Alþýðublaðið - 25.09.1943, Síða 2

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Laugardagur 25. sept. 1943»

ur
á
sambandsslitum
Vilja ekkl láta ganga farmiega frá skiinaði
við núveraadi aSstællsir Islendiaga og fiðana.
. s
TVÖ HUNDRUÐ OG SJÖTÍU ÁHRIFAMENN úr öllum flokkum, búsettir í þrem-
ur stærstu kaupstöðum landsins Reykjavík, Hafnarfirði og Akureyri, sendu alþingi í
•fyrradag svo'hljóðandi áskorun í sambandi við afgreiðslu sjálfstæðismálsins:
„Vér undirritaðir alþingiskjósendur í Reykjavík, á Akureyri og í Hafnarfirði
skorum á hið háa alþingi að ganga ekki frá formlegum sambandsslitum við Dan-
mörku, að óbreyttum þeim aðstæðum, er íslendingar og Danir eiga nú við að búa.“
Undir þessa áskorun hafa skrifað, eins og sagt var, 270 áhrifamenn úr öllum
flokkum: háskólaprófessorar, prestar, læknar, lögfræðingar, hagfræðingar, skáld og
listamenn, útgerðarmenn, kaupsýslumenn, kennarar og skólastjórar, trúnaðarmenn
ýmissa samtaka, svo sem verkalýðsfélaga og menningarsamtaka. svo og forgöngu-
menn á ýmsum öðrum sviðum þjóðlífsins.
Undirskrifta undir áskorun þessa mun, að því er blaðið veit bezt, ekki hafa
verið leitað meðal almennings. Hún er fram komin fyrir samtök einstakra áhrifa-
manna. ,
Áskorunin, ásamt nöfnun þeirra, sem undir hana hafa skrifað, er birt á fjórðu
síðu blaðsins í dag.
iWðBsanbaodið
efoir tii nðraskeiðs
fyrir sarabandsf élaea
Alþýðusamband ís-
LANDS hefir ákveðiS að
'efna til námskeiðs fyrir meðlimi
sambandsfélaga í nóvember.
í ráði er, að þetta námskeið
standi yfir frá byrjun nóvem-
ber og fram yfir miðjan desem-
ber og kennsla fari fram á
kvöldin. Þessi tilhögun er sjáan-
lega til'þess gerð að verkamenn
sem stunda vinnu hér í bænum,
geti notið kennslunnar.
Svona námskeið á vegum
verkalýðssamtakanna eru vel
þekkt úr sögu flestra eða allra
helztu menningarlanda, en Al-
þýðusambandið hefir eigi, svo
kunnugt sé, lagt út á þessa
braut fyrr. Þó mun það hafa
haldið uppi námskeiði haustið
1939—’40.
Á námskeiðinu verður tekið
til meðferðar: saga verkalýðs-
hreyfingarinnar, saga vinnu og
framleiðslu, Vinnulöggjöf, al-
þýðutryggingar, praktiskt fé-
lagsstarf o. s. frv.
Enn fremur verða fyrirlestr-
ar fluttir í sambandi við nám-
skeiðið og frjálsar umræður
hafðar í sambandi við það.
Ðanski sendiherrann og frú hans
taka á móti gestum á morgun,
sunnudag, kl. 4—6 af tilefni af-
mælisdags Kristjáns konungs X.
Ármenningar
og þeir aðrir, sem hafa muni á
hlutavéltu Ármanns, eru beðnir að
koma þeim í í. R. húsið á laugar-
dag. Opið verður frá kl. 1 e. h.
Hallgrímsprestakall.
Messa kl. 2 á morgun í Austur-
bæjarskólanum, séra Sigurbjörn
Einarsson. Kl. 11 f. h. barnaguðs-
þjónusta, séra Jakob Jónsson. 1
Nesprestakall.
/ Messað í Mýrarhúsaskóla kl.
2% á morgun. Séra Jón Thorar-
ensen.
Skipnlag og yfir-
stjórn í Bveragerði.
Frnmvarp Jónasar Jónssonar.
J)NAS JÓNSSON hefir lagt
fram á alþingi frumvarp til
laga um skipulag og yfirstjórn
jarðeigna ríkisins á hverasvæð
inu í Ölfusi.
Segir svo í frumvarpinu:
„Jarðeignir ríkisins á hvera
svæðinu austan Varmár í Ölf-
usi, Reyki, Reykjahjáleigu,
Reykjakot, Velli og Kross, má
ekki selja, nema samkvæmt
lagaheimild, og ekki leigja ein
stökum mönnum né fyrirtækj-
um, hvorki heilar jarðir, lóðir
né hlunnindi, nema til 5 ára í
senn. Mannvirki, sem einstak-
ir menn eðafélög kunna að
reisa samkvæmt þessari heim
ild á 'framannefndu landi, falla
til ríkisins, verðlögð eftir síð-
asta fasteignamati, þegar leigu
tíminn er útrunninn og ríkið
vill nota þann hluta eignarinn
ar, sem þannig hefir verið
leystur,til sinna þarfa.
