Alþýðublaðið - 10.01.1943, Blaðsíða 4

4
Ah.PYtlUBL.ADiO
Sunnudagux 10. januar 1943,
jUfnjðtiblaMð
Crtgeíaucli: Alþýðofiokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Ritstjórn og afgreiðsia 1 A1
þýðuliúsinu viö verfisgotu
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902
•j'greiðslu: 4900 og
Verð i lausasölu 40 aura
Alþýðuprentsmiöjan h.i.
VerMamannabistað
iroir.
ÓTT næg atvinna, sæmi-
** lega hátt kaup og pen-
ingavelta hafi siglt í kjölfar
stríðsins — til vor, íslendinga,
hafa ýmis tilfinnanleg óþæg-
indi orðið samfloía. Einn bátt-
ur þfeirra óþæginda eru hús-
næðisvandræðin, sem eru orðin
hreinasta plága hér í Reykja-
vík. Þótt allmörg ný hús séu
reist, fullnægja þaú engan veg-
inn húsnæðisþörfinni.
Það er því mikið hagsmuna-
mál almennings, að hið opin-
bera geri allt, sem í þess valdi
stendur til þess að auka hús-
næði þeirra, sem mest þurfa
þess, eða greiða fyrir því, að
þeir geti komið sér upp híbýl-
um af eigin rammleik, með hag
kvæmum lánum og annarri að-
stoð.
En þeir, sem þurfa slíkrar
aðstoðar við, eru að sjálfsögðu
hinir fátækari þegnar þjóðfé-
lagsins, verkamenn og lágt
launaðir starfsmenn. Margir
áfturhaldsdurgar. býsnast nú
mjög yfir því, að þetta fólk
skuli ekki vera atvinnulaust
og að það skuli bera sæmilega
úr býtum fyrir störf sín, a. m.
k. miðað við það, sem áður hef-
ir verið. Satt er það, að hagur
flestra hefir batnað verulega,
en það mun verkamaðurinn og
láglaunamaðurinn finna, að
skammt hrökkva vinnulaun
þeirra, ef þeir ætla sér að
koma upp sæmilegri íbúð handa
sér og sínum. Svo risavöxnum
skrefum hefir byggingárkostn-
aður allur hækkað.
Það !er því ekki á færi ann-
arra en stói eignamanna að
reisa ný hús. Og það er það
dapurlega um nýbyggingar þær,
sem risið hafa hér upp undan-
farið, að mikið af þeim eru rán-
dýrar „lúxus“-íbúðir stríðs-
gróðamanna og braskara, og
hneykslanlegir minnisvarðar
um heimskulega og rangláta
fjármálastjórn á viðsjárvérð-
um tímum.
Bygging verkamannabústað-
anna er ljósgeisli í öllu þessu
cngþveiti. Starfi Bvggingarfé
lags verkamanna miðar áfram,
þrátt fyrir. örðugleikana, enda
er því einbeittlega og skynsam
lega stýrt. Alþýðuflokkurinn
hratt þessu máli fram til sigurs
með harðri baráttu og er jafn-
an á verði um byggingamál al-
þýðunnar. Fyrir atbeina hans
hafa líka verið gerðar ýmsar
umbætur á þeirri löggjöf, sem
um þetta fjalla.
Síðasta skrefið á þeirri braut
er frumvarp það, sem formað-
ur Byggingafélags verka-
manna, Guðmundur í. Guð- i
mundsson, flytur nú á alþingi,
ásamt borgarstjóranum. Frum- .
varp þetta miðar að því að létta '
enn undir með þeim, sem þurfa
að koma sér upp verkamanna- i
bústöðum. En þar er lagt til, að
vextir af lánum byggingarsjóðs
til bústaðanna, sem veitt hafa
verið eftir að vísitalan varð 150
stig, og veitt kunna að verða
Jóib Blðndal:
Varasjóðir og taprekstur
á. m. skipin, séu notuð sam-
kvæmt sinni ákvörðun. Og það
verður líka að tryggja að vara-
sjóðir atvinnufyrirtækjanna séu
notaðir samikvæmt sinni á-
kvörðun. Þeirra ákvörðun er
ekki að vera persónutrygging
eigendanna, því þá ættu ein-
stakiingsfyrirtæki -að njóta
sömu aSstöðu, heldur er hún
að .tryggja atvinnu þeirr.a, sem
við fyrirtækin starfa. Vilji eig-
endurnir ekki ‘sýna þann þegn-
skap að nota varasjóðina „sam-
kvæmt ákvörð-uri sirmi“, -þ-á
verður ríkisval-dið að grípa til
annara ráða, til þ-sss að koma
fram.lsiðsk-nni í gang, „að taka
féð þar sem það er ti!“, eins og
dómsmálaráðherrann orðaði
það.
