Alþýðublaðið - 27.01.1941, Síða 3

?p— MÞÝÐUBLAÐIÐ ------------------------------------
“ Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
!.v Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
[j Simar: 4900 og 4906.
; Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau
A I, Þ Ý Ð U.P R E N T S M I Ð J A N
í anruns og mmútum.
IHALDSFORSPRAKKARNIR í
Dagsbrún létu um þab leyti,
sem kosningin var að hefjast,
dreifa út meðal verkamanna al-
veg dæmaiausu áróðursplag'gi.
Ekki dæmalausu fyrir pað, hve
yfirfullt það var blekkingum og
ósannindum um andstæðinga
þeirra, Alþýðuflokksmennina.
Heldur fyrir hitt, hve gjörsam-
lega öll fyrri met flokksins voru
slegin í hóli um eigið ágæti og
dyggð í umbótamálum alþýðunn-
ar. Og er þá langt jafnað. Því
engin minnist þess, að gullhamr-
ar hafi nokkru sinni verið spar-
aðir í smiðjum íhaldsins. Og
mikið hefir þurft við liggja, að
gylla flokkinn svo i augum verka
manna til þess að villa á honum
heimildir. Hinsvegar hefir mönn-
um jafnan fundizt nokkur ó-
kemur að fleipri íhaldsins og
reynslan æfinlega orðið sú, er
að vaT gáð, að fyrir staðhæfing-
unum var engin fótur-
Þessi áfergja íhaldsforsprakk-
anna, að vilja kasta eign sinni á
hin og þessi mál er til umbóta
horfa fyrir alþýðu landsins og
barist hefir verið fyrir og hrint
í framkvæmd af hennar eigin
trúnaðarmönnum, er svo mikil, að
nærri stappar fullkomnu ósjálf-
ræði. Hvað segja menn t. d. um
þessa klausu ,sem tekin er orð-
bétt upp úr fyrmefndu plaggt
þeirra til Dagsbrúnarmanna?
„Sjálfstæðismenn hafa sýnt
það, að þeir láta sér fyrst og
fremst um það hugað, að standa
á verði um hagsmunamál verka-
manna og félagssamtaka þeirra“.
HeitÍT eru þeir íhaldsmenn í ttnú
sinni á heimskuna og opinskáir
á litílsvirðingu sína fyrir reynslu
og þekkingu verkamanna, ef þeir
ætla þeim að gína við og gleipa
þá fullyrðingu, að í .þeirra hönd-
um hafi málefnum verkamanna
verið og sé bezt borgiö. Fyrr
má nú nota en dauðrota. Og til
flestra meðala er nú gripið til
áróðurs og liðssafnaðar meðal
Dagsbrúnarmanna, þeirra manna,
sem allar sínar kjarabætur hafa
orðið að draga úr höndum ihalds-
ins og atvinnurekenda þumlung
fyrir þumlung, í aurum og
mínúttim.
Reynsla alþýðunnar í þessu
landi af viðskiptunum við íhald-
ið er dýrkeypt og hefir kennt
henni allt annað. Og eiga verka-
menn ekki einir þar um sárt' að
binda. Á þeirri leið er vel spor-
rakt og óvillugjamt- Afstaða í-
haldsins tíl málefnanna hefir ver-
ið nægilega ljós og ótvífæð tíl
þess.
1 því sambandi ætti að vera
óþarft að minna á það að enn
gru ekki lokið að fullu deilun-
um um fulla dýrtiðaruppbót á
kaup verkafólks, og að I möxig-
um. tilfellum hefir það bostað
töluverð átök . að fá svo sjálf-
sa^ðri kröfu framgengt. En hvern
ig var saga liðinna ára? Hver
var ai’staða íhaldsins á alþingi
til hinna stærri velferðamála
verkaiýðsins, tíl dæmis um lág-
markshvíld á togurunum? Var
það „fyrst og fremst" af um-
hyggju fyrir lífi og litnum sjó-
manna, er það barðist með hnú-
Um og hnefum gegn nauðsynleg-
um svefni og hvíldartíma þeirra
og ætluðust til að þeir leggðu
saman nótt og dag þar til heilsa
þeirra væri á jmotum? Og hvern-
ig tók íhaldið lögunum um verka-
mannabústaðina, alþýðutrygging-
arnar og öðrurn viðlíka Umbóta
málUm, er Alþýduflokkurinn fluttí
og kom á? Ef íhaldið hefði mátt
ráða þá hefðu verkamenn áreið-
anlega ekkefrt af þessu haft enn
í dag.
