Alþýðublaðið - 25.03.1942, Blaðsíða 4

Miðvikudagux 25. marz 1942,
.--i *
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Hljn)f>ubUM5
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn
V 'ff l K B, n ■ A tt
Ritstjóri: Stefán Pjetursson
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Sjðlfstæðismðlið og
kjðrdæmamðlið.
EIR af forsprökkum Sjálf-
stæðisflokksins, sem vilja
fórna yfirlýstri stefnu flokksins
í „réttlætismálinu“ — kjör-
dæmaskipunarmálinu — fyrir
áframhaldandi stjórnarsam-
vinnu viö Framsókn, virðast nú
vera búnir að koma sér niður á
það, undir hvaða yfirskini þeir
skuli taka afstöðu á móti breyt-
ingartillögum Alþýðuflokksins
til leiðréttingar á núverandi
misrétti kjördæmaskipunarinn-
ar og kosningafyrirkomulagsins.
Það á að reyna að gera kjör-
dæmaskipunarfrumvarp Al-
þýðuflokksins tortryggilegt
með meira eða minna ákveðnum
ásökunum þess efnis, að í því
felist einhver svik við sjálfstæð-
ismál þjóðarinnar: Þetta kem-
ur greiniíega fram í „Bréfi frá
alþingi“, rituðu undir dulnefn-
inu „Snjólfur“ og birtu í Morg-
unblaðinu í gær. Þar segir með-
al annars:
„Flutningsmenn hafa látið
undir höfuð leggjast að taka
upp í frumvarpið þá breytingu,
sem orðin er á stjórnskipunar-
lögum landsins. Það hefir án
alls efa sært tilfinningar allra
íslendinga, sem unna sjálfstæði
landsins, að breytingar á stjórn-
arskránni, eins og þeim málum
er nú komið, skuli bera að með
þeim hætti, að þar eigi að
standa áfram „stjórnarskrá
kouungsríkisins íslands“.
„Það er athyglisvert," segir
í Morgunblaðsbréfinu enn frem-
ur, „að það skuli geta komið
fyrir, að fulltrúa þjóðarinnar á
alþingi beri þannig út af leið
rökréttrar hugsunar í sjálfstæð-
ismálinu, eins og hér hefir átt
sér stað. . . . Er ekki hægt að
líta á það öðruvísi en sem skort
á sjálfstæðri hugsun og þjóð-
legum metnaði, að bera fram
breytingar á stjórnarskránni
með öðrum hætti en þeim, að
tekin sé upp í þá breytingu end-
anleg stjórnskipun landsins. Sú
aðferð, sem þingfulltrúar Al-
þýðuflokksins hafa valið, að
ganga á snið við þetta, er ósam-
rýmanleg íslenzkum hugsunar-
hætti.“
Svo mörg eru þau orð hins
dulnefnda rithöfundar í Morg-
unblaðinu. Hann hefir upp-
götvað — og það mátti að vísu
ekki seinna vera — að með
kj ördæmaskipunarfrumvarpi
Alþýðuflokksins sé farið „út af
leið rökréttrar hugsunar í sjáK-
stæðismálinu“; það sé „ósam-
rýmanlegt íslenzkum hugsunar-
hætti“! Eftir slíka uppgötvun
verða sjálfstæðishetjumar í
kringum Kveldúlf víst ekki í
miklum vandræðum við at-
kvæðagreiðsluna um „réttlætis-
málið“ á alþingi. Ekki ætti það
að þurfa að verða samvinnunni
við Framsókn að fótakefli, ef
þær mættu ráða.
En hvað munu þeir Sjálf-
stæðismenn segja, sem þegár
hafa tekið ótvíræða afstöðu
með kjördæmaskipunarfrum-
varpi Alþýðuflokksins á alþingi,
eða að minnsta kosti með veru-
legum atriðum þess, í samræmi
við yfirlýsta stefnu flokksins?
