Alþýðublaðið - 03.11.1941, Blaðsíða 3

iftANPDAGUR 3. NðV. ttol.
r--------- ALÞÝÐUBLAÐID —
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902. Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét
ursson, (heima), Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son, (heima), Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar 1 lausasölu
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
Ný viðhorf í dýrtíðarmálunum ?
e!
JÓN BLÖNDAL:
Þrlðja lelðln
JÁLFSTÆÐISFLOKKS-
FORINGJUNUM er ekki
rótt innan brjósts um þessar
mundir. Þeir þykjast hafa orð-
ið varir við einhvern „sam-
drátt“ milli Framsóknarflokks-
ins og Alþýðuflokksins og ótt-
ast, að þar geti eitthvað alvar-
lega farið á ef.tir. Morgunblað-
■ ið fullyrðir meáa að segja í
gær, að það væri „nokkurskonar
leynileg trúlofun", sem væri á
ferðinni milli þessara tveggja
fl'okka og vírtist þegar vera
komin að „opinberun“. En
„Sjálfstæðismenn eru ekkert
afbrýðisamir“, segir blaðið. Og
það væri nú líka annaðhvort, að
það reyndi að minnsta kosti að
bera sig svolítið mainnalega.
*
S jálf stæðisf lokksforing j arnir
hafa það á meðvitundinni, að
hafa haldið illa á spilunum í
seinni tíð. F»ainsóknarflokkur-
inn bauð þeim upp á samvinnu
um að ,,leysa“ dýrtíðarmálin
með lögbindingu kaupgjaldsins.
„Og þó að Alþýðuflokkurinn
skærist úr leik“, sagði forsætis-
ráðherrann nýlega í Tímanum,
„ætluðum við ekki að hika við'
að leysa málið í samvinnu við
Sjálfstæðisflokkinn einan“.
Lögbinding kaupgjaldsins var
líka að sjálfsögðu sú „dýrtíðar-
ráðstöfun“, sem Sjálfstæðis-
flokksforingjunum lék mestur
hugur á að gera. Og þeir drógu
héldur enga dul á það við Fram-
sóknarráðherrana í þeim um-
ræðum, sem urðu um málið inn
an stjórnarinnar. Ráðherrar
Sjálfstæðisflokksins -tilkynntu
þeim, að bæði þeir og miðstjórn
flokksins væru lögbindingu
kaupsins fylgjandi. En þegar til
kom þorðu þeir ekki að greiða
atkvæði með því, að frumvarp
Framsóknarflokksins þar að lút.
andi yrði lagt fyrir alþingi sem,
stjómarfrumvarp. Þeir þorðu
það ekki af því, að Alþýðuflokk
urinn neitaði að vera með. Þeir
óttuðust, að það myndi kosta
Sjálfstæðisflokkinn bæjarfylg-
ið, ef hann hjálpaði til að lög-
binda kaupgjaldið á móti vilja
Alþýðuflokksins.
Þessi hringsnúningur Sjálf-
stæðisflokksins varð sem kunn
ugt er stjórninni að falli. Fram-
sóknarflokkurinn, sem treyst
hafði þeirri yfirlýsingu Sjálf-
stæðisflokksráðherranna, að
þeir og miðstjórn flokks þeirra
væru lögbindingu kaupgjaldsins
fylgjandi, taldi sig svikinn.
Hann lagði að vísu frumvarp
sitt fyrir alþingi sem þingmanna
frumvarp. En eftir að Sjálfstæð
isflokkuriinn hafði af ótta við
Alþýðuflokkinn og hinar mörgu
þúsundir launþega í bæj-unum
snúizt á móti því í stjórninni,
þrátt fyrir yfirlýsta löngun til
ao greiða því atkvæði, gat hann
vitanlega ekki gert sér neinar
vonir um framgang þess á þingi.
