Alþýðublaðið - 13.01.1941, Síða 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MÁNUDAOUR 13. JAN. 1»U
Dansleik
heldur Verkamannafélagið Dagsbrún í Iðnó
þriðjudaginn 14. jan. kl. 10 sd. Aðgöngumiðar
seldir í Iðnó frá kl. 6—9. Eftir það hækkað verð.
SKEMMTINEFNDIN.
falleg kápuefni
KVENULLARSOKKARNIR margeftirspurðu.
Sparta
Laugavegi 10.
I Séra Jakob Jónsson um
Lelkritið „Háa
' ....- -..
Títuprjónar.
SÚ BÓK, sem mestu umtali hefir
valdið og mest hefir verið les-
in allra þeirra bóka, sem út komu
nú um jólin, er bókin „Hitler tal-
ar“, sem M.F.A. gaf út.
Hefir bókin hvarvetna, bæði hér
og annars staðar þar sem hún hefir
fengið að koma út, þótt hin bezta,
enda eru þar margir hlutir sagðir
fyrir, sem nú eru fram komnir, þó
þeir væru það ekki þegar bókin
var rituð og kom fyrst út.
Er það flestra mál, að í bók þess-
ari muni Hitler og nazismanum
hvað réttast lýst af öllum þeim
mörgu bókum, sem um þau mál
hafa verið skrifaðar. En svo kyn-
lega vill til, að í blaði hinna „ó-
nazistisku“ Framsóknarmanna
Alþýðublaðið hafði í morgun
samtal við einn skipverjanna pg
sagði hann, að árás þýzku flug-
vélarinnar á skipið hefði verið
ákaflega hörð. Alls var kastað
14 sprengikúlum á togarann og
var eins og flugvélin hefði los-
að allan farm sinn yfir hann.
Engin sprengikúlan hitti skip-
ið þó, en þær lentu allt í kring
um það og köstuðu því til og
frá. Töldu skipverjar meðan á
árásinni stóð að fyrirsjáanlegt
væri að skipinu yrði sökkt og
fóru því í bátana.
Bæði um leið og flugvélin
kastaði sprengjunum og á eftir
lét hún vélbyssukúlnahríðina
dynja yfir skipið og á skipverj-
um eftir að þeir voru komnir í
bátinn og er henni lauk hóf
flugvélin skothríð á skipverja
úr fallbyssu sinni- Engin kúlan
hitti skipverjana, en sár sín
fengu þeir af kúlnabrotum og
víða í skipinu eru för eftir slík
kúlnabrot.
birtist fyrir skemmstu ritsmíð eftir
ritstjóra blaðsins, sem ekkert er
nema skammir um bókina og út-
gefandann.
Er þar talað um að M.F.A. hafi
ekki „endilega þurft að velja bók
sem var full af óhróðri um erlenda
valdamenn“, ef það ætlaði að gefa
út skemmtilega bók.
Hvað veldur þessu? mun margur
spyrja.
Er það öfund yfir því, hve vel
tókst valið?
Er það af vorkunnsemi með
aumingja Hitler?
Eða — er það kannske af því að
hinar ágætu lýsingar á Hitler
minni ritstjórann óþægilega á ein-
hverj a"smá-Hitlera, sem hann hef-
ir mætt á lífsleiðinni?
Bráðabirgðaviðgerð fór fram
á „Arinbirni“ erlendis, en hann
mun einnig verða tekinn til at-
hugunar hér. Ferðin heim gekk
mjög vel, veður var gott og sjór
stilltur.
Email. voror
nýkomnar:
Skolpfötur með loki.
Uppþvottabalar.
Ungbarnabaðbalar.
Hræriföt.
Kartöfluföt.
Ausur. Mál.
Þvottaföt.
Náttpottar.
Einnig blikkbalar og fötur.
AÐ var með töluverðri eft-
irvæntingu, að ég fór í leik-
húsið til þess að sjá „Háa-Þór“.