Á öðrum degi fyrstu umræð-
unnar um frumvarpið'í neðri
deild, lét Gísli Sveinsson svo
um mælt, að sjálfstæðismálið
væri ekki mál neins sérstaks
flokks; því hefði í raun og veru
þegar verið ráðið til lykta með
sameiginlegri samþykkt allra
flokka á alþingi, þó að frestað
hefði verið formlegri fram-
kvæmd hennar; og það bryti því
ekki á nokkurn hátt í bága við
endanlega lausn sjálfstæðis-
málsins og endurskoðun stjórn-
arskrárinnar með tilliti til sam-
bandsslitanna við Dani, þó að
kjördæmamálið væri nú tekið
upp til lausnar eins og gert væri
í frumvarpi Alþýðuflokksins.
Það er lærdómsríkt að bera
þessi ummæli saman við bréf
„Snjólfs“ í Morgunblaðinu. Því
að hingað til hefir enginn borið
Gísla Sveinssyni það á brýn, að
hann ^yæri hálfvolgur í sjálf-
stæðismálinu. En nú fær hann
að lesa það í aðalblaði síns eigin
flokks, að hann sé kominn „út
af leið rökréttrar hugsunar í
sjálfstæðismálinu“, og skoðun
hans sé „ósamrýmanleg íslenzk-
um hugsunarhætti“!
Annar þekktur Sjálfstæðis-
maður, sem ekki á sæti á al-
þingi, Jón Kjartansson, hefír
opinberlega lýst sig fylgjandi
frumvarpi Alþýðuflokksins, í
grein, sem hann skrifaði í Morg-
unblaðið rétt eftir að frumvarp-
ið kom fram. Og hann lauk
meira að segja grein sinni með
eftirfarandi orðum: „Það er á-
reiðanlega hyggilegt, að gera
nauðsynlegar breytingar á kosn-
ingafyrirkomulaginu áður en
stjórnarskráin fær sína höfuð-
endurskoðun, sem verður strax
að stríðinu loknu.“ Nú fær Jón
Kjartansson hins vegar að lesa
það í sínu eigin blaði, að með
þessum ummælum sé hann
kominn ,,út af leið rökréttrar
hugsunar í sjálfstæðismálinu“;
þau séu „ósamrýmanleg íslenzk-
um hugsunarhætti“!
Eins og menn sjá, hefir
„Snjólfur“ Morgunblaðsins ekki
gætt þess, að hin eitruðu skeyti
hans, sem ætluð voru Alþýðu-
flokknum einum, hitta nokkuð
marga af hans eigin flokks-
mönnum, og ekki þá verstu,
sem sé alla þá, sem nú vilja
standa við yfirlýsta stefnu
flokks síns í kjördæmaskipun-
armálinu og ekki vilja fórna
henni fyrir áframhaldandi sam-
vinnu Kveldúlfs við Framsókn-
arvaldið.
Leiðrétting þess misréttis,
sem núverandi kjördæmaskipun
og kosningafyrirkomulag skap-
ar, getur ekki á nokkurn hátt
tafið endanlega lausn sjálfstæð-
ismlásins, né teflt henni í tvi-
sýnu. Þeir, sem nú leyfa sér að
Ihalda sliku fram, gera það ekki
af neinni umhyggju fyrir lausn
Saga styrktarsjóðs verka-
raanna- og sjðmannafél.
-----'
SJéðurlnn er nú eftir 20 ára starf
tæpar 150 pásundir króna.
-----•----7-
Á sama tíma hafa 1870 verkamerkn,
sjómenn og verkakonur notið styrks úr
sjóðnum, sem nemur tæpl. 50 þús. kr.
C T YRKTARS J ÓÐUR
Verkamanna- og sjó-
mannafélaganna í Reykjavík
hefir nú starfað í rúm 20 ár.
Reikningar sjóðsins eru ný-
komnir og hafa verið f jölrit-
aðir, fylgir þar með yfirlit
yfir sögu sjóðsins undanfarin
20 ár, og sést þar hve geysi-
mikill stuðningur hann hefir
verið fýrir verkamenn, sjó-
menn og verkakonur í
Reykjavík.
Samkvæmt reikningum
sjóðsins hafa 1870 verka-
menn, sjómenn og verkakon-
ur notið styrkja úr sjóðnum
á þessum árum, samtals að
upphæð kr. 240 512,94. Á
sama tíma hafa verkalýðsfé-
lög greitt til sjóðsins kr.
49 566,00. Nú á sjóðurinn
samtals kr. 149 170,23 eða
tæpar 150 þúsund krónur.
