Alþýðublaðið - 24.03.1943, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagur 24. marz ÍÖ4SV
fUjnjönbUMii
Útgefandi: Alþýðnflokkurinn.
Ritstjórl: Stefán Pétursson.
Ritstjórn' og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og
4802. «
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð i lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
I
Sipr sósíalismans
eða kapitalismans?
MORGUNBLAÐIÐ heldur í
gær áfram ,,að velta því
fyrir sér,“ hvort framkvæmd
Beveridgeáætlunarinnar brezku
um almanAatryggingar eftir
stríðið væri sigur fyrir stefnu
sósíalismans eða fyrir hið kap-
ítalistíska þjóðskipulag. Virð-
ist blaðið nú hallast meira og
meira að þeirri skoðun, að hún
hlyti að vera sigur fyrir hið
síðarnefnda, og skyldi maður
því ætla, að ekki þyrfti að
vænta neinnar mótspyrnu frá
því eða flokki þess. gegn hlið-
stæðri áætlun um- almanna-
tryggingar hér á landi. Er
sannarlega ekkert nema gott
um það.að segja, ef Morgun-
blaðið og' flokkur þess skyldi
vera búinn að manna sig upp í
það, að ljá svo stórkostlegu
framfaramáli lið sitt, jafnvel
þótt hvötin til þess væri ekki
önnur en sú, að festa með tíma
bærum endurbótum hið kapí-
talistíska þjóðskipulag í sessi
enn um nokkurt skeið.
En mikið má Morgunblaðið
og flokkur þess þá hafa lært
frá fyrri árum, ef það skyldi
nú raunverulega vera komið að
þeirri niðurstöðu, að ný lög-
gjöf til tryggingar félagslegu
öryggi hvers einasta einstakl-
ings þjóðarinnar væri sigur
fyrir hið kapítalistíska þjóð-
skipulag og ósigur fyrir sósíal-
ismann; því að ekki höfum v-ið
hingað til átt því að venjast,
að íhaldið teldi slíkar um-
bætur á þjóðskipulaginu neinn
sigur fyrir sig. Þegar fyrst, ár-
ið 1921, var farið fram á það
hér, af Alþýðuflokknum, að
togarasjómönnum væri tryggð-
ur lögákveðinn hvíldartími á
hverjum sólarhring, snérist í-
haldið öndvert við því, sem ó-
þolandi íhlutun í húsbóndarétt
atvinnurekendastéttarinnar í
hinu kapítalistíska þjóðskipu-
lagi. Þegar Alþýðuflokkurinn
var nokkrum árum síðar, 1929
að berjast fyrir löggjöfinni um
verkamannabústaði, snérist í-
haldið, einnig öndvert gegn
henni og taldi slíka löggjöf ó-
þolandi íhlutun af hálfu ríkis-
valdsins um þau mál, sem
einkaframtakið eitt ætti að
ráða fram úr. Og þegar Al-
þýðuflokkurinn bar í fyrsta
sinn, árið 1930, fi*am tillögu
sína á alþingi uni alþýðutr. hér
á landi, var ekkert um það talað
af íhaldinu, að slilc löggjöf væri
neinn sigur fyrir liið kapital-
istíska þjóðskipulag. Öðru
nær. Magnús Jónsson lét sér þá
eftirfarandi orð um rnunn fara
í einni ræðu sinni á móti al-
þýðutryggingun um: „Eitt af
þeim málum, sem sósíalistar
nota til agitationa, eru trygg-
ingamálin. Eftir því, sem sósí-
afflrciFh'ii sterkari í löndunum,
eftir því er meira um allskon-
ar tryggingar .... allt fjÖtrað
og flækt í eintómum írygg-
- // . .l'. ‘■' •*
xngum.
