Alþýðublaðið - 01.10.1943, Page 6

AO»YÐUBLAÐIÐ
Föstudagur 1. október 1943.
Nýjar bækur
Kolbeinn Högnason í Kolla-
firði er löngu þjóðkunnur
maður fyrir lausavísur sín-
ar, sem eru margar afburða
smellnar og hafa flogið um
land allt beint af vörum
hans. — Hitt hefir ekki
öllum verið jafnkunnugt, að
Kolbeinn er að minnsta kosti
jafnvígur á löng kvæði, og
að mörg af kvæðum hans
eru með því bezta, sem ort
hefir verið á íslenzka tungu.
í gær sendi hann frá sér
Þrjár EJóðabæknr :
ICræklur, Olnbogabörn og Hnoðnagla.
Alls um 500 blaðsíður. í Kræklum og Olnbogaböm-
um eru kvæðin, en í Hnoðnöglum eru lausavísur
hans. Ljóðavinir um land allt munu fagna útkomu
þessara bóka.
Mandolínkennsíubókin eftir Sigurð H. Briem er komin í
bókaverzlanir. Nú geta menn lært að spila á þetta
vinsæla og handhæga hljóðfæ'ri.
Setningafræði Björns Guðfinnssonar er komin í bókaverzl-
anir. Bók þessi hefir áður verið seld eingöngu hjá
Rikisútvarpinu, en verður hér eftir seld hjá bóksöl-
um um land allt.
BÓKAVERZLUN ÍSAFOLDAR.
$
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
>
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
J
Fyrsta íslands-
byggð. .
Frh. af 4. síðu.
En ári eða svo seinna en þetta,
fóru sumir til Nýja-Skotlands
og mynduðu nýlendu þar. Bar
Œtosseau-nýlendan ekki barð
sitt eftir það, þó nokkrir slædd-
ust þangað af þeim er að heim-
an komu. Svo var og talsverð-
ur útflutningur úr nýlendunni
til Pembina í Norður-Dakota
árið 1880—1881. Um síðustu
aldamót eru aðeins fimm fjöl-
skyldur þar eftir. Nöfn þeirra
voru: Gísli Tómasson frá
Hamraendum í Mýrasýslu
(kom 1883); bræðurnir Gísli og
Jakob Einarssynir, sem áður
eru nefndir (komu 1879), Guð-
mundur Ásgeirsson frá Ósi í
Strandasýslu (kom 1883) og
Ásgeir V. Baldvinson frá Gröf
á Vatnsnesi í Húnavatnssýslu,
er með fyrsta landnema hópn-
um kom þangað. Hann varð
póstmeistari á Hekla, og hefir
í Almanaki Ó. S. Th. árið 1900
skrifað um þetta landnám; eig-
um við honum og Almanakinu
upplýsingar um byggð þessa
mest að þakka, byggð, sem ekki
var fjölmenn nema um lítið
skeið, en sem í sögu Vestur-ís-
lendinga verður æ merkileg
talin, sem fyrsta byggð þeirra í
Kanada.
í þessum fyrsta stóra vestur-
farahópi, sem til Toronto kom,
eru margir, sem hér vestra
urðu síðar kunnir. En hvað
mikið þeir komu við stofnun
nýlendunnar í Rosseáu, segir
hvergi frá, svo vér höfum séð,
en líkindi eru til, að þsir hafi
verið þar sumir landnemar og
einhvern tíma í byggðinni. —
Nöfnin eru: Ólafur Olafsson frá
Espihóli í Eyjafirði; Friðjón
Friðriksson og Árni Friðriks-
son, kaupmenn frá Harðbak í
Þingeyjars.; Baldvin L. Bald-
vinson; Sigurður J. Jóhannes-
son frá Mánaskál í Húnavatns-
sýslu; Kristinn skáld Stefáns-
son (Tómassonar læknis frá
Egilsá í Skagafirði); Jakob Lín-
dal frá Miðhópi í Húnavatnss.;
Baldvin Helgason frá Gröf á
Vatnsnesi; Flóvent Jónsson frá
Skriðulandi. En til Milwaukee
héldu úr .hópnurn: Þorlákur
Jónsson frá Stóru-Tjörnum og
synir hans Níels, Jón, Thor-
steinn og Björn; Guðm. Stef-
ánsson frá Víðimýrarseli og St.
