Tíminn - 24.10.1963, Blaðsíða 13

JAKOBÍNA JOHNSON
Framhald af 8. síðu.
komst eitt sinn að orði um Stephan
G. Stephansson: „Er íslenzkri
sveitamenningu höfuðsómi að hafa
getað búið þessa dalamey svo vel
úr garði.“ l) En leikritaþýðingum
Jakobínu er ég ókunnugur, get
því ekki dæmt um þær. En hún
hefur þýtt Nýársnóttina, Galdra-
I.oft og Lénharð fógeta, auk ann-
ars óbundins máls, á ensku. Séra
Friðrik A. Friðriksson segir um
frú Jakobínu í einkar fróðlegri
grein framan við 2. útgáfu Kerta-
Ijóea, ljóðasafns hennar: „Gagn-
stætt er það skapgerð hennar að
kasta höndum að því, sem hún
gerir.“ Þetta er áreiðanlega ekki
ofmælt, og efast ég ekki um, að
einnig leikritin séu vel þýdd.
Þó að frumsamning og þýðing
ljóða, aus leikritatúlkunar, á
ensku, virðist hafa verið ærin hjá-
verk fyrir h’na önnum köfnu hús-
móður, þá lét hún sér þau ekki
nægja. Frá því að frú Jakobína
var um fimmtugt og fram á síð-
ari ár, (et ekki síðustu?), hefur
hún flutt tugi erinda á ári um
þvert og endilangt Washington-
nki og v.'ðar fyrir enskumælandi
fólk. Samtais eru þessi erindi efa-
iaust orðin mörg hundruð, öll um
islenzk efni og flutt eftir pöntun,
því að frú Jakobína er eftirsótt-
ur fyrirlesari og upplesari. „Það
er sljór maður, sem ekki hlustar
og hrífst með, þegar frú Jakobína
les upp“, segir séra Friðrik í grein
sinni um hana, og talar þar án
efa fyrir munn mikils fjölda áheyr
enda frúarinnar vestan hafs.
Undir þessi orð prófastsins get
ég tekið af heilum hug. Mér er
írú Jakobina ógleymanleg, þar
sem hún sfóð við veizluborðið á
Hólmavaði sunnudaginn góða sum-
arið 1935 og flutti með hljómfögr
um, en látlausum rómi þakkarræðu
sina til sveitunganna gömlu fyrir
viðtökurnar Lofið, sem hún bar á
þá, kann að vísu að hafa verið
ve) í lagt, þegar hún til dæmis
að taka helt því fram, að í Daln-
um væri skáld, mig minnir stór-
skáld, á hverjum bæ, og aðrir
hæ'ileikar eftir því. En þetta var
elskulega sagt. Sólskinið flæddi
inn um gluggana og lék um hana.
Liúi suðrænan smaug gegnum
liverja gætt og hreyfði hár henn-
ar, fagurt eins og silki. Fas og
framkoma öll var eins og hún
hefði alizt upp við hirð, en þó
látlaus og alúðleg, svo að af bar
flestu því, sem ég hef séð fyrr og
síðar.
Viðdvöl irú Jakobínu að Sandi
og túlkun orðsins. er mér ekki síð-
ur minnisstæð. Þar las hún upp
nokkur Ijóð eftir sig fyrir heima-
fólk og fáeina gesti. Sólar var að I
vísu vant, en í stað þess dundi
rigningin á hlaðinu fyrir utan
gluega stoiunnar, þar sem setið
var. En birta stafaði frá þessari
aiþýðlegu aðalskonu Snilld, lífs-
vizsa háleit speki ljóðanna, og
síðast, en ekki sízt, unaðsleg túlk-
un — allt var það mér sem vitr-
un irá öðrum heimi Svo var þetta
og í raun réttri. Og ég er forsjón-
irni þakklátur fyrir komu hennar
á æskuhetmili mitt, að ég skyldi
vera viðlátinn og fá að skipta við
hana orðum.
