Alþýðublaðið - 17.03.1942, Blaðsíða 4

4
A * ?
VL
ÞriSjuclagur 17. marz 1242»
Útgefandi: Alþýðnflokknrinn
Eitstjóri: Stefán Pjetursson
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjómar: 4901 og /
4902
■Símar afgreiðslu: 490.0 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
\
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
KosniogaArslitlH
í Be;Uaiik.
ÞAÐ var þungur áfellisdóm-
ur sem kjósendur Reykja-
víkur kváðu upp yfir stjómar-
flokkunum, Framsóknarflokkn-
um og Sjálfstæðisflokknum, við
bæ j arst j órnarkosningarnar á
sunnudaginn.
Framsóknarflokkurinn tapaði
hér um bil þriðjapartinum af
því kjósendafylgi, sem hann
hafði við síðustu bæjarstjómar-
kosningar í Reykjavík, missti
eina fulltrúann, sem hann átti
í bæjarstjóm og hefir þar með
verið þurrkaður út úr bæjar-
málapólitík höfuðstaðarins, svo
fremi, að samstarfsflokkur hans
í stjórn landsins, Sjálfstæðis-
flokkurinn, haldi ekki eftir sem
áður áfram að taka við fyrir-
skipunum Framsóknarhöfðingj-
anna um stjórn bæjarmálanna,
eins og hann gerði ekki alls fyr-
ir löngu við kosningu í niður-
jöfnunarnefnd.
Sjálfstæðisflokkurinn hefír,
þrátt fyrir hálft annað þúsund
nýrra kjósenda, sem þátt tóku
í kosningunum, fengið um sex-
hundmð atkvæðum minna en
við síðustu bæjarstjórnarkosn-
ingar, misst meirihlutann, sem
hann hafði meðal kjósenda höf-
uðstaðarins, og aðeins lafað í
því að halda meirihlutanum í
bæjarstjóminni sjálfri, þar sem
hann hefir nú ekki nema átta
fulltrúa í stað þeirra níu, sem
hann átti þar allt síðasta kjör-
tímabil.
Enginn er í neinum efa um
það, hvað það er, sem valdið
hefir þessu fylgishruni stjórnar-
flokkanna. Það eru kúgunarlög-
in gegn launastéttu'm landsins,
kosningafrestunarlögin, misnot-
kun ríkisútvarpsins, ofoeldisráð
stafanir stjórnarinnar yfirleitt,
svo og KveMúlfspólitíkin —
sambræðsla Sjálfstæðísflokks-
ins og Framsóknarflokksins,
sem kjósendur Reykjavíkur
hafa kvittað fyrir á þennan hátt.
Maður skyldi nú ætla, að slíkt
fylgishrun stjórnarflpkkanna af
þessum ástæðum hefði átt að
koma fram í mjög auknu fylgi
þess flokksins, sein mest h'ef-
ir barizt á móti gerræði þeirra,
og forystuna hefir haft í mót-
spyrnunni gegn því á öllum svið
um — Alþýðuflokksins. En svo
hefir þó ekki orðið nema að
nokkru leyti. Alþýðufiokkur-
inn hefir að vísu fengið Ktið
eitt hærri atkvæðatölu, en síð-
ast þegar hann var einn um lista
í Reykjavík. En svo að segja
allt það fylgi, sem stjómarflokk
arnir töpuðu, svo og nýju kjós-
ALEXANDER OUÐMUNDSSON:
Sparlfé laiiapega
I REINU framhaldi af full-
yrðingum atvinnumálaráð-
herra í hinni dæmalausu grein-
argerð gerðardómslaganna, um
hinn fáheyrða gróða vinnustétt-
anna.á síðast liðnu ári, er Morg-
unblaðið nú með daglegar
vangaveltur um þær gegndar
lausu atvinnutekjur, og þær
stóru fjárfúlgur, sem blaðið tel-
ur að allir launþegar leggi á
vöxtu. Er svo að sjá, sem hin
sívakandi samvizka ritstjóranna
fyrir veiferð alþýðunnar í land-
inu, valdi nú með þeim þján-
ingarfullum heilabrotum um
það, hvernig varðveita skuli
þessa fjársjóði launastéttanna
fyrir hinu óumflýjanlega hruni,
hinum óumflýjanlega refsidómi,
sem koma skal yfir þjóðina fyrir
það eitt, að manni skilst, að hún
nú um nokkurt skeið hefir ekki
eins og að undanfornu, lapið
dauðann úr skel. Út af fyrir sig
er þetta ábyrgðarlausa glamur
um væntanlegt hrun og neyðar-
tíma glögg bending um það,
hversu gallað stjórnarfar lands-
ins er og hve Mtils muni þaðan
að vænta um raungóðar úr-
lausnir vandamálanna. Vitan-
lega er þetta sparifé aiþýðunn-
ar hvergi”til nema í ímyndun
hinna pólitísku leiðtoga Sjálf-
stæðisflokksins, vegna tak-
markalausrar fáfræði þeirra á
hinum raunverulegu kjörum
hinna vinnandi stétta í landinu.
