það má með
sanni segja, að þessi klausa
Morgunblaðsins sé einkennilegt
fyrirbrigði, þar sem Alþýðu-
sambandið hefir enga slíka til-
kynning.u eða tilmæli um kaup-
lækkuU, látið frá sér fara
hvorki til þessa verkstjóra, sem
raunar mun aðeins vera túlkur
þar á staðnum — eða annarra.
Hinsvegar talaði ég við for-
mann Verkalýðsfélagsins Bár-
an á Eyrarbakka fyrir tveim
dögum og tjáði honum að Bret-
ar vildu lækka kaupið og sagði
honum jafnframt frá svörum
mínum við þessari málaleitun,
og bað hann að taka málið til
athugunar. í félaginu.
Bretar gerðu þær kröfur að
sama kaup og greitt var fyrir
mánuðina júlí—sept., kr. 1.78
yrði óbreytt til áramóta og auk
þess að kaffitímar féllu niður
án kaupgreiðslu. Þessu svaraði
*ég ákveðið neitandi, benti tals-
manni Breta á, að slík lækkun
á kaupi bryti í bág við íslenzk
lög, og að kaupið frá 1. okt. til
áramóta, ætti að vera kr. 1.84
miðað við 10 klst. vinnu að frá-
dregnum tveim hálftímum til
kaffidrykkju með fúllu kaupi.
Ef þeir óskuðu að greiða að-
eins kaup fyrir raunverulegan
(actual) vinnutíma, þá yrði að
leggja 1 klst. kaup (þ. e. kaffi-
tímana) ofan á venjulegt tíma-
kaup, þannig, að kaupið miðað-
ist við kr. 18.40 á dag og er það
sama sem kr. 2.04 4/9 pr. klst.
fyrir hvern raunverulegan
vinnutíma, ef kaffitímar ekki
eru greiddir.
pr. Alþýðusamband íslands.
Óskar Sæmundsson.
H æstiré ttHr:
Shell gert að ireiða
ttsvar ð SejðUtirii.
IGÆR kvað Hæstiréttur upp
dóm í málinu: H/f. Shell
gegn Seyðisfjarðarkaupstað.
Málsatvik vo»u þa'u, að í fyrra
var ]agt útsvar á útbú Shell á
Seyðisfirði kr. 1235, en Shell
neitaði að greiða útsvarið og
taldi sig ekki útsvarsskylt, þar
sem Fisksölufélag Seyöisfjarðar
annaðist sölu olíunnar í (umboðs-
sölu, en félagið hefði ekki útibú
eys.tra. Var þá krafizt lögtalks og
úrskttrðaði fógeti, að félagið væri
litsvarsskylt, því að samningurinn
við Fisksölufélagið leysti það
ekki umdan skyldunni.
Shell áfrýjaði úrsk'uirði fógeta,
en Hæstiréttur staðfesti bann.
1
Geymsla
Reiðhjól tekin til geymslu.
Sækjum.
ÖRNINN.
Símar 4161 og 4661.
SBæfellingafélagið, Kvk. (Útgáfusjóðnr héraðsögunnar).
héldar miiila
Hlutaveltu
í VarðarhnsiaH snnnadagian 1. dea. Hásið epnað kl. 4 e. m.
Mikift verðmæti
Eldsneyti:
Kol—raörg tonn
Mór—mörg tonn
Steinolía
Skófatnaður
Farmiðar með sklpnm-bifreiðum ogflugvélum
Sauðfé
Peningar: ÍOO kr. 75 kr. 50 kr. 25 kr.
Látið gjallarhorn Varðarhússins vísa yður leiðina.
Ekkert hippiiratti. Dráttnrinn 50 aura.
HLUTAVELTUNEFNDIN.
FJðldi ágætra muna
Sýnisiaorn:
Mstvara:
Kornvara i heilum sehkjum
Saltkjöt, hangikjöt
Saltfiskur
Fefnaðarvara ffiásálaðld