Alþýðublaðið - 10.05.1941, Blaðsíða 2

LAUGARDAGUR 10. MAI 1941
ALÞYÐUBIA0IÐ
Bæjarbúar!
sem flytja burt úr bænum í sumar, geta fengið
WKUSLMIIII WÁMJKMÆW
sendan vikulega hvert á land sem er.
Snúið ykkur til afgreiðslu Fálkans, Bankastræti 3
og við sendum ykkur blaðið.
Síminn er 2210.
iregBia ssaaölaáiestBaFs á
Msfs$aas|MS'-'
veftaaiiiaar f|ærnar-
gefte 125, sissal 1S2S.
Rafmagnsveita MvISssis*.
UMFERÐIN ! BÆNUM
Frh. af 1. síöu.
standi, ajls ekki gerðar fyrir svo
mikla umferð.
Við þetta bætiast svo þær
mörgu götur, sem enn eru sund-
lurgrafnar vegna hitaveitufram-
kvæmdanna.
Það er skýlaus krafa almenn-
ings, að bæjarstjómin taki nú
þegar þessi mál til athugunar.
Það verður að krefjast þess,
að ekki sé unnið að uppgreftri á
mörgum stöðum í einu, hel-dur
gengið frá hverjum stað fullkom-
lega. Þá verður og að krefjast
þess, að nú þegar verði mokað
rafan í hitaveituskurðina.
RCSSLAND í
Frh. af 1. síðu.
inni þannig opinberlega sam-
þykki sitt til undirokunar lands
ins og skiptingar þess á milli
varganna, sem þátt tókú í árás-
inni á það.
Fregnir frá London í morg-
un herma, að heilar hersveitir
Júgóslava verjist enn í fjöllun-
um í Herzegóvínu og Montene-
gro.
300—400 ílapélar
téka iátf I árásoa-
dsd á iamhorg og
Bremon f íyrrinátt!
ÞAÐ er nú kunnugt, að
3 0 0 — 4 0 0 brezkar
sprengjuflugvélar, margar
af allra stærstu gerð, tóku
þátt í hinum ógurlegu loft-
árásum á Hamborg og Brem-
en í fyrrinótt.
Á báðum stöðum stóðu heil-
ir borgarhlutar í ljósum logum
að árásinni lokinni og reykjar-
mekkirnir náðu 10 000 fet í
loft upp. Tugþúsundum eld-
sprengja var varpað niður yfir
borgirnar og mörg hundruð
smálestum af hinum stóru,
kraftmiklu sprengikúlum, sem
Bretar byrjuðu fyrir nokkru
síðan að nota í loftárásum sín-
um.
Aldrei hafa aðrar eins loftá-
rásir verið gerðar á þýzkar
borgir.
Af brezku flugvélunum
| komu 10 ekki til bækistöðva
SnmardvalamefBil
siýr sér til foreidra.
Mæðrabeimilia bráðiim opnnð
HEIMILI fyrir mæður og
börn verða opnuð síðari
hluta næstu viku.
Nauðsynlegt er því að allar
mæður, sem þurfa á aðstoð
sumardvalarnefndar að halda,
snúi sér nú þegar til sumar-
dvalarnefndar um dvöl. Þá
getur nefndin tekið á móti
beiðnum fyrir fleiri börn í
sveit 9 ára og eldri.
Nokkuð hefir borið á því, að
ekki hafi komið til viðtals við
nefndina foreldrar, sem við
skráninguna óskuðu eftir að-
stoð hennar — og eru þeir
beðnir um • að gera það hið
fyrsta.
SKIPATJÖNIÐ
Frh. af 1. síöu.
Yirleitt er talið, að dregið hafi
úr kafbátahernaði Þjóðverja á At-
lantshafi upp á síðkastið, og er
það iað miklu leyti talið stafa
af því, að þá vanti menn á kaf-
bátania, en það íekur langian
tíma að æfa þá til þeirra þjón-
usllu. Tveir af þekktustu kaf-
bátaforingjum þeirra. Kætschmar
og Schopka hafa þegar um
nokkurt skeið verið stríðsfang-
ar í Englandi ásamt skipshöfn-
Um sínum. Og um Prien, kaf-
bátsforingjann, sem í byrjun
Stríðsins vakti mikla athygli með
hinni fífldjörfu árás sinni á
hrezkt orustuskip inni í Scapa
FIow, aðalherskipalægi Breta, og
síðan hefir sökkt fjölda skiipa,
er fullyrt að hiann muni ekki
fara oftar út á höfin. Kafbát
has hafi þegar verið sökkt með
allri áhöfn.