Og þeir glíma þannig kófsveittir
við ekki neitt.
í nærfellt heilan áratug eða
allt til þess, að Bretar hófu hér
hinar stórbrotnu hernaðarlegu
framkvæmdir, lifði alþýða
manna við dæmafátt atvinnu-
leysi og örbirgð. Hver einasta
króna, sem heimilisfaðirinn
vann sér xnn, átti fyrir fram á-
kveðinn stað. Var ráðstafað til
hinna brýnustu þarfa, oft löngu
áður en hún kom í hendur hans.
Dýrtíðarvinnan, atvinnuparadís
verkamanna hér í bænum um
fjölmörg seinustu ár, gaf þann-
ig í aðra hönd einar 104,00 kr.
á mánuði. Á sama tíma sem
framfærzla meðalfjölskyldu var
um 400,00 kr. á mánuði sam-
kvæmt áætlun hagstofunnar. Og
því ver sem þessar litlu atvinnu-
tekjur hrukku til fyrir dagleg-
um þörfum heimilanna, því meir
skyldi sultaróhn hert. Um öll
ytri lífsþægindi, alla hluti, sem
beinlínis urðu ekki étnir, hluíu
þessi heimili að neita sér um.
Þannig var líf flestra launþega
fyrir rúmu ári síðan, að örfáum
undanieknum, sem á föstum
launum voru.
Þessar aðstæður vinnustétt-
anna virðast nú gleymdar og
grafnar eða þá hitt, að alveg
virðist hafa farið fram hjá þess-
um þjónum auðhyggjunnar, að
um getin atvinnuleysisár komu
efnahagslega á kné fjölmörgum
heimilum og héldu við hungur
þeim, er verst voru staddir. Nú
telja þessir menn víst og sjálf-
. sagt, að þessi sömu heilimi
er hélt við ölmusu og njóta urðu
vetrarhjálpar, hljóti að vera
þess umkomin, þegar á fyrsta
ári sem næg atvinna er, að
leggja fyrir verulegar fjárfúlg-
ur. Gefur þetta álit nokkra hug-
mynd um það, hver þau lífskjör
eru, sem iþessir menn telja helzt
henta vinnustéttum landsins.
Það, sem ekki rúmast innan í
fólkinu, skal lagt til hliðar og
sparað. Að mæta öðrum ófull-
nægðum þörfum fólksins, svo
sem fatnaði, híbílaprýði, bóka-
kaupum og mörgu fleira, er að
þeirra áliti á móti lögmálinu,
sem þessar stéttir eiga að vera
háðar, lífskjörunum, sem þær
eiga við að búa.
Sannleikurinn í þessu máli
mun sá, að þrátt fyrir drjúgar
atvinnutekjur og tiltölulega stöð
uga vinnu, sem vel að merkja
hinir gömlu máttarstólpar eiga
engan hiut að, þá mun varla
orð á gerandi um sparif járinnlög
verkamanna og annarra laun-
þega. Ber aðallega tvennt til,
það fyrra hið ríkjandi atvinnu-
leysi í landinu á„ undanförnum
árum, hið síðarp sú raunalega
óforsjálm valdhafanna áð taka
ekkert tillit til f j ölskyIdustærð-
ar við útreikning vísitölunnar.
Mun sú rangsleitni gersamlega
halda niðri allri viðleitni til f jár-
söfnunar, þar eð kaupið í flest-
um tiKellum rétt hrekkur
til brýnustu þarfa á hin-
um stærri heimilum og illa
pndurnir, sem þátt tóku í kosn-
ingunum, hefir farið yfir á Ksta
Kommúnistaflokksins. Það eru
þeir, sem hafa grætt á ofbeldis-
ráðstöfunum stjórnarflokkanna.