Og að endiugu örlitíð um ör-
yggismál sjómanna: Hefir íhaldið
ef til vill gleymt skoðun og af-
stöðu Betleheursfairans í þeim efn-
Um? Þeitri skoðun hans á loft-
skeytatækjum skipanna, örngg-
ustu varnartækjunum, sem tileru
gegn sjóslysum nú á tímurn, áð
þau séu dýr og óþarfa lúxus,
og illu lreilli komin I skip okk-
ar fyrir kröfur og ýtni Sigurjóns
Á ólafssonar, eða fyrir „SigUr-
jónskuna", eins og Betlehemsfar-
inn kallaði baráttuna fyrir ör-
yggismálum sjómanna?
Svona mætti lengi telja. Þessar
Og þvilíkar era staðreyndirnar um
afstöðu ihaldsins til þeirra um-
bóta- og menningarmála, sem bar
izt hefir verið fyrir á undanförn-
Um áram af hálfu Alþýðuflokks-
ins bæði innan þings og utan.
íbaldið má vita það, að ekkert
af þessu er gleyrnt né grafið.
Og ólíklegt væri það ekki, að
margur verkamaðurinn minntist
þess við kjörborð Dagsbrúnar
þessa dagana, hvernig íhaldið hef
ir reynst velferðaraiálum verka-
lýðsins hingað tíl. Sú saga talar
allt öðra máli, en faguigalinn,
sem nú er hafður í frammi við
jverkamennina í því skyni að véla
þá til þess að kjósa böðla sína.
Saumaklúbbur F.U.J. fellur
niður vegna þátttöku F.U.J.
stúlkna í fræðsluhóp Kven-
félags Alþýðuflokksins. —
Fræðsluhópurinn hefur starf
semi sína í kvöld kl. 9 í Al-
þýðuhúsinu, 6. hæð. Eru
F.U.J.-stúlkur beðnar að
fjölmenna. Mætið stundvísl.
Bækur keyptar og seldar.
Fornverzlunin, Grettisgötu 45,
sími 5691.
Auglýsið í Alþýðublaðinu.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MÁNUDAGUR 27. JAN. 1941.
Felix Guðmundssoii:
agsbrún fyrr og nú
M
ÍN FYJtSTU verulegu
kynni af baráttu verka-
mannanna hér í bæ fyrir bætt-
um kjörum áttu sér stað árið
1913.. Þau urðu með þeim
hætti, að útlendur maður ætlaði
að kúga verkamenn til þess að
vinna ótakmarkaðan tíma fyrir
sama kaup. Því var afstýrt,
enda var um það ,að ræða að
bægja fjölda manns frá vinn-
unni, og seíja vægast sagt van-
virðublett á íslenzka verka-
menn.
Þegar þessi saga gerðist fyr-
ir tæpum 28 árum, var
Dagsbrún ungt og fremur veikt
verkamannafélag. Enda voru
það ekki nema þroskuðustu,
framsýnusíu og kjarkmestu
verkamennirnir sem þá voru
búnir að fá auga fyrir því, að
það væri óumflýjanleg nauð-
syn fyrir þá að hafa með sér
öflugan félagsskap. En ,ég
hygg, að einmitt þetta verkfall,
sem gera varð og gert var til
verndar verkamönnunum, og
mun vera það fyrsta, er
háð var í Reykjavík, hafi opn-
-að augu æði margra verka-
manna fyrir því, að eina vörn-
in, sem verkamenn gætu átt,
eina hjálpin, sem að gagni
mætti koma, væri öflug sam-
tök þeirra sjálfra, af því að af
öðrum væri einskis að vænta.
