Alþýðublaðið - 05.09.1943, Qupperneq 4

ALÞYOUBLAÐIÐ
Sunnudagur 5. september 1943:
fUþtjðublúðið
Útgefanði: Alþýðuflokkurlnn.
Itítstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Simar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
TvsBflar vígstððvar
á
SÍÐAN Bretar og Banda-
ríkjamenn tóku Messina
og öll Sikiley var þar með kom-
in á vald þeirra, hafa menn
brotið heilann um það, hvar
fyrsta innrásin á sjálft megin-
land Evrópu myndi verða gerð,
hvort það yrði á Ítalíu, Balk-
anskaga, eða jafnvel á Ermar-
sundsströnd Frakklands. En nú
þarf engar bollaleggingar um
það lengur. Innrásin er hafin
á suðurodda Ítalíu, hinum.mjóa
og fjöllótta Kalabríuskaga,
beint á móti Messina. Þar með
er nú aftur farið að berjast á
tvennum vígstöðvum á sjálfu
meginlandi Evrópu, en það hef-
ir ekki verið gert í þessari
styrjöld, síðan í byrjun hennar,
meðan Pólland stóð ennþá uppi
og fyrstu skærurnar áttu sér
stað á vesturvígstöðvunum. Og
verður þó tæpast sagt, að um
neinar raunverulegar tvennar
vígstöðvar hafi verið að ræða,
því að bæði Frakkar og Bretar
voru svo illa undir stríðið bún-
ir, að lítið sem ekkert var bar-
izt á vesturvígstöðvunum fyrr
en hálfu ári seinna, að Hitler
hóf hina ægilegu og örlagaríku
sókn sína þar. En þá var Pól-
land fyrir löngu fallið í val-
inn.
Síðan í fyrri heimsstyrj öld-
inni hefir sú tilhugsun, að
þurfa að berjast á tvennum
vígstöðvum á meginlandi Ev-
rópu í einu, að lenda þannig
milli tveggja elda, verið eins
og eitur í beinum hinna þýzku
hershöfðingja og nazista, sem
á hefndir og heimsyfirráð hugðu
Þeir litu svo á að fyrri heims-
styrjöldin hefði eingöngu tap-
ast vegna þess, að Þýzkaland
varð að berjast samtímis í
vestri og austrj/, annarsvegar
við Frakkland og England, síð-
ar einnig við Bandaríkin, hins-
vegar við Rússland, og kenndu
það misviturri stjórnmálafor-
ust þýzku keisarastj órnarinnar,
sem ekki hefði haft lag á að
halda gamalli vináttu við Rúss-
land.
Endurtekningu á þessu vildu
þeár umfralm ailt forðast og
það hefir stjórn Hitlers líka
tekizt í þessari styrjöld þar til
nú. Vináttusamningurinn, sem
hann gerði við Stalin nokkrum
dögum áður en styrjöldin hófst
gerði honum unnt, að safna svo
að segja öllum hinum ægilega
her sínum á einum vígstöðvum
í senn og sigra þannig hvert
landið á eftir öðru. Og engum
blandast hugur um, að hann
hefði á þennan hátt einnig
sigrað Rússland, þegar röðin
var komin að því, ef Bretland
hefði ekki, þrátt fyrir Dunkirk
og þrátt fyrir hrun Frakklands,
haldið út af sömu þrautseigju
og ávallt áður í sögu sinni á
seinni öldum.
Jjc ❖ *
Rússland fann það þá, þegar
á það sjálft var ráðist, hvað
það þýddi, að standa svo að
.segja eitt uppí á meginlandinu
Finnur Jónsson:
Þáttur Þórodds Guðmundssouar
í kyndaraverhf alllnu á Sigluflrðl
Þóroddur guðmunds-
SON hefir í Mjölni 11. þ.
m. gert kyndaraverkfallið að
umtalsefni og sérstaklega af-
stöðu mína til þess. Segir Þ. G.
í grein þessari, að ef verk-
smiðjustjórnin hefði boðið það,
sem samkomulag varð um, áð-
ur en til verkfalls kom, myndi
sennilega aldrei hafa orðið af
verkfalli.
Af þessu tilefni tel ég ástæðu
til að benda á eftirfarandi at-
riði.
Kyndararnir voru óánægðir
með það eftirvinnukaup, sem
framkvæmdastjóri greiddi
þeim, frá því verksmiðjurnar
tóku til starfa þ. 8. júlí. Þeir
munu hafa kvartað yfir þessu,
en enga áheyrn fengið hjá Þ.
