Tíminn - 04.09.1963, Qupperneq 9

Tíminn - 04.09.1963, Qupperneq 9
Samvinnan er einkennandi í Austur - Skaftafellssýslu LÓNSHEIÐI er aB baki og aft- ur er sléttur vegur undir fót- um. Við ökum suður Lónið, sveit ina, sem íslendingar sóttu í sinn fyrsta lögfræðing, Úlfljót, forðum daga. En nú er Úlfljótur löngu horfinn til fegurri stranda, svo ekki þýðir fyrir fréttamann Tímans að reyna að ná tali af honum. Því er ferðinni í þess stað heitið heim að Brekku á fund Sighvats Davíðssonar, sem þar býr myndarbúi, þrátt fyrir ýmsa stundlega óáran 1 málefn- um bændastéttarinnar. Og yfir þjóðlegum kaffibolla spinnst upp það spjall miilum okkar Sig hvats, sem hér kemur á eftir: — Segð- mér, Sighvatur, fer fólki fækkandi hérna í Lóninu? — Það fjölgaði á tímabili, en stendur nú í stað. í Bæ voru 52 fbúar heimil'isfastir árið 1912, nú eru þeir 2. — Hvað eru margar jarðir í byggð? — Það eru 14 býli. Hins veg- ar er áhugi á nýbýl'astofnun hér um slóðir. Búnaðarsamband ið í sýslunni hefur samþykkt ósk til Nýbýlastjórnar um að stofn- sett verði nýbýlahverfi hér í sveitinni. — Er þá ekki land að fullu nytjað hér í Lóninu? — Eins og sakir standa er allt ræktað land nytjað, en mjög mikfir ræktunarmöguleikar enn ónýttir hér á söndunum. Þeir bjóða upp á marga hektara lands, sem tiltölulega auðvelt mundi að rækta. Þá er hér og mikið land, sem mætti ræsa fram, mjög mikið land, sem mundi þola nokkra fjðlgun býla. Þá er og afréttar- land alls ekki að fullu nýtt. — Þið hafið byrjað sand- græðslu hér á söndunum, er það efcki? — Jú. — Eru þar einstaklingar að verki? — Einstaklingar og félagsskap ur um kornrækt. — Og hefur sandgræðslan gengið vel? — Já, það er ekki hægt annað að segja. Miðað við kostnað hef- ur hún gert það. Þetta er svo sáralltili vinnslukostnaður. AKRAR HYLJA SANDA. — Já, þið eruð með kornrækt hér? — Já, bæði með félagsakra og heimil'isakra. Fimm heimili eru með félagsakur í Bæjarlandi og auk þess heimilisakrar á nokkr- um bæjum. — Hvaða korntegundir eruð þið aðallega með? — Hertabygg er það mestmegn is. Við fengum ekki færeyska byggið hans Sveins á Egilsstöð- um. Það er áhugi á korn- rækt. Búnaðarsambandið á þreskivél. En það hefur reynzt erfitt að þurrka kornið, meðal annars af þvi það 'hefur ekki náð að þroskast nægjanlega. En kornræktin hefur samt mikla þýðingu, til dæmis þá, að með ræktun akranna er í rauninni stefnt að túnastækkun. í fyrsta lagi er akuryrkja og garðyrkja á landi alltaf góð for- rækt, og í öðru lagi þýðir auk- in þess háttar ræktun aukningu ræktaðs lands, sem náttúrlega er mikils virði. Þannig flýttu garðlöndin hér áð ur fyrir stækkun túna. Spilda var tekin fyrir og í hana sáð kartöflum. Með tíð og tíma var svo skipt um ræktun á stykk- inu, sem þá hafði eins og ég segi fengið góða forræktun. Upp úr garðinum óx þá tún. — Þannig hjálpaði garðræktin okkur hérna óbeinlínis, auk þess sem hún var okkur beinlínis mik ill' fjárhagsleg stoð. — Er garðyrkja enn í vexti hér um slóðir? — Hún er svipuð. Það eru ára skipti. Heldur í vexti þó. LANDNÁMIÐ ÆTTI AÐ STYÐJA AÐ SAM- ViNNUBÚSKAP. — Þið notið eitthvað sameig- inlegan vélakost við