Árshátíð Glímíifélagsins Ármanns
vcrður baldinn í Oddfellówhús-
inu íaugp.rdaginn 16. þ. m. og
hefst með borðhaldi kl. 8 e. h.
Áskriftalistar liggja frammi í skrif
stofu félagsins i í. íþrótta.hú-inu,
sími 3356, og’ hjá flokksstjórun-
um'.
Aðalfundor
Kvennadeildar Slysa-
varnafélap íslands
i HafoarfirM
verður haldinii n. k. þriðju-
d - g 12. lamiar kl 8 1/2
• ð Strandgö u 41.
FUNDARkFNI:
V< - j leg að tlfunda.i st-öi f
Spd-ð á s-pil efti furidinn.
ST.JÓRNrN
Listmálará
0 íulitir,
’ . Léreft, .
Vatnslitir,
P-ippír, J
Laugaveaí 4. Slmi 2131«,
i.
ÍTM NOKKURT skeið hafa
^ hlutafélög notið þeirra
hlunninda í skattalöggjöfinni
umÆram einstaldinga að allveru
legur hluti þei-rra upphæða,
-sem lagð-uir -e-r í varasjóð er
undanþeginn tekjuskatti. M. -a.
vegna þessara-r ívilnunar eru nú
flestÖll stórfyri-rtæki landsins
rekin sem hlutafélög.
F-ram til ársins 1941 var
helmingur var-asjóðstillagsins
skattfrjáls, ;en í fyrra var gerð
á sú breyting að hætta að miða
hina -skattfrj-álsu upphæð við á-
kv-eðmn hiuta þess, sem lagt er
í varasjóð, heldur ér nú allt að
Vs af öllum tekjunx •skattfrjál-.s,
ef ■ han-n .-er 1-agSur -í varasjóð,
-ef um útgerðarfélag erj ao
,ræða, 'en Vs hluti þ-egar önnur
félög eiga í ihlut
Þannig var helmingur hi-nna
gífurlegu tekna ■s'tórútgerSar- |
innar 1940, sem lagður var í
varasjóð undan-þeginn tekju- * 1
skatti og allt að Vs af tekjum
ársins 1941.
Rökstuðningur fyrir þess-
u-m miklu hlunnindum, s-em
hlutafélögum hafa v-erið gefin
umíra-m ei nstaklingsrekstur,
hefir aðaill-ega verið sá, hversu
áhæ'ttusamu.r ísle-nzkur atvinnu
rekstur sé, þessvegna s-é nauð-
synlegt að hvetja fyrirtæki til
þess að spara sem mest af g-róða
sínum á góðu' árunum til þes-s
að geta staðist tapsr-ekstur
erfiðu áranna. Því verður ekki
neitað -að á íslenzkum atvinnu-
rekstri hafa v-erið stórkostiega-r
sveifi’lu-r. Eí fyrirtækjunum á
að vera unnt að halda uppi
stöðugri atvinnUj, verða þau því
að geta lagt nokkra fjármuni *
til hliðar þegar vel árar.
En, hafa ýmsir spurt, er
nokkur tryggin o- fyrir því, að
varasjóði-rnir verði raunver-u-
lega notaðir til þess að tryggja
stöðuga atvinnu, ef atvinnuv-eg-
irnir skyldu eitthvert tím-abil
hætta að bera sig? Eru þeir
ekki fyrst og fremst trygging
fyrir því að -eigendur félag-anna.
sem venjulega eru einnig laun-
-aðir forstjórar iþeir-ra, fari ekki
-á vonarvöl, -ef fyrirtækin hætti ■
að græða í bili?
Á •undanförnum árum og ekki
síst síðastliðið sumar, þegar tíð-
rætt hefir orðið um hinn mikla
stríð-sgróða stórútgerðarinnar,
— sem samainlagt nemur mörg-
um tugum milljó-na króna —
hafa blöð Sjálfstæðisflokksins
birt margar greinar til þess að
sýna fram á að stríð-sgróðinn
væri bezt geymdur hjá atvin-nu
fyrirtækjunum sjálfum, með
þv-í móti væri atvinna v-erka-
iolksins og -afkoma í framtíð-
inni bezt tryggð.
II.
Þrjú undanfarin stríðsár hafa
meðan vísitalan fer ekki niður
fyrir umrætt mark, verði 3%,
en nú eru þeir, og hafa verið
4%.
