Alþýðublaðið - 26.11.1943, Blaðsíða 2

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Föstudagur 26. nóvember 194S
Rikisstjórnln efnir
til veizlnhaida 1.
desember.
Móttaka Syrir 300 manns i
Mhingishúsinn og ping-
mannaveizla nm kvoldið
í ráðherrabústaðnum.
RÍKISSTJÓRNIN hefir á-
kveðið að efna til mót-
toku í alþingishúsinu 1. des-'
ember næstkomandi. Mun
hún hafa boðið til þessarar
móttöku um 300 manns.
Verða þar alþingismenn, full-
trúar erlendra ríkja og ýmsir
fyrirmenn í íslenzku þjóðlífi.
Þá hefir ríkisstjórnin og á-
kveðið að efna til þingmanna-
veizlu að kvöldi 1. desember og
verður sú veizla að líkindum í
ráðherrabústaðnum.
Verðor verðlækkunarskatt-
urinn ekki framlengdnr?
Frunavarpið um framlengingurta var til
fyrstu umræðu í gær og fékk mjög
þungar viðtökur.
P RUMVARP það, sem
þeir Þorst. Þorst. og
Bernharð Stefánsson flytja í
efri deild, um framlenging
verðlækkunarskattsins, var
til 1. umræðu þar í gær.
Fékk frumvarpið mjög þurr-
legar viðtökur, og voru flestir
ræðumanna á einu máli um, að
fylgja því ekki í gegnum deild-
ina. Vildu sumir Sjálfstæðis-
manna, er töluðu á móti frum-
varpinu, ekki einu sinni leyfa
því að fara til nefndar.
Skipulagsmál bæj^rins:
Bæjarstjórn Beykjavíkor fari meó
stipaSagsmál bæjarins, en ekkl ríkið
Frnmvarp frá borgarstjóra lagt
fram á alpfngi f gær.
FRUMVARP um skipu-
lag Reykjavíkurbæjar
var lagt fram á alþingi í gær
og er flutningsmaður þess
Bjarni Benediktsson borgar-
stjóri.
Segir m. a. svo í frumvarp-
inu:
„Bæjarstjórn Reykjavíkur
fer með skipulagsmál bæjar-
ins.
í Reykjavík skal bæjarstjórn
kjósa í skipulagsnefnd tvo menn
og tvo til vara, annan úr hópi
húsameistara, en hinn úr hópi
verkfræðinga. Enn fremur eiga
sæti í nefndinni borgarstjóri,
bæj arverkfræðingur og húsa-
meistari bæjarins. Borgarstjóri
er formaður nefndarinnar.
Skipulagsnefndin skal, svo
fljótt sem kostur er, láta gera
skipulagsuppdrætti af Reykja-
víkurbæ, öllu byggðu svæði, 1
tæka tíð, áður en það er tekxö
til bygginga, og þannig/ afram,
þar til er allt bæjarlandið er
kipulagsuppdrættir skulu
i þannig:
firlitsuppdrættir af ollu
cipulagssvæðinu í mæli-
varða 1:5000, er syni allar
5algötur, helztu athafna-
/æði, íþróttasvæði, torg, op-
i svæði, nýtingu landsins og
dptingu þess, eftir því, sem
Lð verður komið.
éruppdrættir í mælikvarða
:2000, er sýni hagnýtingu og
yggingu hinna einstöku
;ita, staðfestíngu húsa, hæð
2irra og önnur atriði, er máli
rir séruppdrættir í stærri
dikvarða, er sýni greini-
i fyrirkomulag torga,
ztu gatnamóta o. s. frv.,
r því sem þörf krefur.1
freánargerðinni fyrir frv,
borgarstjóri m. a.:
ð núgildandi lögum um
lag kauptúna og sjávar-
er stjórn skipulagsmála
ins alls lögð í hendur skipu
jfndar ríkisins, en hána
skipa vegamálastjóri, vitamála-
stjóri og húsameitsari ríkisins.
