Alþýðublaðið - 14.06.1941, Blaðsíða 2

LAUGAHDAGUR 14. JONI 1041.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
f.s.i.

KDattspymumót íslands.
Á morgun kl. 8.30 keppa
FRAM OG VALUR
Karlakðrnum „Geysi“ var fagiaai
með likilil viðbðfn i pMffi.
-— ■»-----------------
HæOsifinoM Ofj sðngur á isryggf urnal
DýRTíÐARFRUMVARPIÐ
Frh. af 1. síðu.
son, Fétur Ottesen og Gísli
Sveinsson.
JfIsi spormssar.
Finnur Jónssom benti á pað, að
enn vantaði í frumvarpið skýr á-
•kvæði um verðlagseftirlitið í
lamdinu, sem tryggðu pað, að hin
fyrirhugiuðu fjárframlög bæru til-
ætlaðan árangur í baráttunni
ge;gn dýrtíðinni. Og í pví sam-‘
bamdi lagði hann fyrir ríkisstjórn-
ima eftírfarandi prjár spurningar
viðvíkjaindi framkvæmd dýrtíðar-
ráðstafananna, ef frumvarpið yrði
sampykkt, og fór þess S leit, að
viðskiptamálaráðherra svaraði
peim:
í) Ætlar ríkisstjórnin sér að
taka verðlag innfendra og er-
lendra afurða sérstaklega til at-
hugunar í sambandi við þau
fjárframlög til verðuppbóta,
sem fyrirhuguð eru í dýrtíðar-
frumvarpinu?
2) Ætlar ríkisstjórnin sjálf að
haía úrskurðarvald um úthlut-
un fjárins eða fela það öðrum?
3) Verði úthlutunin á valdi
ríkisstjórnarinnar — hvað
verður jbá gert, ef ágreiningur
kemur upp innan hennar um út-
hlutunina? Verður þá afl at-
kvæða látið ráða innan stjórn-
arinnar?
Eysteinn Jónsson viðskipta-
málaráðherra svaraði þessum
FJÖLDI FÓLKS var sam-
ankominn niðri við höfn
í gærkvöldi, þegar Fagranesið
lagði þar að bryggju klukkan
rúmlega 10 með söngfélagið
Geysi frá Akureyri innanborðs.
Tóku reykvísku karlakórarn-
ir honum með mikilli viðhöfn.
Fyrst sungu reykvíksku
karlakórarnir sameinaðir und-
ir stjórn Jóns Halldórssonar
kvæði til Geysis undir laginu
„Það laugast svölum úthafs
öldum,“ eftir Reissiger. Þá
spurningum nokkrum orðum.
Sagðist hann ekki geta gefið
neinar tæmandi yfirlýsingar
fyrir hönd ríkisstjórnarinnar
um framkvæmd verðuppbót-
anna. Ríkisstjórnin myndi þó
sjálf hafa úrslitaatkvæðji um
þær. En ef ágreiningur yrði
innan hennar myncji það að
sjálfsögðu fara eftir því, hve
stórvægilegur hann væri, hvað
gert yrði, hvort einhver ráð-
herra færi frá, eða alþingi yrði
kallað saman til þess að gera
. út um ágreininginn.
flutti formaður karlakórasam-
bandsins, Skúli Ágústsson
ræðu, en að henni lokimii
sungu karlakórarnir undir
stjórn Jóns Halldórssonar
Söngvarakveðjuna eftir Grieg.
Þá söng Geysir kveðjukvæði
til Reykjavíkur, en Þorsteinn
Þorsteinsson frá Lóni, formaður
Geysis, flutti ræðu. Að henni
lokinni söng Geysir eitt lag.
Ákveðið er, að Geysir haldi
fáeina samsöngva hér, og verð-
ur sá fyrsti á morgun kl. 3 e. h.
í Gamla Bíó. Þá er og ráðgert,
að hann haldi samsöng í Hafn-
árfirði.
Eins og kunnugt er, er
Karlakórinn Geysir með beztu
karlakórum á landinu og hefir
eirikum tenorum hans verið við
brugðið. Er sagt, að hann hafi
þjálfast vel í seinni tíð og hafi
aldrei verið betri en núna. Mun
marga Reykvíkinga fýsa að
hlusta á hann.
