Alþýðublaðið - 09.05.1943, Page 4

ALÞYÐU&LAÐIÐ
Sunnudagur 9. mai 194&
jUþtjðnbliiðið
Ctgefandl: Alþýðaflokburinn.
Bltstjéri: Stefán PétursKon
Ritstjórn og afgreiðsla 1 Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgiitu.
Sfmar ritstjómar: 4901 og
4902.
Simar afgreiðslu: 4900 og
4908.
Verð 1 lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Sumardvðl
barna.
SUMARDVALARNEFND,
sem annast um dvöl Reykja
víkurbarna í sveit um suinar-
xnánuðina, útvegar dvalarheim
ili og skipuleggur ferðir, er nú
að taka til starfa að nýju. Og
það er mikið og vandasamt
starf, slem bíður hennar og full
ástæða til að hvetja fólk til að
greiða fyrir því, að það gangi
sem greiðlegast.
Flestum mun bera saman um
hve nauðsynlegt það er, að börn
kaupstaðanna fái að dveljast á
góðum stöðum utan kaupstað
anna lun sumarmánuðina. Það
eykur bæði andlega og líkam-
lega heilbrigði þcirra, þau losna
úr þrengslunum og þysnum á
götum borgarinnar og fá að
leika sér og vinna i hollu um-
hverfi óheft og frjáls. Auk þess
kynnast þau landi sínu og tengj
ast sveitunum og sveitalifinu
órjúfandi böndum. Sjóndeildar
hringur þeirra víkkar og lifs-
reynslan eykst.
Enn er ein ástæða, sem veldur
þvi, að sumardvalarferðir hafa
mjög aukizt síðustu árin. Það
er óttinn við loftárásir og aðr-
ar hernaðaraðgerðir hér. Sú
ástæða er enn fyrir hendi, þótt
við höfum verið svo heppinn
að sleppa við slik óhöpp fram
að þessu.
En aðstandendur barnanna
verða að gera sér far um að
greiða sem bezt fyrir starfi
nefndarinnar og torvelda það
ekki með ýmsum breytingum
og heimtufrekju á síðustu
stundu. Þvi er mikill vandi og
örðugleikar samfara að koma
hundruðum barna fyrir í fjar-
lægum héruðum. Það hlýtur ó-
neitanlega að vera bagalegt
]>egar staðir eru pantaðir handa
fjölda barna, dvöl þeirra þar
undirbúin, og síðan skerast
margir úr leik þegar til kemur.
Það mun t. d. hafa komið fyrir,
að fólk hefir hlaupið upp til
handa og fóta, þegar þýzkar
flugvélar hafa sézt yfir bæn-
um, pantað dvalarstaði handa
börnum sínum, en svo hætt við
allt saman þegar óttinn rénaði.
Um næstu mánaðamót fara
börnin á barnaheimili þau er
smnardvalarnefnd ræður yfir.
Vonandi tekst allt vel til um
þær ferðir og beztu óskir allra
Reykvikinga fylgja hinum litlu
ferðamönnum upp í sveitina, í
sólina og sumarið-
Siðari greln Gunnars Stefánssonar:
Húsaleigulöggj öfin og hús
næðisvandræðin.
GARBADINE- og
POPLINE-
Kveorykrrakkar
einmg
KaflmaDnafiktrakkar
TOFT
Skðlavðrinstfg 5 Simi 1035
HVER eru þá aðalatriði
húsaleigulaganan nú?
Hvaða aðstæður þurfa að vera
fyrir hendi til þess að uppsagnir
geti orðið metnar gildar o. fl.
o. fl. ? í fyrsta lagi það, að við-
komandi eigandi hafi eignast
hús sitt fyrir 9. sept. 1941, að
uppsögn (á íbúðum) hafi farið
fram með þriggja mánaða fyr-
irvara, nema öðru vísi sé á-
kveðið í leigusamningi, að leigu-
sali þurfi að fá húsnæðið til í-
búðar fyrir sig, skyldmenni sín
í heina línu, kjöfbörn og fóst-
urhörn vegna þess að þessir að-
iljar séu eða verði sannanlega
liúsnæðislausir.
Um annars konar liúsnæði en
íbúðarhúsnæði gildir það á-
kvæði, að upsögn á því getur
því að eins orðið metin gild. að
leigusali hafi misst annað hús-
næði, sem hann notaði til eigin
atvinnurekstrar, af sér óvið-
ráðanlegum ástæðum, og þurfi
því liúsnæðið vegna brýnnar
nauðsynjar til þess sama at-
vinnurekstrar, enda hafi Iiann
eignast viðkomandi hús fyrir
9. sept. 1941.