Það hafði reynslan kennt þeim,
og hún er ólýgnust, og ég, sem
lítil kynni hafði haft áf verka-
mai^nlabaráttu eða samtökum,
þó ég hefði fengið að vinna fyr-
ir 12 aura á tímann á Ejrrar-
bakka, skildi það á fáum
dögum í viðureigninni um
rétt íslenzkra verkamanna við
danskan mann, að ef ekki yrðu
mynduð allsherjarsamtök ís-
lenzkra verkamanna, samtök
sem næðu um gjörvallt landið,
þá yrðu verkamennirnir alltaf
uridirokuð og ánauðug stétt,
eins og þeir líka alltaf höfðu
verið.
Þeoar «11 blðð vorn lokoð
Áður en ég lenti í návígi við
þetta ástand, sem ríkti, þá hafði
ég eiginlega trúað því, að allir
menn væru fremur góðir og
réttsýnir. Það væri fyrir rás
viðburðanna, tilviljanir — og
dugnað, að kjörum mannanna
væri nokkuð misskipt. Ég
hafði lítilsháttar starfað í ýms-
um félögum og kynnst mönn-
um gegri) um það. Ég hafði
meira að segja verið um skeið
í pólitísku félagi, og lítilega
starfað. Og allsstaðar voru að
minnsta kosti hin óæðri störf
vel þegin, líka af verkamönn-
um, að ég nú ekki tali um at-
kvæðin þeirra; um þau var bar-
daginn engu mýkri en nú á
tímum. Var svo ekki von, að
ég og aðrir fáfróðir unglingar
héldum, að í þessum félögum
eða flokkum ættum við líka
vernd.
Og svo- kom þessi miskunn-
arlausa staðreynd beint framan
í okkur, að ekkert blað í höf-
uðstaðnmfa vildi verja málstað
okkar og rétt, þegar við áttum
í höggi við útlendan verk-
fræðing. Eitt blað, sem ekki
var rekið af pólitískum flokki,
tók eina grein. En til þess að
hún flyti varð töluvért að strika
út úr henni, eða meginkjarn-
ann. Þó hefi ég ekki gleymt
því, að Einar Gunnarsson tók
þessa einu grein og að Þorv.
Þorvarðsson fékk blaðamenn-
ina á fund og reyndi að fá þá
til að veita verkamönnum lið,
en hjálpin kom aldrei. Þarna
hafði maður fengið allan hug
þeirra, er vildu þiggja vinnu
okkar, ef þeir máttu ráða
kaupinu, vildu atkvæðin okkar
við kosningar, ef ekki þurfti
að láta neina vernd í té. Ég
talaði um þetta við ýmsa mekt-
armenn. Jú, þeir vildu ýmis-
legt gera fyrir okkur, bara ekki
styðja okkur í vinnudeilum, við
máttum hafa verkamannafélag,
ef það væri ekki með kaup-
skrúfur eða verkföll, stuttan
vinnutíma og aðra slíka vit-
leysu.
StaðreFndirnár standa.
Allt það, sem ég nam af
reynslu þessara vikna, sem
vinnudeilan stóð 1913, hefir
vérið að staðfestast og styrkjast
alltaf síðan, með margs konar
endurtekningum og í alls kon-
ar myndum. Þegar Alþýðusam-
bandið var stofnað. voru öll
hugsanleg meðúl notuð til að
hindra það og halda sem flest-
um félögum utan við það. Þá
máttu menn hafa félög hver í
sínum bæ eða plássi, en að fara
í samband, sem næði yfir allt
landið, það var voðalegt. Af því
gat stafað hætta — fyrir
hverja? Blöðin sögðu fyrir
verkamenn, en allir vissu fyrir
hverjum blöðin báru um-
fayggJu- Um það leyti sem sam-
bandið var að ná festu reyndu
atvinnurekendur og þeirra
flokkur að mynda verkamanna-
félag hér í Reykjavík, Verka-
mannafélag Revkjavíkur hét
það, og var fyrsta fyrirmyndin
að Óðni nútímans og fékk hægt
andlát.
