Tíminn - 20.11.1963, Page 8

GUÐ
VID
SKAPAÐI MYRINA
HÖFUM SKAPAÐ TUNIN
FYRIR NOKKRUM ÁRUM voru Landeyjarnar blauiastar sveiilr á landinu. í
ferðabók Árna Magnússonar er þess getið, að þá hafi jarðir verið nýfarnar
í eyði í Landeyjum, ffyrir sand og vafn. — Á síðari öldum hækkaði Landeyja>
sandur og myndaði fyrirstöðu svo yfirborðsvatnið komsf trauðla tíl sjávar.
Þetta á sérstaklega við um Austur-Landeyjarnar. Ofan við sandinn myndaðist
svoköliuð Gljá, kviksyndi varla fært skepnum. Að vísu breyttist aðsfaðan,
þegar Markafijóti var veitf ausfur, og nú er Affallið lítíð vatn. En nóg var
bleytan í Landeyjum effir það.
Erlendur á Skíðbakka mátar melstönglna á Kross-sandi.
Þetta sagði Erlendur Árnason,
oddviti á Skíðbakka í Austur-Land
eyjum, þegar við heimsóttum hann
um daginn. Að visu sagði hann
ekki að Landeyjarnar heíðu ver-
ið blautuscu sveitir landsins;
kvaðst ekki vita, hvað hefði ver-
ið blautt annars staðar. En þekkti
nokkur blautari sveit?
— Við Landeyingar segjum, að
guð hafi skapað mýrina, sagði Er-
lendur, en við höfum sjálfir skap-
að túnin okkar.
Kringum bæinn Skíðbakka eru
veltiþurr tún, sum þar sem áður
var kafhlaup á hrossum. Þá lá
vatnið á mýrinni beggja vegna við
bæinn. Aðeins rimarnir stóðu upp
úr. Mýrin er líka þurr, jafnvel
Gljáin. Landeyingar geta ekeið-
riðið mýrarnar án þess að vætli
úr hóffari, og grasið liggur í beðj
um á þúfuuum, þar sem strjálar
votlendisjurtir uxu. Flóðið er úr
6Ögunni. og Austur-Landeyjarnar
geta nú verið einhver jafnþurr-
asta sveit nérlendis, eða orðið það.
Það er tilgáta undirritaðs, að
fleiri Landeyjajarðir hefðu farið
í eyði á næstu árum, fyrir vatnið,
þótt aðrar orsakir hefðu ekki kom
ið til, ef hreppsbúar hefðu ekki
ráðizt í að þurrka sveitina.
Árið 1947 kom skurðgrafa í
Austur-Lar.deyjarnar, og nú er svo
komið, að skurðir hafa verið grafn
ir á öllum landamerkjum og miklu
meir.
— Margir óttuðust, að sandurinn
raundi ganga á landið þegar vatnið
hyrfi, sagði Erlendur, en þá var
tekið til bragðs að hefja sand-
græðslu um leið Stór skurður hef-
ur verið grafinn um Gljána, vest-
an frá Hallgeirsey austur að Hólm
um. Útfallið er hjá Hallgeirsey,
neðst í Affallið. Þar rennur nú allt
vatn úr skurðakerfinu til sjávar.
Þetta mannvirki var gert í áföng-
um og klárað í hitteðfyrra. Skurð
urinn er átia til fjórtán metrar á
breidd og nálega fimmtán kíló-
metrar á lengd.
i
Jarðlagi er svo háttað í Land-
eyjum, að sandur tekur við eitt til
tvö fet undir yfirborðinu, víðast
hvar. Þetta sér maður greinilega,
þegar farið er með skurðunum. —
Mýrarnar eru því sjálfræstar, þeg-
ar skurðgrafan hefur unnið sitt
verk. Vatnið hripar fram úr sand
laginu ofan í skurðina. Það er
því skiljanlegt, að landið hefur
tckið örum stakkarskiptum. Gras-
vöxturinn hefur margfaldazt.