G. Stephansson skáld; Eiríkur
Hjálmarson [Bergmann frá
Laugalandi í Eyjafirði og Pét-
ur Thorlacíus frá Stokkahlöð-
um í Eyjafirði og margir fleiri.
Af öðrum ágætum íslending-
um, sem komu vestur á, þessu
ári, en ekki í þessum fyrsta
hóp, má nefna Jón Ólafsson,
séra Jón Bjarnason og Torfa
Bjarnason í Ólafsdal, er í hóp
Milwaukee íslendingann bætt-
ust, og sem mestan þátt áttu í
því, að fyrsta íslenzk þjóðhátíð
vestan hafs var haldin árið eft-
ir 1874. Það ár gerðist einnig
sá merkisatburður að íslend-
ingar sem þá komu vestur,
gerðu sinn merkilega sáttmála
við Kanadastjórn um það, að
mega halda hér móðurmáli
sínu og sem stjórnin gekk hik-
laust að. Það er því ekki verið
að brjóta nein landslög með
því, eins og stundum er hér
fleiprað með af íslendingum,
að halda íslenzku hér við.
Um félagsskap í þessari Mus-
kókabyggð, er fátt sagt. En
samkomulag var ávallt gott á
meðal íbúanna og þrátt fyrir
fámennið, stofnuðu þeir lestr-
arfélag 1888, og var það starf-
rækt langt fram yfir aldamót.
í niðurlagi greinar Ásgeirs
V. Baldvinssonar, sem áður er
getið, er komist svo að orði:
Að endingu má geta þess, að
þó íslendingar kæmu fátækir
og fákunnandi til allra verka
til nýlendunnar (í Rosseau), þá
hafa þeir þó komist þar áfram
miklum mun betur en allur
íjöldinn af annarra þjóða mönn
um í sömu byggð. Þeir hafa
breytt skóglendinu í stóra, vel
umgirta akra, og reist kost-
bærar byggingar á bújörðum
sínum. Og þó þeir allir flytji
Blaðamaður i 25 ár:
Skúli Skúlason ritstjóri
EGAR við Garðstúdentar
fórum að tínast á Stúdenta
garðinn haustið 1938 urðum við
þess brátt varir, að nýr maður
hafði bætzt í hópinn um stund-
arsakir. Þótt hann væri nýr mað
ur á íslenzka Stúdentagarðinum
var hann samt gamall í hett-
unni, að hann hafði fyrir mörg-
um árum dvalizt á stúdenta-
garðinum í Kaupmannahöfn,,
Regensen.
Þessi ungi og gamli Garð-
stúdent var enginn annar en
Skúli ritstjóri Skúlason, sem nú
hefir þraukað við blaðamenn-
sku heilan aldarfjórðung. Hann
var nú í árlegri eftirlitsferð
sinni til Islands og hafði aðset-
ur á Stúdentagarðinum fram
eftir hausti.
Bráðlega tókst góð kynning
með þessum þrautreynda Garð-
stúdent og öðrum vistmönnum
hússins. Hann var höfðingi
heim að sækja og virtist alltaf
hafa tíma til áð rabba um alla
heima og geima víð gest og
gangandi. Hann var víðförull
og víðlesinn og sameinuðust í
honum hið síunga fjör stúdents
ins og hin fjörvísa árvekni
blaðamannsins. Var því oft
gestkvæmt í herbergi Skúla á
síðkvöldum. En þegar frá leið
tókum við, sem bjuggum
við sama gang og Skúli eftir
því, þegar við vöknuðum á
nóttunni, að ritvélaglamur mik-
ið heyrðist frá herbergi hans.
Og innan skamms létum við
okkur skiljast, hvernig á þessu
stóð. Þegar Garðstúdentinn
Skúli Skúlason hafði leitt gesti
sína til dyra eftir glaðværð og
margvíslegar samræður, settist
blaðamaðurinn Skúli Skúlason
við ritvélina og tók upp starf
sitt að nýju. Dálkar „Fálkans“
vildu fá sinn skammt en engar
refjar, og jafnframt vann Skúli
að bók, er hann hafði þá í
smíðum.
Þessi fyrstu kynni okkar
Skúla rifjuðust upp fyrir mér
þegar ég var á leið til hans í
fyrradag til þess að spjalla við
hann vegna starfsafmælisins.