Sig,,vaj;,jU)ý.0t!óipiijXQrJljjíi/ií-
, þegar fyrst var; íaíað,
..kpipa hér á alþýðu-.
tryggingum. Eu nu er kpn;uð
annað iiljóð i strokkinn, eins og
JÓN BLÖNDAL:
Afurðaverðið verður að lækka
LÍNURITIÐ, sem birt er með
grein þessari, sýnir i fyrsta
lagi liækkun þeirra landbúnað-
ar afurða, sem teknar eru með
í vísitölureikninginn, i öðru lagi
liækkun allra annarra útgjalda-
li.ða, sem teknir eru með i vísi-
tölunni, i. þriðja lagi hækkun
vísitölunnar sjálfrar, þ. e. með-
allxækkunina fyrir alla útgjalda-
liðina.
Líiuirnar sýna glöggt, hversu
gifurleg hækkun landbúnaðar-
afurðanna síðan haustið 1940
hefir verið umfram hækkun á
öðrum vörum og umfram liina
almennu lxækkun visitölunnar.
Enn fremur, að liækkun land-
búnaðarafurðanna hefir jafnan
verið laxxgt á undan liækkun
vísitölunnar og þar með á und-
an hækkun kaupgjaldsins. Þetta
er líka staðreynd, sem allir
þekkja og ekki verður um deilt,
neixia af þei.m, senx vilja lialla
réttu xnáli.
Það er þó ekki tilgangur þess-
arar greinar að rekja orsakir
dýrtíðarinnar eða gera það upp,
hverjir eigi fyrst og' fremst
„sök“ á lienni, heldur að benda
á, að erfitt muni reynast að
lækka dýrtiðina svo um rnuni,
án Ixeinnar lækkunar afurða-
vérðsins. Skal þetta nú rök-
stutt nánar.
Mikið liefir verið rætt um
þann möguleika, að lxalda niðri'
verði landbúnaðarafiirðanna
xneð því að greiða með þexm úr
ríkissjóði. Hefir og nokkuð
verið haldið inn á þessa braut.
Þetta liefði verið mjög auð-
velt, meðan dýrtiðin var skap-
leg og' meðan landbúnaðarvör-
urnar höfðu ekki ixækkað jafn
gífurlega og nú. Hins vegar
nxyndi það nú kosta óhemju
upphæðir að koma þeinx niður
i skajxlegt verð, ef allan mis-
niuninn ætti að greiða úr rikis-
sjóði. Þar að auld er þess að
gæta, að útgjökl ríkissjóðs hafa
margfaldazt til annarra þarfa.
meðal annars til þess að greiða
uppbætur á útfluttar vörur. Er
og mjög liæpið að eyða öllum
tekjuafgangi ríkissjóðs í góðæri
og verða að auka sk-uldirnar
strax og eitthvað blæs á móti.
fyrir ríkissjóð.
Þelta eru rii. a. Framsóknar-
rnenn farnir að sjá. Hefir Tinx-
inn hvað eftir annað talað um
það sem fásinnu, að ætla að
greiða niður dýrtíðina nxeð
framlögum úr rikisjóði. Þess
vegna tala þeir nú um hlutfalls-
lega lækkun kaupgjalds og af-
urðaverðs (um að stytta brotið)
án tillits til þess, að afurðaverð-
ið hefir liæklcað langtum meix*a
en kaupgjald almennt.
Svipuð stefna kemur franx i
s t.j órnarfrumvar pi n u hvað
snertir kaupgjald og afurða-
verð.
H.
í raun og veru er það alveg
tilgangslaust að vera að deila
uin það i það óendanlega, livor-
ir hafi íengið meiri kjarabætur,
launþegar eða bæiidur, það sem
af er stríðinu. Úr þessu verður
hvort sem er aldrei slcorið svo
óyggjándi., að allir fallist á nið-
urstöðurnar. Það xná Ixenda á
það, eins og gert er liér að fram-
an, að verð landbúnaðarafilrð-
anna hefir hælckað langt-
um meira og fyrr en kaupgjald-
ið, að lengi framan af var ekki
Sanngjarnt hlutfall milli afurða
verðs og kaupgjalds myndi
lækka visitöluna strax um ca.