Nú hefir Frasmóknarflokk-
urinii a.f þeirri ástæðu lagt tvö
ný dýrtíðarfrumvörp fyrir þing
ið. Annað þeirra er um
breytingar á lögunum um
tekju. og eignaskatt. Er þar
svo ráð fyrir gert, að hætt verði
áð draga greiddan tekju-
skatt og útsvör frá skattskyld-
um tekjum, að ekki nema þriðj
ungur þess tekjuafgangs, sem
hlutafélög leggja í varasjóði,
skuli undaniþegin skatti, í stað
helmings nú, og að persónufrá-
dráttur fyrir hvern einstakling
skulihækkáður.Miðar frumvarp
þetta því að veruleglegri hækk-
un skatts á stríðsgróða, samtímis
lækkun á fjölskyldumönnum
með lágar tekjur. En ýmsir
agnúar virðast þó vera á þessu
frumvarpi, og verður vikið að
því síðar. Hitt frumvarp-
ið er um stofnun sérstaks sjóðs,
af þeim tekjuafgangi, sem fyrir;
sjáanlega verður í ár hjá ríkis-
sjóði, í því skyni að undirbua
nauðsynlegar verklegar fram-
kvæmdir, þegar harðna kynni í
ári, að stríðinu loknu.
Það er augljóst, að það eru
þessi frumvörp, sem valda því
hugarangri hjá ~ Sjálfstæðis-
flokksforingjunum, sem fram
komu í Morgunblaðinu í gær í
grein þess um „samdrátt“ Fram
sóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins. Því að vissulega eiga
þassi frumvörp lítið skylt við
frumvarpið um lögbindingu
kaupsins. Hinsvegar ganga þau
á margan hátt til móts við þær
kröfur sem Alþýðuflokkurinn
hefir sett fram, meðal annars
í þvi dýrtíðarfnimvarpi, sem
hann lagði fyrir alþingi í vik-
unni, sem leið, um aukna skatt-
lagningu stríðsgróðans í því
skyni að halda dýrtíðinni í skef j
um. Þetta sjá Sjálfstæðisflokks-
foringjamir. Og þeir vita, að
það er afleiðingin af því að þeir
þorðu ekki, þegar á átti að
herða, að vera með lögbindingu
kaupgjaldsins. Þessvegna naga
þeir sig nú í handarbökin.
*
En Alþýðuflo‘kkurinn mun
ekki láta afbrýðissemi Sjálf-
stæðisflokksins hafa nein áhrif
á sig. Hann mun halda sínu
striki og láta afstöðu sína til
hinna nýju dýrtíðarfrumvarpa
Framsóknarflokksins markast
af sömu stefnunni og fylgt var,
þegar hann neitaði Framsóknar
flokknum og Sjálfstæðisflokkn
um um það að „leysa“ dýrtíðar
málin á kostnað launastéttanha
'með því að lögbinda kaupið. Ef
JÓÐSTJÓRNIN hefir nú
sagt af ser vegna ágreinings
um dýrtíðarmálin. Ég er ekkieinn
af þeim, sem harma það úr þvi
sem komið var. Stjórn, sem læt-
ur fljóta sofandi og aðgerðaiiaius
að feigðarósi verðbólgunnar er
orðin hættuleg fyrir hagsmiuni
þjöðarheildarinnar og sjálfri sér
til háðungar. Samkomiulag, sem
er aðeins samkomulag 'um að
breiða yfir ágreining í öllnm þýð-
ingannestu væi 'e'ðar'málam þjóð
arinnar er verra en ekkent sam-
koniuiag og getur orðlð fil þess
beínlíhis að grafa undain lýbræð-
inu og þ'ingraéðiniu í i'aindinu.
Tvisvar hefir vedð áformað aö
I
„leysa“ dýrtíðarmálm einhliða á
kostnað launastéttanna fyrst með
íaunaskatti,, síðan með lögbind-
ingu kampgjalds.
Það er uppiýst að . ráðherrar
Framsóknarflokksins og Sjálfstæð
isflokksins hafa verið fylgjandi
þessum úrræöum í dýrtíðarmál-
ut*m, enda pótt flokkur Sjálf-
stæðismanna hafi ekki tneyst sér
til þess að fylgja þessum mál-
um eftir þegar á átti að
berðai, og hann ,sá fram á einr
, dregna afstöðu Alþýbufloikksins
gegn þeim-
Dýritiðarmálin verða ekki leyst
og þau á ekki að leysa með
því aða leggja byrðamai' eínhliða
á launastéftirnar: í fyrsta lagi
af því að slíkt væri hróplegt
ranglæti ,í öðru lagi vegna þess
að það væri engin lækniing við
dýrtóðinni.
