Alþýðublaðið - 18.01.1944, Blaðsíða 2

2
ALÞYÐUBLAÐIÐ
ÍJriðjuáagirr lo. janúar 1244
Stefán Jóhann við 1. nmræðn lýðveldisstjórnarakrárlnnar:
Óráðlegt að ákveða gildistökudag
stj oruarskrárinnar löngu fyrirfram.
Alþfngi minnist sjé
tnanaanna, sem fór
nst með „fflax
Pemberton.“
Ölögleg viðskipfi wi setuliðið
í sfórum sfíl!
Þrjú kaupsýslufyrirtæki uppvís a® fsví að
katipa sfoinar vörter af sefuiiHsmönnuni
og selja íslendingum
RANNSÓKNARLÖGREGLAN hefur . undanfarið unnið
að því að upplýsa stórkostlegt tollsvikamál, sem fram-
ið hefur verið hér í Reykjavík um alllangan tíma og bygg-
ist á stórþjófnaði brezkra setuliðsmanna frá birgðastöð hers-
ins hér.
Hafa sex menn eða fleiri ver-
ið hnepptir í gæsluvarðhald,
auk setuliðsmanna, en stjórn
brezka. setuliðsins. hefir. mál
þeirra að sjálfsögðu með hönd-
um.
Þrjú íslenzk verzlunarfyrir-
tæki eru við þetta mál riðin:
Nýlenduvöruverzlun Jes Zim-
sen, Þorkell Ingvarsson stór-
kaupmaður og Ingólfsbakarí.
Höfðu þessi fyrirtæki öll keypt
vörur af brezkum birgðavörð-
um við hina nefndu birgðastöð
(N. A. A. F. I.) og selt síðan ís-
lendingum.
Þessi viðskipti hófust í árs-
byrjun 1943 og stóðu langt
fram á árið, en uppvíst varð
um þau um síðastliðin áramót,
og koma allmargir menn við
þessa sögu.
Nýlenduvöruverzlun Jes Zim
sen hefir keypt margs konar
vörur af einum starfsmanni
þessarar birgðastöðvar fyrir
marga tugi þúsunda króna. En
auk þess, sem forstjóri þessarar
verzlunar, Gunnar Jónsson, hef
. ir rekið þessi viðskipti, hefir
* hann haft ólögleg viðskipti við
erlend skip, sem komið hafa
hingað í höfnina.
Þorkell Ingvarsson stórkaup-
maður hefir, ásamt einum
starfsmanni sínum, Sigurði Þor
kelssyni, keypt tugi kassa af
gin og whisky af þessum sama
birgðaverði — og selt síðan til
bifreiðastjóra.
Eigandi Ingólfsbakaríis, Ing-
olf Petersen, hefir keypt nokk-
uð af ýmiss konar nýlenduvör-
um af öðrum starfsmanni þess-
arar sömu birgðastöðvar.
Rannsókn þessa svikamáls
mun enn ekki vera lokið, og
má vera, að enn séu ekki öll
kurl komin til grafar.
Sagt er að upptökin að því,
að þetta komst upp hafi verið
þau, að birgðaverðirnir hafi
kært yfir innbrotum og þjófn-
uðum í birgðastöð þeirra, en
þessar kærur þeirra munu hafa
reynzt falskar, aðeins tilraun
til að dylja þeirra eigin þjófn-
að.
„Skjolin á borðið uú þegar!“
Krafa fjðlmenos fœodar liphils-
aðarmaooa á sonoadaglno.
Fundnrinn fór mjög vel fram og sýndi
eindregið fylgi lögskilnaðarmanna.
FUNDURINN, sem lögskilnaðarmenn boðuðu til síða-st-
liðinn sunnudag í Iðnó var sóttur af töluvert á fjórða
hundrað manns, svo að húsið var troðfullt. Qllum ræðu-
mönnum var fagnað mjög er þeir hófu mál sitt og þakkað
með dynjandi lófaklappi, er þeir luku máli sínu.
Lúðvig Guðmundsson skóla-
stjóri setti fundinn og stjórnaði
honum.
Þessir menn töluðu og í þess-
ari röð:
Jóhann Sæmundsson yfir-
læknir, Árni Pálsson prófessor,
Sigurður Nordal prófessor,
Pálmi Hannesson rektor og Lúð-
vig Guðmundsson skólastjóri.
Fluttu þeir erindi þau, sem full
trúar hraðskilnaðarflokkanna í
útvarpsráði neituðu þeim um
leyfi til að flytja í útvarpið.
Stóð flutningur erindanna í
tæpar tvær klukkustundir.