Oss íslendingum er frú Jakobína
hugstæðust fyrir ljóð hennar frum
samin. Auk móðurljóða hennar og
kva’ða um fsland og íbúa þess
fyrr og síðar, eru henni. einkum
á efri árum harla tiltæk yrkis-
efni fuglar og blóm, sól og sum-
ar - og nú upp á síðkastlð: haust
og hallandi ævidagur. Sérstakt
ljóðakver nefndi hún: Sá ég svani,
barnabók. Þau kvæði eru nær
einvörðungu um fugla, hvert öðru
yndislegra Svanir og spörfuglar
verða þá ekki sízt fyrir valinu.
Þetia er eðlilegt. Frú Jakobína er
J) Tilvitnunin í Nordal er orðrétt,
neu-a hvað ég breyti „afdalasvein"
í dalamey. Þ.G.
söngvin eins og þessir fuglar. Það
þarf ekki annað en heyra rödd
hennar og lesa ljóðin til að sann-
færast um það.
Haust- og kvöldljóð Jakobínu
eru táknræn og með því fegursta,
sem hún hefur ort. Og fátt lýsir
betur lífsskoðun skáldkonunnar
er. einmitt þau:
Vestrið allt I leiftri — og loga —
og glóð.
Léttur bjarmi á haffleti —
sólsetursljóð.
Með fagra mynd í huga ég friðar
öllu bið,
fel mig síðan draumi, þar sem
austrið tekur við,
því til morgunroðans vil ég vakna.
Mér virðist frú Jakobína fram
ti’ þessa hafa verið á þroskaskeiði
sem skáld. Því til sönnunar tek ég
hér upp síðasta kvæðið, sem ég
hef séð frá hennar hendi, áður
prentað í ársriti Kvenréttindafé-
lags fslands, 19. júní 1963, að lík-
indum nýlega ort. Það lýsir líka
mjög vel lífsviðhorfi hennar nú
á æ/ikvöldinu:
Eg vissi naumast af því, að komið
væri kvöld.
— Keppni mín við dagsverkið
mun að þessu völd.
Eg tók naumast eftir því, að sól
væri að síga,
— í sædjúp að síga.
Ég vissi naumast af því — er hár
mitt orðið hvítt?
Ég hef máski gleymt — var það
eitt sinn dökkt og sítt?
Ég tók naumast eftir því, er
þyngra varð mér sporið,
— svo þungt sérhvert sporið.
Hve ljúft er að hafgolan leikur
mér um kinn.
Nú líður bfáðum að því, að
vængina ég finn
og hverfi úr augsýn þangað, er.
sólin sezt' ei ;framar4 \ '
— sezt ' aldi-ei franiár. ' 1 |
Betur en hér er gert hefur frú
Jakobína aldrei kveðið, enda þótt
henni sé orðið þungt sérhvert spor-
ið og hár tekið að grána. Sann-
ast því á frú Jakobínu sem Stein-
grímui kvað:
Fíigur sál er ávallt ung
undir silfurhærum.
Svo mæta vel sem frú Jakobína
frumyrkir, þá munu þó að lík-
indum Ijóðaþýðingarnar halda
r.afni hennar lengst á loft, að
minnsta kost.i erlendis. Og tvímæla
laust eru þær mesta vandaverkið,
sem hún hefur af hendi leyst. Und-
irritaður og frú Jakobína höfum
skipzt á nokkrum bréfum. Þar eð
síðasta bréf hennar til mín (dags.
14. túlí 1963) fjallar að nokkru um
þæi og skýrir viðhorf hennar til
þeura, leyf'i ég méi að taka fá-
einar línur upp úr því að lokum:
„Þakka bár mjög innilega öll þín
meðmæli rneð því smáa, sem ég
hef komið .( verk. Vandasamt er að
þýða ísl. ljóð á enska tungu. En
gaman er að hafa eitt sinn verið
svona ung og ofdirfskufull“. Þetta
eru hennar óbreyttu orð, tekin úr
samhengi. En þau eru henni lík,
af hógværð rituð og hjartans
Hftilæti
Það „smáa“, sem hún hefur korn-
ið í verk!