Leikstjórmn er ungur, vel ment-
aðux listamaðiur í sinni gnein, ný-
kominn heim til föðurlaindsins,
þennilega í þehn tilgangi að gcsra
gagn. Leikritið er eftir höfund,
sem er enginn nýgræðingur í
leikritagerð, heldur frægur fyrir
fjölhæfni sína, hugkvæmni í efn-
isvali og efnismeðfeirð. Á hinn
bóginn gerði það leikinn dálítið
vafasaman, að fremur lítíð hefir
verið úr honum gert í leikdóm-
um sumra Reykjavíkurblaðanna.
„Hái-Þór“, sem leikurinn dreg-
ur nafn af, er fjallshnúkur, sem
höfund'ur gerir að eins konar í-
mynd landsins eða ef tál vill öllu
heldur jarðarinnar. Þama hafa
kynslóðirnar komið og nUmið
staðar um stund, Indíánar, hol-
lenzkir skipbrotsmerm, nútíma
náttúrudýrkendur og loks eru
auðshyggjumenn véla-aldarinnar
farnir, að láta til sin' taka. Allt
þetta fólk leiðir höffundur fram
á sjónarsviðið.
Vandamálið, sem leikurinn
snýst um, er það, hvort eigandi
fjallsins, Van Dom, skuii selja
það auðfélagi einu fyrir nokkra
tugi þúsunda í dollurum. Þetta
sýnist ekki mikdvægt atriði út af
fyrir sig, en það verður mikil-
veegt sökum þess, að það snertir
svo mjög viðhorf viðkomandi
aðila gagnvart landinu. Van
Dom er fulltrúi þeirm, sem meta
landið eftir fegurð þess, dulrænu
eðli hins ósnortna bletts, áhrif-
um þess á þá mannssál, sem þrá-
ir óskert samband við náttúmna.
M. ö. o.: Þetta er sama viðhorf-
ið og flestir óskemmdir menn
hafa gagnvart óskasveitum
bernsku sinnar, ekki sizt eftir að
þeir hafa flutzt í fjarlaggt land.
Það er viðhorf bóndans, sem
hefir fundið sál þeirrar jarðar,
er hann býr á.
Skimmerhom dómari og Biggs
fasteignasali em fulltrúar auðs-
hyggjunnar, sem líía aðeins á
peningagildi landsins. Það gildi
er fyrst og fremst undir því
komið, hve lága upphæð þeir
ge'a prettað seljandann til að
taka fyrir það.
Van Dorn vill sjálfur ekki taka
r.'sitt tillit til' braskarasjónar-
miðsins. En það er togað í hann
úr tveim áttum. Judith, unnusta
hans, er ,,praktisk“ nútímakona,
en á hinn bóginn laðast hugur
Van Dom að Lísu, ungu hol-
lenzku stúlkunni, ::em ásamt
fjórum karlmönnum er „svipur"
úr forííðinni eða úr öðram heimi.
Þar finnur Van Dorn þá hreinu
og fölskva’ausu tilfinningu fyrir
innra eðli Háa-Þórs (iandsins,
jarðarinnar og jarðlífsins), sem
hann þráir. Annar fulltrúi hins
liðna og hins ósfniskennda er
De Witt, all-mdda’egur sjómað-
ur og hermaður, sem fyrst í stað
dáist að töfmm peninganna og
mætti mannanna, sem sneiða nið-
ur heil fjöll. En hann kemst þó
að lokum áð annarri niðurstöðu,
þegar hann sér hina voldugu
galdramenn, samanhnipráða í
„skóflunni", hrædda, vesala og
hin mestu skripi í alla staði.
