Alþýðublaðið - 03.02.1944, Page 4

4
alþyðublaðið
Fimnitudagur 3. febrúar 1944.
r
Sigurjón A. Qlafsson:
Minning skipshafnarinnar
á Max Pemberton.
fUþtjðttblaðU)
Ctgefandi: Alþýðuflobkurinn.
Ritstióri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 eg 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Ofhleðsla togaranna.
OPPLÝSINGAR þær, sem
Finnur Jónsson .gaf á al-
þingi í fyrradag varðandi hina
skefialah.su hleðslu togaranna í
Engiandssiglingum þeirra, hafa
að vonum vakið gífurlega at-
hygli og um fátt verið meira
rætt manna á meðal en þær síð
an Alþýðublaðið skýrði frá
þeim í gærmorgun. Það hefir
löngum verið á orði haft, enda
á vitorði almennings, að ekki
væri ávallt gætt hófs í hleðslu
togaranna. Og það hafa menn
líka þótzt vita, að nú upp á
síðkastið hafi keyrt um þver-
bak í þessum efnum.
En hitt mun fáa hafa grunað,
að ástandið í þessum efnum
væri neitt þvílílct. og Finnur
Jónsson upplýsti í ræðu sinni á
alþingi í gær. Samkvæmt opin
berum skýrslum, sem Finnur
hafði aflað sér um hleðslu tog-
aranna í Englandssiglingum,
hefir átt sér stað svo gífurleg
aukning á hleðslunni, að menn
setur hljóða við. Aukningin er
ekki undir sextíu af hundraði.
í mörgum tilfellum hefir hún
tvöfaldast eða allt að því tvö-
faldast. Þessar tölur þarfnast
ekki skýringa. Þær tala sínu
ískyggilega máli.
Svo augljóst sem það er, að
með hinni stórkostlega auknu
hleðslu togaranna, sem nú er
upplýst um, sé brotið í bága við
alla skynsamlepa varúð, þá
orkar nokkuð tvímælis um það,
hvaða aðila beri að sakfella í
þessu tilliti. Margur mundi
láta sér detta í hug að sakfella
útgerðarmenn einhliða fyrir
þetta, að gróðavonin ýtti undir
þá að ofhlaða skipin. En þó að
það sé ekki ætlunin að taka hér
upp málsvörn fyrir útgerðar-
menn, skal hitt sagt, að það
mun vera skotið yfir rnarkið,
ef skella á allri skuld í þessu
tilliti á eigendur skipanna og
útgerðarmenn þeirra. Þeir, sem
á sjónum eru — yfirmenn skip
anna og áhafnir þeirra — verða
heldur ekki hvítþvegnar af
þeirri ofdirfsku, sem hér hefir
verið sýnd.
En það er í sjálfu sér ástæðu
laust, enda ekki ætlunin hér,
að fara langt út í þá sálmá að
bollaleggja um, hverjir eigi hér
mesta sök. Hitt er aðalatriðið,
að það er upplýst fyrir alþjóð
manna, hvaða leikur hér héfir
verið leikinn. Og eftir þetta síð
asta og markverðasta innlegg
í umræðumar um öryggi ís-
lenzkra sjófarenda mun engum
blandast hugur um það lengur,
að hér er þörf skeleggra og hik
lausra aðgerða. Æskilégast er,
eins og Finnur Jónsson benti á
í lok hinnar merku ræðu sinn-
ar á alþingi í fyrradap, að það
verði gert með löggjöf, er sett
vaeri með fullu samkomulagi
sjómanria, útgerðarmanna og
ríkisvaldsins. En verði dráttur
á, að slíkt samkomulag náist,
ber löggj afarvaldinu að hefjast
handa um úrlausn þessa vanda
máls. Mannslífin eru of dýrmæt
og atvinnutækin of fá til þess,
að færa megi nokkrar fórnir,
er í mannlegu valdi stæði að
fyrirbyggja. 1
„Dáinn, horfinn — harma fregn!
Hvílíkt orð mig dynur yfir!
En ég veit að látinn lifir;
það er huggun harmi gegn.
Hvað væri annars guðleg gjöf,
geimur heims og lífið þjóða?
Hvað væri sigur sonarins góða?
Illur draumur, opin gröf.
ÞANNIG KVAÐ ÞJÓÐ-
SKÁLDIÐ GÓÐA eftir
þjóðkunnan látinn vin sinn.
Hafa margir til þess vitnað fyrr
og síðar og svo mun lengi verða,
meðan íslensk tunga er töluð.
Fregnin um hvarf togarans
„Max Pemberton“ kom sem reið
arslag. Menn setti hljóða og
spurðu sjálfa sig og aðra: Hvað
er að? Hvað hefir komið fyrir?
Veik von limi í brjóstum
margra um nokkurt skeið, að
þetta gæti ekki verið svo, að
29 menn væru horfnir í djúp
hafsins, svo skyndilega, á þeim
stað og tíma og undir þeim skil
yrðum, sem fyrir hendi voru
um veður og fleira.