Sannleikvrinn er sá, að frú
Jakobína hefur í raun réttri unn-
ið tvígilt eða öllu heldur marg-
þarlt ævistarf. Hún var ágæt hús-
mrðir, ól sjö efnileg börn og kom
beim öllum til manns, lætur eftir
sig safn frumkveðinna ljóða, sem
hvert góðsKáld gæti verið full-
sæmt af rmfur flestum betur þýtt
mikinn fjölda íslenzkra úrvals-
ljó’a og nokkur íslenzk leikrit á
enssu, hefut verið löndum sínum
vestra mikill haukur i horni óg
ómetanlegur landkynnir íslands
í Vesturneimi með flutningi
fræðsluerinda og upplestri fagur
bókmennta, þýddra á ensku, fyrir
amerískum áheyrendum, enda frá
bær flytjandi jafnt bundins og ó-
bundins máls. En mest er hún
að mannkostum, hjartagæzku, hug
prýði og drengskap.
Fimmtug var frú Jakobína sæmd
hinni íslenzku fálkaorðu. Hún er
heiðursfélagi Félags íslenzkra rit-
höíunda.
Megi hún sem lengst lifa og
andi hennar í framtíðinni bera
fagran ávoxt, bæði vestan hafs og
austan.
Þóroddur Guðmundsson
OLD VIC
(FramhaJd ai 9 sfðu »
ur. Leikhúsið var mikið sótt, en
nær eingöngu af íbúum hverfis
ins í kring. Það þótti oftast
óskaplega spennandi að
skreppa í Coburg á kvöldin, því
að aðaláherzlan var lögð á að
sýna æsileiki, og þá létu áhorf-
endur ekki á sér standa, þeg-
ar skipt var um.
Eitt kvöld árið 1833 kom
tiginn gestur í heimsókn, sjálf
Victoria prinsessa (sem seinna
varð drottning og réð lengi ríkj
um). Slíkt var ekki daglegur
viðburður og þótti ærin ástæða
til að hafa það í minnum, svo
að ieikhúsið var skírt á ný, eft-
ir Victoriu. Almenningur í
austurbænum kallaði það hins
vegar í dagiegu tali gæluheit-
inu Old Vic (Vicca gamla), síð-
an var það nafn notað opinber
lega The Old Vic Theatre, en
oftast nefnt aðeins Old Vic. —
Ekki breyttist Vleikritavalið eft-
ir að nýtt nafn var komið á
leikhúsið, helzt var sýnt það
eftirsóknarverðasta, hinir ó-
skaplegu hasarleikir. En áhorf-
endur létu ekki sitt eftir liggja
og vildu ekki vera minni menn
en þeir á sviðinu, svo að iðu-
lega iogaði allt húsið í áflogum
og barsmíðum, og var oft líf-
legri viðureignin frarnmi , í
salnum en uppi á sviðinu.
Haustið 1871 var leikhúsinu
breytt í fjölleikahús en til að
minnast upphafsins var að lok
um leikið morðleikritið frá
1818. Ekki stilltust gestir húss-
ins eftir að því var breytt í
fjölleikahús, heldur keyrði iðu
lega svo um þverbak, þegar
gestirnir voru búnir að fá sér
ærlega neðan í því, að allt
ætlaði um koll að keyra, karl-
arnir tóku að slást upp á líf
og dauða, en konur þeirra eða
fylgidömur flýðu hvíandi og
organdi upp á borðin, þær sem
ekki komust út. Eitt sinn var
slökkviliðið gabbað á vettvang.
