Alþýðublaðið - 16.10.1941, Blaðsíða 2

Verkamenn og tteinbleðslnmenn
fantar mlg mú pegar.
J6n Gjautt,
iwaífíw. •«-' ~t * . “
$&MmsjsáMcáÉfila1'^
JBb
JSmáragðtu 14, sími 1792.
Spádómarnir nm Island.
Ettir
Jónas Cjuðmundsson
er bókin, sem allir íslendingar þurfa að
lesa.
Fæst hjá bóksölum. Verð 3 krónur.
Prófið.
ALDREI fyrr hefir skóla-
mienntu’n verið eins mikil og
almenn hér á landi 'Og nú. Hvert
eina’sta barn nýtur skólavistar
4—7 vetur fyrir 14 ára ald!ur.
Flestir þessir skólar hafa góða
aðstöðu til að veita börmmum
staðgóða og all víðtæka undir-
búni'ngsmenntun. Margir þeirra
hafa ágæta forstöðumenn og
góða kenuara. Góðar námsbæk-
ur iog áhöld aiuðvelda kennsluna,
svo að gera má ráð fyrir að
fulinaðarp rófsböm, sem gædd eru
sæmilegrí námshæfni, hafi hlotið
nlokkuið góða þekkingtu og leikni
í sögui þjóðar sinnar, útliti lands-
ins. meðferð talna og umfram allt
meðferð móðurmálsms í ræðu og
rití. ,
Petta þykir kannske of hörð
krafa tíl barnaskóianna; en við,
sem ólusmst upp fyrir aMamótin
'og áttum lítínn eða engan kost
skólagöngu, getum ekki arnnað en
borið saman það, sem gert var
fýrir böm Og tmglinga þá eða nú.
Ög samanburðurinn hlýtur að
vekja kröfu Um meiri menn,
betri nnenn, meiri hæfni á flest-
um sviðum. Einkum þó þegar
þess er gætt, að stór hluti rang-
menna og kvenna fer eftír ferm-
inigU' á einhverja- skóla, sem
byggja ofan á þann grandvöll,
sem bamiaskólamir hafa lagt.
Frá þessum skóium útskrifast
nemendur svO' hundraðum skiptir
árlega með misháar einkanir. En
aðalprófið er Iíflð sjálft, hvernig
því er lifað og. hvernig skyldur
þess era ræktar, og þá, fyrr eða
seinna, kemur í ljós aðaleink-
unnin.
Þáð vill nú svio tiI, að núlif-
andi kymslóð, einkum yngri. hluti
hennar, er að ganga undir próf
— þwngt pröf — og hveraig
menn, og konur standast þetta
próf, undir því er kn>mið, hver
■m/i&WriKYrmlxcM
St. Freyja nr. 218.
heldur fund annað kvöld kl.
8.30. Fundarefni: Tekin ákvörð-
un um hækkun ársfjórðungs
gjalda. Helgi Sveinsson: Sjálf-
valið efni. Sigurður Halldórs-
son: Á líðandi stund. Félagar
fjölmennið.
Æðstitemplar.
framtíð þjóðarinnar verður efna-
lega og menniingarlega séð.
íslenzk þjóð hefir orðið að
ganga gegnum margar þolraunir,
en alltaf verndað þjóðemi sitt og
móðurmál. Eitt sinn leit þó svo
út, sem fjölmennt og harðsnúið
erleut kaupmannalið og að
nokkru embættísmannalið ætlaði
að útrýma eða a. m. k. stórspilla
íslenzkri tungu og þar með fleir-
tcm dýrmætuistu verömætum
þjóðemisins. En þá sendi guð
þjóðánni memn, vakandi og vekj-
amdi menn, sem í ræðu, riti og
Ijóði kölluðu hátt og smjallt: ,,Is-
lendingar viíjum við allir v©ra.“
Orð þedrra heyröust og bergmál-
uðu frá yztu tðngum til innstui
dala, í hömram og hlíðum, en
einkum þó og bezt í ibrjósttum og
á vörum almúgatns í landiwu. ¥>ar
hafði fomsögulestur, Hallgríms-
sálmar iog Vídalín , haldið við
þrótti og auðlegð tungunnar. En
tungan er fjöneggið, sem lóf þjóð-
eraisins veltur á.