Um þennan sjóð verkalýðs-
ins í Reykjavík hafa staðið
nokkrar deilur á undanförnum
tveimur árum. Skál ekki farið
út í þær hér, en hér fer á eftir
ágrip af sögu hans:
STOFNUN SJÓÐSINS
Árið 1917 samþykkti stjórn-
arráðið að leyfa sölu 10 botn-
vörpuskipa frá Reykjavík til út-
landa með því skilyrði, að 3%
af söluverði þeirra yrði afhent
landsstjórninni til ráðstöfunar,
ásamt bæjarstjórn Reykjavíkur,
„til dýrtíðarhjálpar handa fólki,
sem atvinnu hefir haft af fisk-
veiðum á sjó og landi“. Hundr-
aðsgjald þetta nam 135600,00
krónum.
Hásetafélagið kaus nefnd til
þess að íhuga málið, og á fundi
í nóv. 1918 var lagt fram álit
nefndarinnar, þar sem „gengið
var út frá því sem sjálfsögðu, að
hásetar fengju verulegan skerf
af þessu fé, þegar því yrði ráð-
stafað“. Gerði nefndin tillögu
um að þeim hlutanum yrði var-
ið til þess að stofna tryggingar-
sjóð fyrir háseta.
Var nefndinni falið að starfa
áfram og vinna með sams konar
nefndum frá Dagsbrún og
verkakvennafélaginu Framsókn
Nefndir þessar urðu sammála
um að leggja til við stjórnarráð-
ið, að stofnaðir yrðu þrír styrkt-
arsjóðir, einn fyrir hvert félag,
og þeim skipt milli félaganna
eftir réttum hlutföllum, að und-
sjálfstæðismálsins, sem allir
flokkar eru sammála um, —
heldur af fjandskap við kjör-
dæmamálið, af því að lausn þess
er ósamrýmanleg stjórnarsam-
vinnu Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknar.
anskildum nokkrum hluta fjár-
ins, sem verja skyldi til hús-
byggingar til sameiginlegrar
eignar og afnota fyrir félögin.
Tillögur þessar voru sendar
stjórnarráðinu, en það vísaði
málinu til bæj arstj órnar, ásamt
tillögum nefndanna.
í febrúar 1919 kaus bæjar-
stjórnin þriggja manna nefnd,
þau bæjarfulltrúana: Sighvat
Bjarnason bankastjóra, Ágúst
Jósefsson heilbrigðisfulltrúa og
Bríetu Bjarnhéðinsdóttur, til
þess í samvinnu við fulltrúa frá
verkamannafélaginu Dagsbrún
(Kjartan Ólafsson steinsmið),
Hásetafélaginu (Jón Back sjó-
mann) og verkakvennafélaginu
Framsókn (Caroline R. Siemsen
frú) að gera tillögur til bæjar-
stjórnarinnar um ráðstöfun á
hundraðsgj aldinu.
Fulltrúar bæjarins og félag-
anna héldu nokkra fundi til þess
að ræða um hvernig verja skyldi
fénu, en samkomulag náðist
ekki við fulltrúa félaganna um
sameiginlega tillögu.
Bæjarstjórnarnefndin kom
sér saman um eftirfarandi til-
lögu, sem hún lagði fram á bæj-
arstjórnarfundi 3. apríl 1919:
„Fé því, kr. 135600,040, auk
vaxta, sem um ræðir í bréfi
stjómarráðsins, dags. 20. jan.
þ. á., skal verja svo, sem hér
segir
1. Hundrað þúsund krónum
skal verja til að mynda styrktar-
sjóð fyrir sjómanna- og verka-
mannafélög (karla og kvenna) í
Reykjavík, þau sem nú eru eða
síðar kunna að verða stofnuð,
og sem eru í Alþýðusambandi
íslands.
Vöxtum af höfuðstólnum, sem
aldrei má skerða, skal varið til
styrktar þeim meðlimum félag-
anna, sem verða fyrir slysum
eða heilsutjóni. Fulltrúaráð
verklýðsfélaganna í Reykjavík
skal, ásamt kosnum manni úr
bæjarstjórn Reykjavíkur, semja
reglugerð fyrir sjóðinn. Stjórn-
arráðið staðfestir reglugerðina.
