Alþýðublaðið - 04.12.1927, Side 5

4. dezember 1927.
ALÞÝÐUBUAÐIÐ
ev' .. . , (_ , -■
Fylgiblað, helgað málefnum ungra jafnaðarmanna.
1 " 1 —------ ■ ---------- ----- -------- ■ ... .....— .. ........ ... ... . .■!.,
Málfrelsi æskunnar.
s I
I ____
„Eggjaöi skýin öfund svört,
þá upprann morgunstjarna:
Byrgið pið hana; hún er of bjö't,
helvítið að tarna“,
Stgr. Jh.
Fyrír skömmu byrjaÖi að ko-ma
út blað eða mánaðarrit hér í
bænum, Titill pess er: „Vilji,
mánaðardt æskumanna“. Að
fyrsta ritinu voru ritstjóralnir þrír
kornungir nienn, peir Pétur John-
sen, Pétur ólafsson og Sigurður
Halldórsson. Rit j>etta heíjir vak-
ið nokkurt urntal meðal tmgra
maiina hé'r í bænum; f>að er rit-
að af f jöri og krafti.' Skoðanirn-
ar eru eigi skornar eftir fanga-
kufli. almenningsálitsins, heldur
•
eru þær hressandi og hafa lifg-
andi áhrif í þeirri sálardrepandi
lognmollu-kyrð, er rikt hefir yf-
ir öllum mentalýð og æskumönn-
um á undan förnum árum. Þar er
vel af stað fárið, og eiga útgef-
endur skilið þakklæti allra frjáls-
lyndra og hugsandi æskúmanna.
En hún hefir verið illa séð í
vissum herbúðum, þessi menning-
artilraun ungu 'áhugamanuanna.
Tveir Titstjöranna — Pétrarnir
Jesa við Mentaákólann, en Sig-
urður les utan skóla. Ýmsum „yf-
irvöldum" Mentaskólans jiótfi
dirfska piltanna helzt til mikil.
það særði þéirra gömlu tilfinn-
ingar, og þeim fanst hinum gráu
hárum sínum skömm ger með því,
að unglingar, sem þeim hafði ver-
ið „trúaö fyrir" og þau áttu að
„fyila“ með „beilbrigðum" skoð
unum um alt og alla, skyldu ger-
ast svo djarfir að gefa út rit og
rita .í það sjálfir um sín áhuga-
niál, þar sem [>au sýndust líka
vera noldcuð fráhrugðin þeim
skoðunum, er ,,yfirvöhlin“ liöíðu
lært og kent á undan förnum ár-
um. Eftir einhverjar bollalegging-
ár og nagla-nag varð það svo úr,
að Pétrunum voru gerðir tveir
kostir. Annar var sá að liœtta við
að skrifa og sýna vilja sinn og
veia áfram „í náð“ í skólanum
eöa að öð'runi kosti að- vera rekn-
ir úr þessari göiugu ment.istofn-
iin. Piltarnir tveir lóku fyrri kost
tnn, sem vön var, en „Viija“ sinn
sýna þeir áfram með því, að Sig-
urður, sem ekki er svo mjög und-
ir „náðinni" kominn, heldur á-
fram útgáfunni og ritsfjörninni.
Ég -skal taka það fiam í saimíbia'ndi
við þetta, aö fektor skólans bar
[>að fyrir sig, ‘að samkvæmt , regl-
um“ skóians væri honum skylt
að hanna þetta- En Siguröur Hall-
dórsson upplýsir og sýnir fiam
á það með rökum, að jiessar
„reglur“, sem rejkloiinn hamþaði,
pru alt af við öll tækifæri þver-
brotnar.
Við, sem erum ungir jaínaðar-
menn og lítum því nokkru skýr-
|ara * Tcfing uni fikkur á verknað
íhaldsandans og sýtingsháttarins,
skiljum, hvað hér er á ferðinni.
„Yfirvöldum" Mentaskólans þótti
kenna lielzt of nxikils frjálslynd-
is í „Viljanum". Þeim fanst þessi
setning Sigurðar Halldórssonar í
1. hefti ritsins i greininni „Mál-
frelsi æskunnar“: . . Menii erii.
svo skamt á veg komnir sem
jafnaðarmenn, að ójöfnuðurinn iná
sin mcira . . vera noldcuð öðrti
vísi en þau hefðu ætlast til með
kénslunni. Þeiin fanst hinni gömlu
tregðu-sálarró sinni, sem liggur í
spírituslegi íhalds og afturhalds,
.veia raskað. Þau struku silfur-
hærurnar með skjálfandi hendi og
ákváðu að aðhafast eitthvað.
