Alþýðublaðið - 03.05.1942, Blaðsíða 5

$vuamtéagtu> 3. mui W4&. AU>YIWIBtAOIÐ ... ; r;. . . f
Leiðtogar franska
lýðveldlsins fyrir
rannsóknarrétti
fasistnans.
ábyrgð á hruni Frakklands.
Hins vegar eiga þeir að íorðast
eins og heitan eld að minnast
á herinn eða Petain í sambandi
við hrakfarirnar.
""....—...■-
Kröfuganga í Paris fyrir stríð.
Málaferlln i Rlom á Frakklandl
DAHADIBE
PARÍSARBLÖÐIN hafa
harxnað mjög réttarhöld-
in £ Riom og látið iðrun í ljós
vegna þess ,að hinir ákærðu
voru ekki skotnir upp \dð vegg
árið 194C?. Eitt þeirr^. komst
þanníg að orði, að þetta væru
þýðingarmestu réttarhöld síðan
er þingið 1793 dæmdi Lúðvík
sextánda fyrir föðurlandssvik.
Það hafði á réttu að standa. Ár-
ið 1793 var einveldið fyrir rétti,
árið 1942 var það lýðveldið.
Þannig koxnst Lepn Blum að
orði fyrir réttinum. Lýðveldið
er fyrir rétti og það hefir góð-
ar vonir um að vinna málið, en
það er hinsvegar orsök þess, að
málinu hefir verið frestað.
Vichystjómin stofnaði eins-
konar hæstarétt í Riom í júlí-
mánuði órið 1940. Enginn efað-
ist um það, að Hitler steeði bak
við þessi málaferli. Hann vildi
fá það „sannað“ fyrir rétti, að
Frakkar væru upphafsmenn
stríðsins. En þar lenti hann
strax í allmiklum vanda. í
fyrsta lagi var Petainstjómin
samsett af herforingjum og
stjómmálamönnum, sem höfðu
. átt drjúgan þátt í forsögu stríðs-
ins. Þcir voru ekki mjög æstir
í að láta dæma sjálfa sig. í öðru
lagi er fnanska þjóðin gædd
sterkri réttlætistilfinningu.
Gömlu mennimir hafa ekki enn
þá gleymt Dreyfusmálinu eða
þeim æsingum, sem urðu um
allt landið út af því máli. Rétt-
liöldin urðu því alls ekki um
það, hverjir hefðu átt sök á því,
að stríðið brauzt út, heldur hver
hefði átt sök á ósigri og falli
Frakklands. Léon Blum og
Daladier sem forsætisráðherra
frá því 1938, Pierre Cot og Guy
la Chambre sem flugmálaráð-
herra og M. Jacomet, sem
gegndi embætti birgðamála-
ráðherra í stjórn Daladiers, voru
ákærðir um að hafa látið undir
höfuð leggjast að vopna þjóð-
ina og búa hana undir stríð.
Leon Blum var einnig ákærður
um að hafa rekið félagsmála-
pólitík, sem hefði veikt öryggi
Frakklands, Pierre Cot fyrir
ringulreið í flugmálunum og að
hann hefði sent hinni löglegu
stjóm á Spáni flugvélar og
Gamelin hershöfðingi fyrir van-
rækslu í skipulagningu her-
stjómarinnar og hersins yfir-
leitt. Reynaud og Mandel og
tveir af skrifstcfustjórum
Reynauds hafa eliki komið enn
þá fyrir rétt. Ákærurnar gegn
GAMELIN
þeim eru jnniskonar eðlis, en í
stuttu máli ganga þær út á það,
að þeir hafi reynt að halda stxíð
inu áfram eftir að Frakkland
gafst upp.
. Allir hinir ákærðu að undan-
skildum Pierre Cot og skrif-
stofustjórum Reynauds, sem
eru í Ameríku, hafa verið
hnepptir í fangelsi. Daladier,
Bhxm og Gamelin hafa verið í
allan vetur í hinum kuldalega
Portaletkastala í Pyreneafjöll-
um innan um skálka og ill-
ræðismenn.
Málaflutningurinn hefir verið
á þá leið, að sakbomingar hafa
sent inrx varnarrit. í þessu
varnarriti sagði Blxxm, að lýð-
veldið væri fyrir rétti. En 900
vitxxi voru leidd fram einkalega,
og hinir óhamingjusömu dóm-
arar fengu til yfirlits 100,000
blaðsíðna málsskjöl. En fyrir
hinn opinbera dómstól komu að-
eins 215 vitni. í undirbúnings-
réttarhöldunum voru þau vitni
vinzuð úr, sem báru vitni bezt
í Ixag yfirvöldunum. Þetta er
dómurunum fuUkomiega ljóst.
