Alþýðublaðið - 14.06.1941, Blaðsíða 3

ALÞÝÐUBLáSSÐ
mUGARDAGUR 14. ICNÍ 1941.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson, (heim.a), Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son, (heima), Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
<*-------------------'— -----------------♦
Tíminn og dýrtíðarmálin.
Innheimtu hefti
frá MpýBmMgáMmm
Ir tnpast.
S»ktl£sf á afgreUlsI®
filimlio Ifi liiifiiiliFieliil
Börn, sem dvelja eiga að sumardvalarheimilunum að
Stykkishólmi og Sandgerði, mæti til brottfarar við Mið-
bæjarskólann, sem hér segir:
Stykkishólmi kl. 8.30 f. h. mánudaginn 16. þ. m.
Sandgerði kl. 2 e. h. miðvikudaginn 18. þ. m.
Athugið. Börnin veroa að hafa með sér skömmtunar-
seðla með stofnum.
HVER getur furöaö sig á því,
þó aÖ blaÖ Friamsóknar-
fliokksins, Timinn, sem fengiö
hiefir þaö hlutverk, aÖ verja hið
svto nefnda dýrtíðarfrumvarp við-
skiptamálaráÖherrans, beri það
varla við, að beita fyrir sig öðru
en 'ósannihdum í umræðunum
am dýrtíðarmálin? Því að hvern-
ig litti málstaður hans út, jafn-
vel í augium hans eigiu lesenda,
ef hann segöi þó ekki væri nema
hálfan sannleikann um það á-
byrgðarleysi og þá ágengni, sem
Framsóknarfliokkurinn hefir sýnt
<andir yfirskyni þess, að vera að
berjast fyrir ráðstöfunum á móti
Vaxandi dýrtíð í Iiandinu?
En fyrr má rota en dauðnota.
'ög þegar sannleikanum Um af-
stöðu blaða og flokka til dýrtíð-
armálanna er svo giersamlega
anúið við, eins pg gert er í Tím-
antim siðast liðinn fimmtudag,
þarf hann að sínu Ieyti heldur
ekki að furða sig nei'tt á því, þó
áð ósannind'in séu aftiur rekin
pffan í hann.
iTíminn túlkar afstöðu Alþýðlui-
blaðsins og hinna bæjarblaðanna
á eftirfarand'i hátt fyrlr lesendum
slnum:
,„Það vantar ekki, að blöð þessi
hafa taliö nauðsynlegt, aÖ gerðar
jrrðu ráðstafanir igegn aukinni
ðýrtíð. En ... ef dæma á eftír
skrifium þe'irra nú, verður ekki
s^ð, að þau vilji geJ'a nema eina
einustu ráðstöfun í þessu máli.
Hún er sú, að taka valdið af
kjötverðlagsnefndinm og afhenda
þáð ríkisstjórninni eða pólitískri
nefnd, þar sem fulltrúar bæjar-
flokkanna séu í meirihluta. Það
á með öðrum orÖUau að halda
dýrtíðinni niðri á kostnað bænd-
anna.“
Þannig farast Timanuím orð.
Þessu og öðru e'ins er bændunum
í hinum „dre'ifðU' byggðum“ ætl-
að að trúa-
En með Ieyfi að spyrja: Hvar
var Tíminn, þegar Alþýðublaðið
byrjaði að berjast fyrir því í
fyrrahaust, ' að útflutnmgsgjald
væri lagt á útfluttar afUirðiir til
þess að verðbæta afurðir bænda,
sem seldar væru á jnnlendum
markaði, í því skynii, að halda
útsöluverði þe'irra niðri og draga
þannig úr vext'i dýrtí'ðarinnar?
Þá sá Tíminn enga nauðsyn til
þess að gera ráðstafanir fe'egn
dýrtíðinni, enda þött ólíkt létt-
araa hefði verið að afla fjár til
þess ‘mieð útflutningsgjiald'i• Þá
hUigsaði hann ekki !um neitt ann-
að en að spenna verðið á afuirö-
um bænda Upp á innlendum
markaði. Það voru þá hans dýr-
tíðarráðstafanir. Og hvers tillög-
ur eru,' það, sem nú er veriö að
framkvæma ’með heimildinni í
dýrtíðarfrumvarpi viðskiptamála-
ráðherrans Um útflutningsgjald í
því skyni að afla fjár t'il dýr-
[ tíðarráðstafana, ef ekki Alþýðu-
■ blaðsins, þö að sú heimild kiomi
að vísu því miður hálfu ef ekki
heilu ári of seint? En það er
ekki AlþýðublaðinU að kenna.