, ------!------------------
Sundhöllin
verður ekki opin fyrir baðgesti
frá 12.30—2.00 á morgun, sunnu-
dag, vegna kvikmyndatöku.
------im daqbtoí o® vmsBm--------------------
Flugnaplágan er imi allan bæ. Hvernig stendur ». henná?
Hvað er hægt að gera til að útrýma henni? Sámtal við1
Ágúst Jósefsson og Aðalstein Jóhannesson meindýraeyfh.
Verkamaður skrifar um óréttlæti, sem hann liefir verið
heittur í Bretavinnunni.
—-----HANMSSAB Á BKHORIR!. ------------------
ENGINN MAÐUB man eftir
því að flugurnar haíi verið
eins ágengar og þær hafa verið í
ror, sérstaklega þó síðan um miðj-
an maí. Ég hefi fengið bréf um
flugumar bæði úr Austurbænmn
og úr Vesturbænum. Bréfriíarinn
í Austurbænum segir að flugurn-
ar þar séu miklu verri en í Vest-
urbænum, og bréfritarinn í Vest-
urbænnm segir að flugurnar hans
séu margfalt grimlnari en í Aust-
urbænum. Báðir kenna því um
að þetta sé að kenna ýmis konar
sóðaskap, sem sé sérstaklega mik-
ill í sínum bæjárhluta.
ÉG VER.Ð sjálfur að segja það,
að ég hef aldrei séð annaö cins
flugnager og núna yg eru þó meira
en tveir áratugir siðar. ég kom til
Reykjavikur. Stofuioar og eldbus-
in bókstaflega fyilast af flugum,
svo að næsta ógeð.; ept er, og svo
rammt kveður að þessu, að maður
getur varla sofið fyrir því. —
Mér er sagt. ■ Landssourilan-
u.T) cg á barn .iieimiiin'j Vestur-
borg sé þetta sérstaklega slæmt og
hafa verið reynd möguleg ráð tii
að utrýma þessum hvimleiða og
nærgöngula gesti.
ÉG SPURÐI Ágúst Jósefsson
heilbrigðisfulltrúa í gær hvort
hann gæti gefið mér nokkrar upp-
lýsingar um það, hvernig á því
stæði, að flugurnar væru svona:
margar og vitlausar einmitt núna?’
Hann kvaðst ekki geta það. Eh
hann taldi að líklegast væri, að
það stafaði af því hve veðrið væri
gott núna og hitarnir miklir
svona snemma sumars. Þetta sagði
Aðalsteinn Jóhannsson meindýra-
eyðir mér líka, en hann bætti því
við, að ekki væri óliklegt, að hin
mikla mannfjölgun ylli því að ein-
hverju leyti.
AÐALSTEINN JÓHANNSSON,
Rauðarárstíg 36, sími 5056,. er eini
meindýraeyðirinn hér í bænum og
heíir hann allskonar galdrameðul
að vopni gegn alls konar kvikind-
um, sem eru að stríða manni. Ég
sneri mér því til hans og spurði
hann, hvort hann gæti ekki kennt
fólki einhver ráð gegn þessua* vá-
gesti. Hann sagði: Margir nota
flugnaveiðara og það er alþekkt
ráð, en þeir fást ekki. Hyggilégast
tel ég að nota sprautur, en eini
hængurinn á því er að það er erft-
itt að komast að þessum sífjölg-
andi kvikindum, annað ráð er þó
ekki mikilvirkara. Ég hef þessar
sprautur og tek að mér þessi verk.
Ziemsen mun og hafa vökva seæ
notaður er í þessu skyni og hef ég
látið verzluninni hann í té, en ég
held, að hann sé ekki eins góður
og 'sprauturnar. Hann er magaeit-
ur, sem flugurnar drepast af, en.
það eru sprautmmar ekki. Hins
vegar er aldrei hægt að segja með
vissu: að hægt sé að útrýrna flug-
um með þessum hætti alveg. Þær
geta komið aftur, en þetta er þó
reynandi.“ Fólk ætti því að snúa
sér. til Aðalsteins og reyna galdra
hans. Það cr nauðsynlegt að losna
við þessi kvikindi sem allra fyrst.