akuryrkj- una? — Jú, það gerum við? — Væri ekki hugsanlegt að taka upp slíka samvinnu á fleiri sviðum? — *Jú, efalaust. Fólkið þarf að- eins að festa augu á kostum henn ar. Víða um land eru alveg sér- staklega góð skilyrði fyrir sllkri samvinnu. En eflaust eru til mörg stig á því rekstrarformi. Mér þætti rétt að reyna hvað bezt dygði, og álít sjálfsagt að land- nám ríkisins styðji slíkan búskap á nýbýlasvæðunum. Annars má segja að hér sé i Austur-Skafta- fellssýslu sé samvinna meðal bænda með ágætum á ýmsum sviðum uppbyggingar. Hér er sem sé mikið um það, sem við getum kallað samvinnuhjáip. — Hún tíðkast hér t. d. mikið við húsabyggingar og reyndar mörg störf önnur. Hér þekkist varla að við húsbyggingu sé keypt önn ur vinna en fínasta fagvinna. — Byggð var hér á heimilinu i fyrra 2000 hesta heygeymsla — votheysturn og hlaða, á 3 vikum. Ég keypti enga vinnu við bygg- inguna. Að vísu hjái'puðu synir mínir, sem eru fagmenn, mér, til, en þess utan byggðu sveitung ar mínir þetta með mér. Þetta er ekkert einstakt. Svona er þetta alls staðar hér um sióðir. í nokkrum sveitum eru líka hlera mót í félagseign, yfirleitt í eigu búnaðarfélaganna. Þá á búnað- arfélagið hér í sveitinni einnig járnmót til turnbyggingar. — — Ég heyri það á öllu, Sig- hvatur, að þið eruð samvinnu- menn hér á fleiri sviðum en verzlunarsviðinu. HÉRAÐSSKÓLI ÞARF AÐ RÍSA UPP í AUSTUR- SKAFTAFELLSSÝSLU. — Skólamálin eru vandamál víða í sveitum, Sighvatur. — Hvernig leysið þið þau mál hér? — Skólahald hér í Lóninu fer fram í fundarhúsi hreppsins, sem er ný uppbyggt. Þetta er heiman gönguskóli, það er að segja börn unum er ekið í skólann, nema þeim, sem eiga lengst að að sækja, þeim er komið fyrir í nágrenni skólans. — Þetta er sem sé barnafræðsl an, hvernig leysið þið unglinga- fræðsluna? — Þar er nú öllu meira vanda mál við að stríða. Það má segja að hér í héraðinu sé fjöldi ungl- inga, sem hvergi komast í fram haldsskóla, þegar réttur aldur er kominn til þess, heldur þurfa þau að bíða ef tii vill ein tvö ár eftir skólavist, og eru þá í raun- inni komin á eftir sínum jafn- öldrum. Fyrir bragðið fara mun færri unglingar héðan til fram- haldsnáms, en ella. Þetta er okk ur vandamál, sem ekki verður leyst nema með byggingu héraðs skóla fyrir suðurhluta Múlasýslna og Austur-Skaftafellssýslu. Og með því samhjálparsniði, sem tíðkazt hefur hér um sveitir við byggingar ætti að vera hægt að koma upp skólabyggingu á ódýr- ari hátt en annars gengur. í rauninni er ekki nema nokkur stigsmunur á því að vinna sam- hjálparstarf fyrir slíka nauð- synjastofnun og fyrir sveitunga sína. Mundu efalaust margir gefa dagsverk ef til þessa kæmi. Þó yrði ef til vill sú hjálp ekki þyngst á metunum, sem fjárfram- lag, heldur sem viljayfirlýsing fólksins við hinn uppvaxandi skóla. LEIKSTARFSEMIN ER VINSÆL MEÐAL AUSTUR- SKAFTFELLiNGA. — Ég hef vist ekki minnzt hér á ungmennafélögin okkar, og þann þáttinn í starfi þeirra, sem mér þykir einna merkilegastur, en það er leikstarfsemin. Hún er orðin æði gróin hér um sveit- ir. Það er nokkuð óvenjulegt, en hér er það svo að hver sveit á eiginlega sín ákveðnu leikrit, sem