Það er gamla sagan: Ofbeldi
fæðir af sér ofbeldi. Gremjan og
óánægjan yfir gerræði stjómar-
flokkanna hefir orðið vatn á
myllu hins erlenda ofbeldis-
flokks, sem hér starfar. Um
átján hundruð kjósendur hafa
við þessar kosningar látið glepj-
ast til þess að greiða lista Komm
únistaflokksins atkvæði, til við-
bótar við þá, sem veittu honum
brautargengi síðast. Svo er á-
byrgðarleýsi Framsóknarfloklís-
ins og Sjálfstæðisflokksins fyrir
þakkandi.
Að öðru leyti en þessu getur
Alþýðuflokkurinn vel við úrslit
þó. Þar sem þungamiðju þjóð-
lífsins er að finna í ranni heim-
ilanna, heilbrigðu, vel ræktu
fjölskyldulífi fer ekki hjá því,
að iþetta fyrirkomulag er jafn
þjóðhagslega hættulegt og það
er ranglátt.
Samkvæmt Morgunblaðs-
kenningunni um að spara, virð-
is í hugtakinu felast það eitt að
leggja upp epeninga. Eiga inni-
stæður á vöxtum í bönkum og
sparisjóðum. Er aðstandendum
blaðsins að því leyti vorkunn,
að öðrum spamaði hafa þeir
ef til vill aldrei kynnzt. Að eyða
öllu, sem aflað er, verður því í
þeirra munni ábyrgðarleysi og
bruðl. Um aðstöðumun í þessum
efnum virðist ekki vpra að ræða.
Sannleikurinn er aftur móti sá,
að til þess að mögulegt sé að
leggja upp peninga, þá verða
þeir að vera aflögu frá dag-
legum þörfum. Launin að vera
meiri en með þarf til nauðsyn-
legs lífsviðurværis heimilanna.
Þetta grundvallarskilyrði allr-
ar auðsöfnunar virðast menn-
irnir hins vegar ekkert vita um,
eða svo er a. m. k. að sjá af
skrifum þeirra. í orðinu að spara
felst hins vegar margt annað,
og kunna hinar fátækari stéttir
þessa lands á því hin heeítei skil.
Það kann að vera, að einstökw
launþegar hafi dregið samaa
nokkurt fé og gryxmkað að ein-
hverju leyti á gömlum skuidum,
en ástæðan fyrir því er efalawst
sú, að mikið hefir verið um eft-
ir- og helgidagavinnu. En sá
böggull fylgir hér skammrifi,
að þeim gróða er oft fórna®
heilsu og vinnuþreki fyrir tíma
fram. Að sofa og hvílast er lög-
mál, sem erfiðismenn geta ektó.
til lengdar sniðgengið, qg að
þeim krónum, sem þannig kamn
að safnast, getux iþví verið hæp-
inn ávinningur, þá frá líður.
Nokkuð hefir veríð rætt um
skylduspamað meðai almenn-
ings í sambandi við dýxtíðarmál-
in, og er hugmyndin góð. En
eins og hér að framan er sagt
verður sú fjársöfnun að grund-
valiast á meiri íekjura, miðað
við raunveruleg vínnuafköst,
t. d. 10 st. vinnudag. Allar tekj-
ur þar fram yfir eru bundnar
svo mikilli persónulegri áhættu,
að sérmál verður að vera hvers
og eins. En meðan náköld höndt
gerðardómsins kyrkir í fæðingu
alla viðleitni launþega til að
bæta lífskjör sín, hlýtur spara-
aður þeirra á meðal í hverri
mynd sem er að eíga langt til
lands.
Þeir veltitímar, sem nú eru,
þurfa að verða almeönings
eign. Sem allra flest heimili £
sveit og við sjó fram þurfa nú
að vera þess umkomin að geta
Frh. á 6. síðu.
j bæjarstjórnarkosninganna un-
| að. Hann hefir haldið því fylgi
meðal kjósenda og þeirri íull-
trúatölu í bæjarstjórn, sem
hann hafði síðast, og bætt við
sig hér um bil hundrað atkvæð-
um. Það er ekki slæm utkoma
svo stuttu eftir alvarlegasta á-
fallið, sem flokkurinn hefir
nokkru sinni fengið í sögu sinni:
flokkssvik Héðins Valdemars-
sonar og alla þá sundrung, sem
af þeim hlauzt. Kosningaúrslit-
in sýna, að Alþýðuflokkurinn
hefir nú til fulls yfirunnið þann
klofning og er þess albúinn að
hefja nýja sókxi.