EGILL. P. EINARSSON verka-
maður skrifar mér eftirfarandi
bréf: „Ég er búinn að vinna hjá:
brezka setuliðinu í heilt ár og hefir
mér líkað það æ betur með hverj-
um degi. Hef ég alcLri mætt öðru
en. nærgætni og kurteisi. í dag, 11.
juní brá út af þessu. Ég haffii
skroppið inn í skur og fengið mér
eina brauðsneið. Tók þetta mig
ekki meira en 5 mínútur. Því var
haldið fram, að ég heíði verið í
15 mínútur og varð ég reiður við
þessi ósannindL Bauð ég þó sam-
stundig hálftöna Srádrátt vegna
þessa. En yfirmaðurinn, sem ég
hef nafnið á, var orðinn svo reið-
ur, að hann kærði mig fyrir yfir-
manni síhssm og koia aftur me3
þau skilaboð, að ég væri rekiníi.
Tel ég þetta óhæfa framkomu —
og ófært, að verkamenn. séu rekBir
af engum sökum.“
ÉG TEK undir þessi orð Bgil*.
Hann er ekki líklegur til þess að
svíkjast um vinnu — hefir aldrei'
iðkað slíkt — og er þess að vænta,
að þetta ranglæti verði ekki meira
látið bitna á honum.
Hannes á homin*.
Ragnar Jóhannesson:
Er ísienzkri tonp hætta bffin?
ER íslenzkri tungn hætta bú-
in? Þeirri spumingu hefir
meir verið á lofti haldiö nú síð-
aistu misserin en um langt skeið
áður. Það er heldur ekkert ó-
eðlilegt ,að svo sé, Þær breyting
ar hafa nú orðið á högum þjóð-
arinnar, sem gefa tvímælalaust
ástæðu til alvariegrar ihugunar
um afkomú íslenzkrur tungu og
íslenzks þjóðernis. Ber þar fyrst
til að nefna, að fjölmennt er-
lent setulið hefir tekið sér ból-
festu í landinu, og tiefir [pað
komið í ljós, að með því og
almenningi eru mikil samslupti
óhjákvæmileg- Oss er það dulið,
hversu lengi þetta ástand helzt,
©n hitt má oss vera Ijóst,aðþað
getur haldizt nægilega iengi til
þess, að meiri spjöll verði á ís-
lenzkri tungu en þegar eru á
orðin. Engum manni, sem ó-
truflaður er á geðsmunum og
dómgTeind, mun að vísU koma
það til hugar að kenua útlend-
ingum eiugönga um þá hnignun
málfarsins, sem hér kann að
•vierða á komandi áium. Islendiug-
ar hafa sjálfir verið svo hirðu-
lausir um hag tungu sinnar og
leyft ábyrgðarlausUm málböðlum
( að vaða svo uppi, að þeir mega
' s'jálfum sér fyrst og fremst Um
kenna. En þegar þar við bætist,
að erient fjölmenni er kionxið í ná
býlið, er vonlegt, að hugsandi
mönnum þyki þunglega horfa, ef
íslendingar láta sér eigi annara
um vemdun móðurmálsins en
verið hefir , ■ 1 (_ ,
Þeir menn mun,u að yísu allt
of fáir, siem þegar hafa komið
auga á þörfina, og hinir allt of
margir, sem Þta á þetta sem hé-
gómamál. En þess má þó sjá
skörulegan vott ,að beztu menn
letjast enn eigi að benda á hætt-
una og hvetja til verndunar bjart-
asta djásnis'ins í íslenzku þjóð-
emi, tungUuni. Nægir þar að
benda á ýmsar ræður og rit-
gerðir, er birzt hafa opinherlega,
en þó einkUm hina meiiku grein
Árna prófessors Pálssonar um
málskemmdix og málvörn, í 3.