— Fjór- til fimmfaldur gras-
vöxtur er varlega áætlað, sagði
Erlendur, hann getur allt að því
tlfaldazt. Um leið breytist gras-
lagið. Mýrgresið hverfur með tím
anum, störin er þegar horfin, og
vallendisjurtir sjást þar sem bezt
hefur bornaö.
Þetta kemur nú fram á búfénaði,
f.kki sízt dilkunum. Fallþungi dilka
hefur aukizt verulega á þessum
árum, en hvað er fyrir bætta með-
ferð og hvað fyrir bætt land verð-
ur ekki fullyrt. Þó má gera ráð
fyrir ,að sú framför, sem hefur
orðið í fénu allra síðustu árin, sé
fvrst og fremst skurðunum að
þakka, sagði Erlendur. Hér hefur
verið dekrað við fé, allt síðan við
fengum þennan nýja stofn. En
áður gengu lömbin með sár á fót-
um eftir vatnið.
Landeyingar eiga enga afrétti,
og mætti hatda að þeim væri þröng
ui stakkur skorinn í fjárræktinni
þess vegna. Erlendur á Skíðbakka
er ekki á þeirri skoðun:
— Við höfum líklegast haldið,
að þeir hetðu betri aðstöðu til
íjárræktar, sem geta rekið á fjall,
sagði hann. En þeir eru farnir að
ségja okkur það sumir, sem eiga
afrétt, að bað sé enginn hagur að
slíkri eign. Enginn hefur þó boð-
izt til að gefa okkur afrétt, og ég
efa að við mundum gefa um að
kaupa okkur afrétt þótt hann stæði
tii boða fyrir slikk. Við mundum
fiekar reyna að græða það land,
sem er ógróið innan þessarar sveit
ar. Okkur er ekki þröngur stakk-
ur skorinn í fjárræktinni. það er
ekki fullsett í heimalandið og við
getum fjölgað mi'kið næstu árin.
Ég geri ráð fyrir, að fé hér sé
a’veg eins vænt og það sem gengur
á fjalli og álíka hraust. Hér er nú
á fimmta þúsund fjár til fóðrun-
ar, skipt á prjátíu og átta býli, en
margir bænr'ur eiga nokkuð á ann-
að hundrað Auk þess framleiðir
þessi sveit yfir milljón lítra af
mjólk á ári; bændur eiga tíu til
tuttugu kýr hver og fjölda af
hrossum. Aðalatriðið er að hólfa
landið sundur. þannig að maður
geti beitt spildurnar til skipta og
ráðið yfir nytjunum.
Vestur-Landeyingar hafa ekki
haldið að sér höndum andspænis
bleytunni og sandinum, þótt for-
sjónin hafi tæplega útdeilt þeim
jafn miklu vatni og nágrönnum
þeirra hinum megin við Affallið.
í Vestur-Landeyjum hefur vterið
grafið skurðgímald neðst á gróna
landinu, ofan við sandinn, frá þrf
á móts við Bergþórshvoí vestur
að Skúmsstöðum. Vatninu er veitt
i sjó fram undan Skipagerði. —
Þama er um fjórtán kílómetra
strandlengja milli Affalls og Hóls-
ár. Sandurinn breikkar vestur á
bóginn, breiddin við Affallið er
nálega kílómetri, vestur við Skúms
staði er breiddin um og yfir þrír
k'lómetrar Þarna hefur verið sáð
rokkru melfræi. Sandurinn fyrir
Austur-Landeyjum er einn til þrír
kílómetrar á breidd og fimmtán
kílómetrar á lengd. Það mun því
lata nærri að telja þrjátíu fer-
kílómetra sandflæmi í hvorri sveit.
Erlendur á Skíðbakka sér um
framkvæmdir Sandgræðslunnar í
Austur-Landsyjum, en þær hófust
3955. Við fórum með honum suð-
8
T f M I N N, miðvikudaginn 20. nóv. 1963. —
■«, rf, ,-Jj ' t 'i’» * ^rr* » rf"Y ■»*'*» » 1 t f
---------- 11 'I
r r