Um uppsagnir á leigu liús-
næðis, sem leigutakar hafa
leigt út frá sinum íbúðum
(framleigusalar) öðrum (fram-
leigutökum) gilda sömu ákvæði.
Að heimild er fyrir húsa-
leigunefnd til þess að meta það.
hvort uppsagnir þurfi endilega
að ná til alls húsnæðis leigu-
taka, eða hluta af því (skipt í-
húðum miíli leigutaka og leigu-
sala.)
Þá getur leigusali losnað við
þá leigutaka, sem ekki greiða
húsaleigu, og ef hrögð eru að
(eftir mati húsaleigunefndar
hverju sinni) slæmri hegðun
leigutaka eða fólks lians, sóða-
legri umgengni, svo og ef hann
eða fólk á hans vegum fremur
eittlivað eða gerir af sér, svo að
það geri „leigusala verulega ó-
þægilegt að hafa hann i húsum
sínum“.
Bannað er að leigja öðrum en
hei milisf ös tum i nnanhéraðs-
mönnum húsnæði.
Utanhéraðsmenn mega ekki
flytja í hús sin, þ< að þau standi
jafnvel galtóm, hafi þeir keypt
þau eftir 7. apríl s. I.
íbúðarherbergi má ekki taka
til annarrar notkimar en íbúð-
ar og ekki má rífa hús, nema
heilbrigðisnefnd banni að nota
þau til íbúðar. Varðar hið fyrra
allt að 200 kr. sekt á dag, meðan
nolkunin stendur.
Húsaleigunéfnd hefir heim-
ild til þess að taka auðar ibúðir
og ráðstafa þeim, svo og annað
ónotað húsnæði. Einnig hluta
af stórum íbúðum, sem nefndin
metur að viðkomandi eigandi
eða leigutaki geti án verið, og
ráðstafa þvl til handa húsnæð-
islaus:i innanheraðsfólki.
Óheimilt er að hækka húsa-
leigu frá þvi sem hún var-;14.
mai 1940, nema eftir húsaieigu
vlsitölu á hverjum tíma, en þó
þvi að eins, að leigusamning-
ur sé staðfestur af húsaleigu-
nefnd.
Leigutaki getur óskað eftir
mati nefndariimar á húsnæði
sinu, telji hann leigusalá hafa
vanrækt viðhaldsskyldu sína.
eða ef húsnæði er af öðruni á-
stæðum leigt óhæfilega hátt
vegna ásigkomulags þess.
Húsaleigunefnd, skipuð fimm
möunum, er nú tekin til starfa
samkvæmt Iögmn þessum hér
í Reykjavik. Þrir nefndarmanna
fjalla um ágreiningsmál öll og
fleira, en tveir, undir eftirliti
formanns, meta húsnæði og
staðfesta leigusamninga. Nefnd-
in skal hafa lokið afgreiðslu
mála innan hálfs mánaðar frá
því mál var lagt undir hennar
úrskurð.
Alla leigumála, sem gerðir
liafa verið eftir 14. maí 1940,
er skylt að leggja fyrir nefndina
til staðfestingar, enda geta
leigutakar neitað að greiða
liina lögboðnu visitöluhækkun,
sé svo ekki gert.
Leigutaki, sem hefir verið
úrskurðaður út úr húsnæði, á
heimtingu á að fá það aftur, sé
það ekki notað á þann hátt,
sem leigusali fékk sér úrskurð-
að húsnæðið til.
Öll ákvæði laganna um ihúð-
arhúsnæði gilda og um leigu á
húsum, bryggjum og pöllum til
línuveiðabáta, sem róa úr landi.
Húsaleigunefnd skal meta
öll gistihússherbergi í bæimm.
Þetta eru í stuttu máli helztu
ákvæði laga nr. 39 frá 7. apríl
1943.