Þá er og aðstaða Breta og
Bandamanna þeirra í oriuistunni
Um Atlantshafið talin hafa batn-
að mikið við það, að jlandarík-
in komu sér upp hernaðariegum
bæklstöðvium á Grænlandi.
sinna aftur úr leiðangrinúm og
er talið að þær hafi verið skotn-
ar siður.
Loftárásir Þjóðverja í fyrri-
nótt voru harðastar á Huli og
er mikið tjón sagt hafa orðið
af þeim.
* I nótt gerðu sprengjuflug-
vélar Breta mikla loftárás á
Mannheim í Þýzkalandi. Þýzk-
ar fregnir herma í morgun, að
loftárás hafi einnig verið gerð
á Berlín.
Loftárásir Þjóðverja á Eng-
land voru óverulegar í nótt.
““—UM DAGINN OG VEGINN —-----------------1
Hvers vegna lokar Steindór stöðinni sinni á kvöldin? Stutt f
samtal við hann. Bréf frá B. L. J. um framburð erlendra [
orða í útvarpinu.
- ATHUGANIK HANNESAR Á HORNINU.
G SPURÐI STEINDÓR að því
-*-‘f í fyradag, hvers vegna hann
væri tekinn upp á því að loka kl.
914 á kvöldin. Það urðu margir
undrandi yfir þessari tilkynningu
gamia mannsins. Hann er vanur
því að nota möguleikana til að
reka fyrirtæki sitt af krafti og
dugnaði. En nú fer hann heim til
sín að hátta meðan allt er í fullu
í.jöri og aðrar biðreiðastöðvar aka
og aka út og suður.
„ÉG VIL EKKI BISSNISSINN
eftir þennan tíma. Allt hefir bók-
staflega verið vitlaust á kvöldin í
allan vetur og ekki fer það batn-
andi. Ég er hættur að ráða yíir
mínum eigin bílum eða svo gott
sem. Stöðin fyllist af fólki á
kvöldin, allir heimta bíl. Ef bíll
kemur er hann næstum tekinn
með valdi og farið inn í hann, þó
að við höfum lofað honum til
,,kúnna“, sem er kannske búinn
að verzla við okkur í aldarfjórð-
ung. Ég gæti sagt yður margar
slæmar sögur — og svo erum við
að guma af menningu okkar. —
Ég vil ekki þennan ,,bissniss“. —
Bílarnir mínir verða við snemma
á morgnana. Þá get ég betur full-
nægt eftirspurninni þann tíma
dagsins en ég hefi getað í vétur.“
ÓG SVO VAR ÞAÐ ekki meira.
Hann var gramur út í þetta allt
saman. Það er líka eðlilegt. Stein-
dór er vanur því að ráða sinni
eigin stöð og hann er ekki lík-
legur til að þola það, að þessi völd
séu tekin af honum af hinum eða
þessum meðan hann er enn í fullu
fjöri. 4
B. J. L. skrifar mér eftirfarandi
pistil um framburð erlendra orða
í fréttaflutningi útvarpsins: „Hér
á landi ríkir hinn mesti glundroði
um framburð erlendra manna-
nafna og landfræðiheita. Frétta-
flutningur útvarpsins er rétt speg-
ilmynd og harla ófögur af þessu
ófremdar ástandi. f útvarpið hafa
verið flutt mörg ágæt erindi um
málvöndun, meðal annars um
þetta efni. En „hægra er að kenna
heilrpeðin en halda þau“. Þótt öll-
um beri saman um, og til þess sé
ætlast, að útvarpið gangi á undan
með góðu eftirdæmi, þá er helzt
svo að sjá, sem það telji sig yfir
þaó hafið að breyta eftir þeim góðu
kenningum, sem málspekingar
þjóðarinnar prédika á vegum þess.
Því fer ekki ósvipað og einum um-
ferðaprédikara, sem var gjarnt á
að „taka hressilega upp í sig“.
Þegar honum var á það bent, að
hann væri að drýgja synd, svar-
aði hann: ,,Ég er frelsaður, og því
má ég bölva.“
FORRÁÐAMÖNNUM útvarps-
ins ætti að vera hægt um vik að
leggja starfsmönnum sínum lífs-
reglurnar í þessum efnum, bæði
um málfar á fréttum og flutning
þeirra. En svo er að sjá, sem hver
og einn sé látinn semja ov tala
eftir sínu viti og sínum smekk.