Sá, sem leysir að lokum vanda-
málið um viðhorfið til Háa-Þórs,
er Indíáninn.. Hans lífsspeki er
sú, að kynslóðir komi og kyn-
slóðir fari, og ekki verði spom-
að við tímans straumi. „Hái-
Þór“ er í rauninni þegar farinn,
véla- og peninga-kynslóðin er þeg
ar farin að mo,la utan úr hon-
um. En lengra til vesturs em
önnur fjöll, sem bíða eftir þeim,
sem elsltar ósnortnanáttúmna. En
eins og hann og Van Dom yfir-
gefa Háa-Þór, mun þessi öld og
þessi kynslóð siðar vikja fyrir
annarri.
Það er engin tilviljun, að slík-
ur leikur, sem þessi er orðinn
ftil í Ameriku, þar sem órói land-
námsins er enn ekki liðirm hjá,
hið eilífa og aldagamla verður
fyrir sífeldum árásuin af nýung-
um tímans — og þar sem hin
tvennu viðhorf við landinu mæt-
ast eins og kletturinn og steypi-
flóðið.
Einhver, sem skrifaði um leik
þennan, gat þess, að í honum
væri ekki það, sem kallað er
„stígandi“. Að nokkl’u leyti er
þetta rétt. Áhorfandinn finnur
sjaldan til verulegrar forvitni á
því, hvað kominæst. Enþað staf-
ar þó fyrst og fremst af þvi,
að hugurinn er jafnan á því, sem
íér að gerast í hvert sinn. At-
bwrðifnir em fjölmargir, oftast
skjótir og snöggir, og viða er
þeim frekar ætlað að draga fram
hin óliðnu viðhorf persónanna en
að búa undir aðra siðari atburði
í orsakakeðjunni. Þrátt fyrir það
er enginn losarabragur á leikn-
um, þó að síðustu atriðum hans
a. m. k. við fyrstu sýn, megi
vera öðmvisi fyrir komið.
Um einstök atriði leiks og
framsetningaf er ekki ætlun min
að ræða héf. Frammistaða leik-
enda er ágæt, ))ó að sum hlut-
vefkin veki skiljanlega meiri aí-
hygli en önnur, vegr.a þess,
hvevnig aisíaða þe'.rra er í Jeiikn-
um.
Indriði Waage nær ágæílega
því samblandi af viðkvæmri mildi
og óheflaðri framkomu, sem oft
er eiginleg bömum náttúmnnar.
Alda Möller og Regína Þórðar-
dóttir sýna vel hvor á sína vísu
tilfinningar gjör-ölíkra kvenvera.
Hjá Reoínu \ e'?a blæbrigði augn-
anna og líkamshreyfingar yfir-
leilt minnisstæðastar áhorfendan-
um. En það atriði í leik Öldu,
sem mesta hrifningu vek'ur', er
ceTað viðtal Lisu við Van Dom,
ér hann hvílist við skaut hennar.
Það eitt að ge:a mótað svip'sinn
og ásjónu í samræmi við anda
þeirra orða. sem þar eru sögð,
og felt sig bar inn í þann
ramT”a sem höfönr’ur setur, er
s'órko tlegt átak af hálfu leik-
lonvnna. . Brynjólfur Jóhannes’son
sýnir ágætlega hinn hfessilega og
'klúra kollenzka sjómann. Láms
Ingólfsson og Alfred Andfésson,
þó sérsíaklega hinn síðastnefndi
le'ka aðal-gamanhluti erk leiksins,
braskarana. Ég hygg, að ég fari
með rétt mál, er ég segi, að
sá sé munurinn á amerískri gam-
ansemi t. d. í kvikmyndum, og
skandínaviskri (einkum danskri)
að látbragð og ytri athurðir vegi
meir en orðin, .sem töluð em.
