Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 06.08.1939, Síða 3

EINBÚINN f HVÍTÁ
3
HA.NN stendur einn gegn straumi, VlTPQiflÍ offlf
og starir í vatnið grátt; lil/CCwl UilII
fiaðjön Halldórsson
— er býr yfir miklum mætti
og magnast dag og nátt.

m
m

Hann geymdi forðum gróður,
gg og gullin lífsins blóm;
^ — þá átti hann unaðs-angan
og indælan söngva-hljóm.
m Nú eru fuglar flognir,
^ og fölnuð blómin hans.
^ — Nú hnýtir ei heilagt vorið,
jsgg um höfuðið björtum krans. ;
&
■$£ Hver veit hvað Einbúann angrar,
581 svo ákaft um kvöldin löng?
^ — í fjarska lítur hann ljómann,
^ og ljúfan heyrir söng.
i
Hans líf er að verjast því valdi,
er vill hann í sundur mola.
— Því mun hann síðar dauða-dóm,
Ijp svo dapran verða að þola.
hvammur sá, er þetta bar til í,
heitir síðan Flekkuhvammur. Um
atburö þenna orti Sijgurður Pét-
tirsson vísu, sem sten-dur í einium
mans-öngnum fyrir Stellurímum
og alkunn er orðin:
Steins var kundar k-onst ótrauð
-og kraftaverk við ýta,
bóginn hann af svörtum sauð
■setti* á þann hinn hvíta.
Þegar ærin var orðin jafngóð,
.fór Jón heim að Hólum og tók
“til Iækninga sinna; þóttu þær
undraverðar og gáfust mörgum
vel. Þá bjó bóndi n-okkur að
Miklabæ í óslan-dshlíð ekki meira
ten miðaldra og í röð betri
bænda. Hann var sullaveikur
eða meinlætafullur, eins og þá
var kallað. Bóndi kom eitt sinn
heim að Hólum seint um sum-
arið, hitti Jón Steinsson, tjáði
honum frá vanheilsu sinni og
bað hann ásjár. Jón tók því vel
■ög tók manninn með sér á af-
vikinn stað. Þar skoðaði hann
bónda nákvæmlega og sagði, að
sýki hans væri v-ond viðfangs.
.Samt fékk hann bónda meðul,
sem hann sagði honum að nota
i hálfan mánuð og láta sig svo
vita, hvort nokkur breyting yrði
á sjúkleika hans við þau. Bóndi
fann Jón eftir ákveðinn tím-a og
kvaðst enga breytingu hafa fund-
tð á sér af meðulunum. Jón fékk
honum aftur meðul, sem hann
'átti að n-ota í hálfan mánuð eða
lengur, og sagði um leið, að þau
ættu að eyða meinlætunum, ef
hægt væri. Bóndi notaði meðulin,
*og fannst honum meinlætin réna
n-okkuð við þau; hitti hann nú
Jón, sagði honum frá þessu og
vildi fá m-eiri meðul. Jón sagði,
að bezt væri að bíða og vita,
hvort batinn héldist. Bóndi fór
heim til sín við þetta; leið nú
langt fram á v-etur, og tóku mein-
lætin þá að þróast aftur að nýju.
Ðóndi hitti þá Jón enn að nýju
og sagði h-onum, hvemig nú
væri komið. Jón sagði, að sig
hefði lengi gmnað að m-einlæti
hans myndu verða erfið viðfangs;
:sagði hann, að bóndi yrði að fara
meðalalaus heim til sín í þetta
skipti, en kvaðst ætla að koma
út að Miklabæ einhvern tíma í
vetur og tala betúr við hann.
Böndi fór nú heim til sín og
leið nú og beið, þangað til seint
á Góu. Þá fór Jón Steinsson
æinn góðan veðurdag út að
Miklabæ og Ólafur bryti með
honum. Bóndi tók þeim mæta-
vel og bauð þ-eim til baðstofu.
Að nokkrum tíma liðnum læsti
Jón baðstofuhúsinu og fór að
ta'.a við bónda. Hann sagðist nú
vera kominn til þess að bjóða
honum tvo kosti. Annar væri sá,
að hann hætti við allar lækninga-
tilraunir við hdnn, en hinn væri,
að hann skæri hann upp, og
'væri það þó ábyrgðarlaust af
sinni hendi, hvort hann héldi lífi