hefti tímaritsins Jarðar, 1940, Og
útvarpsierindi þeirra meistaranna
Magnúsar Finnbogasonair og
Sveinbjarnar Sigurjónssonar og
Bjamar Guðfinnssionar, cand
mag. Allt eru þetta lærðir menn
í íslenzkum fræðum, auk þess
sem Ámi prófessor er einu þeirra
manna, sem bezt þykja hafa vald
á málinu núlifandi Is’jendinga, en
hinir prfr eru merkustu móður-
málskennarar höfuðstaðairins. Er
þvi full ástæða tiOi að riorðUm
þeirra sé gaumur gefinn,
enda vita kennararnir löngUm
gerst hvar skórinn kreppir að
máli fog málvöndun. Allilar þessar
ritgerðir eru vel ritaðar og sUm-
staðar svo ,að af ber, — af fullri
alvöm og hreinskilni, sem sUma
málspiLIana kann að svíða undan
og er það maklegt. Sóðaskapur
og hundava'ðsháttur verður ekki
rekinn af íslenzkum ritveMi með
dúnvöttum.
Erindi þeirra þremenninganna
hafa verið gefin út i bæklingi, er
nefnist Fjögur erindi tom íslenzkt
mál- En sá gafli er á, að hann
furðu dýr, og kaupa hann því
færri en ella mundi, svo lítið
kver. Hefði það ekki' verið að
ástæðulausu, að hið opinbera
hefði hlutazt til Um, að bækl-
ingur þessi hefði fengizt við lágU
verði. Margt hefir verið gefið út
1 uafni íslenzka ríkisins, sem
minna erindi hefir átt tíl alþýðu
manna en þessar fjórar ræður.
n.
'Á það var áöur drepið, jað
það ér meðfram dvöl erlends
fjölmennis bér í landiuu, sem
hrundið hefir af stað umræðum
um þessi mál. Hættani er svo
auðsæ, að eigi tjáir i mót að
mæla. Það exu veigalítil rök að
segja, að áður hafi fjöldi út-
Iendinga verið hér á landi, bæði
til dvalar og ferðálaga. Líkahafi
margt íslend'inga flutzt úr iandi
bæði til Vesturheims og annað,
og ekki týnt tungu sinni. Því er
til að svara, að útlendingafjöldi
hefir aldnei verið jafnmikill í
landinu og nú. Fierðameun út-
lendir hafa oftaist dvab'zt hér sem
dreifðir einstaklingar skamm.au
tíma í senn og áhrifa þieirra á
málfar alls ekki gætt, enda væri
það aumkVunurverð vanmeía-
kennd að óttast slikt. Hinsvegar
hefir áhrifa útlendinga, senj hér
voru langdvölUm, einkum Dana,
gætt ískyggilega mikið á íslenzkt
mál. Á UppvaxtarárUm Reykjaivík-
ur þóttí hún furðu dönsk, og
vom þó útlendingar sennilega
færri þar þá en nú em þeir.
fslenzfeukUnnátta landa í Vesitur-
heimi sannar hér ekkert annað er
það, að þróttm'ikill hópur geflnr
varðveitt tungu sina í einangmn
um langt skeið, ef sterk þjóð-
emistílfinning stendur að bakl,
en hún virðist, því miður, ekkii
ætíð vera fyrir hend'i hjá oss,
sem eftir sitjum heima. Oft hef-
ir líka viljað veiða misbrestur
á því, að íslendingar, sem erlend-
js hafa dvalizt, varðveiti móður-
mál sitt til hlítar. 1
Hér er því um að ræða ó-
venjulegt og sérstakt ástand,
sem á sér engaa hliðstæöur f
íslands sögunni. Hér dvelst nú
um óákveðinn tíma meiri fjöldi
eriendra manna en dæmi em tíl
áður. Viðskipti almennings og er-
lenda setuliðsins em yfirleitt ekkí
fjiandsamleg, iog mun enginn Is-
lendingur, sem vil'l landi sínU
vel æsfcja pess að það breytist.
En háskinn fyrir íslenzkuna er
ekki minni fyrir það. Múgur
manns vinnur daglega með brezfi
um hexmönnum, víða hænast
börnin að þeim og líkja eftír,
háttuni þeirra iog máli. Loks sam-
neytir þeim fjöldi rnanns bæðl
á gildaskálum, skemmtístöÖUm Og
annarsstaðar. Hér er því að miklu
leytí um að ræða þann fjölda,
sem Utínn lærdóm hefir h'Iotið
í erlendum tungumálusm, log þar
við bætíst, að móðurmálsþekking-