Þessi nefnd hefir að heita má
óskorað vald í skipulagsmálum
— en bæjar- og sveitarstjórnir
hafa aðeins tillögurétt um þessi
inál.
Meðferð skipulagsmála
Reykjavíkur er umfangsmikil
og vandasöm, eins og að líkum
lætur, þegar á það er litið, að
bærinn er í örum vexti. Þykir
því nauðsyn til bera að gera um
þau aðra skipun en skipulags-
mál annarra landshluta, og því
er frumvarp þetta borið fram
Frv. gerir ráð fyrir þeirri að-
albreytingu, að skipulagsmál
Reykjavíkurbæjar verði tekin
úr höndum skipulagsnefndar
ríkisins og fengin bæjarstjórn
í hendur. jEr þá gert ráð fyrir,
að skipuð verði sérstök nefnd,
er fari með þessi mál í umboði
bæjarstjórnar og eiga sæti í
henni tveir menn kosnir af
■bæjarstjórn, skal annar vera
húsameistari hennar, bæjarverk
fræðingur, en sjálfkjörnir eru í
nefridina: borgarstjóri, sem er
formaður hennar, bæjarverk-
fræðingur og húsameistari bæj-
arins. Nefnd þessi lætur gera
skipulagsuppdrætti af bænum
og bæjarlandinu undir yfir-
stjórn bæjarstjórnar. .
Það verður að telja mjög ó-
eðlilegt, að höfuðstaður lands-
ins hafi nálega enga ihlutun um
skipulagsmál sín. Meðferð
þeirra mála verður að miklu
leyti að vera í höndum sérfræð
inga, og þar sem kauptún og
sjávarþorp landsins hafa yfir-
leitt ekki slíkum mönnum á að
skipa, er það eðlilegt, að ríkið
láti' sína sérfræðinga fara með
þau mál þar, og þá einmitt vega
málastjóra, vitamálastjóra og
húsameistara ríkisins, sem eru
kunnugastir staðháttum og at-
vinnulífi víðast á landinu. En í
Reykjavík aftur á móti er næg-
ur kostur sérfróðra manna. Þar
er og völ á þeim mönnum, sem
auk sérþekkingar eru af eðlileg
um ástæðum miklu kunnugri
fasteigna- og skipulagsmálum
bæjarins heldur en þeir starfs-
menn ríkisins, er nú voru tald-
ir.1
Haraldur Guðmundsson kvað
Alþýðuflokkinn ekki hafa gert
neina samþykkt með tilliti til
frumvarpsins, en sjálfur kvaðst
hann ekki geta léð því fylgi
sitt.
Þegar frumvarpið varð að lög
um í fyrra, sagði Haraldur, var
litið svo á, að þetta væri aðeins
bráðabirgðaráðstöfun og að ekki
yrði um framlengingu að ræða
Enda hefði mönnum verið ljóst,
að við slíkt yrði ekki búið til
frambúðar.
Skattur þessi skerti mjög
tekjustofna bæjar- og sveitarfé-
laga og yrði þar að auki þess
valdandi, að útsvarsþunginn
færðist óeðlilega á lægri tekj-
urnar, með því, að taka yrði til-
lit til þessa skatts við álagningu
útsvara. Kæmi skattur þessi því
einnig niður á þeim, sem lægri
hefðu tekjurnar. Þó taldi Har.
Guðmundsson ekki ástæðu til
annars, en að máið fengi af-
greiðslu í nefnd. Á móti málinu
töluðu einnig Gísli Jónsson,
Bjarni Ben. og Magnús Jóns-
son.
Fjármálaráðherra tók einnig
til máls, en kvaðst ekki sjá
ástæðu til að blanda sér í um-
ræðurnar á þessu stigi málsins,
en taldi, að fé það, sem frum-
varpið mundi veita í ríkissjóð-
inn, ef að lögum yrði, þyrfti
þangað að koma, 'Og væri ríkis-
sjóði ekki unnt að standa undir
greiðslum á uppbótum landbún-
aðarafurða, nema þessara tekna
væri aflað, en hann taldi að allt
benti til, áð meiri hluti þing-
manna teldi a. m. k. fulla sann-
girni á að uppbæturnar yrðu
greiddar.