TJm þulina er það að segja, að þeir
hafa kunnað meira eða minna í
ensku og þýzku, auk Norðurlanda-
málanna, sumir eitthvað í frynsku,
flestir lítið eða ekki. Framburði
orða úr þessum málum haga þeir
svo eftir beztu vitund, stundum
rétt og stundum rangt. Auðvitað
væri æskilegast að viðhafa ætíð
þann framburð, sem tíðkast í
landinu sjálfu, er í hlut á. Þó get-
ur það gengið of langt að fylgja
þeirri reglu. Engum mundi t. d.
koma til hugar að segja Humburg
í stað Hamborg, og eitthvað myndi
þykja bogið við þann fréttaritara
eða þul, sem segði Köbenhavn í
stað Kaupmannahöfn. Og á sama
hátt hygg ég, að varaþulur út-
varpsins hafi komið illa við eyru
margra með framburði sínum á
höfuðborg Þýzkalands, sem hann
segir með rokna áherzlu á síðara
atkvæði — Éerlín —, því að að
hver einasti íslendingur, sem hef-
ir ekki drukkið svo fast í sig er-
lendar framburðarreglur, að hann
hafi gleymt móðurmáli sínu, segir
Berlín, með áherzlu á fyrri at-
kvæði, svo sem íslenzkar fram-
burðarreglur mæla fyrir. Þó keyr-
ir um þverbak, þegar hann fer
eins með höfuðborg Frakklands og
segir París (það er þýzkur eða
danskur framburður, á frönsku
heitir borgin Parí). Og þá fór
nýja röddin í útvarpinu ekki bet-
ur að ráði sínu í gærkveldi, þegar
hún sagði Napóleon með feikna
áherzlu á pó, og hefir það senni-
lega aldrei heyrzt fyrr hér á landi
í íslenzku máli.“
„ÓTAL DÆMI mætti nefna
þessu lík: Habbania, Addis Abeba,
Júgóslavía (því þá ekki lík^a
Ítalía?) o. s. frv. o. s. frv. Þegar
um er að ræða orð úr mjög fjar-
skyldum tungum, er oft erfitt eða
ómögulegt að vita eða viðhafa
hinn rétta framburð. Fer hver þjóð
þá jafnan eftir sínum framburð-
arreglum, og það eigum við líka
að gera, en ekki apa eftir öðrum.
Og engin afbökun er hæpnari og
háskalegri en sú, að lesa erlend
orð, sem menn vita eigi, hvernig
bera á fram, með framburðarregl-
um einhverrar annarrar erlendrar
tungu (dæmi úr fréttaflutningi út-
varpsins: frarjpka borgin Lyon bor-
in fram læon; maginot-línan köll-
uð madzínó-línan o. s. frv. o. s.
frv.).“
„ÞAÐ BER VOTT UM tilgerð
og menningarleysi, þegar menn
láta erlend tung'umál ná svo föst-
um tölcum á sér, eða bíta sig svo
fast í þau, að þeir virði framburð-
arreglur móðurmálsins að vettugi,
þótt þær eigi engu síður við. Þeim
finnst sjálfum þetta láta vel í eyr-
um, þykir það ,,fínt“ og bera vott
um mikla málakunnáttu. En oft er
þetta fullkomið handahóf og þar
að auki rangt. Af sömu rót er
runninn hinn afkáralegi fram-
burður, sem nú orðið tíðkast víða,
í útvarpi og annars staðar, á sum-
um íslenzkum ættarnöfnum af er-
lendum uppruna, t. d. Thoraren-
sen og Thorlacius, með áherzlum
á öðru atkvæði, ar og lac. Vafa-
laust er framburður þessi réttur á
dönsku. En hér eru þetta íslenzk
ættarnöfn en ekki dönsk, og því
ber að segja þau á íslenzku, en
ekki einhverju öðru máli. Mér
kæmi ekki á óvart, þótt við fengj-
um, ef tækifæri gæfist, að heyra
í litvarpinu Espólín, með áherzlu
á pó, og fleiri slíkar afbakanir.
Auðvitað er hægt að ganga of
langt í .því að íslenzka framburð
erlendra orða. Það er hreint ekki
vandalaust að ráða vel fram úr
þessum málum. En hitt er ekki
vansalaust, að stjórn útvarpsins
skuli láta þennan glundroða af-
skiptalausan með öllu.“
IRAK
Frh. af 1. síðu.
una frá Mosul. Er þarna flug-
völlur, sem Bretar hafa lekið á
sitt vald.
Þetta er talið mikið áfall fyr-
ir RasjM Ali og gengur sterkur
orðrómur uin það, að hann sé’
nú að reyna að fá tyrknesku
stjórnina til þess að reyna áð
niiðla málum milli sín og Bret-
Iands.
Hermálaráðherra hans heftr
dvalið í Ankiara tvo síðustu diaiga
og átt tal bæði við forsætisráð-
herra Tyi’kja, Saidiam, og utati-
rikisráðherra hans, Sarajogiu,, en
ekkert befir verið látið Uppi op-
inberiega ennpá um efni þeirna
viðræðna.