Alþýðublaðið - 30.01.1944, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Sunnndagur 30. janúar 1944.
«
A. J. Johnson ;
Útvarpið oo dagskrá pess.
Orðsending
til útsölumanna Alþýöublaösins.
Vegana áramótauppgjörs eru útsölumenn blaðsins
úti á landi beðnir að senda uppgjör hið allra fyrsta.
Óseld jólablöö
•skast endursend sem allra fyrst, vegna þess,
blaðið er uppselt í afgreiðslunni.
I
V
y
4
4
4
y
ý
v
y
1
v
y
v
4
v
að V
V
4
4
Gtgefe&di: AlþýSuflokkmiun.
Ritslýóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Sixaar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Öryooið á sjónnm.
TVEIR þingmenn Alþýðu-
flokksins, þeir Finnur
Jónsson og Stefán Jóh. Stefáns-
son, hafa lagt fram í samein-
uðu þingi tillögu til þingsálykt-
unar um ,,að fela ríkisstjórn-
inni að skipa 5 manna nefnd
til þess að endurskoða lög um
eftirlit með skipum og bátum og
öryggi iþeirra, svo og tilskip-
anir og reglugerðir, er settar
hafa verið um þetta efni. Jafn-
framt sé nefndinni falið að at-
huga framkvæmd skipaeftirlits
iris á lögum og reglum þeim, er
nú gilda um eftirlit með skip-
um.“
Hér er vissulega um þarfar og
tímabærar aðgerðir að ræða. í
hinum miklu umræðum blað-
anna um iþessi mál nú undarifar-
ið hefir það ótvírætt verið lát-
ið í ljós af fjölda mörgum grein
arhöf undum að örygginu á sjón-
um væri stórkostlega ábótavant.
Slysum og mannsköðum væri
beinlínis boðið heim vegna of-
hleðslu skipa, breytinga á þeim
er rýrt hefði sjóhæfni þeirra,
og fífldirfsku þeirra, er manna
forráð hafa á sjónum. Gagnger
rannsókn af hálfu hins opin-
bera á því, hvað hæft kunni að
vera í iþessu, er því alveg sjálf-
sögð og óhjákvæmileg. Annars
vegar eiga sjómennirnir sjálfir
og aðstandendur iþeira skýra og
ótvíræða kröfu á því, að hafizt
sé handa í þessum efnum. Hins
vegar er svo hin iþjóðhagslega
þýðing málsins. Það varðar þjóð
arheildina vissulega miklu, að
reynt sé að draga úr hinu ó-
eðlilega og tilfinnanlega mann-
falli sjómannastéttarinnar og
fyrirbyggja eftir megni missi
dýrmætra atvinnutækja, sem
þjóðin á vissulega of Mtið af.
*
Það er ekki á færi leikmanna,
að dæma um, hvað hæft kunni
að vera í skoðunum sMkum s'em
þessum. En ekki verður um það
villzt, að þær eru mjög út-
breiddar, ekki- síður meðal sjó-
manna en annarra. Og eins og
áður er sagt hefir þeirra mjög
.gætt í umræðum í blöðunum um
þessi mál nú að undanförnu.
Sjómennirnir, sem þátt hafa tek-
ið d þeim umræðum, hafa í því
tilliti verið sammála blaðamönn
unum sjálfum og öðrum leik-
mönnum, er um þetta hafa fjall
að í blöðunum.
Það verður heldur ekki um
það villzt, að tjón íslenzku þjóð
arinnar vegna sjósóknar er ákaf
lega tilfinnanlegt. Fróðir menn
fullyrða að hlutfallslega sé það
oniklu meira en tjón annarra
fiskiveiðaþjóða. Þetta er vissu-
lega Ihugunarefni. Tjón íslend-
inga vegna sjósóknarinnar á mið
■in við strendur landsins er fylli
lega samibærileg við tjón þeirra
þjóða, er nú heyja hrikalegustu
styrjöldina, sem mannkynið hef-
ir nokru sinni háð. Hafa íslend-
ingar ráð á slíkum stríðsrekstri
til lengdar? Og hvenær kemur
að því, að leggja verður skip-
unum af iþví að menn vilja ekki
leggja sig í þá hættu, er sé því
samfara að sigla út á hin auðugu
fiskimið við strendur landsins? -
Það dylst því engum manni,
að öryggi skipanna þarfnast
NÚVERANDI FORMAÐUR
útvarpsráðs hefir hvatt
til þess, að notendur létu til sín
heyra viðvíkjandi dagskrá út-
varpsins, og finnst mér sjálf-
sagt að láta þá hvatningu ekki
eins og vind um eyrun þjóta.