Upp úr síðustU' aildamótum
tóku Ungmennafélögin öipp bar-
áttuna, sögðust „vilja glæða allt
gott og göfugt og rammislenzkt,
en einkum teggja stund á aö
hreinsa og fegra málið."
Nú ^er hér í sambíli við oss
fjölmennt lið enskumælandi
manna. Nú er þörf að stianda vel
á verði gegn áhrifum enskunnar
á móðurmál vort- Sjaidan hefir
meira reynt á þol og þrek ís-
lenzkra manna og kvenna, að sjá
um að ekki glatist þjóðemisleg
verðmæti, verðmæti sem erfitt
mun að endurhe’mta, ef glatað er.
Mörgum er það áhyggjuiefni,
hversu háttaö er sambúð islend-
iinga — sumna — við útlendi'nga
þá, er hér dvelja nú. Þar virðist
skiohtia mjög á samnan þjóðemis-
metnað, jafnvel sjálfsvirðingu,.
Þetta er -sorgliegt í fyllsta méta,
og enginn veit' hve lúnigt slíkt
gietur gengið, hve djúpt miainn-
eskjan, getur sokkið.
FJest er miðað við peningaliega
hagsmuni — króniur — fljótan
gróða og fljóta eyðslu,, aúgnia-
bJiks ávinning eða augnabfiks-
nautn; minna virðist liirt tem
vanasnlieg verömætí — sannan
gróða.
Dýrmætustu þjóð'arverðmætin
eru í lágu gengi um þessar
muindir. Málið og þar með margt
hið bezta í þjóðmenmingu vorri
er að stórspillast. Það þykir fjnt,
að geta kastað fram hálfenskri
setningu, og önniur orðskrípi
hljóma æ fyfir eyrum> t- d. end-
ingin ó, sem þykiír fana svo vel
við fjöida ofða, en stingur ó-
notalega þá, sem ekiki ólust tepp
við það krydd eða annað því líkt.
Okkar gömlu, s'njölliu ávarps-
og kveðjuorð: Sæll verfcú, vertu
sæll, era mjög að falla úr móð.
1 staðhm era komin latmæli og
teiðinleg orð eða orðaisambönd:
Dagimn, bless, gúmorin,»mori n
©. s. frv.
Ósjálfrátt hilýtur maðíuir að
spyrja: Hvert stefnir? Hvemig
verður máifar og þjóðhættir eftir
bálfa eða heila öld? Mun næsta
eða næst næsta kynslóð geta íes-
ið nútíma- og fornbókmemntir?
HviQirt munu þá aðaiþjóðanein,-
kenni vo<r og dýrastu þjóðairverð-
mæti \-erða giötuð að mikiu eða
öHu leyti? M«n þá ómenning,
nautnaþrá, leti og hóglífi sirtja í
hásæti? Stefnan virðist vera í
þessa átt. Þvi stefnuJiaus maður
og stefnulaius þjóð hlýtur að fara
ótal króka og allt af iniður, und-
an brekkunni.
Era allir skólamjr og hið fjöl-
menna kennaralið ómegnugt að
veita viðnám? Er æskan þrátt
fyrir mikla menntun og ágæta
aðbúð að sökkva dýpra iog dýpra
ofan í hýldýpi ómenningar og
ösóma? Ætlar hún að falla eða
standast aðaiprófið> próf lífsins?