Rektor skó’ans er yfirleitt vel
liðinn af nemendum, en þessi aA-
ferð hans heíir liuliö hann skugga
þeim, ef seint mun af honum líða, '
því hiui var beint gerð með það
fyrir augum að
hefta niálfrelsi og skoðanarétt
Easkunnar.
Ungu mennirnir urðu fyrir von-
brigðum. Þeir bjuggust ekki við
því, að svona myndi fara. Þeir
hafa vist. aldrei tekið þátt í þelrri.
haráttu, er alþýðan heyir gegn
afturhaldinu. Ef þeir hefðu þskt
mötstöðumennina, myndu þeir
hafa vitað þetta íyrir fram. En
ég skil þá svo vel. Sigurður tek-
ur upp í gréin . sína, ,,Málfrelsi
æskunnar“, þessi vísuorð Jóhanns
Gunnars:
„Haim Jangaði að lil'a og njóta
pg brautir í heiminum brjöta.“
Þá langaði, þremenningana, að
brjóta nýjar lrrautir. En torfær-
ain, senr ihaldslundin leggur í veg
æskunnar, kom þeim á annað kné,
en ef þeir halda áfram, eins og
þeir byrjuöu, þá má búast viö, að
þeir gefist eigi upp. Þessi and-
staða og gerræði, sem mætti þeim
af jieirra .hálfu, er alj af viija hafa
ráð æskunnar í hendi sinni, er
þeim góð laxía. Þeit' læra, hvað
það er að vilja éitthvað og. að
berjast fyrir einhverju, sem. ekki
er búið til og fyrirskipað á hærri
stöðuni. Iírafa fingra jafnaðar-
manna um'álgert frelsi ir.'inenda
í • skólum éru orð í tima töluð.
Fæsi vel.-.ef .sú stjórn, er hú situr
að völcJum, tæki það til. athugun
a-r, hvort ekki er eitthvað bog-
ið við ;,yfirvöJdin“ í skólunum
eins og fatageymsluna og sn -g
ám.h í „Meníaskó'lanum1' i sumar.
_______________ V. S. V.
Vinnuflokkar.
Hér í Reykjavík á heima ijöVii
af ungivfólki,*bæ8i diengjum og
stúlkum, 'frá fermingaraldri til tví-
tugsaklurs. Þó að flest af þessu
. fólki hafi eihhverjuin störfuin að
geguá á heiniili sínu eða fyrir
utan það, á |>að nieira og minna
af tómstundum og frítímum, seni
því. verður lítið eða ékkert úr.
Sumir unglingar verja þeim bein-
jínis í iöjuieysi. éða í hégómlegar
skemtauir.
Ef einhver unglingur tæki sig
til og reiknaði saman, hvað mikið
hann eyðir af tíma til ónýtis- á
viku, mánuði og ári, myndi hon-
um hnegða i brún, er hann sæi, að
það eru ekki einungis dagar, heid-
ur vikur, sem ganga í súginn ár-
Jega. Æfin er rnynduð úr minút-
«rii og klukkutímum ekki síður
en mánuðum og árum. Örlítii
stund, sem fer til ónýtis með iðju-
leysi, er algerlega glötuð. Hún
veröur ekki fengin aftur.
Fæst af ungu fólki hér í bænum
heíir sjáift efni á að kosta sig í
L<Kö!a eða borga dýra stunda-
kenslu. Er þvi ekki um annað
að gera fyrir j>að, sem eitthvað
viii reyna að menta sig og hefir
námshæfiieika, að bjargast sem
mest á eigin spýtum. Mér hefir
j>ví konxið ráö í hug handa þeim
nnglingum, sem vildu Jæra eitt-
hvað tii haridanna eða- æfa sig í
ýmiss konar heimilisiðnaði. Skal
ég- drepa liér á það í áðaldrátt-
unum.
1 hverri götu bæjaríns skyldu t.
d. 10—12 eða fleiri ringlingar fyr-
ir innan tvítugsaldur mynda
nokkurs konar vinnuflokk, þar
sem þeir lærðu og æfðu heima
hjá sér í tómstundunum alls kon-
ar handavinnu og héimilisiðnað.