Og hvar var heimildin í dýr-
tíðarfmmvarpi viðskiptamála-
ráðherra, þá Ioksins að það kom,
til þess að Iækka tolia á ýms-
um nauðsynjavömm í því skyni
að draga úr dýrtíðinni, eins og
Alþýðublaðið hefir hvað eftir
annað stungið Upp á? Varð
ekki alþingi að setja þá
heimild iinn í fmmvarp hans í
morgun til þess aÖ hægt væri að
gera svo nauðsynlega ráðstöfun
gegn vexti dýrtíðarinnar? Og ein
spuming enn: Hefir ekki Alþýðlu-
blaðið alveg nýlega krafizt þess,
að strangt eftirlit yrði tekið upþ
með farmgjöldum til þess að
hindra að dýrtiðin magnaðist fyr-
ir óþarfa hækkun þeirra? Og
hefir það mælt svo mikið sem
eitt orð á móti því, að alit að
5 milljónum króna yrði varið úr
ríkissjóði til þess að halda dýr-
tíðinni niðri, eins og gert er ráð
fyrir í fmmvarpi viðskiptamála-
ráðherra?
Finnst mönnum þessi afstaða
Alþýðublaðsins, sem hér hefir
verið lýst, þessleg, að það vilji
„halda dýrtíðinni niðri á kostnað
lfænda“, eins og Tíminn segir.
Hitt er svo allt annað mál að
Alþýðublaðið hefir barizt á móti
því, að þær heimildir til milljóna-
framlaga til verðuppbóta á af-
urðií bænda og til annarra dýr-
tíðarráðstafana, sem nefndar hafa
verið, vferði veittar, nema því að
eins að tryggt sé um leið, að
þær verði virkiiega til þess, að
draga úr vexti dýrtíðarinnar og
hindri' meðal anna’rs að útsölu-
verðið á þeim afurðum bænda,
seim verðbættar yrðu, fari hækk-
andi á meðan verðuppbætUmar
eúi greiddar. En á meðan kjöt-
verðlagsnefnd og mjólkurverð-
lagsnefnd, báðar skipaðar hr©in-
um Framsöknarmeirihluta, fá að
ráða verðlaginu á þeim afurðum,
er það vitanlega ekki á noikikum
hátt tryggt- Og á meðan ekki er
alvarlegri við’.eitni sýnd til þess
að tryggja það, að þau fjárfram-
lög, sem fyrirhuguð eru í dýrtíð-
arfmmvarpi viðskiptamálaráð-
herrans, verði vi'rkilega til þess
að drag'a úr 'dýrtíðinni, sér £]-
þýðublaðið eiiga ástæðu til þess
að heimild verði vcitt til þess,
að tvöfalda eða jafnvel þrefalda
tekjuskattinn á verkamönnúm og
öllum almenningi í bæjunum til
þess að gheiða bændum irii'lljóna-
upphæðir undir yfirskyni dýrtíð-
arráðstafana, eins og viðskipta-
málaráðherrann ætlaði sér að
gera með hinum nýja skatti, sem
d ýrt í'öarfrumvar p hans átti að
veita heiimild til að innheimta.
en þvi betur hefir nú verið tek-
inn út ‘úr því af alþingpj
Því að það eiu engar ráðstafanir
gegn áframhaldandi verohækkun
og dýrtíð, þó að milljónum sé
safnað með nýjum álögUm á al-
Uienning í bæjunum ti'I þess að
úthluta á meðal bænda, ef ekki
er um le'ið tryggt að slík fjár-
framlö'g verði Úl þess að draga
úr vexti dýrtíðarinnair með því að
stöðva verðbækkunina á afUrðum
bænda á innlendum markaði. j
En þá trýgginguvill Framsókn^
arfLokkurinn eklri gefa. Það sýnlu
bezt óheilindi hans í dýrtíðarmál-
unum. Hann heimtar mi'lljóníÞ*
upphæðir úr ríkissjóði og Trá
bæjunUm til þess að úthluta sen*
verðuppbót á afurðir bænda. Eu
hann neitar að undirgangas'l
niokkun sameiginlegt eftirlit með
verðlaginu á þeim afurðum. Pxrl
vill hann með meiirihluta sfnUmi
í kjötverðlagsnefnd og mjólkur-
verðlagsnefnd fá að ráða og Ixafal
heimild til að hækka eftir semi
áður, þrátt fyrir hinar fyrirh'ug'-
uðU milljónauppbætur á afurðtu*
verð af opinberu fé.