G. fyrr en hann snýr sér loks
til forstjóra verksmiðjanna í
síma þann 26. júlí og skrifar
verksmiðjustjórn síðan bréf um
málið daginn eftir, þ. 27. júlí.
Verksmiðjustjórn var í heild ó-
kunnugt um málið þangað til,
og það er því fyrst og fremst
hins óskiljanlegi, dráttur er
varð á málinu af hálfu Þ. G.,
sem mun hafa valdið óánægju
kyndaranna, hvaða afsakanir
sem hinn launaði starfsmaður
Þróttar kann að færa fram fyr-
ir aðgerðaleysi sínu í þessu
máli.
Og þegar hann loks hefst
handa, kemur honum ekki til
hugar að bera fram kröfur
kyndaranna eða það, sem hann
réttilega telur í Mjölni „sann-
gjarna lausn málsins“, heldur
ber fram nýjar kröfur og stað-
hæfir, að LÁÐST HAFI að
semja um eftirvinnukaup þró-
armanna og kyndara og krefst
þess, að þróarmenn fái sama
eftirvinnukaup og vindumenn,
en kyndarar eftirvinnukaup
það, er samkvæmt samningi
við verksmiðjurnar skal greiða
við uppskipun á kolum.
Verksmiðjustjórnin gat ekki
fallizt á að gera nýjan samning
á miðju rekstrartímabili um
það, er hún taldi áður samið
um og neitaði einróma að fall-
ast á þennan skilning Þ. G.
Þá lýsti hann því yfir, að hann
myndi fyrir hönd Þróttar
leggja til, að málið færi fyrir
Félagsdóm.
Enginn vafi er á, að ef Þ. G.
hefði þegar í upphafi haldið
fram upprunalegri ósk kyndar-
anna, eða þeirri túlkun á samn-
ingnum, sem hann nú viður-
kennir „sanngjarna lausn máls-
ins“, þá hefði hann fengið um
það samkomulag við verk-
smiðjustjórnina, en Þ. G. kaus
það ekki, heldur har fram kröf-
ur, sem enga stoð eiga í samn-
ingnum eins og hann er í frum-
riti Þróttar og verksmiðju-
stjórnarinnar, og hauð að
leggja þær undir Félagsdóm, ef
ekki yrði samkomulag um þær.
Kröfur Þ. G. eru skjalfestar
í bréfi hans til verksmiðjU-
stjórnar dags. 27. júlí og er
hægúr vandi að birta bréf þetta
I
EFTIRFARANDI GREIN sýnir Finnur Jónsson alþing-
\
$
^ A ismaður fram á, hvernig forsprakki kommúnista á
\ Siglufirði, Þóroddur Guðmundsson, ginnti kyndarana í síld-
^ arverksmiðjum ríkisins á Siglufirði í sumar til þess að gera
$ hið ólöglega verkfall með því að telja þeim trú um að
^ Verkamannafélagið Þróttur stæði að baki þeim, en sveik þá
\ síðan og lýsti verkfallið félaginu algerlega óviðkomandi.
C,
í heild, ef Þ. G. gefur tilefni
til þess.
Því til sönnunar, að vanda-
laust var fyrir Þ. G. að fá málið
leyst, EF HANN HEFÐI TEKIÐ
ÞAÐ UPP Á RÉTTUM GRUND
VELLI, má nefna, að verk-
smiðjustjórnin bauð kyndurun-
um þegar, í því fyrsta, og raun-
ar eina samtali, er hún átti við
þá, að reikna eftirvinnukaup
þeirra eftir mánaðarkaupi, eins
og þeir sögðust hafa skilið að
þeir ættu að fá upphaflega. En
kyndararnir höfðu þá öðlazt
skilning Þ. G. á samningnum og
vildu ekki við þessu líta. Það
verður því eigi annað séð, en
að það hafi verið túlkun Þ. G.
á samningnum, sem hratt kynd-
urunum út í verkfallið, og
þessa túlkun sendir Þ. G. verk-
smiðjustjórn, að því er hann
segir, í umboði Þróttar.
Þegar svo kyndararnir eru
komnir út í verkfall, gefur Þ.
G. yfirlýsingu um að það sé
Þrótti óviðkomandi og hverfur
alveg frá þeim kröfum, sem
hann hafði gert í umræddu
bréfi til verksmiðjustjórnar og
hlýtur þessi framkoma hans að
vekja nokkra undrun, jafnvel
hjá þeim, sem þekkja Þ. G.