Það er bersýnilegt, að þetta
ákvæði, ef samþykkt verður,
er mjög' þvðingarmikið. Gera
verður ráð fyrir því, að sú góða
afkoma, sem nú er hjá flestum,
standi ekki um aldur og æfi: í
stríðslok, eða ef til vill fyrr,
geta hin óþægilegu straum-
hvörf orðið, atvinnuskortur og
erfiðar ástæður gera bá e. t.
v. enn mörgum alþýðumanni
þröngt fyrir dyrum, og örðugt
mun þá mörgum reynast að
standa straum af húsum þeim.
er þeir komu sér upp í dýrtíð
stríðsáranna. Þá koma þessi á-
kvæði að góðu haldi. Vaxta-
lækkun á lánum byggingarsjóðs
íslenzkir -atvinnuirekendur
gcaett slí-k ósköp, að þess eru
engin dæmi í sögu landsins og
lí-klega f-árra landa, ef t. d. væxi
miðað við eigið fjármiagn fyrir-
tækjanna. Réttlætingin fyrir
þessum gífurlega einkagróða —
ef nokkur Væri finnanl-eg —
væri helst sú, að -h-ann trygði
framtíð fyri-rtæk j an n a, færi
ekki í eyðslu og .myndli þv-í
verð-a undirstaða stöðugrar og
tryggrar atvinnu í framtíðinni.
En undanfarið hefir heyrst
hljóð úr horni atvinnurekend-
anna-, sem lofa-r ekki sérlega
góðu um efindir á slíkum fyrir-
■heiturn,. Éitt lítið dæmi er út-
gerð togarans, sem veitt hefir
í soðið handa -bæj-arbúum.
Fcrykjaviík-urbæ-r -hefjr o-rðið að
ábyrgjast útgerðarfélagihu,
sem á togarann, að efcki- y-rði
tap á útgerðinni. í sam-bandi
við stöðvun Englandssigling-
anna hafa toga-raeigendurnir,
sem hingað til hafa setið að svo
að segjá óslitnum óhemju gróða,
gert kröfur til rílýsvaldsins um
að það ábyrgðist að efcki yrði
laprekstur á togurunum, ef sigl-
mga-r. yrðu teknar U;pp að nýju.
O-g hraðfrystihúsaeigendur hafa
heimtað tafarlausa-r grunn-
kaupslækkanir af verkafólki
sínu, annars verði cll húsin
stöðvuð, en mörg þeirra hafa
verið það um nokkurt -skeiS.
❖
Það ætti ekki að þurfa langr-
ar útskýringar við, að ekki er
hægt að una því skiplagi að
atvinnurekendur raki. sam-an
milljóna g-róða á vinnu fólksins
í góðæri, en haldi að-sér hönd-
um jafnskjótt og atvinnurekst-
urin,n ■ hættir að he-ra sig, jafn-
v-el þótt aðeins kunni að v-era
um stuttan tíma að ræða, og
segi við ríki-svaldið: Nú verður
-hið .opinbera að taka við at-
vinnuleysingju-num og sjá þeim
fy-rir atvinnu.
Það var ekki að ófyrirsynju
að Einar Arnórsson dóms-
málar-áðher-ra lét eftirfarandi
ummæli falla í áramótaræðu
sinni:
„Ef t d. sjávarútgerð stöðv-
a-st, þá hlyti það að skapa mjög
víðtækt atvinnuleysi, -ekki ein-
ungis meðail sj ómanna-stéttar-
innar, h-eldur -miklu víðtæka-ra.
Og þá mundi ekki langur tími
líða, þar til er taka þyifti féð,
þar sem það er til, til hjálpar
hinum atvinnu-laus-u. Og svo er
annað ráð láka til. Atvinnutæk-
in, t. d. fiskiskip gefa engan
arð, ef þau eru e-kki notuð
samkvæm't ákvörðun si-nni.
Ríkisvaldið gæti bví, ef í harð-
bakka slægi, tekið þau íil sinna
umráða leigulaust gegn hæfi-
legu viðhaldi.“
Þetta er a-lveg hárrétt. -Ríkis-
va'ldið verðuir að sjá um að
framleiðslutæki þjóðarinnar þ.
til verkamannabústaðanna
læ-kkar mánaðarlegar afborg-
anir verkamanna af íbúðum
þeim, sem þeir kaupa.
Ha Hgrímsprestakall.
Sunnudagaskóli kl. 10 f. h. í
Gagnfræðaskólanum við Lindarg.
Kl. 11 f. h. barnaguðsþjónusta í
Austurbæjarskólanum. Sr. Jakob
Jónsson, kl. 2, messa í Austurbæj-
arskólanum, sr. Sigurbjörn Ein-
arsson.
Sunnudagaskóli
Guðfræðideildar Háskólans
verður haldinn kl. 10. f. h. í
dag. Börnin eru beðin að safnast
saman í anddyri háskólans 10
mínútum fyrir þann tíma.