Þeir hafa verið að rannsaka
þetta mál í meira en ár, og eru
ef til vill búnir að komast að
dómsniðixrstöðu áður en hín
opinberu réttarhöld byrja. Dóm
ararmir hafa tekið mikinn þátt
í yfirheyrzlxmni, en annars er
það siður, að þeir aðeins hlusta
á sókn og vöm, og réttarhöldin
hafa oft verið samtal milli dóm-
stjórans, M. Caous og Daladiers.
Hinir ákærðu eiga oft orðastað
við vitnin, einkum þegar xxm
póiitísk atriði hefir verið að
ræða fremxxr en lögfræðileg —
og oftast er því þannig farið
—. Daladier hefir stöðugt verið
í ^sókn og sýnt óþreytaxidi dugn-
að og hæfileika við að ómerkja
framburði andstæðra vitna.
Hin hrörlegi dómssalur í
Riom hefir verið lagfærður oí-
urlítið. Tjöld hafa Verið hengd
á veggina og dómaramir sitja
í hálfhring á stólum í stíl keis-
aratímanna. Hixxir fimm ákærðu
sitja andspænis þeim, Daladier,
Blum, Gamalin, la Chambre og
Jacomet, en á bak við þá eru
blaðamennirnir, sem fá þó ekki
að skýra frá þessum réttarhöld-
um eins og þeir vilja, nema
ameríksku blaðamennimir.
Blaðamenn Vichystjórnarinnar
hafa það hlutverk að útmála,
hve stríðsund irbúningurinn hafi
verið glæpsamlega vanræktur
og að fyrir stríðsstjómirnar beri
Réttai’höldin hafa oft verið
áhrifa mikil. Vöm Daladiers
gegn ákærunni um vanrækslu
stríðsundirbúningsins síðan
1936 var að mestu leyti
hörð ádeila á Petain og
þuldi hann upp úr sér af óþrjót-
andi minni ákvarðanir og fram-
kvæmdir Pétairxs sem hermála-
ráðherra og forseta heiyáðsins
1934. ■ Marskálkurinn hafði
bannað að lengja herskyldu-
tímann, dregið úr herkostnaði
og staðið á móti því að norð-
austurlandamærin væru víg-
girt með þeirn forsendum, að
ekki væiú hægt að ná A_rdenna-
fjöllum. Árið 1934, segir Dala-
dier, áttu Frakkar sjö skrið-
dreka og engar byssur til varnar
skriðdrekum. Bréf frá Pierre
Cot styrkti þessa staðhæfingu.
Sem flugmálaráðherra árið 1937
hafði hann farið fram á aukn-
ingu loftflotans um 100 prósent.
Herforingjaráðið, en í því voru
þá Pétain, Darlan og Gamelin
stóðu á móti því. Hann hafði
byrjað á því að eefa fallhlífa-
hermenn, en herforingjaráðið
svéefði þá tilraun áiið 1939. Við-
vikjandi spumingunni um þjóð-
nýtingu hergagnaverksmiðj-
anna sagði Daladier, að tíu slík-
ar verksmiðjur hefðu verið þjóð-
nýttar, en 11,000 hefðxx verið
einkaeign. Hinar þjóðnýttu
hefðu þrefaldað afköst sín. Her-
gagnaframleiðandiim Schneider
harðneitaði að láta þjóðnýta
verksmiðjur sínar og hótaði að
hætta að afgreiða hergögn til
Rússlands, ef hann fengi ekki
að vera einráður ixm fram-
leiðslu sín. Það varð til þess að
kommúnistar risu öndverðir
gegn því, að verksmiðjur hans
vwnx þjóðnýttar! Daladier
ákærði Gamelin fyrir að hafa
ekki notað öll þau vopn, sexn
hann hafði vfir að ráða. Þegar
Frakkland gafst upp, hefðu
milljónir sprengja legið í
geymslum verksmiðjanna, 2500
flugvélar legið ónotaðar og
skriðdrekarnix- dreifðir út um
allt, í stað þess að safna þeim
saman til atlögu gegn óvinun-
um. Beztu herdeildirnar hefðú
\
verið þar ,sem þeirra var engin
þörf. Við öllu þessu sat Gam-
elin steinþegjandi. Hann stað-
hæfði strax í upphafi, að hann
gæti ekki talað, án þess að varpa
skugga á þá, sem undir sig
hefðu verið gefnir og því myndi
hann þegja. En stjórnmála-
mennirnir hlífðu honum ekki
og fullyrtu að ósigurinn hefði
verið sök hei'foringjanna.