Enn er v»on. Enn getur guð
sent spámenn, vakandi rnenn, tíl
þjóðarinnar, og allir hugsandi
menn ættu eirtum huga að biðja
þess, að hið góða sigri, að vort
fagrn þróttmikla miál haldi veili,
að vor gam'la, góða þjóðmenning
komist aftur ti'I vegs og virðing-
ar, endurbætt og aukin af vax-
andi tækní og vaxandi menntun.
Is'lands æskuílýður! Það er und-
ir þér komið, hversu skipa&t um
miá'l oig menningu þjóðar vornar.
Glataðu ekki góðum arfi, sem
fyrri kymslóðir hafa með erfiðis-
munium aflað og varðveitt og
þér í hendur fengið.
ESaai' Sigutrfinnsson.
Stjórn útgerðar! élags
íds „6rlmnr“ í Borg-
aroesi dænd i faag-
etsi, skilorðsbnndið.
Fyrir að íramkvæma sam-
pykkt aðalfondar i vetnr
SÍÐASTLIÐINN þriðjudag
var kveðinn upp í undirrétti
dómur í máli réttvísinnar og
valdstjórnarinnar gegn stjórn
s. f. „Grímur“ í Borgarnesi.
Voru hinir ákærðu stjórnend
ur félagsíns dæmdir til skilorðs
bundinnar fangelsisvistar frá
tveimur upp í þrjá mánuði hver
fyrir að hafa gerst brotlegir við
hegningalögin með því að greiða
samkvæmt samþykkt aðalfund
ar félagsins í vetur arð af ágóða
félagsins til félagsmanna, 2000
krónur hverjum.
í stjórninni eru: Friðrik Þórð
arson, formaður, og meðstjórn-
endur Ingimundur Einarsson,
Jónas Kristjánsson, Otúel Sól-
mundur Sigurðsson og Sigurður
Kristjánsson.
Fyrrverandi stjórn félagsins
hafði talið óheimilt að greiða
þetta fé og urðu stjórnarskifti
í félaginu af þessum sökum.
Allir hinir dæmdu hafa þegar
ákveðið að áfrýja málinu til
hæstaréttar.
S. f. „Grímur“, sem hér er um
að ræða, er útgerðarfélag, sem
stofnað var í Borgarnesi árið
1933 til þess að gangast fyrir
aukinni atviimu í kauptúninu
og eru það sumpart efnalitlir
menn, sem að því standa. Keypti
félagið m. s. „Eldborg“ og hefir
síðan gert það út. Gekk sá rekst
ur illa fram að stríðinu, en síð
astliðin tvö ár hefir verið mikill
hagnaður á honum og töldu fé-
lasmenn þá ekki nema sann-
gjarnt að þeir fengju að njóta
hans að einhverju. Var það svo
samþykkt á aðalfundi félagsins
í vetur að greiða hverjum fé
lagsmanna 2000 krónur af tekju
afgangi ársins 1940, sem mun
hafa verið yfir 400 þúsund
krónur.
Ptaoðhljtonleikar Rðgn-
valds SigarjðDsseDar.
Píanóhljómleikar Rögnvalds
Sigurjónssonar voru að þessu
sinni helgaðir hinu klassiska
formi sónötunnar; þrjár stórar
sónötur fylltu efnisskrána. —
næstum því offylltu, og ber þó
síst að kvarta yfir hinni „himn-
esku lengd“ rómantíkaranna.
Sónata Mozarts mun lítt kunn
hér, enda frekar sjaldheyrð yf-
irleitt. Rögnvaldur flutti hana
frísklega og með „markeruð-
um“ áslaatti, en kaflamörkin
hefðu mátt koma betur fram og.
þar með lotuskiptin. Bezta og
veigamesta verkið var Es-dúr
sónata Beethovens með hinni
einstæðu djúphygli og óhaggan
legu formviðjum; leikur Rögn-
valds sýndi hér, að hann hefir
yfir að ráða tekniskri kunnáttu,
sem gerir honum kleift að setja
svip tilþrifa yfir viðfangsefn-
ið.
