Alþýðublaðið - 19.05.1942, Blaðsíða 4

AU»Y»UBLAÐK>
1». «ós»
4
mli. ■ .ÍUm
fttþijtmbtflMÖ j
ÍTtgsfettðí: A^ifefekkttritttt I
R3fet9fari: Steístt r|efeise«B
Etfetjóm ofi afgreiÖHia í Al-
þýOtihádiim' við Hverfiagðtu
SMmar ritetjórosr: 4901 og
4M3 >
9*mar afgreiíteiu: 4900 og
Terð í iausasölu 25 aura.
AQiý9<q>r»teni0ínK k. I.
Nýja stjórnin.
HtNN NÝI FORSÆTI£RÁÐ-
HERRA, Ólafur Thors,
sagöi í yfirlýsingu sinni á al-
þingi á laugardaginn, þegar
hann tók við af Hermanni Jón-
assyni, að stjórn hans vœri að-
eins „stjórn Sjálfstæðisflokksins
í þeim skilningi, að hana skipa
eingöngu Sjélfstasðismenn."
Hins vegar hefði hún „ekki þá
afstöðu flokksstjórnar, að vera
bœr um að framkvæma þau
stefnu- og hugsjónamál Sjálf-
stæðisflokksins, sem ekki njóta
stuðnings annarra flokka, þar eð
Sj álfstæðismenn eru nú, svo
sem kunnugt er, aðeins 16 á
þingi af alls 47 mönnum, er nú
eiga þar sæti.“
I>að hefði nú sjálfsagt verið
réttara af hinum nýja forsætis-
ráherra, að vera ekki að tála um
nein hugsjónamál í sambandi
við Sjálfstæðisflokkinn. Hins
vegar verður því ekki neitað,
að þessi yfirlýsing hans virðist
bera vott um alveg réttan skiln-
ing á aðstöðu og hlutverki hinn-
ar nýju stjórnar. Enda taldi for-
sætisráðherrann á öðrum stað í
yfirlýsingu sinni hlutverk henn-
ar ekki vera annað en það, „að
sjá farborða því máli er stjórn-
anskiptum hefir valdið — stjórn-
arskrármálinu — og að inna af
hendi það höfuðverkefni undan-
farinna rikisstjórna að verja
þjóðina gegn áföllum á þessum
einstæðu og örðugu tímum,
framfylgja lögum og annast dag
lega afgreiðslu þeirra mála, er á
hverjum tíma koma til úrskurð-
ar og framkvæmda sérhverrar
ríkisstjórnar.“
í Ijósi þessarar stefnulýsingar
hinnar nýju stjórnar virðist það
vera alveg rétt á litið af hinum
nýja forsætiisráðherra, að stjórn
hans sé aðeins „stjórn Sjálf-
stæðisflokksins í þeim skilningi,
að hún er eingöngu skipuð Sjálf
stæðismönnum”. iÞví að það mál,
sem stjórnarskiptunum olli og
hin nýja stjcjrn telur aðalhlut-
verk sitt að leiða til sigurs, kjör-
dæmamálið, var borið fram af
Alþýðuflokknum, og hefði ann-
ars, eftir öllum sólarmerkjum að
dæma, fengið að sofa svefni
gleyrnskunnar um óákveðinn
tíma enn fyrir Sjálfstæðis-
flokknum, enda þótt hann hafi
oft á undanförnum árum farið
hjartnæmum orðum um áhuga
sinn fyrir þessu „réttlætismáli“.
í>að er h'ka vitað, að hinn nýi
forsætisráðherra, Ólafur Thors,
var af öllum forystumönnum
Sjálfstæðisfl. þess minnst
fýsandi, svo að \ekki sé sagt
œeira, að kjördæmamálið
Bléðf rignir yfir aðrar þjóð^
ir, yfir oss rignir gnlli.
Ávarp Árna Pálssonar prófessors, flutt í út-
varpið 17. mai i tilefni af Noregssöfnuninni.