þar eru æfð upp aftur og aftur. Auðvitað ekki eingöngu, heldur önnur í milli, en hafa þó náð eins konar heimilisfestu hvert í sinni sveit. Þannig má nefna Pilt og stúlku og Mann og konu hér í Lóninu, Lénharður fógeti og Fjalla-Eyvindur i Nesj- um, en Skugga-Sveinn á Mýrun- um. Nú orðið er talsvert farið með þessi stykki milli félagsheim iianna hér í héraðinu. Þetta set- ur sinn svip á mannlífið, er vel þegið og hefur oft tekizt furðu vel. ENGIN ÁSTÆÐA FYRIR BÆNDUR AÐ MISSA KJARK- INN, ÞÓTT DIMMT SÉ í LOFTI. — Hvernig lýst þér annars á ástandið í málum landbúnaðar- ins, Sighvatur? — Ég vil aðeins segja það, að víða er uppbygging komin á það stig að þar ætti búskapurinn með hækkuðu afurðaverði að geta gefið tekjur samkeppnisfærar við aðra atvinnuvegi. En landbúnaðurinn á samt allt af sín vandamál ekki síður en aðr- ir atvinnuvegir. Kannski væri rétt að nefna nokkur? Lítum til dæmis á arfskiptin, sem eiga sér stað, þegar gamla fólkið er horfið og skipta þarf arfi milli eftirlifandi systkina. Ef til vill vill þá eitt þeirra halda áfram að búa á föðurleifðinni. En búið skiptist hins vegar milli systkinanna allra, og það sem eftir situr á jörðinni fær aðeins sinn arfshluta, hluta af því búi sem var, og verður í rauninni að byrja upp á nýtt í stað þess að geta byggt á þeim bústofni, sem kynslóð foreldranna hafði skilið eftir. Til að fyrirbyggja þetta þyrftu að koma til einhverjir lánasjóðir, sem greiddu arfinn út án þess að skerða búið, en það síðan greiddi sjóðnum aftur smátt og smátt á löngum tíma. LANDBÚNAÐURINN FELLUR OG STENDUR MEÐ HÆKKUÐU AFURÐAVERÐI. — En landbúnaðurinn stendur og fellur með hækkuðu verðlagi Mín skoðun er sú, að núverandi verðlagsgrundvöllur sé rangur. Ég tek sem dæmi: aukatekjur þær, sem bændum eru reiknaðar í verðlagsgrundvellinum — lax- selveiði og dúntekju. Þetta eru prívattekjur, rétt eins og banka- innstæða, og tilvera þeirra í grundvellinum er til þess eins að fella þann minnimáttar úr leik. Lítum svo á annað dæmi, og það er hin vaxandi vélvæðing, sem er algjörlega vanreiknuð í verðlagsútreikningnum. Fyrir ut- an það hve hörmulega er séð fyr ir lánaþörf á því sviði. Þá vildi ég undir lokin minn- ast á eitt, sem ekki ósjaldan heyrist, en það er um duldar tekj ur bænda. Staðreyndin er hins vegar sú, að duldar tekjur bænda eru miklu minni en annarra stétta yfirleitt. Hvernig er hægt fyrir bónda, sem stundar einung- is sinn búskap og verzlar svo til eingöngu við eitt og sama kaup- félagið, að hafa duldar tekjur. Þessi orðrómur hefur ails ekki við rök að styðjast — bændur á íslandi braggast alls ekki á slík- um gróða, því hann er ekki til í þeirra höndum. Brátt er komið að þeirri stund, að upp er staðið, heimamenn kvaddir og góð gestrisni þökkuð, þessi góða íslenzka gestrisni, sem á höfuðból sitt i hjarta manns- ins, og kemur þaðan alveg um. búðalaus. Framundan eru Jökulsárbrú og Almannaskarð. Og við kveðjum sveit Úlfljóts þess vitra manns og höldum í átt til bernskuslóða meistara Þórbergs. Kt. Brúln yflr Jökulsá í Lóni. ' I TÍMtNN, miðvikudagiim 4. september 1963 9

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.