22 og siðar óbeint um 7-8 stig
_

3SO
3oo
LancLbún a.áo.r a/urkr

ZSO
2.00
J .F.n.A.M.J J.Á .S.O.//.O.J F.M./t Ji J.J.Á.S.O A/.D .J. F.Ai .A .M J .J./» S O ./V O
/50
5*w
/oo
greidd full verðlagsuppbót á
kaup launþega, að bændum
liafa verið greiddar stórar fúlg-
ur úr í-íkissjóði, en liins vegar
má benda á liina stórunx auknu
atvinnu launþeganna; þar á
nxóti kexnur svo laftur, að mik-
ið af liinum auknu tekjum
þeirra er innunnið xneð óliæfi-
lega löngum vinnutima í nætur-
og lielgidagavinnu. Bændur
liafa einnig iiaft miklar auka-
telcjur af setuliðsvinnumii, og
þannig nicetti lialda áfrani að
telja ýmsar breytingar á kjör-
um þessara stétta, sem erfitt er
að vega hverja á móti annarri.
Tillaga mín er því sú, að sleg-
ið sé styrki yfir útkomu þessara
liðnu stríðsára, en reynt að
finna sanngjarnt hlutfall á milli
kaupgjalds og afurðaverðs eins
og aðstæðurnar eru nú sem
stendur dg miðað við þær horf-
ur, „sem eru framundan.
Það er nú hverjum manni
ljóst, að mjög er farið að draga
úr eftirspurninni eftir vinnu-
krafti, bæði vegna afleiðinga
dýrtíðarinnar og vegna þess, að
setuliðsvinnan hefir minnkað.
Allt útlit er fvrir, að erfiðara
gangi að útvega nægilegar franx-
íéiðsluvörur frá útlöndum til
þess að halda atvinnuvegunum
í fulluxn gangi. Benzin- og hjól-
barðasköixxmtunin er eitt af
liinum greiiiilegu táknunx mn
þctta. Það má þvi teljast góð
útkoxna, ef lxægt verður að láta
alla verkanxemx lxafa fulla
vinnu, án eftir- og helgidaga-
vinnu, nema i undantekningar
tilfellunx.
Þetta verður að liafa hugfast,
þegar lxlutfallið milli afurða-
verðs og kaupgjalds er ákveðið.
III.
Eix hvernig á þá að ákveða
hlutfallið milli kaupgj'alds og'
afurðaver&s?
Ég álit, að það lxöfuðsjónar-
mið eigi að hafa við ]xá álcvörð-
un,
að afurðaverðið sé reiknað
þannig, að vinnutekjur meðal-
bónda aukist hlutfallslega jafn
mikið og kaup Dagsbrúnar-
manna hofir hækkað, hvort-
tveggja miðað við tímabilið
fyrir stríðið.
*
Eins og kunnugt er, er visi-
talan, senx kaupið er miðað við,
niiðuð yið verðlagið jan.—marz
1939. Má telja það einíiig eðli-
leg'an grundvöll fvrir afurða-
v'erðið.
Til þess að hægt sé að ákveða
hvernig afurðaverðið þarf að
vera nú til þess að xinnutekjur
bóndans sýxxi saixisvarandi
Ixækkun og kaupgjaldið, þurfa
að vera lil áreiðanlegir búreikn-
ingar Ixænda frá þvi fyrir striS
og upplýsingar unx það, hvernig
allir lielztu liðirnir i þeinx hafa
breytzt síðan.
Þessir búreikningar eru til,
en ýmsar upplýsingar mun þó
vanta, sexxx afla þyrfti áður ent
(Frh. á 6. síðu.)
sjá njá.á Morgunblaðinu í gær
og ,iihtlaþf,ar,ná daga. Nú eiga
ahmmrairyggingar að .vera sig-
ur fyrir liið kapítalisljska þ.jóð-
M íylgi. Aljxyðx^Iaþs-
P að AfW ; somxun
að það Jiafi breylt unx
'stefnu og varpað sósialjsnxan-
unx fyrir borð!
Hvernig konxa slíkar stað-
Iiæfingar Morgunblaðsins lieim
vjð jxað, sexn það og íhaldið
hefix- ilður sagf? Hvernig ,ke.m-
nr það heuu,yxðrþað„sem lytagn-
sa.ghi i hinum til-
uni : sQsial-.
isniaim ,og al]xýðutryggingarn-
ar árið 1930?