Að loknum flutningi erind-
anna var borin upp og sam-
þykkt eftirfarandi ályktun, og
var hún samþykkt í einu hljóði:
„Fundur haldinn í Iðnaðar-
mannahúsinu í Reykjavík 16.
janúar ^944 til erindaflutnings
um lýðveldis- og sambandsmál-
ið, skorar á alþingi og ríkis-
stjórn að birta nú þegar öll skjöl
skilnaðarmálsins, svo að þjóð-
inni gefist kostur á að kynna
sér málavöxtu áður en hún á
að taka afstöðu til niðurfelling-
ingar samhandslagasáttmálans
og stofnunar Iýðveldis.“
Mun þessi áskorun hafa ver-
ið send til alþingis og ríkis-
stjórnar í gær.
Alþýðuflokkurinn vill til samkomulags
samþykkja hana, en fresta gildistöku
þar til samband næst við konung
Mun einnig beila sér fyrir að lýðveldisforsefinn
verði þjóðkjörinn, en ekki þingkjörinn
Hinir halda fasf við 17. júnír — en eru að riðlasf
um forsefakjörið
'jVÍIKILL MEININGAMUNUR kom fram við fyrstu um-
ræðu lýðveldisstjórnarskrárfrumvarpsins, sem fram
fór í neðri deild í gær.
Stefán Jóh. Stefánsson lýsti sig andvígan því, að 17.
júní eða nokkur annar tiltekinn dagur yrði ,löngu ,fyrir-
fram ákveðinn gildistökudagur lýðveldisstjórnarskrárinn-
ar, eins og nú væri ástatt í heiminum. En hann bauð það til
samkomulags. að Alþýðuflokkurinn samþykkti stjórnar-
skrárfrumvarpið ásamt 'hinum flokkunum, þó þannig að á-
kvæðum þess um forsetakjör yrði breytt og þjóðin látin
kjósa hann, ef gildistöku hennar yrði frestað fyrst um sinn
þar til hægt 'hefði verið að ná sambandi við konung og gefa
honum tækifæri til að segja af sér af frjálsum vilja.
Talsmenn hraðskilnaðarflokkanna, þeir Gísli Sveinsson, Ey-
steinn Jónsson og Einar Olgeirsson, tóku því fjarri að gildistöku
stjórnarskrárinnar yrði frestað lengur en til 17. júní, en voru
hinsvegar ekki ákveðnir né sammála um fyrirkomulag forseta-
ltjörsins.
Forsætisráðherra, Björn Þórð
arson, hafði framsögu um frum
varpið af hálfu stjórnarinnar,
og óskaði, að því yrði vísað til
nefndar, en lét þess jafnframt
getið, að stjórnin myndi síðar
beita sér fyrir breytingum á
einstökum ákvæðum þess, eink-
um þeim, er snertu forsetakjör.
Á eftir forsætisráðherra tók
Stefán Jóh. Stefánsson til máls
af hálfu Alþýðuflokksins. Skír-
skotaði hann í upphafi máls
síns til þeirra ummæla sinna í
sameinuðu þingi, við fyrri um-
ræðu þingsályktunartillögunnar
um niðurfellíngu sambandslaga
sáttmálans, að hér væri um tví-
þætt mál að ræða, annars veg-
ar sambandsslitin, hins vegar
lýðveldisstofnunina, og snerti
stjórnarskrárfrumvarp það, sem
hér lægi fyrir aðeins síðari þátt
inn, eins og þingályktunartil-
lagan um niðurfellingu sam-
bandslagasáttmálans aðeins
hinn fyrri.
L Ildistökndagurlnn.
Stefán Jóhann sagði því
næst, að sér. þætti hlýða, að
gera sjálían gildistökudag lýð-
veldisstjórnarskrárinnar að um
talsefni strax á þessu stigi máls
ins með því meðal annars, að
oftar en einu sinni hefði sér-
staklega verið vikið að sér og
sinni afstöðu til hans.
Þegar milliþinganefndin í
stjórnarskrármálinu hafði frum
varp þetta til athugunar, sagði
Stefán Jóhann, höfðu umræður
enn ekki farið fram um það
innan flokkanna, hvenær eðli-
legt og heppilegt væri að láta
stjórnarskrána taka gildi, með
öðrum orðum, hvenær lýðveldið
skyldi stofnað.