19115 var hásetaverkfallið. Þá
hafði verið stofnað hér viku-
blað, sem var málgagn verka-
lýðsins. Öll önnur blöð réðust
að sjómönnunum, kölluðu þá
strokumenn og öllum illum
nöfnum. Ennþá er þó ekki það
versta talið, en það var það, að
verkalýðurinn ætti fulltráa á
Alþingi. Það skeði fyrst 1916
er Jörundur Brynjólfsson var
kosinn, og 1921, að Jón Bald-
vinsson var kosinn á þing.
Verkalýðnum hér í Reykjavík
var þá orðið það Ijóst, að veru-
lega fullkomnum umbótum
myndi aldrei takast að ná
nema með því að hafa líka á-
hrif á löggjöfina. Gilti það um
vinnutíma, tryggingar, skatta-
mál og ótal fleiri umbætur. Og
nú var atvinnurekendum og
þeirra samherjum nóg boðið,
enda var þess skammt að bíða,
að árapgur af því að eiga full-
trúa á þingi sæist. Má benda á
vökulögin (síðasta nagla í lík-
kistu útgerðarinnar, eins og
fulltrúar og blöð atvinnurek-
enda orðuðu það), verkamanna-
bústaðir, sjúkratryggingar, svo
aðeins fátt sé nefnt. Og það er
styzt frá að segja, að gegn
hvers konar umbótum verka-
lýðnum til handa hafa þessir
menn barizt með hamstola á-
tökum. Móti hverri einustu
kauphækkun, móti hinni
minnstu styttingu vinnutímans,
móti verkamannabústöðumi,
sjúkratryggingum, öllum al-
þýðutryggingum, afnámi fá-
tækra flutnings, 21 árs kosn-
ingaaldri, öllu því, sem verka-
lýðurinn til þessa dags hefir á-
orkað. Það hefir gert það á
markvísan og stéttvísan hátt.
Og alltaf af umhyggju fyrir
hinum fátæka verkalýð!! Hans
vegna hefir það svift þá, sem
barizt hafa fyrir þá, atvinnu.
Ef góður fulltrái þeirra tók op-
inbert starf að sér, var aldrei
talað um óreglusama fulltrúa
eða embættismenn, hvernig
sem þeir voru. Það, sem þeir
hlutu, var virðulegt embætti,
sem ekki mátti saurga. Þegar
fulltrúar verkalýðsins hlutu
starf, þá voru það kallaðir bit-
lingar.
Inðstæðieganíir gðtn
ekki hinðrað vixt Bags-
brðnar.
Þrátt fyrir alla viðleitni and-
stæðinga allra verkalýðssam-
taka varð Dagsbrún stærsta og
sterkasta verkamannafélagið á
landinu á tiltölulega skömm-
um tíma, og bötnuðu kjör og
aðbúnaður verkamanna bæjar-
ins eftir því. Á sama hátt mátti
, segja að sambandsfélög henri-
ar yxu tiltölulega eins, og það-
var svo um langt skeið, áð
Dagsbrún tapaði engri deilu.
Alþýðusámbandið með Dags-
brún í broddi fylkingar var ó-
sigrandi. Á tiltölulega stuttu
tímabili, sem ég þekkti bezt til
starfseminnar og var í stjórn-
inni, var t. d. framkvæmt eftir-
talið:
Hætt var að vinna nætur- og
helgidagavinnu, hætt að vinna
með ófélagsbundnum mönnum,
upp tekin 9 stunda vinna í stað
10, taxti félagsins viðurkennd-
ur af Reykjavíkurbæ, auk ann-
arra atvinnurekenda, fyrir utan
ótal fleiri umbætur, sióðstofn-
anir og fl.
Má svo segja, að allt þar til
formaður félagsms sveik það
og Alþýðusambandið, væri öll
æfi þess ein sigurför að und-
anskildu einu ári, er Héðinn
lét þjón sinn stýra félaginu eft-
ír sinni fyrirsögn, enda mun
Héðinn þá þegar hafa verið
farinn að horfa til fyrirheitna
landsins vegna ótta þess, er
greip hann eftir að hann sjálf-
ur hafði stcrspillt kjörfylgi Al-
þýðuflokksins vegna þess að
Fxb. á 4. síðu.