Bjarni Ben. taldi, að í ,frum-
varpinu væri ekki einu sinni
grundvöllur til frekari um-
ræðna og taldi því ástæðulaust
að málið færi til nefndar.
Stóðu umræður til kl. að
ganga 5 og var samþykkt að
vísa málinu til 2. umræðu með
8:6.
Já.sögu:
Merkilegur leiklistarviðburður:
SGflulegt leikrit um Gissur
jurl i útvarpinu annað kvðld.
FMfisIsigiiP pess sfen^sii* f 2 klst.
®ll leSkendœpnár ern nlls fBiffugn
Höfundur er Gísli Ásmuudss. frá Hálsi.
M
Hermann Jónasson.
Bernhard Stefánsson.
Framh. á 7.
síðu.
ERKILEGUR LEIK-
LISTARVIÐBURÐUR
verður í Ríkisútvarpinu ann-
að kvöld. Þá verður flutt í
útvarpið eitt veigamesta leik
rit, sem nokkru sinni hefir
verið flutt hér. Stendur
flutningur þess í tvær
klukkustundir, og eru leik-
endurnir 20 að tölu.
Leikritið heitir: „Gissur jarl“
— og er því sögulegt. Höfundur
þess er nýtt leikritaskáld, Gísli
Asmundsson frá Hálsi í Fnjóska
dal — og er þetta fyrsta leik-
rit hans, sem leikið er opinber-
lega.
„Leikritið er veigamikið og
áhrif þess mjög sterk,11 sagði
Haraldur Björnsson, leikstjór-
inn, í samtali við Alþýðublaðið
í gær. „Það byggist á ævi Giss-
urar Þorvaldssonar.11
Leikritið er í 5 þáttum. Fyrsti
þátturinn gerist árið 1238
heima hjá Gissuri að Hróars-
holti í Flóa. Hefir Gissur þá
boð mikið og hefst leikurinn
með söng og dansi.
Annar þáttur gerist í Reyk-
holti, hina örlagariku nótt árið
1241, er Snorri Sturluson var
veginn.
Þriðji þáttur gerist árið 1244
við hirð fíákonar gamla.
Fjórði þáttur gerist árið 1261
að Reykjastað í Skagafirði, bæ
Gissurar, þar sem Hallvarður
Gullskór ræðir um landsmál
við íslenzka höfðingja.
Fimmti og síðasti þátturinn
gerist árið 1262 á alþingi, ér ís-
lendingar gengu á hönd Noregs
konungi.
Eins og áður segir, eru leik-
endurnir 20 að tölu og er hlut-
verkunum þannig skipt:
Haraldur Björnsson, sem jafn
framt fer með leikstjórn
leikur Hallvarð Gullskó.
Myndarleg bók nm féia-
llst og tónsnllllEBga.
. Ritnð af Tbeodéir Árnasyni.
RT Ý BÓK „Tónsnillingar11,
* ™ eftir Theódór Árnason,
kom á bókamarkaðinn í gær
og er útgefandinn Þorleifur
Gunarsson, en prentuð er
bókin í Steindórsprenti..Frá-
gangur bókarinnar er ein-
hver sá bezti, sem nú gerist,
og er hún bundin í sterkt og
gott band.
í þessari bók segir Theódór
Árnason frá ævi ýmsra helztu
tónsnillinga, sem uppi hafa ver-
ið. Hafa slíkir þættir birst í
Fálkanum á undanförnum ár-
um, en hér eru þættirnir auknir
og endurbættir og auk þess
þættir af ýmsum mönnum, sem
ekki hafa birst hér áður. Segir
Theódór í formála fyrir bókinni
að það hafi fyrst og fremst ver-
ið sér hvatning að skrifa þessa
þætti, að þegar hann starfaði
að söngmálum meðal alþýðu
fólks víða um land, varð hann á-
þreifanlega var við mikinn á-
huga hjá því fyrir tónlist — og
ekki sízt að kynnast sögu tón-
listarinnar og ævi hinna helztu
tónlistai'frömuða.