En það, sem ég hefi að segja
um dagskrána, kýs ég heldur
að birta í talaði, en að senda
ráðinu bréf, en það getur skoð-
að þennan greinarstúf sem bréf
til sín, að því er aðalefnið
snertir.
Sjálfsagt er að viðurkenna
það, að útvarpsráð hefir tekið
stakkaskiptum til bóta að sumu
leyti á síðustu tímum. Dagskrá
þess er fullkomnari og fjöl-
breyttari en oft áður. Sumir
nýir útvarpsliðir munu verða
vinsæMr eins og t.d. lestur ís-
lendingasagna (reyndar er hann
nú ekki með öllu nýr), samfelld
dagskrá — þegar smekkleysur
eru ekki settar inn í hana —
o. fl. En þó skortir enn mjög á
fjölbreytnina, og að sumu
leyti tilfinnanlega, og á ég þá
aðallega við kórsönginn.
Ég hjó eftir því, að þegar
formaður útvarpsráðs var að
tilkynna vetrardagskrána,
sagði hann (ef ég man rétt)
að kórsöngur yrði „eftir ástæð-
um“. Þetta er með öllu óvið-
unandi. Útvarpið hefir sina
hljómsveit sem náttúrlega er
sjálfsagt, og hellir hún tóna-
flóði sínu yfir hlustendur æði
oft, og mun sumum þykja full-
mikið. En það hefir engan kór
(,,Þjóðkórinn“, — með allri
virðingu fyrir honum — getur
alls ekki borið það nafn, þar
sem aðeins er um einradclaðan
söng að ræða), og það er rétt
að það kemur fyrir að í því
heyrist kórsöngur, nema karla-
kórsöngur af plötum við og
við, og þeim stundum skemd-
um. Meðan útvarpið var á
bernskuskeiði hafði það fastan
blandaðan kór, „útvarpskór-
inn“, undir stjórn Páls Isólfs-
sonar, sem flestum hlustendum
mun hafa verið kærkomið að
hlusta á. Ég man eftir því, að
fólk sem ekki hafði þá útvarps-
tæki, fór í hús þar sera ta^ki
voru til, til þess aö missa ekki
af söng ú’.varpskórsms. En :-vo
vtir þessi kór lagöur :n!iur, og
heyrðist sagt, að borið væri við
féleysi. Nú er því varla 'til að
dreifa. Útvarpið á og þarf að
hafa fastan blanadðan kór, ca.
25 manna, með völdum ródd-
um er sé stjórnað af hæfum og
duglegum manni er hefír það
sem aðalstarf Öll aðalútvörp
a. m. k. í öðrum londum hafa
sérstaka launaða kóra. Geta
ekki án þeirra venð, og því
skyldum við geía það frekar?
Útvarpskór á að verða sam-
eiginleg ósk og krafa útvarps-
notenda.
Vitanlega mundi þetta kosta
nokkurt fé því ekki er við því
að búast að í kórinn fengist
hæft fólk nema fyrir borgun
og hana allgóða. Mér telst svo
til, að 25 manna kór sem starf-
aði í 8 mánuði ársins inundi
kosta 60—65 þús. kr. á ári, og
ætla ég þá söngfólkinu 200 kr.
laun á mánuði yfir starfstím-
ann. Söngstjóra ætla ég :,ömu
laun og yfirmenn stofnunarinn-
ar hafa, en geri ráð fyrir að
hann annist raddsetningu, út-
skrift á nótum o. s. frv.
Þetta er að vísu nokkur upp-
hæð, en menningarstofnun eins
og útvarpið á að vera, má ekki
láta hana vaxa sér í augum til
gagngerðar endurskoðunar og
endurbóta. Og vissulega er það
hart að heyrast skuli á alþingi
Iþær raddir að draga ætti fyrir
fyrir lög og dóm þá’ menn, er
af fullkominni ábyrgðartilfinn-
þess að bæta og fullkomna dag-
skrána. Útvarpsnotendur munu
nú vera um 25 þúsundir, svo
nærri lætur að útgjöid við kór-
inn yrðu ca. kr 2,50 á hvern
notanda. Mér þykir ólíklegt að
óreyndu, að notendur vildu.
ekki bæta þessu gjaldi á sig ef
þeir ættu von á því að fá fagr-
an og fullkomin kórsöng, eitt
til tvö kvöld í viku, ef stofn-
unin sjálf treysti sér ekki til
að bæta þessum kostnaði á sig, 4
sem ég geri tæplega ráð fyrir.