ÖMU TÍÐINDI hafa nú um
nokkur mísseri borizt úx
AVARP það, sem hér birtist, flutti Árni Pálsson pró-
fessor í útvarpið á sunnudaginn í tilefni af Noregs-
söfnuninni, sem hófst þann dag.
Var það flutt að íilhlutua Norræna félagsins, og hefir
Alþýðublaðið fengið leyfi til að birta það á prenti.
/
öllum áttum og öllum álfum
heims. En þessi tíðindi f jalla um
fótum troðinn og svívirtan rétt
menningarþjóða, um brenndar
og brotnar borgir, um morðvíg
alsaklausra manna, um andlegar
og líkamlegar pyntingar einstak
linga og heilla þjóða, um land-
ráð og svik og mörg hin heffi-
Iegustu illvirki, sem vart finnast.
dæmi til í raunasögu mannkyns-
ins fram á þennan dag.
Fáar þjóðir hafa verið sárar
leiknar á þessari vitstola varg-
öld, heldur en Norðm. Þeir risu
þegar öndverðir gegn innrás
inni, en þó að þeir yrðu að lúta
í lægra haldi og væru rændir
öllum rétti, þá hafa þeir jafnan
síðan barizt af karlmannlegri
hugprýði gegn miskunnarlausri
harðstjórn og réttarráni. Norska
iákið,liggur að vísu í valnum mn
þessar mundir. Konungur
landsins og ríkisstjóm eru land-
flótta, en norskur landráðamað-
ur fer með völdin, og er þó fá-
ráður hvenær sem húsbóndi
hans yglir brtún. En norska þjóð
in stendur föstum fótum og horf
ist í augu við örlögin. Synir
hennar hafa sýnt, að þeir virða
öll jarðnesk gæði og sitt eigið
líf að vettugi, ef heiður og vel-
ferð Noregs er í veði. Barátta
þeirra hefir ennþá einu sinni
sýnt og sannað öllum heimi, að
ekki er allt undir höfðatölunni
komið, en sá sannleikur hefir
oft liðið stórþjóðum heimsins úr
minni á hinum síðustu öldum.
Smáþjóð hefir oft búið yfir
næmari siðferðiskennd, harðari
vilja og fjölskrúðugri menning-
arhugsjónum, heldur en nokkur
stórþjóð.
Við íslendingar megum um
þessar mundir minnast þess með
fögnuði, að við erum af sömu
rót runnir sem Norðmenn. Nor-
egur var föðurland forfeðra
vorra og þaðan fluttu þeir mál
og menningu hingað í auðnar-
land. Svo kvað Matthías:
Noregur, Noregur, frægð vor
sem fjör
frá þínu brjósti er runnið.
Sviplíka. hamingju, hlutfall og
kjöy
hafa okkur nornirnar spunnið.
Til þín vor hjörtu, þótt hnekkt
væri fjör, hafa brunnið.
Það er að vísu rétt, svo sem
skáldið kveður, að hamingjur
Norðmanna og íslendinga hafa
oft verið svo líkar sem samborn-
væri nú tekið fyrir til
lausnar, og skal þar fyrir þó
ekki að óreyndu neitt efast um,
að hann muni serri forsætisráð-
herra, þrátt fyrir það, fylgja því
máli eftir, úr því sem komið er,
til fullnaðarsamþykktar.