Þá segir Theódór ennfrem-
ur: Lesendur munu fljótlega
taka eftir því, að þættir þessir
eru nokkuð sundurleitir að yf-
irbragði. En það stafar af því,
að þeir eru samdir smám sam-
an á löngu tímabili og við
sundurleit skilyrði. Og satt að
segja fékkst ég ekki um að
samræma þetta, nema að litlu
leyti, þegar ég bjó handritið
undir prentun.
En þó að Theódór sé svo hóg
vær, að afsaka það, hvað þætt-
irntir er'u sundurlausir, munu
þó fjölda margir þakka honum
fyrir þessa fróðlegu og hug-
næmu þætti hans. Þetta er þó
aðeins fyrsta bindi bókarinnar.
Þorsteinn Ö. Stephensen leikur
Gissur jarl.,
Gestur Pálsson leikur Hjalta,
biskupssoninn.
Lárus Pálsson leikur Arinbjörn
heimilisprest Snorra Sturlu-
sonar.
Alfreð Andrésson leikur Símon
Knút.
Tómas Hallgrímsson leikur
Þórð Andrésson.
Brynjólfur Jóhannesson leikur
Geir auðga.
Valdimar Helgason leikur
Hrafn Oddsson.
Jón Aðils leikur Hákon gamla.
Jón Haraldsson leikur Hákon
unga.
Þóra Borg Einarsson leikur
Ingibjörgu konungsfrænku.
Ævar Kvaran leikur bónda.
Klemens Jónsson leikur Ketil.
Guðrún Guðmundsdóttir leikur
Höllu.
Gunnþórunn Halldórsdóttir
leikur stafkerlingu.
Eins og lesendur sjá hafa nær
allir beztu leikarar okkar hlut-
verk á hendi í þessu nýja leik-
riti.
12 klukfcnsíHBda
dagskrá í útvarp-
ínn 1. desember
Samfe d dagskrá stendnr
trá klukkan 4 til 7.
AGSKRÁ Ríkisútvarps-
ins á fullveldisdaginn,
1. desember mun standa við-
stöðulaust í 12 klukkustund-
ir, og hefir mjög verið til
hennár vandað.
Var lokið við að ganga frá
dagskránni í gær, og verður
hún í aðalatriðum, eins og
hér segir:
Klukkan 12 á hádegi hefst
dagskráin með hádegisútvarpi,
eins og venjulega -— og mun
hljómlistin verða helguð deg-
inum. Klukkan 1—2 er tími
Ameríkumanna og Englend-
inga. Kl. 2 verður útvarpað
ræðu rikisstjóra af svölum al-
þingishússins. Kl. 3 verður út-
varpað frá hátíð stúdenta í há-
tíðasal Háskólans. Þar flytur
Herrriann Jópasson ræðu, Hall-
dór Kiljan Laxness les upp.
Árni Kristjánsson og Björn Ól-
afsson leika á píanó og fiðlu og
Pétur Jónsson syngur einsöng.
Kl. 4 hefst samfelld dagskrá
úr útvarpssal og mun hún
standa í þrjár klukkustundir.
Verður þessari samfelldu dag-
skrá skipt í fjóra höfuðþætti:
1. Landið, 2. Þjóðin, 3. Tung-
an, 4. Framtíðarlandið. Þarna
koma frarii myndir úr sögu
landsins og verður það gert
með upplestrum á kvæðum og
völdum köflum úr bókmennt-
um okkar, en þess á milli verða
tónleikar.
Þessa dagskrá munu annast
ýmsir .þekktir upplesarar og út-
varpsmenn. Kl. 7 verður stutt-
ur barnatími, sem einnig verð-
Frh. á 7. síðu.