BENT HEFIR VERIÐ Á Jxað
hér í blaðinu, að verkalýðs-
félagaixna biði nú mikið lilut-
verk að skipuleggja orlof
verkafólks, sexxi nú lxafa verið
lögfest. •;
Virðist líka suxns staðar vera
farið að athuga þessi nxól á !
svipaðan hátt, sem hér var bent
á. Alþýðuflokksblaðið „Alþýðu-
maðurimx" á Akureyri birti ný-
lega grein, senx heitir „Hvernig
á ákureyrskt verlcafólk að ráð-
stafa orlofi sínu?“ Þar segir:
„Lög um orlof — sumarfrí —
verkafólks hafa nú endanlega
verið afgreidd á alþingi. Hefir
Alþýðuflokkurinn þar unnið einn
sigurinn enn í b.aráttunni fyrir
bættum hag og menningu verka-
lýðsins. En nú þegar þessi réttar-
bót er fengin liggur það fyjrir
verltalýðnum á hverjum stað — og
jafnvel yfirleitt í landinu — að
notfæra sér hana á þann hátt að
hún verði íslenzkri alþýðu að sem
mestri ánægju og menningarauka.
Þarna er ekki um veigaminna
atriði að ræða en að öðlast rétt-
inn til orlófsins. Kemur þar margt
til greina, sem ekki verður allt
rakið hér.
Fyrst og fremst er það fjárhags-
hliðin, sem verður mesta vanda-
hiálið. Flest af því fólki, sem hér
um ræðir, er svo fátækt, að það
getur ekki fórnað miklu fé í þessu
skyni. Öll ferðalög, jafnt á landi
og sjó, kosta ærna peninga. Hér
er ekki um að ræða ríkisjárnbraut-
irJSb^P landshorn-
feéþsé að semja
vjo hið opmþer ,um svo pg svo rni;k
inn afsíátt á fargjöldurn, eins og
svo víða erlendis. Og þó fjárhags-
atriðið verði yfirstigið, þá er skipu;
lagning ferðanna sjálfra mikilvæg.
Má ekki búast við að árangur ná-
ist á þessu sviði nema með nokk-
urrá ára reynslu og attíugun.
Fræðslustarfsemin í sambandi
við sumrfríin er eitt af stærstu mál
unum, kynning á landinu. Kynn-
ing fólks frá hinum ýmsu héruð-
um landsins o. fl. o. fl. kemur hér
til greina. Þá fyrst eru orlofin or5
in að því, sem þau eiga að vera, a5
hver, sem þeirra nýtur, komi heimt
til sín að sumarfríi loknu, hress-
ari, glaðari, fróðari og greindari
en hann áður var.
Reynandi væri að verkalýðsfé-
lögin hér á staönum tilnefndu sirux
manninn hvert til að aíhuga sam-
eiginlega hvernig orlofinu yrði
bezt varið og gera tillögur þar um.
Mætti vera að upp úr þeim at-
hugunum fengist sá grundvöllur,
sem hægt væri að byggja ofan á.
Líka væri ekki nema sjálfsagt að
hvert félag út af fyrir. sig hefði
málið til meðferðar, því búast má
við að svo fari, að þeir, sem mynda
hvert félag, kjósi helst að njóta
sumrafrísins sameiginlega, að
minnsta kosti meðan ekki hefir
fengist allsherjar skipulagning á
þessum málum“.
*
Grein Kristínar Tboroddsen
er ennþá nnxræðuefni maixna,
]xó að niestu Ixlaðaskrifxini um
íxana háfi nú linnt. Þó birtir
maður að nafni Jón Sigtx*yggs-
son alllanga grein unx þetta efni
í Morguixblaðinu í gær. Þótt
gjæiix .þjp^i,, sé noklcuð óskýr á
; ijgfi ' -auðsætt, að gáð„.
xxiQÍning vakir fyrir nianninuip^-