eða ekki. Bóndi kaus seinna
kostinn. Jón bjó bónda nú rúm á
miðju gólfi, þar sem alls staðar
mátti ganga í ikringum, lét hann
síðan leggjast niður, bar meðul
að vitum hans og batt um litla
fingur hans. Nú leið nokkur
stund. Maðurinn fór að fölna og
varð hvítur sem nár. Þá kveikti
Jón ljós, fékk Ólafi það og skip-
aði honum stranglega fyrir,
hvernig hann ætti að halda á því,
en hann átti að halda á því svo
nærri líkama bónda, að það
veitti honum yl. Jón tók nú upp
'tæki sín -og risti bónda á'íviðinn,
en ekki samt lífhimnuna. Því
næst tók hann silfurskeið og
eitthvert glerílát. Hann hafði líka
stóra kollu við h-endina og jós
úr bónda svo miklu vatni, að
undrun sætti. Þegar því var lok-
ið, saumaði Jón kviðinn saman
aftur, leysti utan af fingri h-ans
og bar eitthvert meðál að vit-
um hans; fór þá að færast blóð
í andlit bónda, þangað til hann
Ieit upp. Að því búnu hagræddi
Jón bónda sem bezt hann kunni
og opnaði baðstofuhúsið. Eftir
þetta var hann þrjá sólarhringa
á Mikl'abæ, á meðan bóndi var
var að hressast; komst hann
bráðum á fætur og því næst til
fullrar heilsu, og kenndi hann
aldrei sullaveiki eftir þetta.
Svo var hátfa^ á Miklabæ, að
þar var unglingsstúlka um ferm-
ingu, greind og eftirtektarsöm.
Hana langaði til að vita, hvað
Jón g-eröi við manninn: klifraði
hún því af götupalli, sem var
annars v-egar í baðst-ofunni, upp
á skammbita, og þaðan gat hún
séð og heyrt, hvað gerðist í bað-
stofuhúsinu. Eftir stúlku þessari
er sagan höfð. Hún óx upp, fór
út í Fljót og hafðist þar við
rrestalla æfi sína; varð hún rneira
en áttræð að aldri og sagði þar
sögu þessa mönnum þeim, er lif-
að hafa fram undir vora daga*).
Það mun hafa verið sumarið
1718, að Jón átti kappræðuna við
Benedikt Bekk. Þegar honum
þótti torvelt að sigra Benedikt,
mælti hann: „Þú verður ekkijafn
stæltur, Benedikt, þegar se’.urinn
er að rífa þig. En B-enedikt svar-
aði: „Ekki mun ég þó drepa
mig sjálfur“. Hvort tveggja rætt-
ist-
Eftir að Jón kom úr sigling-
unni, komst hann í kynni við
stúlku nokkra, er Þórunn hét Ól-
afsdóttir, af ætt Bjarnar Jóns-
sonar á Skarðsá. Hann eignaðist
dóttur með Þórunni og vildi síð-
an kvænast henni, en foreldrar
hans voru þvi mótfallnir fyrir
mannvirðingar sakir, einkum móð
ir hans. Jóni féll illa að fá ekki
að njóta stúlku sinnar. 4. febr-
úar 1719 tók hann inn eitur, að
sagt er, en sá sig þó um hönd
og bað um mjólk úr þrílitri kú,
sem hann vissi þar af í fjósinu,
svo fljótt sem mögulegt væri,
en fjóslyklarnir fundust ekki fyrr
en seint og síðar meir, og segja
sumir, að frú Valgerður hafi vald
ið því. Loksins kom þó mjólkin,
en hún var ekki úr þrilitu kúnní,
enda var þá dregið svo af Jóni
að hann gat ekki neytt hennar.
Það er aftur af Benedikt að
segja, að hann drukknaði í Hér-
aðsvötnunum nokkru seinna, og
var líkið rifið af sel, er það
fannst.*)
Dóttir Jóns og Þórunnar h.ét
Sigríður. Hún var kona séra II-
uga Halldórssonar að Boig á
Mýrum (1747—59). Þau voru for-
eldrar séra Árna frá Hofi á
Skagaströnd (1796—1825), e 1
hann var faÖir Jóns landsbóka-
varðar og Ingibjargar móður Da-
Frh. á 8. síðu.
*) Sbr. Árb. J. Esph. IX., bls.
44—46.