Alþýðublaðið - 05.10.1943, Page 6

ALÞYÐUBLAÐIÐ
i"Vi.L1; ..
Flotadansinn.
Ameríski sjóliðsmaðurinn, sem myndin er af, hefir land-
gönguleyfi, og notar það til þess að fá sér einn dans. Það
er sérstakur dans, sem hann dansar, og er kallaður
flotadans.

Minjar um liðna tíð.
HANNES A HORNINU
Frh. af 5. síðu.
tíma — og þó aðeins með því að
bálkynda í þeim stöðugt, þá er það
reginmunur og að láta konur, böm
og unglinga hafast þar við að
vetrarlagi.“
„OG SVO ER ANNAÐ: Hvaðan
kemur þetta fólk, er það ekki að
vikja fyrir rellu-kerlingum t. d.
eins og þeirri sem tók 2ja herb.
íbúð í stúlkustofu og straustofu,
eða að innræti til jafns við tvær
aldraðar konur sem búa með 2
köttum í fjölda herbergja? Hvað
eru margar villumar, sem standa
og hafa staðið hálf auðar í hálft til
heilt ár t. d. í suðurhluta Norður-
mýrar og víðar? Eg sá fyrir ári
þrjú læknisvottorð, sem lutu að
því, að 2ja ára tápmikill drengur,
ósjúkur með öllu, þyldi ekki íbúð
þá sem foreldrar hans höfðu, en
hún var 2ja herbergja íbúð á
fyrstu hæð í 5 ára gömlu, húsi í
Norðurmýri.“
„VOTTORÐIN VORU NOTUÐ
til þess að koma úr húsi ekkju með
5 börn, með þeim afleiðingum að
nokkru eftir 2ja til 3ja vikna tjald-
vist í húsagarði veiktist flest fólk-
ið og elsti drengurinn, sem var
aðalfyrirvinna fjölskyldunnar,
dvelst nú á Vífilstaðahæli.“
„VÆRI EKKI RÉTT að athuga
í tæka tíð hverskonar bagga bæj-
arfélagið er að biiída, sér ef til vill
um ókomna framtíð með þessari
„hóp-fyrirkomu“ hins illa stæða
fólks? Er ekki kominn tími til þess
að segja „kattarkerlingum“, „raf-
magnsrullu maddömun“ frá því í
fullri alvöru og einlægni hvaða
afleiðingu eigingirni þeirra og sér-
gæðingsháttur getur haft og hlýtur
að hafá a þessum néyðaftímurh.“
„ÚT FRÁ ÞESSU ATHÆFI hlýt-
ur að spretta sjúkdómar, siðspill-
ing, glæpir. Fyrr enn várir verða
afleiðingarnar komnar í einu eða
öðru formi yfir höfuð sekra og
saklausra. Hið fína fólk ætti að
gæta sín, þótt „helvíti skuldi þú
sæmdarkrans, sem dysjuðum
lygara dugir“ er alls óvíst að krýn
ingin fari fram á hátíðlegan eða
hjartkæran hátt.“
ÞAÐ ER EKKI óeðlilegt, þó að
ástandið í húsnæðismálunum veki
gremju, reiði — og harðyrði — En
hér svíður í gömlu sári — sem við
höfum sært okkur sjálfir vegna
skilningsleysis. Viðvíkjandi gagn-
rýni á hreinsunartækjum nýju
bæjarhúsanna, vil ég segja það, að
þeir, sem til þekkja, munu ekki
vera bréfritaranum sammála.
HVAÐ SEGJA HIN BLtolN?
Frh. af 4. siðu.
telja þá tilgátu rétta að óreyndu
máli, en hitt er líklegra, að
kommúnistar þykist nú sjá fyrir
endalok styrjaldarinnar, og vilji
ryðja rússneskum áhrifum braut í
tæka tíð, en reyna að sama skapi
að draga úr vinsældum Breta og
Bandaríkjamanna. Þetta getur
einnig haft sína þýðingu hér, enda
er vitað að kommúnistar líta svo
á að eina sáluhjálplega leiðin fyr-
ir þessa þjóð sé að fá þriðja her-
veldið — Rússa — inn í landið, til
þess að skapa einskonar áhrifa-
jafnvægi milli stórveldanna á
þessari hernaðarlega mikilvægu
eyju.