Hann hefir nefnilega gegnt hin-
um órólegu og lýjandi störfum
blaðamannsins í tuttugu og
fimm ár.
— Hvernig í skollanum datt
þér í hug að byrja á blaða-
mennsku? er ein fyrsta spurn-
ingin, sem ég ber upp fyrir
Skúla.
— O, það var tilviljun, bless-
aður vertu, svarar Skúli. —
Upphafið var það, að Ólafur
heitinn Björnsson ritstjóri bað
mig þess 1913, að senda ísafold
skeyti frá Höfn. Eftir að ég kom
heim vann ég svo tíma og tíma
hjá Morgunblaðinu milli þess,
sem ég vann önnur störf, en á
þeim árum vann ég mest að
túnamælingum í Rangárvalla-
sýslu. Þessum mælingum lauk
ég 1918, og 1. okt. sama ár steig
ég það örlagaspor, að ég gerð-
ist fastur starfsmaður hjá Morg
unblaðinu. Eins og þú sérð er
ég nú að halda silfurbrúðkaup
mitt og blaðamennskunnar, en
tilhugalífið var hafið nokkru
áður en brúðkaupið fór fram.
Hjá Mgbl. starfaði Skúli til
árloka 1923 og var Vilhj.
Finsen ritstjóri þess lengst af
þann tíma, en Þorsteinn Gísla-
son þó tekinn við, áður en Skúli
fór frá blaðinu.
Fréttastofa Blaðamannafé-
þaðan, eða hverfi sem íslend-
ingar úr sögunni, þá munu lönd
þau, er þeir hafa numið, lengi
bera þeirra menjar, þjóðflokki
þeirra til sóma. Þeir hafa á-
unnið sér þann orðstír hér á
meðal enskumælandi fólks, að
vera duglegir, sjálfstæðir og
áreiðanlegir menn“.
Skúli Skúlason.
lagsins var stofnuð 1924 og
verið ritstjóri hans óslitið síðan.
Meðan Skúli starfaði hjá
Mgbl. kom norskur ferðamanna
hópur hingað til lands á vegum
norska stórblaðsins Tidens Tegn
1 þeim hópi var ungfrú Nelly
Tora Mjölid, og trúlofaðist hún
Skúla Skúlasyni í þessari. för.
Fór nú að vonum að losna um
Skúla hér á landi og fluttist
hann því til Noregs 1924, kvænt
ist og settist að í Nesbyen í
Hallingdal og dvaldist þar til
ársins 1927. Vann hann enn að
blaðamennsku á þann hátt, að
hann sendi ýmsum blöðum
fréttir og greinar. Einkum vann
hann fyrir Dagbladet í Oslo og
Bergens Tidende. En alls mun
hann hafa sent um 25 blöðum
fréttir og greinar. En ekki bar
Skúli alltaf mikið úr býtum í
þessu starfi; því að ritlaun inn-
heimtust seint og illa. Þó rætt-
ist úr því, þegar frá leið.
1927 fluttist Skúli heim aft-
ur ásamt fjölskyldu sinni. Stofn
aði hann þá vikublaðið „Fálk-
ann“ með Vilhjálmi Finsen og
Svavari Hjaltested og hefir
verið ritstjóri hans áslitið síðan.
En 1935 gerðist það, að frú
Skúlason veiktist af þrálátri
brjósthimnubólgu, og ráðlögðu
læknar henni að breyta um loft-
slag og flytjast aftur heim til
Noregs. Varð það úr, að þau
hurfu aftur til ættlands frúar-
innar, en hún náði fljótt fullri
heilsu. Þar átti Skúli síðan
heima og vann enn sem fyrr að
blaðamennsku, sendi „Fálkan-
um“ allt það efni, sem honum
var unnt og skrifaði auk þéss í
ýmis skandinavisk blöð (Poli-
tiken, Stockholms Tidningen o.
fl.). 1929 varð hann fréttaritari
Times á íslandi og var það æ
síðan meðan hann dvaldist hér
á landi.