\J ÍSIR gerir í gær kauplækk-
unarkröfur hraðfrysti-
húseigenda að -umtalsefni á
, eftirfara-ndi hátt:
,,Það er upplýst í málinu að
frystihúsin hafa verið 'rekin með
verulegum halla síðustu mánuð-
ina, enda mun starfræksla þeirra
flestra eða allra hafa stöðvast af
þeim sökum, þannig að ekki er um
neina atvinnu að ræða hjá þeim nú
í bili. Vertíð er þegar hafin í sum-
um verstöðvúm, og ber því nauð-
syn til að samningum verði hrað-
að svo sem kostur er á, og ekki
sýnist ósanngjarnt að verkamenn
mæti frystihúsaeigendum að ein-
hverju leyti, með því að hér er um
sameiginiega hagsmuni þes^ara að-
ila beggja að ræða. Engin græðir
á atvinnuleysinu, og þegar sannað
er að frystihúsin geta ekki innt
af -höndum hið háa kaupgjald, seg-
ir sig sjálft að við það verða að-
ilar að miða kröfur sínar“.
Ja, hvenær hefir það líka
komig fyrir, að Vísir eða blöð
Si álf s'tæðisf lokk-sins yfirleitt
styddu ek-ki kauplækkunar-
kröfur atvinnurekenda? Nú
finn-st Vísi sj álfsagt, að verka-
fólk hraðfry-stihúsanna „mæti
hraðfrystihúseigendum að ein-
hverju leyti” og afsali sér þeim
kjarabótum, sem þ-að fék-k fy-rst
á árinu, sem leið. Um fórnir af
hálfu hraðfrystihúseigenda
sjálfra er e-kki talað, þótt þeir
hafi rakað saman gróða árum
saman og margir hverjir safnað
miklum varasjóðum! Ætli það
-stæði þó ekki slíkum stríðs-
gróðamönnum svolítið nær, að
taka á sig byrðarna-r fyrst urn
sinn, heldur en b-láfátækum
verkamönnum, sem fram á síð-
asta -ár urðu að búa við raun-
v-erulega sömu sultarlaunin og
fyrir stríð?
*
Tíminn skrifar í gær:
„í löndum Bandamanna er nú
hvarvetna mikil áherzla lögð á
það, að ekki skipti minna máli að
tryggja heilbrigðan varanlegan
frið eftir styrjöldina en að sigra í
styrjöldinni sjálfri. í þeim efnum
beri ekki eingöngu að hugsa um
að tryggja réttláta og vinsamlega
sambúð þjóðanna, sem komi í veg
fyrir styrjaldir og óeðlilega sam-
keppni, heldur verði jafnframt að
vinna að bættum hag og betri sam-
búð þegnanna i hverju þjóðfélagL
. Slíku böli og atvinnuleysið reynd-
ist eftir' seinustu heimsstyrjöld
verði að útrýma. Það verði að
skapa öllum atvinnulegt og efna-
legt öryggi. Þgð megi ekki hindra
slíkt, þótt því marki verði ekki
náð ööruvísi en að forréttindastétt-
irnar v^rði að láta auð sinn og
völd af höndum. í stað' núverandi
misskiptingar auðs og valda og
samkeppni eins við alla óg allra
við einn þurfi að koma heilbrigð
samvinna og jöfnuður“.
Þetta e,r fíóð hugvekja fyrir
Frams-ó-knarflokkinn, og von-
andi, að -hamn læri ’eitthvað af
henni.
•
Þjóðviljinn h-eldur áfra-m að
s-krifa um Jan Valtin,' hinn
fræga höfund / bókarinnar „Ur
álögum“ og fyrrverandi komm-
únista, -sem nú h-efir verið fang-
elsaður í Ameríku. í gær skiifar
hann hróðugur: ■
,,Og nú er Jan Valtin kominn í
tugthúsið í Bandaríkjunum . .
Þessi gamli innbrotsþjófur (sam-
kvæmt lögregluskýrslum í Los
Angelos), njósnari og lygari situr
nú í tugthúsi sem erindreki nazis-
mans“.
Þannig talar kommúnista-
blaðið hér nú um hinn fyrrver-
andi flokks-bróður sinn. sem í
h.ér um bil t-uttugu ár var í þjón-
ustu alþjóðasambands kommún-
l ista og vann þá öll þau óhappa-
verk, sem: -hanin skýrir frá í hinni
frægu bók -sinni og honum eru
nú gefin að sök. H-efði Jan Val-
tin enn verið í þjónustu komm-
únista, hefði Þjóðviljmn talað
um hann sem hinn mikla, of-
sótta hugsjóinamann. En þar
sem hann hefir nú snúið baki
vi-ð þ-eiroi, er hann bara „gam-a-11
innbrotsþjófur, njósihari og lyg-
ari“, sem hvergi verðskuldar að
vera annars staðar en í fangelsi,
jafnvel þótt í fangelsi „auð-
valdsríkis“ sé!