Óðum nálgast 14. maí. Mað-
ur spyr mann: „Heldurðu að
j)ac5 verði noklcur húsnæðis-
vandræði í vor?“ Hinn svarar:
„Það getur ekki verið. Bygg-
ingarfulltrúi ■ hæjarins hirti
skýrslu í haust sem leið, en
samkvæmt henni áttu allir þeir,
sem húsvilltir voru þá, að kom-
ast inn í þær ibúöir, sem bá var
alveg verið að ljúka við eða
skyldu verða fullgeröar fyrir
vorið.“ Það er að vísu rétt, að
töluvert hefir verið tekið til
notkunar af nýjum íbúðum nú
upp á síðkastið, og því töluvert
af íbúðum losnað annars staðar
í bænum. en livað margar
þeirra íbúða hafa verið leigðar
aftur út? Ég leyfi mér ekki að
efast um, að skýrslur bygging-
arfulltrúans hafi verið rétt að
þvi er snertir úthlutun leyfa til
þess að byggja, en hvort húsin
hafa yfirleitt verið byggð (það
kom mikill afturkippur í bygg-
ingamálin í vetur) og hvort
nokkur áætlun hefir staðizt, er
eftir að vita. En það er stað-
reynd, að húsnæðisekla er enn
þá inikil í bænum, ótrúlega
mikil. Ég veit, að sérhver ykk-
ar, lesendur góðir, þekkir eitt
eða fleiri tijfelli þess, að tvær,
þrjár, ef ekki fjórar, fjölskyld-
ur búi saman í íbúð. sem ætluð
. er einni. Er það ekki að vera
húsvilltur, að verða að liggja
inni hjá öðruin fyrir náð?
Fólkið á Korpúlfsstöðum og
hingað og þangað í slíkum
byggingum, að ekki geta talizt
mannabústaðir, er það ekki
húsvillt? Hvað verða margir að
fara út á götuna í vor, oft vegna
nýgiftra barna húseig'enda?
Svona mætti lengi spyrja.
Það er því miður staðreynd,
að í vor er húsnæðisekla hér í
bæ engu minni, og ég er per-
sónulega á þeirri skoðun, að
hún sé töluvert meiri en undan-
farin vor.
Ég spurði setlan lögmann í
Revkjavik, herra Kristján
Kristjánsson, en undir embætti
hans heyrir útburður á fólki úr
íbúðum, hvert væri áli.t hans á
þessu atriði. Taldi hann tvi-
mælalaust, að um tilfinnanlegri
húsnæðisvandræði væri nú að
ræða en nokkru sinni fyrr um
þetta leyti árs, eða jafnvel Jþótt
Iiaustin væru tekin með. Aður
fyrr hafði enginn verið borinn
út, án þess að einhverjum op-
inberuin aðila væri tilkynnt um
það (oftast bæjaryfirvöldunum
eða lögreglustjóra), aðila, sem
gæti tekið við þeim, sem þann-
ig yrðu húsvilltir. Nú væri öldin
önnur. Nú þýddi ekki neitt að
tilkynna neinum opinberum að-
ila útburði, þvi enginn teldi vig
hafa getu eða bera skyldu til
þess að sjá þeim úthornu fyrir
vistarverum. Nú væri gatan
látin sjá þeim fyrir dvalarstað,
en sem kunnugt er, þá er bann
að' samkvæmt lögreglusam-
þyktinni að lirúga innanstokks-
munum á götuna, nema rétt á
meðan flutningar fara fram.
En hvert eiga þeir útbornu <að
fiytja?
Hinn 14. maí er ekki. kom-
inn. munu einhverjir svara,
biðum og sjáum hvað þá verð-
ur. í fjögur ár hefir reykvíksk
alþýða horft upp á síaukið hús-
næðisleysi ár frá ári, og hugg-
unin, sem hún liefir fengið, er:
bíðið; það verður bætt úr þessu
Anglýsingar,
sem birtast eiga i
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnarí
Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvðldi.
Sfml 4906.
öllu saman. Hún hefir beðið»
en ekkert hefir skeð til úrhótas,
eða þá svo sára litið og illa fyrir
komið, að það náði hvergi til-
gangi sínum. En það er önnur
saga, sem ég vona að mér gefist
síðar tækifæri til þess að rekja»
enda er kominn tími til þess að
það verið gert rækilega.
Gunnar Stefánsson.
EIN SYNDIN býður ann-
arri heim“ heitir forystu
grein Vísis, sem birtist i gær.
Er þar rætt um hitaveituna og
framkvæmd hennar. Þar segir:
„Erfiðlega hefir gengið að afla
efnis til hitaveitunnar, svo sem
kunnugt er, og ekki hafa öll kurl
til grafar komið, sem ætlað hefir
verið. Þrátt fyrir alla erfiðleika
er nú svo komið, að nægjanlegt
efni mun vera hér á staðnum til
þess að annast allar lagnir, utan-
bæjar sem innan, þannig að hita-
veitan geti tekið til starfa einhvern
tíma á næsta vetri, ef allt er með
felldu. En þegar ein báran fellur
rís önnur, og nú horfir mest til
vandræða hversu erfiðlegá gengur
að fá verkafólk til þess að vinna
að framkvæmdum í sambandi við
hitaveituna, og er talið, að enn
þurfi 300—400 manns, ef verkið á
að vinnast með fullum afköstum.