og af því varð slíkt öngþveiti
og óðagot í salnum, að sextán
manns tróðust undir til bana,
þegar mannfjöldinn fór að
ryðjast út. Það gekk svo fram
af sómakærum borgurum, að
leikhús sem hafði hlotið kon-
unglega vernd og skírt var eftir
sjálfri krónprinsessunni, skyldi
vera lítið annað en drykkju- og
duflstaður, að ein bindindis-
kona tók sig til árið 1880, snar-
aði út peningum fyrir húsinu
og hreinsaði þar til svo um
munaði. Hún rak þar fjölleika-
hús áfram, en enginn fékk þar
sterkari veigar en kaffi, svo að
friðsamt mátti heita í Old Vic
í stjórnartíð þessarar röggsömu
bindindiskonu. Þar var sung-
ið og spilað á hljóðfæri, flutt-
ir fyrirlestrar, sýndar kvik-
myndir, þegar þær komu til
sögunnar. Þetta var sem sagt
órðið hið skikkanlegasta gúttó
skemmtihús og þannig hélt á-
fram til ársins 1914.
Þá hefst sá ferill Old Vic,
sem átti eftir að skapa því
frægð um allan heim, þar secn
þett.a hús hafð' lengstum áður
verið afmarkað samkomuhús
síns bverfis og meira að segja
vesturbæingarnir þóttust of
góðir til að skreppa þangað. —
Enn var það kona, sem lét að
sér kveða. Það var Lilian Bay-
lis, sem þegar árið 1914 hóf
sýningar á sígildum leikritum.
Byrjað var á Shakespeare, og
á næstu niu árum voru öll
Ieikr.it hans sýnd þar, endað
á Troilus og Cressida 1923 á af-
mæli fyrstu prentuðu útgáfu á
leikriti eftir sikáldið. Þannig
hélt hróður Old Vic leikhússins
að vaxa og sýnd þar úrvalsverk
með beztu leikurum undir
stjór færustu leikstjóra allt til
ársins 1940. í loftárásucn þýzku
nazistanna á borgina það ár
varð Old Vic fyrir sprengju og
var ekki notað aftur til leiksýn-
inga fyrr en tíu árum síðar. —
Hins vegar hafði það frá stríðs-
lokum verið notað til æfinga
fyrir unga leikara. En 1950 fóru
fram á því mestu breytingar
frá upphafi, og hinar frægu
leiksýningar hurfu þar af nýju.
Nú er á enda hinn glæsilegi
frægðarferill Old Vic leikfélags
ins, en þjóðleikhúsið fær þar
inni, og Old Vic kafnar ekki
undir nafni, því að þar verða
næstu árin starfandi margir
sömu mennimir, sem leikið
hafa og stjórnað sýningum í
Old Vic undanfarin ár og flutt
list sína í aðrar borgir og Iþnd.
Frá /Uþingi
ómögulegt er að láta gera, fyrr
en vitað er, hvar aðalumferðaræð-
in á að liggja.
Þessi vöntun á skipulagi háir
nú allri uppbyggingu í Mosfells-
svnit til stórtjóns fyrir hreppsbúa.
Hvort sem nýr vegur verður
lagður á þessari leið eða gamli
vegurinn endurbyggður, með ó-
hjákvæmiiegum breytingum á
nokkrum köflum, er það aðkall-
andi, að annað hvort verði gert
strax og vegarstæðið sjálft ákveð-
ið, svo að uppbyggingin í Mosfells
sveit þurfi ekki frekar að tefjast
af þeirri ástæðu.
Íþrótfír
og skaut þrumuskoti á markið —
Greaves fylgdi vel á eftir og rak
endahnútinn. — Sigur Englands var
orðinn að staðreynd. Fagnaðarlæt-
in urðu gífurleg. Og þannig Iauk
honum leiknum, sem sumir hafa
kallað knattspyrnuleik aldarinnar.
Betri gjöf hefði enska knattspyrnu-
sambandið varla getað hugsað sér.