Sérstaklega geðþekk og Ijúf
var túlkun skemmtikaflans
(scherzo), og menúettinn gaf á-
gætt tækifæri til að votta inn-
sýn hins unga píanóleikara, sem
nú þegar stendur í fremstu röð
íslenzkra tónlistarmanna. Síð
asta sónatan, eftir Chopin, virt-
ist, að öllu samanlögðu, liggja
einna bezt fyrir Rögnvald, þar
eð leikni hans fær hér bezt ráð-
rúm, en hún er mjög vel þjálf
uð. Að sjálfsöigðu verður það
ávallt þroskaatriði hve ítarlega
ómælisdýpt tónverksins verður
könnuð, en þessir hljómleikar
sýndu, að í því efni er um fram-
för að ræða frá því síðasta vetri.
Aðsókn var óvenjulega og á-
nægjulega góð og undirtektir
þéttskipaðs húss hinar beztu,
svo að aukalög urðu að sefa hið
stormandi lófatak.
H. H.
2-3 trésmiði
vanta yfir lengri
tima.
H. f. Eotll VllbjálmssoB,
Laugaveg 118
Útbreiðið Alþýðublaðið.
FW8MTU3DAGUK 16. OKT 1M1.
Laxfoss
fer til Borgarness á morg-
un kl. 9,30 árdegis, en ekki
kl 11, eins og áætiunm
greinir.
Stjórn kosin í
félagi héraðs-
dómara.
STOFNFUNDUK samtaka
héraðssómara, sem hófst
s. I. föstudag, hefir nú sfcaðið
í tvo daga og er honum enn
haldið áfram í dag
Síðastliðinn laugardag voru.
lög samþykkt fyrir félagið og
kosin stjóm.
Félagið heitir Félag héraðs-
dómara og stjórn þess skipa:
Gísli Sveinsson, Jón Steingríms-
son, Bergur Jónsson, Torfi Hjart.
arson og Jónatan Hallvarðsson.
Fimmtán héraðsdómarar sitja
fundinn og auk þess þrír skrif-
stofustjórar stjórnarráðsins
VinnubeimllissjAðnr S. t.
B. S. Skilagrein.
Gjafir; Starfsiólk Otvegs-
bankans 445 kr., Helga og Jón 30
kr„ Dr. ö)i Hjaltested 40 kr. Sjók-
lingar á stofu 15, St- Jós-s. 10
kr. Starfsfólk Klæðaverzl • Andr.
Andréssonar 347 krónur. U- M. F.
>,Framar“, öritendarf. 100 kr. U.
M. F. „Þröstur“, Skógarströntf
150 kr. — Blaða og mehkjasai-
an: Jón Þorsteinsson, óiafsfirði,.
160 kr„ Hlöðver Sigurðsson,
Stokkseyri, 210 kr., Magntús Kiet-
ilsson, Höfnunt, 98 kr., Sami (gef-
ið) 52 kr„ Sveinn GurmlaiigssíOtn,
Flateyri, 135 kr. — Afhem af‘
Morgunblaóinu kr. ®83,27.
Kærar þaídcir.
S- Vag®s5®affi.
ÚtstiIIiiigargína
til sölu.
KÁPUBÚMM
Laugaveg 35
N. b. SæhríBir
hieður á morgim ttl
Blldndals. Þimgeyrar og
Flateyrar. Vörumóttaksi
fyrír hádegl.
Ferð
verður til Salthólmavík-
ur og Krótsfjarðarness á
laugardag. Vörmoóttakm
á morgun (föstudag)
Iðnaðarmannafélagið
heldur fund í kvöld í baSstof-
unni. Á dagskrá eru mörg mál, m.
a. ákvörðun um útgáfu Iðnaðar-
sögunnar, hækkun iðgjalda, fréttir
frá Iðnþingi o. m. fl.