Fulitrúar bænda hafa beint
þeini ásökunium gegn Alþýðu-
flokknum að hann vildi • leysa
dýrtiðarmálin á ko.stnaö bænda
þegar bent hefir verið á hinn
mikla þátt, sem hækkun afurða-
verðsins hefir átt í hækkun vísi-
tölunnar. Ég veit að þessi ásök-
un er óréttmæt, Alþýðuflokknum
er ekkert fjær skapi en að byrð-
tiiii dýntíðarinnar verði velt yfir
á bændur,, hann skilur og kann
fyílilega að meta þau erfiðti
störf, sem bændur inna af hendi
og þá þýðing-u, sem þau hafa
fyrir velferð allrar þjóðarinnar.
Það á ekki að leysa dýrtíðar-
málin á kostnað bænda, en það
á heldur ekki að gera þá að
stríðsgróðamönnum.
En, spyrja menn, er þá nokkuð
annað hægt að gera en að láta
dýrtóðarskriðuna velta áfram með
öllum þeim afleiðingum sem því
fylgja? Er tól þriðja leiðin í þess-
um málum?
. *
Þriðja leiðin í þessum málUin,
er sú, sem AI þ ý öuf lókku r i nn hef-
ir bent á ' með |>eini tillögum,
sem hann befir lagt fram á al-
þingi.
Framsóknarflokkurinn fellur
fré þeirri fyrirætlun og sýnir
sig reiðubúinn til þess að fara
í staðinn inn á þær brautir, sem
Alþýðuflckkurinn heíir bent á
sem e:nu réttu og færu leiðina
til þess að halda dýrtíðinni í
sksfjum: aukna skattlagningu
stríðsgróðans samfara ströngu
verðlagseftirliti, þá hefir Al-
þýðuflokkurinn enga ástæðu til,
að slá hendinni á móti því.
Hún er í stuttu máli: Samræm-
ing verðlagseftirlitisins svo hægt
sé að stöðva verðhækkunarkaipp-
hlaupið- Stofniun dýrtiðarsjóðs til
J>ess að halda niðri verðinu á
öllum heistu nauðsynjavörum al-
mennings.
En spyrja menn aftur: Hverjir
eiga að borga kostraaðinn við
J>essar ráðstafanir, ef hvorki á
að rýra lífskjör verkamanna eða
i bænda?
Svarið er: StHðsgróðinn í hin-
um ýmsu myndum, hinir nýríku
stríðsgióðamenn pessa lands eiga
að borga d ýrti.ðarráðstafanirnar.
Til skamms tíma hefðii það
hljómað sem innantómt slagorð,
ef átt hefði að ley.sa yfiirgrips-
m'ifcil þjóðfélagsleg vandamál á
þann hátt að láta hi»a ríku borga
én það er ékki lengur slagorð,
fiessi möguleiki er nú til, það
getur h\er maður séð, sem hefir
opin augun. Þ'að þarf meira að
segja ekki nema brot af striðs-
gróðanum á öllUm helstu nauð-
synjavörum almennings til þess
að koma í veg fyrir aukningu
dýrtíðarinnar.
Hvernig á að ná til strfðs-
gróðans? Til þess eru ýmsarieið-
ir. Miklum hluta af hinum gíf-
miega stríðsgTóða útgerðarfélag-
itrrna árið 1940 var slept undan
skatti með hinum svonefndiu taps-
frádráttarókvaðum skattaiaganna,
auk þess sem stríðsgróðaskattiur-
inn var of lágur. Það má ekki
miða ©ingöngu við sjálfan skatt-
stigann, sem lagður er á tá\j-
urnar eft'ir að búiið er að gena
allan frádrátt fyrir töpum allt
frá árinu 1930, frádrætti í vara-
sjóði o- s. frv.