Það verður þýðingarlítið fyrir
andstæðinga Alþýðuflokksins,
að tala um „deyjandi flokk“ ,
eða „dauðan flokk“ eftir þessar
kosningar.
JT OSNINGADAGINN flutti
Tíminn meðal annars svo-
hljóðandi greinarstuf:
„Frambjóðendur Sjáifstæðis-
flokksins hafa sent út kosninga-
plagg, þar sem m. a. segir, áð ekki
þurfi að óttast „taprekstur" at-
vinnuveganna, ef Sjólfstæðismenn
hafi völdin í bæjarfélaginu.
Hver hefir rekið úgerðarfyrir-
tæki með meira tapi en Ólafur
Thors, formaður Sjálfstæðisflokks-
ins? Hvaða fyrirtæki var skuld-
ugra í bönkunum, þegar styrjöld-
in hófst og verðhækkun fisksins
varð því til bjargar?
Ein ástæðan til skulda Kveldúlfs,
umfram önnur útgerðarfyrirtæki,
er alkunn. Stjórnendur félagsins
drógu fé úr þvi í „villur“ og hvers
konar óhófseyðslu.
Finnst reykvískum kjósendum
það líklegast til að koma í veg fyr-
ir taprekstur atvinnuveganna. að
menn af þessu sauðahúsi hafi ein-
skoruð völd hér 1 bænum?
Sannarlega ekki. Leiðin til að
koma í veg fyrir taprekstur at-
vinnuvegarma, er eirrmitt sú, að
skerða völd Kveldúlfanna yfir at-
vinnuvegunum' ‘.
Þeir eru ekki feimnir Fram-
sóknarmennirnir. í hrossakaup-
um sínum og valdabrölti hafa
þeir náð tangarhaldinu, sem
þeir hafa nú á Sjálfstæðis-
flokknum, með því að hlaða
stöðugt meira og meira undir
fjölskyldufyrirtæki Sjálfstæðis-
flokksformannsins: Með því
hafa þeir keypt sér þjónustu
Sjálfstæðisfíokksins. Og svo eru
þeir að tala um, að það þurfi
i „að skerða völd Kveldúlfannæ
yfir atvinnuvegunum"! Það er
sitt hvað: orð og athafnir hjá
Framsóknarhöfðmgjunum.
S:
í bréri frá alþingi, undirrit-
uðu af Snjólfi, sem Morgunblað-
ið birti á sunnudaginn, era út-
varpsumræðurnar um gerðar-
dómslögin gerðar að umtalsefni.
Þar segir meðal annars:
,,Ég æcla að engum sé gert rangt
til með því, þó sagt sé, að Stefán í
Fagraskógi hafi að minsta kosti
um eitt atriði verið írumlegastur
ræðumanna í þessum umræðum.
Hann stakk nefnilega upp á því,
að ríkisstjórnin og aðrir, sem á-
huga hefðu fyrir landbúnaði, stuðl-
uöu að því að útvega þeim Haraldi
og Finrú jarðnæði, svo þeir ættu
þess kost á næsta vori að gebast
sveitabændur. í umræðum um dýr-
tíðarmálin syngja þeír Haraldur
og Finnur eins og kunnugt er jafn-
an sama sönginn um okrið á land-
búnaðarvörunum, og verður ei
annað skilið en að þeim vaxi mjög
í augum, hvílíkt sælunnar hlut-
skifti bændaaðstaðan sé.
Góður rómur var gerður að þess
mn tillögum Stefáns, og mun eigi
standa á framxéttri, hönd ríkis-
stjórnarinnar og annara til þees að
greiða fyrir því að Haraldur og
Finnur fáí jarðnæði t. d. í Síbiríu,
svo þeim géfist færi á að sýna
stórgróða á búskapnum, og auðvit-
að taka þtpir slíkri hugulsemi feg-
ins hendi“.
Hermann Jónasson forsætis-
ráðherra tók þessa frumlegu til-
lögu upp eftir Stefáni frá Fagra-
Frh. á 6. síðu.