> 2. gr. Þriggja manna nefnd
hefur með höndum, undir um-
sjón ráðherra, stjórn framan-
greinda fimm jarða, sem kall-
ast Reykjaeign.’ í þessari
nefnd eiga sæti forstöðumað-
ur Garðyrkjuskóla Islands,
rektor Menntaskólans í
Reykjavík og fulltrúi frá ríkis
stjórninni. Þegar reist hafa
verið sjúkrahús eða almennar
mannúðarstofnanir á jarðhita
svæðinu milli Reykja og
Reykjakots, skal fomaður
þeirra eða einn úr þeirra hópi,
ef stofnanirnar eru margar,
taka sæti í stjórn Reykjaeign-
ar í stað fulltrúa ríkisstjórnar-
innar. Nefndarmenn skipta
sjálfir með sér störfum og taka
ekki laun fyrir þátttöku sína í
stjórn Reykjaeignar.
3. gr. Reykjaeignin, þar með
talið sléttlendið vestanVarmár,
frá Grýtu að Reykjakotslandi,
ef ríkið kaupir það síðar, skal
jafnan haldast sem ríkiseign og
vera notað fyrir ríkisstofnanir
til almenningsþarfa. Skal þar
fyrst um sinn ætla rúm þrenns
konar stofnunum: Garðyrkju-
skóla íslands, elli- og barnaheim
(Frh. á 7. síðu.)
Menntaskólinn
settur ídagkl.2
Um 300 nemendur i vetur.
"jyrENNTASKÓLINN verður
settur klukkan 2 í dag.
Um 300 nemendur sækja skól
ann í vetur og er hann meira
en fullskipaður, eftir því sem
Pálmi Hannesson rektor sagði
Alþýðublaðinu í gær.
Er svo mjög áskipað í skólann
ac5 tvískipta verður nokkru af
kennslunni. Sú breyting verður
á kennaraliði skólans að Björn
Guðfinnsson getur ekki verið
við skólann vegna veikinda, en
í hans stað koma tveir nýir
kennarar Bjarni Einarsson
og Jón Guðmundssón.
írfr listamenn sýna
verk sín sameiglnlega
Freymóöur Jóhannesson og
Barbara og Magnús Arnason.
ÞltÍR LISTMÁLARAR opna
sameiginlega málverka-
sýningu í Listamannaskálamur
1. október. Listamennirnir eru
hjonin Barbara og Magnús
Árnason og Freymóður Jóhann
esson.
Á sýnipgunni munu verða
yfir 100 myndir. Barbara og
Magnús Árnason sýna hvort um
40 myndir, meðal verka þeirra
verða tréskurðarmyndir. vatns-
litamyndir, teikningar O'g högg-
myndir.
En Freymóður Jóhannesson
mun sýna um 35 myndir.
Urslitaleikur '
í Walterskeppninni miili K. R.
og Vals, er frestað var síðastliðinn
sunnudag, fer fram á morgun,
sunnudag, kl. 2 e. h.
árið 1940 era komnar nl
Margskonar fróðleikur um heilsufar,.
hreinlæfismái, þrifnað og fleira.
Heilbrigðisskýrsl-
UR landlæknisskrifstof-
unnar fyrir árið 1940 eru komn
ar út, er þetta mikið rit og hef
ir inni að halda margskonar
fróðleik.
I skýrslunni segir m. a.
„Dánartala ársins er 9,9%c og
vitund hærri en árið fyrr, en þá
var hún lægri en unokkrnsinni
áður. (97%c) Ungbarnadauðin er
35,9%c og lítið minni en næst
liðið ár <37.3%c), en minnstur
hefir hann orðið 28.3%, (1938).