Þótt Skúli væri búsettur í
Noregi kom hann hingað á ári
hverju og dvaldi hér 2—3 mán-
uði síðari hluta árs. Þegar stríð-
ið skall á gerðist Skúla ómögu-
legt að hafa á hendi ritstjórn
„Fálkans", en sitja þó úti í
Noregi. Brauzt hann þá heim
með „Esju“ yfir Petsamo og
hefir dvalizt hér síðan. En þótt
Skúlj sé tryggur og sannur son-
ur íslands þráir hann það 'heit-
ast að komast sem fyrst til
Noregs aftur, heim til konu sinn
ar og þriggja barna.
Eftir heimkomu Skúla var
hann kjörinn formaður Blaða-
mannafélags íslands og hefir
stýrt því með miklum dugnaði,
eins og honum er lagið. Starfs-
blæður hans minnast þessa
merkilega starfsafmælis hans
með samsæti í kvöld.
Skúli Skúlason hefir öðlazt
margháttaða reynslu á löngum
blaðamennskuferli. Hann er úr-
ræðagóður og afkastamikill og
lætur sér fátt á óvart koma.
Hann hefir jafnan fylgzt með
alúð og athygli með innlend-
um málefnum og erlendum og
renna því margar stoðir undir
l
^ViI kaupa miðann
1 87257
VI
happdrætti Hallgríms-
^ kirkju nú þegar. Tilboðið
(merkt .,37257“ sendist Al-
) þýðublaðinu fyrir 5. okt.
Félagslíf.
Í.R.-ingar
SKEMMTIKV ÖLD
fyrir félaga og gesti verður
haldið í kvöld föstudaginn 1.
október kl. 5 e. h. í Tjarnar-
kaffi.
Útiíþróttamönnum, knatt-
spyrnumönnum og öllum þeim,
sem aðstoðuðu við hlutaveltu
félagsins er boðið.
Stjórnin.
KAUPUM: SELJUM:
Húsgögn, eldavélar, ofna, alls-
koar o. m. fl. Sækjum, sendum.
Fornsalan, Hvergisgötu 82.
Símj 3655.
HANNES Á HORNINU
Frh. af 5. síðu.
finna miklu betra skipulag um út-
burð blaða heldur en það, sem nú
gildir, og er í því fólgið, að hvert
blað hefir ungling fyrir sig til að
bera í sama hverfið, í stað þess
að blöðin sameinuðust öll um að
ráða menn í hverfin.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ VANTAR
marga unglinga til að bera blaðið
út, þó að því hafi tekizt undanfarið
að koma blaðinu til kaupenda ein
hvern tíma dagsins og er það meira
öðrum blöðum, sem senda út ann-
an hvern og jafn vel þriðja hvern
dag. En þetta er alls ekki gott.
Blaðið þarf að komast til kaup-
endanna á tímabilinu frá klukkan
7,30—9 á morgnana. Vil ég nú
mælast til þess að þeir, sem hafa
hug á að bera blaðið út snúi sér
strax til afgreiðslunnar. Þetta er
Íítil vinna en vel borguð — og
börn hafa gott af því að hafa eitt
hvað starf með höndum.
ÁSTA MÍN! ÉG þakka þér bréfið
í gær — bréfin þín eru alltaf ágæt.
En þetta bréf get ég ekki birt
nema þú gefir mér nánari upp-
lýsingar. Árás þín er ekki rök-
studd, en rökstuðninginn þarf ég
að • fá. Skrifaðu mér aftur —
prívat — og segðu mér meira.
Svo skal ég athuga málið.
Hannes á horninu.
HVAÐ segja hin blöðin?
Frh. af 4. síðu.
Ýmsu eru menn nú vanir um
málflutning kommúnistablaðs-
ins, en sjaldan hafa þó sézt hjá
því fávíslegri tilburðir í rök-
ræðum en þetta. Það heldur því
fram, að hinir 270 mennta-
menn, áhrifamenn og forustu-
menn á ýmsum sviðum þjóð-
lífsins hafi ekki vitað undir
hvað þeir voru að skrifa, þegar
þeir undirrituðu áskorunina!
Trui hver sem vill!
þekkingu hans. Ferðamaður er
hann mikill og nákunnugur Is-
landi, enda starfandi maður í
Ferðafélagi íslands um margra
ára skeið. Vinsæll maður er
Skúli og berast honum því marg
ar hamingjuóskir á tuttugu og
fimm ára starfsafmæli hans x
dag.
R. Jöh.