Ég hygg að Islendingar séu
hrifnastir af blönduðum kór-
söng. Fyrir nál. 20 árum söng
blandaður kór kvöld eftir kvóld
í Dómkirkjunni undir stjórn
Páls ísólfssonar og ætið fyrir
húsfyllir og fyrir nokkrum ár-
um kom Björgvin Guðmunds-
son hingað með Kantötukór
sinn og söng í Garnla fííó við
feykilega aðsokn í mörg skifti.
Hlutverk útvarpskórsins ætti
að vera það m. a., að kynna
þjóðinni íslenzka tónlist. Eins
og nú er, þýðir íslenzkum tón-
skáldum lítið að semja lög eða
stærri tónsmíðar, því lítil tök
eru á að koma þeim á framfæri
út til þjóðarinnar. En þetta á
útvarpskórinn að gera. íslenzk
tónskáld hin stærri eiga vafa-
laust í fórum sínum allmikið af
tónverkum stærri og smærri,
sem alþjóð á að kynnast og
eignast. Mér er t. d. kunnugt
um, að eitt tónskáldið á stór
verk (kantötur m. m.) sem er
um klukkustundar verk að
syngja, og svo eru sjálfsagt enn
fleiri. Ög hvað þekkir þjóðin t.
d. af tónverkum Sveinbj. Svein
björnssonar? Einnig er vitan-
legt að til er talsvert af lögum
eftir menn sem ekki kemur til
hugar að telja sig tónskáld, en
geta þó verið hlutgeng, líkt og
alþýðuvísurnar í skáldskap.
Þegar útvarpskórinn væri bú-
inn að kynna þjóðinni lögin
(hin smærri a. m. k.) ætti út-
varpið að gefa þau út smátt og
smátt í heftum, og selja við
kostnaðarverði.
Til söngstjórans yrði að
vanda vel. Hann þarf að vera
vel menntaður, duglegur, og
vinsæll af söngfólkinu. Sjálf-
sagt eru hér til nokkrir menn
er hafa allt þetta til brunns að
bera. En sjálfkjörnastur í þessa
stöðu (að öllum öðrum ólöstuð-
um) finnst mér vera tónskáldið
og söngstjórinn Björavin Guð-
mundsson. Hann hefir unnið
það þrekvirki að geta látið lifa,
starfa og blómgast um mörg ár
allstóran kór í ekki stærri bæ
en Akureyri er, þari sem nokkr-
ir kórar aðrir starfa. Ber þetta
vitni hæfileikum hans, dugnaði
og vinsældum. Mörgum mun
líka finnast að þjóðinni beri
skylda til, að fá þessu eina
mesta tónskáldi sem hún hefir
eignast, eitthvað veglegra hlut-
verk í hendur, en að fást við
lítið merkilega kennslu alla
æfi. Útvarpskór, undir stjórn
Björgvins Guðmundssonar
mundi verða útvarpinu til vin-
sælda og vegsauka, og þjóðinni
til mikillar ánægju og sæmdar.
Næst verður að minnast á
útvarpsmessurnar. Þar er ekki
um mikla fjölbreytni að ræða.
Venjulegast eru það þrír prest-
ar sem flytja þær, en hér í
bænum eru fimm prestar aðrir
sem þjóna sérstökum söfnuð-
um. í þessu efni virðist því vera
. ósköp hægt að auka á fjöl-
• breytni. Þetta sýnist og vera
ingu og í góðum tilgangi gera
þetta knýjandi vandamál að um-
talsefni og eiga með því sinn
iþátt í því, ef betur kynni að
skipast í þessum málum hér eftir
en hingað til hefir verið.
beinlínis réttlætismál gagn-
vart prestunum.
Á þessu máli er og önnur
hlið trúarlegs eðlis. Með út-
varpsmessunum er útvarpið að
sjá alþjóð fyrir andlegri fæðu
til sálarheilla, og vitað er að
fólk almennt um land allt vill
hlusta á útvarpsmessurnar af
ýmsum ástæðum. Víða í sveit-
um landsins er t. d. svo fátt
fólk, að það getur með engu
móti komist til kirkju vegna
óumflýjanlegra starfa á heim-
ilunum. Nú er það kunnugt öll-
ÞJÓÐÓLFUR ræðir nú ný-
lega þann mikla kostnað
og umsvif, er séu samfara út-
förum hér í Reykjavík. Blað-
inu farast orð sem hér segir:
„Bezta lausnin á þessu vanda-
máli er sú, að taka upp þá aðferð
sem víða um lönd er að ryðja sér
til rúms, að hver maður greiði
sína eigin útför fyrirfram með
lítilfjörlegum iðgjöldum í útfara-
tryggingarsjóð, sem svo að öllu
leyti sér um útfarir allra meðlima
sinna. ■—
Hafi það þótt sanngjarnt að gera
sjúkratryggingu að skyldu, með
jöfnum iðgjöldum, enda þótt
heilsufari manna sé mjög misjaín-
lega háttað ■— hversu miklu sann-
gjarnara og sjálfsagðara er þá ekki
að tryggja með óverulegu skyldu-
gjaldi sína eigin útför, sem þó
bíður fyrr eða síðar allra, er ekki
týnast í sjó eða á annan hátt“.