Finnst mönnium það ekki sitja
vel á slíkum fiiokki og blaðl
hans, að hreykja sér af því, eð
vera eini aðilinn í Jandinu, sem
berst fyrir raunviettiulegum ráíÞ
stöfunUm á móti dýrtíðinni, Og
að brigzla öðrum Um það,
gera á móti vexti hennar?
Kn er of grunnstæð með þjóðinni.
Þéir, sem eru í nánUstu sam-
býli við útlendinganna, eru því
aá hluti þjóðarinnar ,sem veikast-
ur er fyrir erlendum málsáhrif-
Um. Sá maður, sem lítt eða ekki
hefir kynnzt erlendum tungumál-
Um og er þar að auki ekki sérlega
sterkur á svellinu í sjálfu móð-
urmálinU á auðvitað óhægara
með að greina hvað er íslenzkt
mál og hvað útlent, en sá, sem
hefir staðgóða þekkingu á þessU
hvoruitveggja. Menn eru fúsir til
að nema hið erlenda tungumál,
gleypa það hrátt, oft með litíum
skilniingi og bjagað — á kostnað
íslenzkunnar. <
Hér verður ekkert aðhafst til
úrbóta með hvatvísi og ólmandá-
gangi Sízt stoðar að æsa til úlf-
úðar með Islendihgum' og er-
lenda setuliðinu, enda mun það
varla vera velferð íslenzkunnar
Og þjóðernisins, sem vakir fyr-
ír þeim mönnmn, sem þá aðferð
vilja hafa. öruggasta ráðið gegn
Vfirviofandi hættU íslenzkunnar er,
að vér tökum allir höndum sam-
an, Islendingar ,mn að auka sem
mest veg móðurmálsins með al-
þjóð, með staðgóðri þekkingu og
djúptækum skilningi á íslenzkU
máli1, sögu og bókmieuntUn ,svo
o'g með því að skapa þeim mönn-
Um ríka ábyrgðartilfinningU, sem
skrifa opinberlega fyrir þjóðána.
I útvarpserindum sinUm hafa þeir
þremenningarnir, Sveinbjöm,
Magnús og Björn, sýnt fram á
hversu brýn nauðsyn oss er á
að bæta þá þirjá þáttu í flutn-
ingi íslenzks máls, sem einna
mestu skipta: Þýðingar, ritmál
dagblaðurcnia og, útvarp.
m.
Löngum hafa íslendingar borið
mikla virðinigu fyrir prentUðu
máli. Það þótti Lengi sæmiOeg
trygging fyrir því, að orð væri
rétt skrifað eins og það „stóð á
prenti“. Enda var það lengi svo,
að t- d. blaðamenn litu svo á,
að málum þeim, er þeir voru
að berjast fyrir, væri betur borg-
ið, ef þau væm flutt á lýtaíausri
íslenzku en á bragðlitlU ambögu-
máli, krydduðu smekklieysum og
ritfinum, eins og ýmsir leyfa sér
að bera fram nú. En sú ábyrgð-
artilfinning fyrir íslenzku máli,
sem sigldi í kjölfar þjóðemis-
vakningarinnar á 19. öld og
fyrsta fimmtungi þessarar aldar,
dvínaÖi með þessum aflvaka sín-
um. Ekki er þetta þó svo að
skilja, að enn séu ekki til menn,
sem smekkvísix eru á íslenzka
tungu. Hitt er raeinið, að margir
þeir, sem nú brölta fram á rit-
völlinn, halda, að þeir geti orðið
rithöfundar og þýðendur án
minnstu fyrirhafnar. Enginn talri
heldur orð mín svo, að menw
þurfi að sitja állum saiman jú
skiólabekk til þess að skrifa ó-
spillt máh Margix vorir slyngustu
rithöfundar hafa skammia hríð
eða alls ekki gengið í skóla, en
þó hygg ég, að þeir hafi ekki
fyrirhafnariaust náð snillitökUm
sínum á íslenzkunni. Þeir hafa
eflaust allir með kostgæfni kynnt
sér íslenzkar bókmenntir að fornu
og nýju og aldrei sHtnað úr
tengslum við alþýðumórið, þar
sem það er hreinast-
I erindum sínUm sína þeir
Bjöm GuðfiimssOn o g Svein-
bjöm SigUTjónsson glögg dæmi
þess, hve hirðulausir menn eru
orðnir um að rita móðurmál sitt
skammlaust. Á þetta einkUm við
um þýðingar, enda virðist nú
svio, sem engnm strákur þylrist
svo lélegur, að eigi geti hann
þýtt bækur handa þj'óbinni, ef
hann hefir ekki annað að gera.
