Tíminn - 04.10.1963, Qupperneq 14

ÞRIÐJA RIKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
Þýzkalands við þá, sem Bretar og
Frakkar höfðu þegar veit't. Að
lokum var borin fram munnleg
, orðsending frá Frökkum og Bret-
| um í Berlín 8. febrúar, þar sem
| sagt var að stjórnirnar tvær
| myndu hafa ánægju af ag heyra
um skoðanir þýzku sljórnarinnar
á því, hvernig bezt væri að koma
í framkvæmd þeim samþykktum,
sem gerðar höfðu veriff í Miinchen
varðandi tryggingu til handa
Tékkóslóvakíu."
Hitler sjálfur, eins og þýzk skjöi
sýna, sem fundust eftir styrjöld-
ina, gerði sjálfur uppkastið að
svarinu, sem kom reyndar ekki
fyrr en 28. febrúar. Þar var sagt,
að enn væri ekki rétta stundin
upp rúnnin fyrir tryggingu Þýzka-
lands. Þýzkaland yrði fyrst að
„bíða og sjá, hvernig rætist úr
innanríkismálum Tékkóslóvakíu."
Foringinn var þegar farinn að
fara höndum um þessi „innanríkis.
mál“ og endirinn vnr augljós.
Hann tók á móti dr. Vojtech Tuka,
elnum af foringjum Slóvaka, í
Kanslarahöllinni í Berlín 12. febr-
úar, en þessi maður var bitur í
garð Tékka vegna langrar fang-
elsissetu sinnar. Dr. Tuka, sem
kallaði Hitler „foringi minn“, eins
og Ijóslega kemur fram í þýzkum
skjölum, bað þýzka einræðisherr-
ann ag' géra Slóvakíu að sjálf-
stæðu ríki og frjálsu. „Ég legg ör-
lög þjóðar minnar í hendur yðar,
fóringi minn,“ sagði hann. „Þjóð
mín bíður eftir því, að þér frelsið
hana algjörlega."
Svar Hitlers var dálítið loðið.
Hann sagði, að því miður hefði
hann ekki skilið vandamál Slóvak-
anna. Hefði hann vitað, að Slóvak-
arnir vildu verða sjálfstæðir.myndi
hann hafa komið því svo fyrir í
Miinchen, að það yrði. Það myndi
„vera honum léttir að vita hvenær
sem væri, jafnvel í dag . . . “ Þessi
org voru prófessor Tuka til mikils
léttis. „Þetta var stærsti dagur
lífs míns,“ sagði hann síðar.
Nú mátti draga upp tjöldin svo
annar þáttur harmleiks Tékkósló-
vakíu gætu hafizt. Og enn einu
sinni var það kaldhæðni örlag-
anna, að það voru Tékkar sjálfir
í Prag, sem komu því til leiðar,
að tjöldunum var lyft nokkru fyrr
en annars hefði orðið. í byrjun
marz 1938 áttu þeir í hræðilegum
erfiðleikum. Aðskilnaðarhreyfing-
in í Slóvakíu og Rútheniu, sem
kynt var undir af þýzku stjórninni
(og einnig af Ungverjalandi í
Rútheníu, en Ungverjaland hungr
aði í að geta innlimað þetta litía
land) hafði komizt á það stig, að
nema því aðeins að hún yrði
bæld niður, myndi Tékkóslóvakía
klofna. Færi svo, myndi Hitler
vissulega hernema Prag. Ef fylgis
menn aðskilnaðarstefnunnar yrðu
ekki stöðvaðir, og það af stjórn-
inni, þá myndi foringinn jafn ör-
ugglega notfæra sér óróann og
halda til Prag.
Tékkneska stjórnin valdi síðari
kostinn, en aðeins eftir mikið hik
og eftir að æsingarnar urðu óbæri-
legar. Hinn 6. marz, vék dr. Hácha,
forseti Tékkóslóvakíu, sjálfsstjórn
Rútheníu frá, og aðiaranótt 10.
marz fór stjórnin í Slóvakíu sömu
leið. Næsta dag skipaði hann að
láta handtaka Monsignor Tiso,
forsætisráðherrann í Slóvakíu, dr.
Tuka og Durcansky og setti herlög
þar í landi. Einu róttæku aðgerð-
irnar, sem þessi stjórn, er orðin
var svo undirgefin Berlínar stjórn-
inni, hafði þorað að gera, breyttust
í algjöra skelfingu, sem eyðilagði
hana sjálfa;
Hin snöggu viðbrögð hinnar rið-
andi, tékknesku stjórnar í Prag,
kom Berlinarstjórninni að óvör-
um. Göring hafði farið í leyfi tll
hinnar sólríku San Remo. Hitler
var í þann veginn að leggja af
stað til Vínarborgar, til þess að
halda hátiðlegt, að eitt ár var liðið
frá því að Austurríki var innlimað
í Þýzkaland. En nú hófst meistara-
töframaðurinn þegar í stað handa.