Það er jafn fjarri mér og áð-
ur að verja verkfall kyndar-
anna, hins vegar verður að
virða þeim til vorkunnar að
þeir gerðu það, að því var á-
kveðið haldið fram af Þ. G.. að
engir samningar væri til um
eftirvinnukaup þeirra og enn
fremur það, að kaupgjalds-
samningur sá, er hann hafði
látið prenta, liljóðar nokkuð á
annan veg en frumrit samn-
ingsins, sem er í höndum Þrótt-
ar og verksmiðjustjórnar.
Breytingin frá frumritinu, sem
Þ. G. hafði látið gera í prentun,
gat gefið kyndurunum nokkra
ástæðu til að álíta, að þeir ættu
að fá eftirvinnukaup við kola-
vinnu, eins og stóð í útgáfu
Þórodds. Kyndararnir höfðu
ekki aðgang að frumritinu og
gátu því ekki vitað að þar stóð
skipavinna við kol, en ekki
vinna við kol. Þ. G. mun hafa
leynt kyndarana þessari „prent
villu“, hver svo sem tilgangur-
inn hefir verið með því.
Svona er þáttur Þ. G. í kynd-
araverkfallinu og er ekki nema
von, að hann reyni að leiða at-
hygli frá honum, með því að
bera mér það á brýn, að ég hafi
verið harðastur í verksmiðju-
stjórn í garð kyndaranna.
gegn hinni ógurlegu þýzku
hervél. Og það er oft síðan
búið að bera fram kröfur sín-
ar við Breta og Bandaríkin,
síðan þau bættust við í tölu
Bandamanna, um innrás og
nýjar vígstöðvar á meginland-
inu. Slíkt þurfti þó vitanlega
vandlegan undirbúning eftir
allt það, sem skeð var. En nú
er honum lokið og innrásin á
meginlandið hafin. Og þar með
er martröð hinna þýzku hers-
höfðingja og stríðsglæpamanna,
óttinn við stríð á tvennum víg-
stöðvum á meginlandi Evrópu
í einu, orðin að veruleika. Þeir
vita nú, hvað þeirra bíður.
Mylla stríðsins á þeim tvenn-
um vígstöðvum á meginland-.
inu, sem barizt er á síðan á
föstudagsmorguninn, kann að
mala hægt, en hún mun engu
að síður að endingu mala hinn
þýzk'a nazisma og hina þýzku
hervél nægilega smátt til þess,
að úr þeirri átt þurfi ekki að
óttast nýja árás á frelsi og sið-
menningu þjóðanna í fyrirsjá-
anlegri framtíð.
Ég dró enga dul á skoðun
mína, hvorki við kyndarana né
við stjórn og trúnaðarráð Þrótt-
ar. Ég hefi oftsinnis dáðst að
hraustlegum handtökum sumra
kyndaranna í ríkisverksmiðj-
unum, við hið erfiða starf
þeirra, en samt sem áður taldi
ég það skyldu mína að benda
þeim á, að verkfall þeirra væri
í alla staði ólöglegt og þeim
sjálfum og öðrum verkamönn-
um við verksmiðjurnar til
tjóns. Þetta er í fullu samræmi
við opinberar yfirlýsingar Al-
þýðusambandsins frá síðasta
þingi þess, þegar sambandið
skoraði á verkalýðinn að láta
niður falla allan smáskæru-
hernað, en taka upp skipulagða
starfsemi í verkalýðsfélögum
til þess að fá bætt kjör sín með
heildarsamningum við atvinnu-
rekendur. Hitt er svo annað
mál, að starfsmenn verkalýðs-
félaga geta verið misjafnlega
til þess fallnir að leiða hina,
skipulögðu baráttu til kjara-
bóta, svo vel fari, en félögin
ráða sjálf hverja þau velja til
þess starfa og getur fólgist
nokkur hætta í því fyrir þau,
ef til þess veljast menn, sem
hugsa meira um flokkslegan á-
róður en heildarhag félags-
manna.
Fullyrðing Þ. G. um að sam-
búð verkamanna og verksmiðju
stjórnar sé hin versta, og mik-
ið verri en sambúð verkamanna
við aðra atvinnurekendur, kem
ur mér undarlega fyrir sjónir.
Verksmiðjustjórnin hefir hin
síðari árin a. m. k. venjulega
verið á undan öðrum með samn
inga um bætt kjör verka-
manna, t. d. hækkun á kaupi
vegna hins óvenjulega ástands
á s.l. ári, og mér vitanlega hafa
mjög fáar kvartanir borizt
verksmiðjustjórn út af samn-
ingum, sem gerðir hafa verið.