í „Háa-Þór“ verður vart hins
sama, þó að Maxwell Anderson
kunni sér betra hóf í þeim efríum
en flestir kvikmyndahöfundar,
enda verður því sízt neitað, að
hugsun er i framsetmngu þeirra
óskaplegu skrípaláta, sem fram
Sfara í .,skóflunni“. Það er m. ö.
o. skarpasta háð og ádeila á þá
auðshyggju, sem er sama um
siðferði og trú, þangað til komið
er fram á heljarsnös, og jafnvel
þá langar til að hafa brögð í
frammi við sjálft almættið. —
Valur Gíslason hefir lítið hluí-
verk, en. þýðingarmiki ð frá höf-
undar hendi, því að samtial hans
við Lísu (öldu Möller) vefður
að miklu leyti undirstaðan undir
skilningi áh'orfenda á hollenzku
slúlkunni. En í þessu litla hlut-
verki sýnir Ieikurinn þá alvöru,
glæsileik og stillingu, sem við
ú-
Leiktjöldin voru falleg og furðu
vel 'sýndar veðurbre y tingar í
lofti. Eigi safcna ég þess svo
mjög, þó að ekfci sæist í gegn
um þá, sem léku svipina, enda
held ég að fá leifchús hafi íæki
til að gera leikarana gagnsæjia.
Það \ erður líklega ekfci fyr en
þeir fara að bena á sér fsm-
hvierja „Röntgen “-lampa, sem
þkína í gegnwm föt og hold, en
láta móta fyrir beinunum. En
meðan ekki er svo langt komið
111' aðeins að reyna ofurlitið
r eira á ímyndunarafl áhorfenda,
Eins og kunnugt er, hefir Láms
Pálsson stjómað leiknum og leik-
ur sjálfur eitt af smærri hlut-
verkunum. Segja má, að þaðhlut-
verk sé ekki „tílþrifamifcið", ef
með þvi er meint, að hann sé
„aðeins“ einskonar formáli og
eftirmáli. Sennilega þurfa menn
að hafa séð Indíána til þess að
gera sér grein fyrir þvi, hve
náttúrlejrur leikur Lárusar er, og
að mínum dómi er milki'ð undir
því bomið, að blær verUieáfcans
sé yfir þessari persónu. Hitt er
annað mál, áð sfcemmtilegt væri
að sjá Láras í fjölbreytílegra og
viðamci1 a hlutverki.
Sýning „Háa-Þórs“ er Lámsi
og leifcfélaginu til sóma. Þykir
mér líklegt að Reykvíkingar hieilsi
Iiessum unga listamannd við hiedm
fcomu sína til ættjarðarinnar með
þeirri einu kveðju, sem samboð-
iu er, — að feyna að kynnast
list hans og meta hana fordóma-
laust.
Jakoh Jönss.'Jíi.
Weodell Willkie æit-
ar tii Englands.
Tskir euiikeriega if-
itSðc ín. Boðseveits
WENDELL Willkie forseta-
efni republikana í Banda-
ríkjuntum oT sagður vtera í þann
veg: n að fara í kynnisför til
Englands. Ætlar hann að fefðasí
með flugbátnum „Yamkee Chipp-
er“. ,
Vvrill'kie hefir opinbeflega tekið
afstöðu meg lagafmmvafpi Roose
velts um hjálþ handa Bnetum og
mælt með því að það verði
samþylíkt með litlum breytingum.
Sagði Willkie í því sambandi,
að það væri oldki fytst og fnemst
gm þaö að ræða nú, að halda
Ameríku fyrir utan styrjöldina,
heldur Um hitt, að halda styrj-
oldinni utan við Ameríku.
„Arinbjorn hersiru kominn heim :S5
14 sprengikúlum var
varpað að skipinu.
------»..—
skotlð war á skipverja lir
wélkyssuiei og Sallbyssn.
TOGARINN „ARINBJÖRN IíERSIR“ kom hingað heirn
í gærkveldi klukkan 8. Með honum komu 8 skipverj-
anna, en 5 eru enn í Englandi eða í þann veginn að leggja
af síað heimlciðis, hví að þeim leið öllum vel, þegar þeir
vissu síðast, sena nú eru komnir.