Berkladauðinn, er nú 0.9%o og
aðeins meiri en síðast liðið ár,
en þá var hann í lágmarki
(0.8%c). Dauði úr krabbameini
er aftur lítið eitt minni l,3%o
(1.4%c). Barnkoman er nokkru
meiri en 3 undanfarin ár, og er
það í fysta skipti síðastliðinn
áratug, að láít, hefir orðið á
fækkun fæðinga.“
Þá segir ennfremur í skýrsl-
unni:
„Fólksfjöldinn á öllu landinu
í árslok 1940 var 121.579
(120.264 í árslok 1939) — Lif-
andi fæddust 2480 (2331) börn
eða 20.5%o (19.4%o). Andvana
fæddust 5 börn. Manndauði á
öllu landinu var 1200 menn eða
9.9%c. — Hjónavígslur voru
799 (706) eða 6.6%c.“
í skýrslunum e]r kafli um
húsakynni og þrifnað og segir
það meðal annars:
, ,Byggingarf ramkvæmdii
stöðvuðust að miklu leyti á ár-
inu vegna hernaðarástandsins,
en verkafólk flykktist í at-
vinnu til Reykjavíkur og ann-
arra setuliðsstöðva, 'þrengdi
þar að fólki, sem fyrir var, og
bjó margt við lítil og léleg húsa
kynni. Var ekki ótítt, að að-
komufólk fengi að liggja
margt saman á gólfinu í dag-
stofum fólks yfir blánóttina, og
ekki dæmalaust, að menn hefð
ust við í þvottakjöllurum og
álíka vistarverum, en gisnir og
lítt upphitanlegir sumarbú-
staðir urðu eftirsótt vetrarhí-
býli. Ekki hefir skort á, að
læknar og heilbrigðisyfirvöld
hafi varað við heilbrigðishættu
af þessu ástandi, en slíkt hefir
ýmist litla áheyrn fengið ann-
arra valdamanna, eða við ekk-
ert hefir verið ráðið. \
Flestum læknum þykir seint
miða í þrifnaðarátt og nefna
einkum til salernaleysi á mörg
um heimilum í sveitum og
lúsina, sem enn er alls ráð-
andi. Það er táknandi fyrir trú
vorra tíma á almætti ríkis-
stjórna, sem einhlítt sé að
varpa öllum áhyggjum sínum á,
að húsmæðrum, sem ofbýður
lúsin í byggðum sínum, dettur
ekkert tiltækilegra í hug en
gangast fyrir ávarpi til heil-
brigðisstjórnarinnar um að
hún geri út stjórnarleiðangur
til að leita landsfólkinu lúsa og
og þrífa byggðirnar. Hefir jafn
vel verið undir þetta tekið af
sumum læknum. Víst væri heil
brigðisstjórnin ekki of góð til
þessara athafna, ef fram-
kvæmanlegar væru og líklegar
til að bera árangur. En því
miður verður ekki talið, að
slíku sé að heilsa. Það er mál
fyrir sig, að kunnandi starfsliðs
er algerlega vant til slíkra stór
ræða, en ef til væri og í ráðizt,
mundi kostnaður af alls herjar
tilraun til að lúshreinsa alla
þjóðina nema hundruðum þús-
unda, ef ekki milljónum. Hitt
er óefnilegast, að engin lík-
indi eru til, að slík alls herjar
Frh. á 7. síðu.
Pormóðsslyslð:
Osiðráðanleger or-
sakir vaida gví að
ranasðkoiBBi er
ekki Iokið.
Yflrlýsing frá slóáóml
Reykjavíhur.
ALÞÝÐUBLABINU barst I
gær yfirlýsing frá þeim
þremur mönnum. sem skipaðir
voru til þess að hafa á kendi
rannsókn Þormóðsslyssins síð-
astliðinn vetur.
Er yfiriýsing þessi fram kom-
in af ítrekuðum fram komnum
fyrirspurnum um það, hvernig
rannsóknin gangi.
Yfirlýsing þremenninganna
er á þessa leið:
„Að gefnu tilefni viljum við
undirritaðir, sem skipum sjó- og
verzlunardóm Reykjavíkur vi'ð
rannsókn á ■ Þormóðsslysinus
taka fram, að af óviðráðanleg-
um orsökum er þeirri rannsókn.
kki fullkomlega lokið. Allt það,
er fram kemur við rannsókn
þessa, sem fram fer fyrir lukt-
um dyrum, er og verður sent.
atvinnu-, og samgöngumála-
ráðuneytinu, sem fyrirskipaðí
rannsóknina, og ber þess vegna
að snúa sér þangað um upplýs-
íngar varðandi þetta mál.
Reykjavík, 23. sept. 1943.
Arni Tryggvasonl
Hafsteinn Bergþórsson.
Jón Axel Pétursson.“
Brpjólfar vitnar
á ðipingi.
Fékk tækifæri til gess i
sambandi við sbattfrelsi
klrkjntaappdrættanna.
ÚNDIR voru í báðum deiM
um þingsins í gær. í efri
deild urðu einkum umræður
um frumvarpið um að undan-
þiggja frá álagningu tekjuskatts
dg útsvars vinninga í happ-
drættum kirknanna í Reykja-
vík, Hallgríms- og Laugames-
kirkju.
Frumvörp þessi voru til 2. um
ræðu. Fjárveitinganefnd hafði
klofnað um málið. Lagði meiri
hlutinnn til, að frumvarpið
yrði smþytkkt, en minni hlutinn
(ikommúnistinn) að það yrði fellt
Framsögumaður meiri hlutans
var Magnús Jónsson, Brynjólf-
•ur Bjarnason geri grein fyrir
sinni afstöðu.
Brynjólfur talaði oft og lengi
um þetta mál. Kvaðst hann vera
á móti þjóðkirkjunni og þvi
ekki keta greitt atkvæði með
neinskonar stuðningi við bana.
Hann virtist líta svo á, að hér
(Frh. á 7. síðu.)