Hann ákvað 14. marz að taka Bæ-
heim og Mæri með úrslitakostum,
Samkvæmt skipun frá Hitler, var
gert uppkast að texta þeirra þann
dag, og gerði Keitel hershöfðingi
það, en síðan var textinn sendur
til utanrikisráðuneytisins. Þar var
. 29S
Tékkum skipað að láta undan her- j um frá því að hann hefði verig að
námi án nokkurrar mótspymu. í fá skeyti f á Burckel, þar sem hon-
augnablikinu var þetta samt „ai- um var boðið að fara þegar í stað
gjört hernaðarleyndarmál.“ j og heimsækja foringjann í Berlín.
Nú var tími t'il kominn fyrir | Ef hann nei'aði boð'inu, hótaði
Hitler að ,,frelsa“ Slóvakíu. Karol Burckel því, að tvær þýzkar her-
Sidor, sem hafði verið fulltrúi deildir, sem væru handan Dónár
hinnar sjálfstæðu heimastjórnar j beint á móti Bratislava, myndu
Slóvakíu í Prag, var gerður að for-|halda inn í Slóvakíu, og henni yrði
sætisráðherra í nýju stjórninni í síðan skipt upp á milli Þýzka-
staðinn fyrir Monsighor Tiso. Si-1 l&nds og Ungverjalands, Þegar
dor kallaði nýju stjórnina saman þessi litli, feitlagni preláti kom
til fundar, þegar hann kom aftur í svo íil Vínar næsta morgun, mánu-
tll Bratislava, stjórnarseturs Sló- daginn 13. marz( með það fyrir
vakíu, laugardaginn 11. marz.' augum að halda til Berlínar, var
Klukkan tíu um kvöldið fékk j honum stungið inn í flugvél og
stjórnarfundurinn c<vænta gesti, i flogið með hann á fund Hitlers.
Seyss-Inquart, kvíslingurinn og Foringinn mát'ti enga ntíma missa.
nazista-ríkisstjórinn í Austurríki, Þegar Tiso og Durcansky komu
og Josef Biirckel, nazista-Gauleiter til Kanslarahallarinnar í Berlín kl.
i Austurríki ruddust inn á fundinn 7:40 að kvoldi hins 13. marz, hittu
í fylgd með fimm hershöfðingjum þeir Hitler ekki aðeins meg Ribb-
og sögðu ráðherrunum að lýsa yfir entrop, heldur einnig tveimur að-
sjálfstæði Slóvakíu þegar í stað. alhershöfðingjum hans, Brautch-
Gerðu þeir það ekki, myndi Hitler, itsch, æffsta manni landhersins og
sem ákveðið hafði að leysa Sló- Keitel, yfirmanni OKW. Og enda
vakíumálið fyrir fullt og allt, og þót't Slóvakarnir hafi ef til vill
það nú á stundinni, hætti að skipta ekki gert sér grein fyrir því, þá
sér af örlögum Slóvakíu. hittu þeir foringjann í hans eðli-
Sidor, sem var því andvígur, að legasta skapi. Hér getum við enn
skera á alla strengi milli Slóvakíu gægzt inn í hinn undarlega huga
og stjórnarinnar í Prag, hikaði, en þözka einræðisherrans, þakkað sé
næsta morgun krafðist Monsignor, fundargerð, sem fannst eftir styrj-
Tiso, sem sloppið hafði frá klaustr öldina, huga einræðisherrans, sem
inu, þar sem hann hafði átt að var á hröðu undanhaldi undan
vcra í stofufangelsi, þess, að mikilmennskubrjálæð'inu, og við
stjórnin héldi fund, þrátt fyrir það getum fylgzt með því, hvernig
að hann væri ekki lengur sjálfur í hann spann stórkostlegan lygavef
stjórninni. Til þess ag koma í veg sinn og hvernig hann hafði í hót-
fyrir frekari íhlutun hátt'settra; unum ,og þetta gerði hann allt á
þýzkra liðsforingja, lét Sidor|þann hátt, aff ólíklegt er, að hon-
fundinn fara fram í einkaíbúð j um hafi til hugar komið, að allt
sinni, og þegar það Varð óöruggt | þetta æt'ti síðar eftir aff koma fyr-
líka, þar eð þýzkar stormsveitir ir augu almennings.
voru farnar að taka borgina á sitt
vald, frestaði hann fundinum og
„Tékkóslóvakía átt'i það einungis
Þýzkalandi að þakka,“ sagði ha'nn,
37
hana á alít annan hátt. Hún hafði
ekki gert sér grem fyrir þessu,
en nú vissi hún, að hún hafði elsk-
að hann óralengi.