Þess er að vænta, að sú hóf-
semi og sá skilningur á aðstöðu
og hlutverki hinnar nýju stjórn-
ar systur. En þó vaxð saga þess-
ara tveggja þjóða þegar frá
öndverðu ólík unt margt, þó að
aldrei hafi meiru munað en nú
á síðustu misserum. Bæði löndin
hafa að vísu verið hernumin, en
kjör þeirra í hemáminu hafa
orðið svo ólík sem fremst má
verða. Fyrir utan allt annað
hafa atvinnuvegir norsku þjóð-
arinnar verið lagðir á kaldan
klaka og hún rúin inn að sikyrt-
unni. En íslendingar hafa auög-
azt svo ákaft, að slíkt eru vitan-
lega engin dæmi í sögu vorri. En
við vitum, að mörgum íslend-
ingum, — væntanlega langflest-
um — rennur kalt vatn milli
skinns og hörunds, er þeir hug-
leiða, að mestur hluti þess fljót-
tekna auðs, sem nú streymir inn
í landið, stafar frá einhverju
hinu óskaplegasta böli, sem
nokkru sinni hefir dunið yfir
mannkynið. Blóði rignir yfir
aðrar þjóðir, yfir oss rignir gulli.
Að vísú höfum við einnig orðið
að færa mannfómir. Margir
vaskir íslendingar hvíla nú á
mararbotni af völdum ófriðar-
in. En þó að tjón vort sé tilfinn-
anlegt, eiga þó aðrar þjóðir xun
miklu fleiri og miklu dýpri sár
að binda. Og því er það, að þrátt
fyrir þá stundarhagsmuni sem
nú hafa fallið oss í skaut um
hríð, þá sækja nú nagandi
áhyggjur á margan góðan
íslending.
En er víst, að íslenzka
þjóðin gangi heilli til skóg-
ar um það er ófriðnum
lýkur, heldur en þær þjóðir, er
þjást nú mest? Mun virðing ís-
lendinga fyrir sjálfum sér hafa
vaxið á þessum árum? Munu
þeir verða betri, ósérplægnari,
hyggnari og heilbrigðari menn í
gullregninu? Slíkum spurning-
um velta menn nú fyrir sér og
veitist ekki létt að fá ugglaus
svör við þeim.
Þó að við íslendingar séum
umkomulausasta smáþjóð
‘heimsins, þá eigum við þó
margt, sem oss er óþarft að láta
af hendi við nokkum einvalds-
herra eða nokkurt stórveldi, svo
sem sál vora og samvizku. Þess
Iar, sem kom frarn í yfirlýsingu
Ólafs Thors á alþingi á laugar-
daginn, endist henni svo lengi,
sem nauðsynlegt er til þess, að
Alþýðuflokkurinn og aðrir þeir
flokkar, sem að kjördæmamál-
inu standa, verði ekki knúðir til
að taka afstöðu á móti henni
fyrr en því máli er að minnsta
kosti borgið.
vegna mun flestum okkar hug-
stætt, að nú beri oss skylda til
að sýna samhug okkar með
■þeim, sem eru saklausir þjáðir
og troðnir undir
útlends hervalds. Og
verða Norðmenn okkur næst-
1 ir fyrir allra hluta sakir.
Þess vegna hafa nokkur
sambönd félaga hér í
bæ sameinast um að hefjast
handa um samskot handa Norð-
mönnum. Er tilætlunin sú, að
fjárhæðin, er íslendingar kunna
að leggja af mörkum, verði látin
koma í hendur Norðmanna að
ófriðnum loknum, en að ein-
hverjum hluta hennar verði þó
varið til hjálpar nauðstöddum
flóttamönmun hér á landi.
Einhverjir kunna að lita svo
á, að íslendingar geti aldrei
komið saman svo miklu fé, að
það komi að nokkru haldi, er
viðreisnarstarfið hefst í Noregi.
En sú skoðun er röng. íslend-
ingar eru nú svo efnum búnir,
að þeim er í lófa lagið, að sýna
MORGUNBLAÐIÐ gerði á
sunnudaginn stjórnar-
skiptin að umræðuefni í
Reykjavíkurbréfi sínu. Þar
stendur meðal annars:
„Sjálfstæðisflokkurinn tók það
ráð að taka eiinn að sér stjórn-
armyndunina, með það fyrir aug-
um, að andstöðuflokkar hans, sem
eru fylgjandi umbótum í kjör-
dæmamálinu, meti það mál svo
mikils, að ráðrúm fáist til að fá
þeim umbótum komið á.