Þegar réttarhöldin stóðu sem
hæst varð Hitler æfur og sagði
að þar færi ekki fram rannsókn
á því, hver bæi'i ábyrgð á stríð-
inu. ITann hafði vissulega á
Ungir jafnaðarmenn með stóra mynd af Leon Blxxm, foriixgja
franska Alþýðuflokksins, x fararbroddi.
réttu að standa. Og þetta eru
ekki heldxxr sérlega þægileg
réttarhöld fyrir Pétain, sém bar
að mestu leyti ábyrgð á því, að
Frakkar höfðu of lítið af vopn-
um, eða þau voru ekki þar sem
þau áttu að vera, þegar á þurfti
að halda. Lýðveldið hefir ef
til vill átt einhverja sök á því,
hvernig fór., en það er áreiðan-
legt, að aðalsökin hvílir á her-
foríngjai'áðinu, og aðalmenn-
imir í því voru Pétain og
Darlan.
„Frú X“ skrifar um strætisvagnana, saumaskapinn og
j afgreiðsíuna í búðunum.
F RÚ „X“ skrifar mér alllangt » aði má kosta. Væri mjög æskilegt
bréf Oí? .CMSfiÍr hvrn f wí n * rtA ___txi__
bréf og segir hún í því m. a.:
„Ég les alltaf dálkana þína, og oft
eru þeir .sannarlega „orð í tíma
töluð.“ Það er margt, sém mig
langar að kvarta um við þig, og
þó sérstaklega rétta hlutaðeígend-
ur.“
„FYRST OG FREMST eru það
strætisvagnarnir, þó ekki um
rekstur þeirra, sem er fyrir neð-
an allar hellur, það eru svo marg-
ir búnir að rita um það, en það
er menningin í strætisvögnunum,
ef svo mætti að orði komast. Ein
versta plágan í því sambandi eru
krakkamir. Oft þegar maður
kemur inn í vagninn ejr hann
hálf fullur af krökkum, aðallega
á aldrinum 8—13 ára. Þau flýta
sér að ná í öll sætin, þótt eldra
og lasburða fólk verði að standa.
ÞAU fljúgast á og hafa ýms
skrípalæti í frammi, svo ég nú ekki
á munnsöfnuðinn minnist, sem er
nú mál út af fyrir sig. Gildir bað
um fjöldann af böjmunum hér.
Þau krossbölva áður en þau em
fulltalandi. Svo sparka þau svo
í fólkið, sem verður að standa, —
svo föt þess eru öll útötuð í aur
Svo troða þau ofan á fólk, þegar
þau eru að ryðjast út og oft hefi
ég séð þau hrekkja fólk í stræt-
isvögnunum. Og nú vil ég spyx-ja:
Eru nauðsynlegar allar þessar
ökuferðir bamanna? Og ennfrem-
ur: Getur ekki. vagnstjórinn fylgzt
betur með hegðun bamanna í
vagninum og vísað þeim út úr
vagninum ,ef þau geta ekki hegð-
að sér sem sæmilega siðuðum
börnum sæmir.“
„SVO langar mig að minnast
ögn á saumask.apinn, og um leið
að spyTja þig, hvort ekki megi
bera það undir gerðardóm, hvað
* saumaskapur á ýmiskonar fatn-
að gerðardómurinn eða verðlags-
nefnd vildu gefa út skrá mn há-
marksverð á saumaskap, eða er
það ekki ckur að selja kjóla á
2—300 kr., sem maður veit, að
efrnð kostar 35—50 kr. í kjólinn,
er vinnan þá ekki orðin nokkuð
dýr?“
„LOKS ER það afgi'eiðslan hér
víða. Hvemig stendur á því, að
kaupmenn og aðrir, sem afgreiðslu
hafa undir höndum, kenna ekkí
afgreiðsluíólki sínu mannasiði,
ef þeir finna að það kann þá ekki
sjálft? — Er það af því að þeir
kunna þá ekki sjálfir eða er þeim
soma, hvaða orð verzlun þeinra
hefir á sér? Mér virðist að hver
kaupmaður eigi að sjá heiður
sinn í því að fólk hans komi kurt-
eislega fram (eftir höfðinu dansa
limimir), og sem betur fer, eru
það margir kaupmenn, sem hafa
skilning á því, en hinir eru enn-
þá of margir.“
„í HVERSU mörgum búðum er
er það ekki, sem stúlkurnar tala
flissandi um sín einkamál á með-
an þær eru að afgreiða og eru
allar út á þekju, ef maður spyr
um eitthvað og oft þarf maður
að endurtaka 3—4 sinnum spurn-
ingu' sína áður en þeim þóknast
að taka eftir því, sem spurt er
um? Svo er það eitt, sem verzl-
unariólk gerir allt of mikið að,
það er að stæla við viðskipta-
vinina, danskurimx segir: „Kund-
en har altid ret.“ Ókurteisin við
viðskiptavinina hefir aukist mikið
upp á síðkastið, jafnframt því,
sem verzlunin hefir aukizt, en all-
ir þeir, sem einhverja verzlun
eða viðskipti hafa, ættu að hugsa
út í það, að þótt gnótt sé af kaup-
endum nú, þá á það eftir að breyt-
ast, og' það fyrr en varir.“
i