íþróttir
sáum knattspymuleik 1 1. delld-
inni þýzku milli HSV og Miinchen
1860. Um 55 þúsund áhorfendur
voru á vellinum og eftir góðan
leik af hálfu HSV og glæsileg
þrjú mörk Uwe Seeler, sigraði
HSV með 5:0. Eftir leikinn var
haldið til Liibeck, þar sem teikið
var þátt í 100 ára afmælismóti á
mánudag . . .”.
Ekki höfum við fengiS úrslit
í einstökum leikjum í þessu af-
mælismóti, en þátttökullSin voru
sex talsins og hreppti KR 3.
sæti, næst á eftir Phönix Lub-
eck, sem sigraði, og HSV.
Ekki verður annað sagt, en ár-
angur KR í þessari för sé góður.
Af fjórum aðalleikjunum i för-
inni vann KR þrjá, en tapaði ein-
um. Og þriðja sæti í fyrrgreindu
afmælismóti er einnig góður ár-
angur miðað við, að KR-ingar
höfðu verið í þreytandi ferðalög-
um.
Frá Vestur-Þýzkalandi héldu
KR-ingar til Lundúna, þar sem
þeir i gær sáu leikinn milli Eng-
lands og „heimsliðsins" á Wemb-
ley. Heim eru þeir væntanlegir
á morgun eða föstudag.
Erlent yfirlit
Pl'jjrv-.HqM 7 síðu
mikill persónulegur sigur fyrir
Gerhardsen. Alþýðuflokkurinn
bætti við sig hátt á annað
hundrað þúsund atkvæðum,
miðað við seinustu bæjar- og
sveitarstj órnarkosningar. íhalds
flokkurinn vann einnig talsvert
á. Bændaflokkurinn hélt stöðu
sinni, en Kristilegi flokkurinn
og Vinstri flokkurinn töpuðu,
en þó ekki mikið. Kommúnist-
ar misstu helminginn af fylgi
sínu og Sósíalistaflokkurinn
hlaut minna fylgi en búizt var
við. Hann tók ekki þátt í sein-
ustu bæjar- og sveitarstjórnar-
kosningum og eru því ekki til
aðrar tölur til samanburðar en
þær, sem hann hlaut í seinustu
þingkosningunum. Miðað við
þær hefur hefur hann heldur
tapað, gagnstætt því, sem búizt
hafði verið við. Kosningaþátt-
taka var mun meiri en í sein-
ustu bæjar- og sveitarstjómar-
kosningum.
Kosningaúrslitin gefa þannig
til kynna, að Gerhardsen hafi
valið rétt, er hann kaus að
stefna l'engra til vinstri, eða
a.m.k. hafi það verið í sam-
ræmi við viðhorf kjósenda.
Líklegt er, að þeir atburðir,
sem gerzt hafa í norskum stjórn
þrotum og viS unnum meS 17:12.
Síðustu 20 mínúturnar voru
hrein slagsmál. Dómarinn var of
linur og gengu bæði liðin á
lagið.
Strax eftir leikinn var haldið
til Minden, þar sem dvalið var á
laugardagsnótt. Síðan var hald-
ið til Hamborgar, þar sem við
hrif. Helztu einkenni þessara
atburða eru þau, að hægri
flokkarnir hafa þokað sér
meira saman, en Alþýðuflokk-
urinn tekið upp meiri vinstri
stefnu. Noregur virðist vera á
leið að fá eins konar tveggja
flokka kerfi. Þ.Þ.
Dieselvélaeigendur
Höfum opnaS nýtt verkstæði fyrir viðgerðir og
stillingar á olíukerfum dieselvéla. Einnig önnumst
við viðgerðir á dieselvélum
Aðaláherzla lögð á góða og vandaða vinnu.
Nafn verkstæðisins er:
B0SI HF.
SÚÐARVOGI 38 — REYKJAVÍK — SÍMI 36057
Sigurður og Kristján Finnbogasynir
TÍMINN, fimmtudaglim 24. október 1963
13