En þessi nýja vissa færði henni
aðeins aukna mæðu, því aff Grant
hafði allan huga sinn við starfið
og kærði sig ekkert um hana öðru
vísi en sem góða hjúkrunarkonu.
Hún vissi, að hann hafði langað j
til að verða vinur hennar, áður en
deila þeirra kom upp. Ilann hafði
meira að segja beðið hana að
hjálpa sér — að njóta lífsins og
skemmta sér. En það var líka allt
og sumt — góður vinur, góðúr;
Vinnufélagi. Hann myndi aldreij
kæra sig um hana að öð'ru leyti.
Hún tautaði einhver afsökunar-.
orð, reis óstýrk á fætur og flýtti|
sér út úr herberglnu, Hún þráði
að vera ein og hugsa belur um
þetta. En hvað gagnaði að hugsa
Um það? Hún vissi nú, að innst|
inni hafði hún verið ástfangin af
Grant, langan tíma. En það hafð1
virzt vonlaus ást; hún hafði reynt
áð ýta henni úr huga sér. Og þeg-
ar Brett varð yfir sig ástfanginn
af henni og Svo ákafur að láta ást
sína koma i ljós, hafði hún gripið
eftir henni alls hugar fegiri; ást-|
aratlotum hans, kossum hans. Það
hafð'i 1'eySt eitthvað úr læðlngi í
huga hennar. Hún hafði svarað j
at'lotum hans, og leitað í honum;
þeirrar ástar, sem hún þráði að
njóta hjá Grant. En hún vissi nú,
ag þetta hafði ekki verið ást, né
heldur sá kærleikur, sem veitirj
Varanlega hamingju;
Meg þessa nýjú úppgötvun stöð-
úgt í huganum, var e'nkennilegt,
ag vinna með Grant; standa við'
hlið hans svo nálægt honum, að
axlir þeirra og hendur snertust
oft og einatt. Henni fannst hún
myndi kikna i hnjáliðunúm. Þetta
var allt öðru vísi en þegar Brett
faðmaði hana og kyssti. Þettai
snefti hana alla, innst sem yzt.
En hún varð að dylja tilfinningar
sínar. Hvað mundi Grant segja
við hana, ef hann vissi þetta? Hún
gat ímyndag sér æsinginn! Hann
mundi reyna að vera vinalegur við
hana og það væri hræðilegt. Einu
sinni hafði henni fundizt, að allt
væri fengið, ef hann aðeins væri
Vingjarnlegur vig hana. Hún hafði
þráð, að hann veitti sér eftirtekt,
eins og fyrst eftir að hún kom til
Hong Kong; Hvað hafði síðan
gerzt? Mildred hafði ekki látið
bíða að segja honum frá sambandi
þeirra Bretts, og nú hafði Brett
sjálfur gengið á fund Grants og
játað, að hann elskaði hana og
vildi kvænast henni.
Það var ekki að furða, þótt við-
mót haiis hefði breytzt. Engin
furða þótt hann væri hlédrægur
og stirðlegri í framkomu við hana.
Hahtl Vaf ekki éinú sinni vin-
ur hennar lengur; hann var yfir-
maður hennar, sem hafffi viljað
þiggja þá hjálp, sem hún gat í té
latið. Og nú kærði hann sig ekki
lengur um hjálp hennar. Hann
hafði bara hvatt hana til að gera
annag tveggja: giftast Brett eða
fara aftur til Englands.
17. KAFLl
Brett beið hennar fyrir utan
stofnunina, þegar hún gekk út eft-
ir Vinnutíma.
— Elskan, ég vona, að þú sért
ekki reið við mig fyrir að hafa
komið í gær að tala við lækninn
þinn, sagði hann með ákefð. —
Mér fahhst, að ef ég talaði við
hann eins og maður við mann,
gæti hann ómögulega haldið því
til streitu, að þú stæðir vig loforð
þitt. Eg held, að ég háfi leítt hon-
um fyrir sjónir, hvað þetta var
frámunaleg eigingirni að taka
slikt heit af þér. Og að lokum sam-
þykkti hann að leggja enga hindr-
lét hann síðan halda áfram á rit-; „að hún hafði ekki verið bútuð
stjórnarskrifstofum blaðs nokkurs j sundur frekar en orðið var.“ Ríkið
í borginni. Þar skýrði Tiso hon-jhafði sýnt „hina mestu sjálf-
/
HJUKRUNARKONAIVANDA
Maysie Greig
un í veginn. Nú skulum við fara
og skemmta okkur og halda upp á
þetta. Eg hef pantag borð á Penin
suliarhótelinu í Kowloon. Matur-
inn þar er afbragð, og það er mjög
skemmtilegt að borða þar á kvöld-
in með útsýni yfir alla höfnina.