2. Tuttugu og fimm þúsimdf
(Frh. á 6. síðu.>
ATÖKIN innan Sjálfstæðis-
flokksins um það, hvaða
afstöðu taka skuli til kjördæma-
skipunarfrumvarps Alþýðu-
flokksins komu í gær mjög
greinilega fram í blöðum Sjálf-
stæðisflokksins hér í Reykjavík.
Annarsvegar eru þeir, sem vilja
styðja frumvarpið í samræmi
við yfirlýsta stefnu flokksins,
hinsvegar þeir, sem vilja fórna
„réttlætismálinu“ á altari
stjórnarsamvinnunnar*við Fram
sókn. „Vísir“ skrifar í gær:
„Víst er um það, að Framsókn-
armenn eiga erfitt í kjördæma-
málinu. Málstaður þeirra er slík-
iir, að þeim er ógerlegt að láta
rök mæta rökum. ðÞess vegna þarf
enginn að kippa sér upp við það,
að þá brestur stundum stilling-
una, þegar mest þrengir að. Sá
breizkleiki hefir fylgt mannkyn-
fnu, síðan sögur hófust, að þeir,
sem öðlast hafa forréttindi, láta
þau sjaldan af hendi með góðu.
Flestar réttarbætur eru fengnar
fyrir harða baráttu. Við skulum
þessvegna ekkert vera að býsnast
yfir því, að Framsóknarmenn slái
skjaldborg um rangan málstað.
Engum kom það á óvart. Þeir eiga
um þetta sammerkt við flesta þá,
að fornu og nýju, sem sitja yfir
hlut annarra."
Þannig skrifar „Vísir í gær.
*
En Morgunblaðið skrifar á
allt annan hátt. Það ræðst ekki
á Framsóknarflokkinn í sam-
bandi við kjördæmaskipunar-
frumvarp Alþýðuflokksins,
heldur á Alþýðuflokkinn. Það
skrifar:
„Síðan frumvarp þetta kom
fram í dagsljósið, hafa menn ver-
ið að velta því fyrir sér, svo not-
að sé orðatiltæki, sem við og við
sést í Morgunbl. í sambandi við>
ýmiskonar kringilyrði, sem þar er
varpað fram í skemmtanaskyni,
að hve miklu leyti alvara og heil-
indi liggi á bak við flutning þessa
máls.“
Það er engu líkara, en að
Morgunblaðið óttist, að Alþýðu-
flokkurinn muni ekki greiða at-
kvæði með sínu eigin frum-
varpi! Er ekki réttast fyrir að-
standendur blaðsins að reyna
það til hlítar með því að sýna
sín eigin ,,heilindi“ í þessu rétt-
lætismáli?
Hið nýja tímarit „Helgafell'V
sem fyrsta heftið kom af fyrir
nokkrum dögum, skrifar í inn-
gangi að bókmenntaþætti sín-
um:
„Þær áhyggjur, sem látið hafa
á sér bæra öðru hvoru hjá ýms-
um mætum “sonum Sögueyjarinn-
ar, vegna sívaxandi „bókaflóðs“
á ári hverju nú að undanförnu,
tóku á sig orðsins mynd með eft-
irminnilegum hætti, er forsætis-
ráðherra vor, sem sjálfur er þó
bókamaður og skáld gott, sá á-
stæðu til þess í áramótaboðskap
sínum, að nefna bókakaup Reyk-
víkinga á síðastliðnu ári sem
dæmi um óhóf og rangsnúið ald-
arfar. Þetta gerðist tveim dögum
áðin- en hið merka enska tímarit
Time and Tide hafði þessi orð eft-
ir hinum brezka embættisbróður
^ráðh., Mr. Churchill: „í fjöl-
breyttum bókakosti eru fólgnir
möguleikar til þess að tryggja
sigurvænlega þróun menningar-
innar.“ Og tímaritið bætir við
þessum ummælum úr Times Liter-
ary Supplement til áréttingar: —
„Hingað til hefir enginn hér á
landi (þ. e. í Bretlandi) gerzt svo
frumlegur að halda því fram, að
(Frh. á 6. síðu.)