Má þar nefna t. d. alls konar
prjón og sauma, teikningar og
smiði (útsögun) og ótal niargt
fleira. Hver floJtkur legði saman
og keypti sér tilsögn hjá kenn-
ara, sem gæti látið hana í 'té,
einu sinnt í viku eða oftar, í
hverri vinnugrein. Annars nyti
hver ungiinghr sem mest fræðsiu
í heimahúsum. Ungiingar innan
llokkanna gíetu unnið saman,
heimsótt hverjir aðra þar, sem
hægt væ.rj að koma því við, og
læi t hver af.'öðrum. Einkum gætu
þeir sagt hinum tii, sem sköruðu
fram úr í eilnhverjum vinnubrögÖ-
um.
oJlum munum, sem gerðir væru
í hverjum flokki yfir veturinn,
skyldi salna sarnan og hafa til
sýnis á sumardaginn fyrsta. Ætti
?á da nir ^ð vera árlegur loka-
da úY flokkanna, en taka skyldu
j:eir aftur tii starfa fyrsta vetrar-
dag. Það, sem ekki seldist af
pruinúm í lo'k hvers starfsárs, ætti
aö koma fyrir á einum stað til
sölu. Auðvitað ætti ekki að búa
tii aðra muni en þá, sem not-
hæíir væru ti.1 einhvers.
Drengir og stúlkur skyldu vera
í flokkum hvor fyrri sig, en gætu
. samt haft sameighilegan kennara
og. sölustað -fyrir .gripi sína.
• Ef unglingar á líku reki í ein-
liverri götu bæjarin.s riðu á vað-
i.ð nú þegar og gerðu tiiraun með
þannig lagað vinnufélag, liöi ekki
á löngu áður en fleiri kæmu á
eftir og vinnufloltkar yrðu stofn-
aðir í flestum götum bæjarins.
Og eftir 2—3 ár yrði risin upp
allstór útsaia með alls konar
heimaunna muni eftir æskulýð-
inn í Reykjavik.
Varla þarf að taka það fram,.
hvernig vinnufélög þessi gætu
byrjað, og reynslan verður að
skera úr, hvernig bezt er að koma
þeim fyrir. Tveir ungiingar, kunn-
ugir hvor öðrum, reyna að kynn-
ast því t. d., hvað margir ung-
lingar á líku reki og þeir séu í
sömu götu, og senda þeim síðan
póstkort eða fara með lista tii
íþeirra og bjóða þeim að skrifa sig
á, sem vildu taka þátt í vinnu-
flolíknum. Annar þeirra, sem
gengst fyrir stofnun flokksins,
hefir svo formenskuna á hendi
veturinn út. Hún yrði einku'm
fólgin í þvi að koma stöku sinn-
uin á heimili livers þátttakanda
og líta eftir vinnubrögðunum, út-
vega tilsögn og segja til um verlc-
efni o. s. frv.
Tómstundirnar eru einkum ætl-
a"ðar þessari iðju, og þó að þær
yrðu ekki fleiri hjá sumum en
hálfur klukkutími á dag til jafn-
aðar, nægðu þær til að fylla vik-
una á 6 mánuðum.
Gera má ráð fyrir með tíman-
urn, að haganlegra fyrirkomul&g
verði á vinnufloJíkunum en það,
sem hér er bent á, og Jíka má
ætla, að jafnhliða verklegum æf-
ingum verði iðkuð munnleg fræði.
Gæti þetta þá orðið vísir að heim-
ilisskóia fyrir þá, sem ekki hefðu
efni á að kosta sig í aðra skðla.
ö *
Vorgróðtar.
Ef ég væri prðstur 'þessa stimd-
ina, myndi ég segja: Sjá! Ég flyt
yður mikinn fögnuð. Enda þótt
mig skorti kjól og kall, tek ég
mér þessi orð í munn. En nú
spyr ef til vill einliver: Hver er
sá nýi fögnuður? og ég svara:
Það er nýja félagið olckar, Félag
ungra jafnaðarmanna. Ég efast
eklci um, að þetta svar mitt tek-
ur af allan efa. Það er öllum gleðí
að góðum Jiðsstyrk og eklci hváð
sízt góðum málefnum, en þab er
meiri vandi að gæta fengins fjár
en afla þess. Þess vegna verða
allir þeir, er í félaginu eru, að
lcappkosta að efla það og styrkja,
svo að það megi verða þeim til
sem mests sóma og flolcki þeirra
drjúgur Jiðsstyrkur. Ég vii benda
,þeim ungum mönnum, er elcki eru
enn þá gengnir i félagið, á ko-sti
þess fram yfir öíl önnur félög, er
ungum mönnum gefst kostur á
að tillieyra. Fyrsti lcosturinn er,
að félagið starfar 1 þá átt að
búa ménn undir að vinna jj anda
jafnaðarstefnunnar. Þar sem þetta
er fengið, hefir félagið alla kosti
hinna flokkanna til að bena, en
enga galla þeirra. Það er frjáls-
lyndara en „frjálslynda flokkinn"
okkar Jiéma heima getur nokk-
urn tíma dreymt um að verða.