Það þarf pví að endursfcoða
skattalögin, sésstaklega stríðs-
gróðaskattmn, það á einnig að
skattleggja striðsgróðann jafnóð-
um og hann verður til t- d. með
útflutningsgjaldi á stríðsgróða-
vörum og það á að skattleggja
hverskonar óhófseyðslu í land-
inu, sem stendur í samhandi við
stríðsgróðann. Ég heii áður
bent á veitingahúsin, kvikmynda-
húsin og bílana. j tillögum AÞ
Jíýðuflokksins er farið veriilega
inn á þá braut, sem hér tír
bent á- Ennfnemur mætti nefna
umsetningarskatt á fasteignir og
ýmislegt annað, sem nú gengur
kaupum ©g sölum milli stríðs-
gróðamannanina við sihsekkandi
verði.
*
Geta stjórnmálafLokkar lands-
ins sameinast um þá lausn dýr-
tíðannálanna að láta þá riku
borga ko.stnaðinn við dýrtíðarráð-
stafanimar? Er hér til stjómmála
flokkur stríð&gróðamannarana, sem
geti og vilji hindra slika lausn
dýrtáðarmálanna?
Bjarni Benediktsson borgar-
stjóri lýsti því yfir í Mgbl- á
laugardaginn að það væri líði-
leg sjálfsblekking Framsóknar-
manna, að halda að Sjálfstæðis-
flokkurinn væri „flokkur hinna
riku“, hann væri í „raiun og veru
allra stétta flokkur og þar með
stærgti verkamanraaflokkur lands
iras-“ Það ætti því ekki að þurfa
að óttast að slíkur flokkur skjóti
skjöldum yfir striðsgróðann, sem
tiltölulega örfáir menn sitja að
á k&stnað alls fjöldans. Það er
á kostnað alls fjöldans |>egar til
lengdar lætur, þegar hið óhindr-
aða striðsgróðaflóð spennir upp
allt vöruverð og spýr seðlaflóðí
yfir landið, sem mi'ssir gildi sltt
með hverjum degi sem líður.
*
Ég ,skai að lokum minnast á
edtt atriði, sem snertir mjög fram-
kvæmd dýrtiðarráðstafananna og
þá hlið þeirra, sem snýr að bænd-
um- f
Við sitjum sem stendur við
sama matborð og fjölmennur er-
lendur her. Setiulibið kaupfr niú
mjög verulegan hluta af landbún-
aðarafurðum okkar. Hefir það því
orðið miklum mun hærra en það
iiefði verið ella og jafnvel orðfð
skorfur á sumum vörutegundum
eins og smjöri og eggjum-
Ef nú ætti að lækka verð á
þessum vörum með framlögun úr
dýrtíðarsjóði (eða koma i veg
fyrir frekari hækkun þeifrra), þá
gæfci það í fyrsta lagi leitt til
þess að skortur yrði á Jreim,-
þar sem raeyslara einmitt af J>ess-
um matvörUm er mjög J>enjan-
leg eins og J>egar hefir komið í
ljós, og í öðru lagi til þess að
við raotuðum stórfé til Jæss að
lækká verð á vörum satuiiðsins.
Fram hjá þessum agnúum má
komast með því að taka upp
skömmtun á öllum helstu ís-
Jenzkum landbúnaðarafiurðum.
Þeir sem hefðu skömmtunar-
seðiana í höndum SengjU vörtim-
ar með lægra verðt en aðrir, en
mismunurinn yrði’ greiddur úr dýr
tíbarsjóði. Ég get ekki séð að
neinir ósfgrandi örðugleikar séu
á framkvæmd slikrar skömmt-
unax.
Er þá sýnt, að vel. er fram-
kvæmanlegt, að lækka í vierði
eða halda niðri verði á öllum
helztu matvörutegundum okkar.
Silfnrplett:
Matskeiðar
Matgafflar
Desertskeiðar
Desertgaflar
Teskeiðar "'f
nýkomið.
Mjög vandað silfurplett.
K. Einamon & Björnssoc
Bankasrtæti 11.
KnaitspyrnuféJ. Fram heldlir k«ffu
kvöld fyrir 3- og 4. íl. í matsölu
Guðrtinar Eiríksdóttur Thorvalds
enstræfti 6 í kvöld kl. 9.
Verðlaunabikanar afhentir.
Leikmenn sem voru i 3. og
4- ð- í sumar enu sérstaklega
beðnir að mæta.
SlKMn,
/