En þýðingar úr erlendum málUm
aru nú orðnar geysistór hluti
prentaðs máls, og gizkar Svein-
bjöm Sigurjónsson á, að tvelr
þriðjungar þess, sem íslenzkUr
aimenningur les, séu þýðingar.
Það skiptir því ekki litlu máli,
hvemig þessi verk’ eru af hendi
leyst. En pað hefir komið í ljós,
að mikill hluti þessarar þýðinga-
dyngju er hreinasta handaskömm,
og má telja það verstu ósvífni að
bera slíkar hrákasmíðair, óhefl-
aðar og ámátlegar, fram fyríír
saklausa lesendur. Og það gt
sorglegt, að jafnvel hinar skárri
bökaútgáfur eru ófyrirgefanlega
hirðula'usar i þessum efnum.
Nægir þar að benda á þau dæmi,
er þeir Bjöm og Sveinbjöm til-
færa í erindum sínum. Enda
kemst sá síðamefndi svo að orði,
og er það að makleikum: „Það
er hvimlcitt, að ekki einungis í
blöðum og tímaritUm, • held.tr
jjafnvel í vönduðUm bókuiii, skuli
íslenzkur Lesandi eiga á hættU
að hnjóta um villur, sem allir
skólar landsins berjast kappsam-
lega gegn með feitum strikum í
stílabókum nemenda sinna." —
Og saft er það; örðugra er að
taka hart á peim smærri, þegar
stóru splmennimir gerast svona
brotlegir. „Hvað höfðingjamir
hafast að, hinir ætla sér leyfist
það." _ [
Þeir munlui eigi allfáir, sem
llta svo á, að það skipti litlu
máli, hvemig hinar léttvægari
skáldsögur, eða svo kallaðir
, peldhús sreyf arar' ‘, eru þýddar.
Þetta séu svo ómerkilegar bók-
menntir, að einu gildi tan frár
ganginn. Þetta er með öllu rangfi.
Þetta er lesmál, sem allur fjöld-
iran grípur ril í tómstundum siis-
lim, menn og konur á ölLum aldrl
6g i ölium stéttum, og ungling-
arnir ©igi hvað sizt- Slíkar sögUP
þurfa pví að vera á léttiu máli1,
en eðlilegu og óspilltu. Rýrt bók-
menntagildí er engin afsökun Pyr-
ir hortittaþýðingu og málspjöIÞ
um. Hinar létfari skáldsögux
smjúga inn á hvert heimili log
geta því orðið íslenzkunni háskar
legur smitberi, ef þær erU sýkt-
ar' af Landfai'ssótt máLspjallanna.
Þó teluir út yfir allan þjófabálk’,
þegar litið er á það, hversu sUm-
ir þýðendur búa að íslenzkri
æsku. Sumar vinsælustu ung-
Lingabækurnar em þýddar á mál,
sem líkara er norsku en íslenzktr,
en þó hvergi talað.
Ritskoðun er orð, sem fælir
alla frjálslynda menn. Þó mundu;
ýmsir þeirra æskja þess, að til
væri héír í Iandi' vald, sem stöðv-
að gæti útgáfu blaða og bóka,
sem spillt geta málstiilfinningu
þjóðarinnar. Lesendur ættu a. m.
k. að fylgja þeirrii kröfu einarðw
lega fram, að hin stærri útgáfu-
1 | ; i í i j > t flMn. ai am ;