Takist ekki að ráða þessa menn
tefjast framkvæmdir verulega, —
þannig, að allsendis mun óvíst
hvort hitaveitan getur af þeim
orsökum tekið til starfa á næsta
ári.
Allur almenningur, og raunar
forstöðumennirnir fyrst og fremst,
hafa orðið fyrir miklum og margs
kyns vonbrigðum í sambandi við
framkvæmd hitaveitunnar, en tjá-
ir þó ekki um að sakást. Þar hafa
öfl verið að verki, sem alla skyn-
semi og forsjá hafa borið ofurliði.
þannig að, um enga sök er að
ræða hj^ þeim, er framkvæmdim
ar hafa með höndum. Allur sá
mikli dráttur, sem orðið hefir á
hitaveitunni hefir óhjákvæmilega
stóraukið allan kostnað í sambandi
við hana, og er ekki séð hve kostn
aðarsöm liún kann að reynast um
það er lýkur. Þrátt fyrir það dylst
engum, að brýn nauðsyn ber til að
að hitaveitan taki sem fyrst til
starfa og er ekki horfandi í auk-
in útgjöld til þess að svo megi
verða. Þess er einnig að vænta,
að verkamenn og iðnaðarmenn láti
að öðru jöfnu hitaveituna sitja
fyrir starfsafla sínum, þannig, að
ekkí verði okkur um kennt, ef
út af ber.“
ÞaÖ er enginu efi á því að'
verkamenn munu gera sitt til að
koma hitaveitunni á. En þaö
verður líka að krefjast l>ess að
þeir, sem að henni starfa hafi
ekki lakari kjör og aðbúnað en
aðrir verkamenn. Það er eðli-
legt að menn kjósi sér fremur
aðra vinnu, sem býður betri
kjör, ef þeir eiga hennar kost.
En hitt er rétt, liitaveitan hefir
verið fram að þessu mjög ó-
heppin og er það áreiðanlega
vilji allra Reykvíkinga að greiða
fyrir henni eins og í þeirra valdi
stendur.
❖
Skinfaxi, timarit ungmenna
félaganna, sem er kominn út
fyrir nolíkru, hirtir grein eftir
séra Jakob Jónsson, er nefnist
„Lifsskoðun Einars Jónssonar
myndhöggvara“. Er hún skrifuð
samkvæmt viðtali við lista-
manninn. í greininni segir með-
ai annars:
„Stjórnmálum og öðru slíkBi
hefi ég alltaf verið frábitinn, og er
þakklátur öðrum fyrir að taka að
sér þau störf. Auðvitað verða
einhverjir að hafa þau á hendi.
Eg hefi alltaf átt erfitt með að
skipa mér í flokka, einnig á sviði
listanna. Listflokkar, stefnur„
,,ismar“ og tíska hafa alltaf verið
mér mjög fjarlæg. Eg geri heldur
enga kröfu til þess, að allir séu
eins og ég sjálfur. Þegar einhver
getur ekki þolað mig sem lista-
mann, þá finn ég stundum til
gleði, þótt undanlegt sé. Orsökm
er sú, að ég tel það ávinning fyrir
heildina, að ekki séu allir steyptir
í sama mótið. Eg vil undirstrika
andlegt sjálfstæði mannsins. Það
sjálfstæði er ekki fuilkomið, nema
maður unni öðrum sama réttar og
sjálfum sér. Nú getur sjálfstæði
mannsins að vísu ekki verið tak-
markalaust. Setjum svo, að tveir
menn vilji sjálfstæði til hins ýtr-
asta. Annar vill sjálfstæði á ljósa-
ins vegi; hinn krefst með sama
rétti sjálfstæðis á mótsettum vegi.
Raunverulega hafa þeir ekki sama
rétt, því að í tilverunnar ríki er
ákveðinn réttur, sem hver ein-
staklingur iilýtur að lúta. En hver
maður verður að krefjast sjálf-
stæðis til að noía sinn rétt, svo
langt sem mannfélagsheill og sið-
ferðislögmál tilvermmar leyfir. —
Einstaklingamir verða líka að
hafa sinn rétt, sökum þess, að ekki
hæfir öllum það sama, fremur en
í sögunni um karlinn, sem gaf akó
smiðnum meðal, sem honum batn
aði af, en reyndi svo sama með-
alið á skraddara, og hann dó af
því.“