Gera kommúnistar ráð fyrir að
áhrifavald Rússta kunni einnig að
ná hingað til lands, og verði bar-
áttu flokksins hér til framdráttar,
og er þá ekki ónýtt að búið er að
undirbúa í tæka tíð, það sem verða
vilff
Þannig lítur nú Vísir á starf-
semi kommúnista. En það hindr
ar hvorki, að hann né Morgun-
blaðið velji þá sér að banda-
mönnum í sjálfstæðismálinu, og
bjóði þjóðinni upp á forystu
þeirra í því!
i"....... ;
Kjartan Jóhannesson,
fyrrum organleikari við Frí-
kirkjuna hér, er fimmtugur í dag.
Hann dvelst nú að Ásum í Gnúp-
verjahreppi og kennir söng og
orgelleik í Árnes- og Rangárvalla-
svslum.’ »
Frh. af 4. síðu.
kúgunina og óréttlætið hafa ná
kvæmlega sömu áhrif á okkur
og það jafnvel í miklu ríkari
mæli.
Og éf svo er, sem ég efast
ekki um, þá vakna aðrar spurn-
ingar:
Haldið þið að minjaleysi
okkar muni ljóma yfir framtíð
okkar?
Hvernig lifir þú, einstakling-
urinn, sem stendur í miðri lífs-
baráttunni Þú hefir lifað í
nokkra áratugi og háð þína
baráttunni? Þú hefir lifað í
og vinnur fyrir framtíðina, en
hver er aðalstyrkur þinn? Að-
alstyrkur þinn er reynslan, sem
þú hefir fengið á liðnum árum.
Þú byggir á henni. Þú lærir
ekki aðeins af því, sem vel hefir
tekizt. Þú lærir alveg eins og
jafnvel miklu meira af því, sem
illa hefir farið, og þér hefir
mistekizt. Það, sem á við um
einstaklinginn, á alveg eins við
um alla þjóðina. Minningar
þínar um smáatburði í lífi þ.ínu
eru þér nauðsynlegar og dýr-
mætar. Minningar úr sögu þjóð
arinnar eru henni líka dýmæt-
ar og nauðsynlega.
Suma minningar okkar ís-
lendinga fylla okkur stolti og
gleði, aðrar fylla okkur gremju
og sárri sorg, sem skapa okkur,
einmitt þess vegna, baráttu-
þrek, dirfsku og framtak til að
vinna að beinni vegi og bjartari
degi en áður var.
Að mínu viti er þetta líka í
hug hins norska skálds, þegar
það horfir í grárri morgun-
skímunni yfir rústir Lundúna-
borgar. Borgin var full af göml
um minnjum, gotnesk guðshús,
stoltar styttur, fögur söfn.
Rústir þeirra særa miklu sári
um ókomnar aldir. Hvað skap-
ar þessi sviði hinni brezku
þjóð? Haldið þið, að hann skapi
fyrirlitningu á minjunum. sem
voru lagðar í rústir? Nei. Hann
skapar þjóðinni nýtt þrek,
meiri kraft og meira víðsýni.
Og nú kem ég eiginlega að
efni þessa spjalls míns um dag-
inn og veginn. Það er sagt, að
fáar þjóðir eigi eins dýrmætan
sögulegan arf og við íslending-
ar. Þetta er rétt. Fornókmennt-
irnar eru það dýmmætasta, sem
við eigum og okkar mikla arf-
leifð. Undanfarið hafa staðið
miklar deilur um útgáfu Íslend
ingasagna og í því máli hafa
gengið dómar. An þess að ég
vilji fara að blanda mér í þær
deilur vil ég taka það fram, að
ég er andvigur hinni nýju út-
gáfustefnu á íslendingasögun-
um. Ég vil engar úrfellingar á
þeim, engar breytmgar. Ég vil
hafa þær eins og kynslóðirnar
hafa lesið þær á kvöldvökunum
í baðstofunum meðan veðrin
næddu á súðunum og skaflinn
lagðist að glugganum. Þá
kveiktu þær þann eld, sem bezt
logaði og bezt yljaði, og þó að
eldar logi nú víðar en þá og
meiri ylur sé, þó að híbýli okk-
ar séu nú stærri og betri en þá
og skaflarnir lægri, þá þurfum
við sannarlega á eldi sagnanna
okkar að þalda og þeim yl, sem
hann gefur. Ef þessar minjar
verða lagðar í rústir þá verður
það okkar verk en ekki ann-
arra.