Það varð þó að samkomulagi
í nefridinni að láta 17. júní 1944
koma til athugunar og álita fyr-
ir flokkana sem gildistökudag
lýðveldisstjórnarskrárinnar. En
þá hafði eins og áður er sagt,
Alþýðuflokkurinn enn ekki haft
það mál til athugunar, frekar
eri aðrir flokkar, epda ætla ég
ekki, að ég hafi látið nein orð
falla um það í nefndinni, að Al-
þýðuflokkurinn væri eða myndi
verða þeirri tímaákvörðun fylgj
andi. Frá minni hálfu var því
þetta ^tímatakmark — 17. júní
1944 — ekki hugsað nema sem
áætluri til athugunar., án þess
að ég teldi hana á nokkurn hátt
bindandi fyrir mig eða flokk
minn. Ég gat þess líka strax og
blaðaskrif byrjuðu um þetta
mál, hver afstaða mín sjálfs
væri til þes's, en henni hafði ég
að nokkru lýst þegar áður í
grein í Alþýðublaðinu við síð-
ustu áramót. Og í sambykkt,
sem miðstjórn Alþýðuflokksins
gerði 29. júní .1943 kom ótví-
rætt í ljós, að flokkurinn vildi
fyrir sitt leyti ekki binda sig
við 17. júní Í944 sem gildistöku
dag lýðveldisstjórnarskrárinn-
ar.
Ég er því ekki reiðubúinn til
þess að slá því föstu í dag,
að hún skuli taka gildi þá;
Alþýðuflokkurinn mun þvert
á móti beita sér fyrir þeirri
hreytingu á ákvæði frum-
varpsins þar að lútandi, að
lýðveldisstjórnarskráin öðlist
ekki gildi fyrr en hún hefir
verið samþykkt við leynilega
þjóðaratkvæðagreiðslu og al-
þingi síðar tekið ákvörðun
Frh. á 7. síðu.
Ávarp forseta sameinaðs
Hings.
fk ÐUR EN reglulegir þing-
fundir hófust í gær á
alþingi var settur fundur í
sameinuðu þingi til að minn-
ast skipshafnarinnar* sem
fórst með togaranum „Max
Pemberton“.
Forseti þi-ngsins, Gísli iSveins-
son flutti stutt ávarp til þing-
manna og fer það orðrétt hér
á eftir:
„Háttvirtu alþingismenn!
Áður en alþingi gengur til
starfa í deildum á þessum degi,
þykir mér hlýða að minnast hér
í sameinuðu þingi, hins ógur-
lega sjóslyss, sem nú er bert að
orðið hefir, við að togarinn
Max Pemberton hefir farizt
með allri áhöfn, 29 manns, að
líkindum nálægt Snæfellsnesi.
Á þessu nýbyrjaða ári hefir
margt það gerzt í heiminum,
sem sársauka veldur mönnum
og seint bætanlegum missi. Vér
Islendingar höfum eigi farið
varhluta af voveiflegum slys-
um, er sumpart hafa beinlínis
verið af völdum hins æðis-1
gengna ófriðarbáls, er enn geis-
ar en sumpart að sjálfsögðu
pví óviðkomandi. Verðmætir
farkostir og fiskiskip hafa
sokkið í sjó, en framar öllu dýr-
mæt mannslíf farið forgörðum,
og er þar með ærið skarð
höggvið í afkomumöguleika
hinnar litlu og fámennu ís-
lenzku þjóðar. Þótt eigi verði
sagt eða sannað, að hið síðasta
þungbæra sjóslys, er orðið hef-
ir hér við land síðustu daga, er
b/v. Max Pemberton fórst,
standi í nokkru sambandi við
styrjöldina, þá er þetta þó alli
skylt, ógnir og eyðing, sem eigi
virðist.verða við ráðið. Ber oss
að taka því öllu með þeirri ró-
semi hugans, er einkenna á
góða menn og staðfasta þjóð,
sem eigi lætur bugast, en held-
ur áfram göngu sinni og gagn-
legum störfum, í fullu trausti
til handleiðslu hinnar eilífu for
sjónar alls mannkyns .
Minnumst þess, að á öllum
öldum hefir íslenzk byggð ver-
Frh. á 7. síðu.
Hefir stjómin leifað1
fyrir sér um viður-
kenningu lýSveld-
isins!
Fyrirspisrn Stefáns
Jéiiamns á aiþingi
í gær
Qtefán JÓH. STEFÁNS-
SON beindi þeirri fyrir-
spurn til ríkisstjórnarinnar í
síðari ræðu um stjórnarskrár-
málið í neðri deild í gær,
hvort hún hefði leitað nokk-
uð fyrir sér um viðurkenn-
ingu lýðveldisins af liálfu
annarra ríkja, þegar til kæmi.
Engin svör voru gefin við
þessari fyrirspurn af hálfu
ríkisstjórnarinnar við um-p
ræðurnar í gær.