En engum getur dulist, að sú
ríkisstjórn, sem hefir ekki nema
rúmlega þriðjung þingmanna að
baki sér, getur ekký unnið að
áhuga- og stefnumálum flokksins,
eins og flokksmemi hennar fjær
og nær kysu helzt.“
Vonandi ber þó ekki að skilja
þessi orð blaðsins þannig, að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi á
þessari stundu einhver önnur
meiri áhuga- og stefnumál, en
kjördæmamálið; svo oft er hann
á|Sur búinn að lýsa yfir áhuga
sínum fyrir réttlætismálinu, að
maður skyldi ætla, að honum
nægði, að geta framfylgt því á
þeim fáu mánuðum, sem eftir
eru þar til úr því verður skorið
í haust, hvaða floltkur eða flokk
ar skuli fara með stjóm lands-
ms næstu fjögur ár.
vilja sinn i verki á sæmilé^a
myndarlegan hátt. Hitt er þó
meira virði, að við getum látið £
ljós á þennan hátt, að oss renna
til rif ja þær hörmungar, sem n4
eru að gerast í veröldinni, — að
við horfum eigi hirðulausir og
rænulausir á hinn ferlega hild-
arleik. Og loks er oss það nau8~
syn sjálfra okkar vegna, aö
vinna nokkurt það verk, sent
borið gæti vitni um mannslund
okkar og sómatilfinningu.
Sameinumst því allir íslend-
ingar um að sýna Norðmönnum
óskipta samúð og veita þeim þá,
hjálp, er við megum!
Ttær prests-
kosnisgar.
GÆR vorú talin í skrif-
stofu biskups atkvasði vitS
prestskosningar í tveimur
prestaköllum: Valþ j ófsstaðar-
prestakalli í N'orður-Múlasýslu
og Vallaprestakalli í EyjafirðL
Um V alþ jófsstaðaprestakaB
sótti að eins séra Marínó Krist-
insson prestur. á ísafirði. Af
273 kjósendum á kjörskrá hlaufc
umsækjandinn 174 atkvæði og
var kosningin lögxnæt.
Um Vallaprestakall var l£k»
einn umsækjandi: sér Stefán V,
Snævar. Af 1027 kjósendurö k
kjönskiá kusu 646 og hlaut um-
sækjandinn 644. Var kosningiBt,
einnig þar lögmæt. •
Nýr sendiráðsritari
er nýkominn í ameríkskil'
sendisveitina hér í bæ. Heitir
hann Carlos J. Wames.
Morgunblaðið segir ennfrem-
ur um hin nýafstöðnu stjómar-
skipti:
„MeS því að taka einn við stjóm
landsins undir núverandi kring-
umstæðum krnan þings og utan,
hefir Sjélfstæðisflokkurinn sýnt,
nú sem fyrri, að harm er sá stjóm-
málaflokkurinn í landinu, sem
mesta hefir þjóðhollustu og fram-
ar öllu kýs að vinna þjóðinni
gagn, hvernig sem flokksafstaðan
er. Þegar allt er komið í uppnám,
milli fyrri samherja á þingi, og
stjórn landsins er stefnt í full-
komið óefni á alvarlegustu tímum,
er það Sjálfstæðlsflokkurinn, sem
tekur að sér að reyna til hins ítr-
asta að koma á nauðsynlegu jafn-
vægi og friði í þjóðfélaginu."
Þetta skruiri hefði Morgun-
blaðið nú helzt átt að leiða hjá
sér í sambandi við istjómar-
skiptin út af kjördæmamálinu.
Það er W of vel kunnugt, hví-
lfka eríi ,'eika það kostaði, að
fá Sjálfstæðisflokkinn til fylgis
við „réttiætismálið" og hvemig;
Alþýðuflokkurinn varð að toga
hann með töngum út úr flat-
sænginni hjá maddömu Fram-
sókn til þess að gera það, sem
Morgunblaðið er nú að mikiast
af.
jámhæl
þá
I