Ef við berum ekki virðingu
fyrir sögulegum minjum okkar
þá erum við um leið að grafa
undan okkur grunninn, sem
við stöndum á. Þá mun verða
lítið úr framförum okkar, þá
mun menning okkar verða hol-
grafin og feyskin. Þá munum
við ekki snúa brjóstum okkar
gegn nýjum og bjartari degi.
Og mér finnst, að okkur sé
ákaflega ábótavant í þessu efni.
„Nú er hún Snorrabúð stekk-
ur“ kvað Jónas Hallgrímsson.
Og nú — hvað segjum við í
dag?
Þó að þingkjörin nefnd, skip-
uð þremur ágætum mönnum,
hafi á undanförnum árum unn-
ið fyrir Þingvelli, þá er þar á-
kaflega mörgu ábótavant. Kirkj
an er í niðurníðslu, eins og
gamall hjallur. Hún er skáld-
ótt og skellótt, eitt hið fyrsta
sem við komum auga á og. ber
við brekkur Lögbergs eru snúru
staurar og blaktandi þvottur,
ganggötur og troðningar liggja
um búðarústirnar, út með vatn-
inu er allt sundurtætt og þar
hafa risið upp alls konar kumb-
aldar.
Ég hef aðeins talið fátt eitt,
því að ef á að tala eða skrifa
um Þingvelli og meðferð þeirra
þá er það efni í heila bók.
Eða Skálholt. Hafið þið kom-
ið að Skálholti? Þar ber ekkert
svip þeirra tíma þegar Skálholt
var einn helzti öndvpgisstaður
á landinu. Þar er svað og for,
kjúkurnar skína berar í tröðun-
um í rigningum, kirkjan er
■ snúrustaur, sjálf er hún verri en
hjallur. Hún er ómessufær að
dómi biskups og gluggar eru að
detta úr henni, hún hrynur þá
og þegar. Undir gólfi hennar
liggja steintöflur biskupanna
og skólamannanna brotnar og
skemmdar, þær halda áfram að
molna. Kirkjugarðurinn er æp-
andi svívirða, um vanrækslu og
vanhirðu þeirrar kynslóðar sem
nú lifir. Leiðin eru týnd og þar
með minningarnar um mikla
menn — og hætt er við að minn
ingarnar um störf þeirra og stríð
hverfi um leið. Við eigum að
byggja Skálholt upp, halda við
minningum staðarins í móti
þeirra tíma sem við lifum á nú.
Við eigum að stofna þar mikið
menntasetur, byggja þar kirkju
í líkingu við þá sem var á dög-
um Brynjólfs biskups. Ég
mundi fagna því ef farið yrði
að tillögum biskups og annarra
beztu manna íslenzkrar kirkju
og skálholt yrði gert að miklu
kirkjulegu mennta- og fræða-
setri.
Ég hef einu sinni komið að
Hólum. Ég kom utan úr óveðr-
inu og hraðanum, lítill maður
og veikur í trúnni, en þegar ég
kom inn í kirkjuna breyttist
svipur alls. Mér fannst ég stíga
inn í fortíðina. Áhrifin, sem ég
varð fyrir voru ekki fyrst og
fremst tignun þessarar fortíðar,
heldur minningin um stríð
þeirra, sem hér höfðu starfað
og strítt, barizt fyrir framtíð-
inni og lagt grundvöll að nýjum
tíma. Mér fannst, að koman í
kirkjuna yrði mér hvatning til
að vinna vel að mínu starfi
fyrir núlifandi fólk og með því
fyrir framtíðina og börnin, sem
nú eru að fæðast og enn eru ó-
fædd. Ég hygg, að þannig muni
fleirum fara, sem stíga inn í
Hóladómkirkju. Ég fagna því,
að Skagfirðingar hafa hafið
undirbúning að því, að minnast
Jóns Arasonar árið 1950, og ég
vænti þess, að þjóðin öll taki
málaleitun Skagfirðinga vel.