Er mér því nær að álíta, að
þessi ummæli Þ. G. séu raka-
laus uppspuni, nema því aðeins
að umkvartanir verkamanna
tefjist einhvers staðar á leið til
verksmiðjustjórnar, eins og um
kvartanir kyndaranna, en þá
töf er Þ. G. manna bezt kunn-
ugt um.
Finnur Jónsson.
Fonbókaverzlan. \
Þeir, sem kynnu að hafaV
hug á að stofna fornbóka-^
^verzliun, sérstaka, eða sem^
S deild við bókaverzlun sínaÁ
geta fengið hjá mér nokkurf
hundruð bindi. Fjölbreyttar^,
og vel seljanlegar bækur. V
Gott verð og greiðslukjör.V
Guðm. Gamalíelsson,
Lækjargötu 6. Sími 3263$
>
t
BÚNAÐARRITIÐ er nýkom
ið út, 56. árgangur. Það
hefir í þetta sinn, meðal margs
annars, inni að halda athyglis-
verðar hugleiðíngar Steingríms
Steinþórssonar búnaðarmála-
stjóra um nýbýlamálið.
„Mér virðast skoðanir almenn-
ings mjög á reiki um framtíð-
arskipan nýbýlamála. Margt sem
um það er mælt af lítilli þekkingu.
Virðist mér að ýmist sé í ökla eða
eyru um skoðanir margra í þessum
efnum.
Fyrir nálægt 10 árum síðan
þóttu það skýjaborgir einar, að
tala um stofnun þéttbyggðra
býlahverfa, sem stofnuð yrðu að
einhverju leyti og starfrækt með
samvinnusniði. Þeir, sem það
gerðu, voru stimplaðir sem bylt-
ingamenn, hættulegir eðlilegri
þróun. Forgöngumenn í búnaðar-
háttum voru þessari hugmynd þá
flestir andvígir, ef ekki beint
fjandsamlegir. Nú virðist svo skipt
um, að almennt sé litið svo á, að
allt landnámsstarf sé lítilsvirði,
hálfgert kák, nema ráðist sé í
framkvæmdir á félagslegum
grundvelli — að byggðahverfi
verði reist eftir föstu fyrirfram-
hugsuðu kerfi.
Ég fagna þessum sinnaskiptum
að vissu marki. Ef þá má treysta
*að hugur fylgi máli
Ég hef ávallt verið þeirrar skoð
unar og þráfalt bent á það, að
okkur bæri að fara þessa leið í
landnámsmálum sveitanna, sam-
hliða þeirri nýbýlamyndum, sem
átt hefur sér stað undanfarið, og
einkum er bundin við skiptingu
eldri jarða í tvö eða fleiri býli.
Hítt ér hin mesta fásinna, að
ætla, að nú eigum við að hætta
á þeirri leið, sem farin hefur ver-
ið síðustu árin í nýbýlamálum,.
og hverfa eingöngu að stofnun:
byggðahverfa. Eðli og erfðavenj-
ur þjóðarinnar breytast ekki á
fáum árum.“
Síðar í hugleiðingum sínum.
segir búnaðarmálastjórinn:
„Það er enginn vafi á því, að*
við eigum margt óleyst í sambandi
við byggðamálin. — Og þá ekki
eingöngu varðandi byggðamál
sveitanna, heldur engu síður
margt er snertir byggðamál þétt-
býlisins, kaupstaða og sjávarþorpa
Margt í þessum efnum verður að
leysa sameiginlega fyrir sveiíir og.
kauptún. Lögin um landnám rík-
isins ætlast til þess að samkvæmt
þeim sé sameiginlega unnið að
þessum málum fyrir sveitir og
kauptún. Ég tel að þar sé rétt
stefnt, þótt það verði að haga
fyrirkomulagi og framkvæmdum
nokkuð breytilega eftir ástæðum.
Það, sem hér hefir verið drepið
á, eru einungis lauslegar bend-
ingar um ýmis atriði þetta varð-
andi. Hlutverk okkar er hér eins
og annars staðar að leita að heppi-
legustu leiðunum. Reynsla okkar
í landnámsmálum, með stofnun
nýbýla fyrir augum er lítil, enda
fátt verið afrekað enn «em komið
er. En á næstu áratugum verður
það eitt aðal viðfangsefni okkar
að reisa nýbýli, sumpart einstök
nýbýli og sumpart byggðahverfi
víðsvegar um landið. Til þess
þarf mikið fjármagn og mikla
þekkingu og dugnað. Ég vona að
hvorttveggja verði til staðar, því
að þetta eru einhver allra mikil-
Frh. á 6. síðu.