— Eg er þreytt, Brett, and-
mælli hún. — Eg vildi miklu frek-
ar fara heim og snemma í rúmið
í kvöld.
En hann vildi ekki heyra á það
minnzt, og það var erfitt ag rök-
ræða við Brett. Hann var ákveð-
inn og stjórnsamur, en jafnframt
mjög ástúðlegur.
Loks lét hún undan, en bað
hann aff aka sér fyrst til gesta-
heimilisinsj svo að hún gæti haft
fataskipti. Hún smeygði sér í
kvöldkjól og Mildred horfði á
hana.
— Þú virðist enn á leið út að
skemmta þér, sagði Mildred, —
Jæja, þú ert að minnsta kosti ekki
ein úm það í þetta sinn.
— Þag gleður mig að þú ert að
fara út í kvöld, sagði Gail. Hana
langaði til að spyrja hana, hvort
hún fæH með Grant, en gat ekki
fengið af sér að spyrja.
Brett sótti hana aftur hálftíma
seinna og þáu óku í áttina til1
Praýa. Þau spjölluðu úm allt milli
hirnins og jarðar meðan þau óku
meðfram höfninni, og golan feykti
til háriúu á Gail. Brett hafði oft-,
ast orðið, lýsti fyrir henni, hvað
hann hefði haft fyrir stáfni þá um
dáginn, og smám saman léttist
lund hennar við glaðlegt skraf
hans og tilgerðarlausa kæti. Hún
spjallaði og hló líka.
Þau gengu frá ferjunni, fram
hjá óteljandi búðum,, þar sem alls
kyns varnihgur var á boðstólum,
og síðan til Peninsuliar-hótelsins.
Hinum megin við götuna var aðal-
járnbrautarstög Koowloon. Lestir
brunuðu á fárra mínútúa fresti
inn í Kína. Það var einkennilegt
að hugsa sér, hversu nálægt járn-
tjaldinu þaú voru.
Þau komu inn í geysistóran
borðsal, þar var boriff fram te og
kaffi, kökur og brauð. Þau fóru
á barinn í horninu, þar úði og
grúði af fólki af öllum þjóðernum,
Englendingum, Ámeríkúmönnum,
Frökkum, Kinverjum og Indverj-
um. Það var eins og í síldartunnu,
sumir sátu á háum barstólum við
bardiskinn, aðrir í hægindastól-
um, og sumir stóffu saman í hóp-
um, rabbandi og hlæjandi. And-
rúmsloftið Vár heillandi og
skemmtilegt.
Þag var erfitt að vera niður-
dregin í slíku samkvæmi eða að
hugsa um alvarleg mál. Hún svalg
í sig þetta andrúmsloft, meðan
Brett pantaði Martini og kom með
Stóla hahda þeim.
Síðan fóru þau upp í aðalsal-
inn með lyftu. Þag var íburðar-
mikill og smekklegur salur og
þaðan var dýrlegt útsýni yfir höfn
ina. Það var stórkostleg sjón að
horfa á bátana og hafnarlífiff ólg-
andi í öllum regnbogans litum.
Hún horfði á þetta frá sér numin
af hrifningu.
Hún var ung og glaðlynd, og því
gat hún að sinni gleymt áhyggjum
sínum og vonlausri ást, og notið
þess að skemmta sér.. Og Brett
sá, að stöðugt lifnaffi meira yfir
henni og hrósaði happi. En hann
var nógu skynsamur til að láta það
duga í bili.
Jafnvel Brett furðaði sig nokk-
uð á ákafa frænda síns, er liann
hvatti hann til að kvænast stúlk-
unni. Hann mundi leggja allt í söl-
urnar fyrir gamla manninn og
uppfylla allar hans óskir, svo mik-
ið fannst' honum hann eiga inni hjá
sér. En þrátt fyrir það, aff hann
elskaði Gail af öllu hjarta og ætti
þá ósk heitasta ag kvænast henni,
gat hann ekki ag sér gert að vera
dálítið undrandi á ákefð Toms
Manning.
Þau kusu að snæða enskan mat
u;n kvöldið, til tHbreytingar frá
kínverska matnum. Þau fengu
ost'rur, grillsteikt nautakjöt, Ijúf-
fenga kjúklingabita og afbragðs
ístertu á eftir.
Þau voru að snæða eftirmatinn,
þegar Gail leit eins og ósjálfrátt-
í áttina til dyra og sá þá Mildred
koma inn í fylgd meff dr. Kala-
vitch. Gail greip andann á lofti.
Dr. Kalavitch var htnn virðuleg-
ásti og myndarlegasti maður, en
hvað í ósköpunum var hann að
gera hér ásamt Mildred? Að vísu
var sá orðrómur á kreiki í stofn-
14
T f M I N N, föstudaginn 4. október 1963. —