Um hinar fjárhagslegu byrð-
ar, sem útfarirnar skapa efna-
litlu fólki, segir blaðið:
Það er löngu vitað, að fjöldi fá-
tækra manna er að rogast með
víxla vegna útfara eins eða fleiri
látinna vandamanna svo árum
skiptir, vegna þess hvað útfarar-
kostnaðurinn er orðinn tilfinnan-
legur. —- Þess er rétt að geta, að
hina gífurlegu hækkun þessa
kostnaðar má ekki eingöngu kenna
þeim sem annast útfarir. Stjórn-
leysið veldur því, að hégómlegt
umstang' hefir hneigð til að fara
vaxandi af sjálfu sér við slíkar
athafnir. Þegar kostnaður af slík-
um ástæðum fer vaxandi, þá fer
vanheimtum einnig fjölgandi, en
það eykur áhættuná, sem svo ai’t-
ur leggst á kostnaðinn.
Þessi svikamylla yrði auðveld-
ast stiöðvuð með því, að Sjúlcra-
samlagið eigi aðeins stofnaði út-
fararsjóð þann er hér um ræðir,
heldur tæki að sér að annast allar
útfarir innan síns umdæmis.
Þetta væri langsamlegasta eðli-
legasta lausnin á þessu vand-
um, að þjóðin er mjög skift í
trúmálum. Sumt fólk vill
hlusta á þennan prest en alls
ekki annan. Það sem fylgir
íhaldssamari stefnu í trúmálum
vill heyra til þeirra presta er
þeirri stefnu fylgja, annað vill
hlusta á frjálslyndu prestana
er nýjum stefnum fylgja. Rík-
isútvarp verður að gera hér öll-
um landslýð jafnt undir höfði.
Þá tilbreytni þarf í útvarps-
messurnar, að allir átta prestar
bæjarins flytji þær jöfrium.
Framhald á 6. síðu.
ræðamáli og sú er allir mættus
bezt við una.
Verður að vænta þess að stjórn
Sjúkrasamlagsins taki málið til
skjótrar meðferðar. Þar er ekki
eftir neinu að bíða“.
I sambandi við fyrirhugaða
byggingu útfararkapellu og;
bálstofu ásamt líkgeymslu seg-
ir Þjóðólfur:
„Hér er því stigið fyrsta sporið
til menningarlegri hátta í þessum
efnum, og til þess að afnema þá
óhæfu, sem ekki þekkist í erlend-
um þorgum, að lík séu látin standa
uppi í ibúðum manna og að lík-
fylgdir séu látnar trufla umferð
á götum úti.
Eftir þessa ákvörðun er einnig
stórlega búið í haginn fyrir stofn-
un Útfarasjóðs og þá fyrirætlun
með honum, að endurbæta hina
þreytandi og mæðusömu útfara-
siði, og koma þeim í samræmilegt,.
ódýrt og smekklegt hórf“.
Það er vissulega ekki ofmælt
í þessari grein Þjóðólfs. Utfar-
irnar í Reykjavík eru fyrir
margra hluta sakir hið mesta
vandamál, og er öllum ljóst, aS'
svo sé. Þær siðvenjur hafa
skapazt í þessum efnum, að það
má heita efnalitlu fólki ofraun
að koma aðstandendum sínum
í hina hinztu hvílu. Vitaskuld
gætir hér ýmiskonar fordildar.
En það er nú einu sinni svo,
að það er ákaflega ríkt í hverj-
um manni að gera útför vanda-
manna sinna „sómasamlega‘%
eins og það hefir jafnan verið
kallað. Og þegar einhver gikk-
urinn hefir orðið til að skapa
fordild oð óeðlilegt umstang í
þessum efnum, þá finna margir
sig knúða til að fylgja fordæm-
inu. — Það er sagt að allir séu
jafnir í dauðanum. Því þá ekki
að hafa þá skipun á, að útfarir
séu yfirleitt með sama sniði og
sem allra einfaldastar og lát-
lausastar? — Það er hið þarf-
asta verk að vekja athygli á
þessu og benda á leiðir til skynr-
samlegrar úrlausnar.