Ég hef rætt allmikið um
kirkjur í sambandi við þetta
spjall mitt um dýrmætar minj-
ar, sem við eigum að bera virð-
ingu fyrir og varðveita. Þetta
er eðlilegt. Kirkjan er eitt elzta
menningartæki okkar. Að vísu
Þeir verkamenn, sem eiga inni orlofsfé hjá ameríska setu-
liðinu, þurfa að hafa sótt það fyrir 15. október nk. Eftir þann
tíma verður orlofsfé ekki kræft hjá setuliðinu. Nánari upp-
lýsingar verða gefnar í skrifstofu félagsins.
# DAGSBRÚN.
Þriðjudagur 5. október ÍS43L
Anglýsingar,
sera birtast eiga í
Alþýðublaðinu,
verða að vera *
komnar tU Auglýs-
ingaskrifstofunnarí
Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvðlði.
Sfmii 490».
hafa verið lægðir í baráttu-
sögu hennar. Þannig er um állt.
Stundum hefir hún verið vígi
fáfræði og heimsku, en oftar
hefir hún lýst eins og skínandi
stjarna. Hún hefir verið breysk
eins og mennirnir, en alltaf SQtt
fram skref fyrir skref éins og
þeir.
Við metum og dæmum, eftir
því viti, sem okkur er gefið og
þeirri menntun, því víðsýni,
þeirri mannúð og frelsisþrá,
sem við höfum öðlazt. Við lít-
um um öxl, lærum af reynsl-
unni, varðveitum minjarnar —
og byggjum upp nýja framtíð
samkvæmt reynslu aldanna,
baráttuárangri þeirra, sem báru
uppi fortíðina og sköpuðu sögu
okkar.
Og ég treysti nútíma-íslend-
ingum til þess að geta dæmt
rétt, notfært sér það bezta úr
sögunni, til þess að gera líf
framtíðarinnar bjartara og feg-
urra, svo að allir njóti réttar
síns, að enginn sé troðinn und-
ir, að allir fái þá menntun, sem
þeir kjósa og eru menn til að
njóta og að lífsöryggið verði
annað og meira en það var á
dögum Stóradóms og annarra
niðurlægingartímabila í sögu
okkar.
Ef við gleymum minjum
okkar, þá höfum við numið'
staðar — og þar með einnig
gleymt skyldum okkar við fram,
tíðina.
Norsku sjó-
mennirnir.
Frh. af 5. síðu.
hann var á leið á stóran sjó-
mannafund. En smám saman
tókst að lægja storminn og um
þessar mundir er Sjómanna-
sambandið eini félagsskapur ó-
breyttra norskra sjómanna í
Améríku.
Á þennan hátt halda norsku
verkalýðssamtökin starfi sínu
áfram sjómönnunum og land-
inu til nytja. Einnig hefir Al-
þýðusambandið norska frá því
haustið 1941 getað haldið á-
fram starfi utan Noregs. Bæði
formaður Alþýðusambandsins,
Konrad Nordahl, og varafor-
maðurinn, Lars Evensen,
sluppu á furðulegan hátt úr
landi. Konrad Nordahl hefir nú
tekið við stjórn Lundúnaskrif-
stofu Alþýðusambandsins, þar
sem höfuðverkefnið er að við-
halda samhenginu í starfsemi
verkalýðssamtakanna. Starf-
semi skrifstofunnar nær einnig
til upplýsingastarfsemi meðal
Norðmanna og bandamanna um
þátt norska verkalýðsins í bar-
áttunni gegn nazistunum.
Heima beið norska verkalýðs-
hreyfingin ósigur með fánann
í fulla stöng. Erlendis bera
norsku sjómennirnir fánan fram
unz hann blaktir aftur yfir
norskri mold.