En menn urðu að trúa að lok
um, blákaldar staðreyndir töl-
uðu sínu máli. Eftir ýtarlega
leit með flugvélum og skipum
gat ekkert bent til, að skipið
væri ofansjávar, og heldur ekki
á hitt með hverjum hætti það
hefði horfið af yfirborði sjávar.
Traust skip með 29 manna á-
höfn var horfið í hafsins djúp.
Frá landnámstíð hafa íslend-
ingar stundað sjóinn öðrum
þræþi sér til lífsbjargar, og
lengst af á veikum og ófullkomn
um fleytum. Saga þjóðarinnar
á umliðnum öldum er um leið
baráttusaga við úfinn sæ, veð-
urfar Norður-íshafsins, brim og
klettótta strönd. Saga um slys-
farir ár eftir ár, öld eftir öld.
En þrátt fyrir manntjón, volk
og hrakninga hefir þjóðin orðið
að leggja marga af sínum hraust
ustu sonum í sömu hættuna
sýknt og heilagt pg taka það
sem óviðráðanlegar orsakir sjó
sóknarinnar, að hún yrði að
fórna svo og svo mörgum manns
lífum árlega hennar vegna.
Þessi hugsunarháttur er ekki
með öllu horfinn þótt margt
hafi breyzt hin síðari ár.
„Fast þeir sóttu sjóinn og
sækja hann enn,“ segir eitt
skáldið, og mun hann sannspár,
svo lengi sem þjóðin hfir á fisk
veiðum að meira eða minna
leyti. Hið mikla kapp, karl-
mennska og á stundum ofdirfska
við veiðiskapinn mun lengi
f.ylgja íslenzkum fiskimönnum.
Á síðari tímum hefir mikið
breyzt um skipakostinn. Stærri
skip, sterkari skip, og útbúin
samkvæmt kröfum tímans.
Samfara þessu hefir allri tækni
og þekkingu farið fram, en
kappið og ofdirfskan engu
minni en áður. Sjóslysin eru á
þessum tímum svo stórfeld, að
uggvænlega horfir, þrátt fyrir
margvíslegar tilraunir manna
til að koma í veg fyrir þau.
Enginn betri og veglegri bauta-
steinn gæti verið reistur hin-
um mörgu löndum vorum, sem
horfið hafa í hina votu gröf
ijyrr og síðar, en sá, að forða
hinum, sem lifa, frá sömu ör-
lögum. Öll þjóðin verður að
leggjast á eitt í því stóra máli.
Hún má ekki við því, að missa
árlega menn svo hundruðum
skipti í hafsins djúp, í blóma
lífsins, og þótt færri væru.
*
Mér er erfitt tungu að hræra
við missi þeirra 29, sem nú
hafa hlotið hina votu gröf.
Flestir þeirra voru mér kunn-
ugir gegnum árin, og margir
þeirra höfðu um mörg ár verið
í samtökum þeim er mér hefir
verið falin forysta. Sumir þeirra
voru nýliðar, aðrir voru eldri
og nokkrir voru gamhr traustir
hlekkir í samtakakeðju sjó-
manna hér í bæ. Sjómannafé-
lag Reykjavíkur á á bak að
sjá 17 félögum, tápmikilla
drengja og traustra gamalla sjó
manna. Hér var saman fríður
hópur efnilegra manna, sem
áttu lífið í sínum margbreytileik
framundan, gömul og nýstofnuð
heimili, bjart lífsviðhorf, fögn-
uður yfir lífinu, ást og unaður,
gleði yfir vel unnu starfi og
gleðin yfir því að koma heim
til ástvinanna. Allt þetta beið
þeirra að ferðalokum. Þessa
kend skilja þeir fyrst og fremst,
sem eru eða verið hafa sjó-
menn. Ótti eða vanmáttarkend,
gegn hættunum er í velflestum
tilfellum ekki til og í' öðrum
tilfellum vísað á bug. Og augna
blikið þegar hið stóra skeður:
Hver getur lýst því? Flestir
munu þeir ef ekki allir enda sitt
skeið eins og sönnum sjómanni
er samboðið, æðrulaust eins og
hermaðurinn á vígvellinum,
sem ekki kann að hræðast.
Minning þessara manna er okk
ur öhum kær, sem af þeim höfð
um kynni.
■ ... * . , ,
Ástvinum þessara manna, er
svo mikið hafa misst, er ég ekki
maður til að flytja þau hugg-
unarorð, sem græða þær blæð-
andi undir, saknaðar og sorg-
ar, sem atburður 1 þessi hefir
valdið þeim. Hér hurfu feðgar
og venslamenn, bræður og mág
ar, forsjá konu og barna, aldr-
,aðra foreldra og annara nákom
inna.
Lífshamingja þeirra og lífs-
unaður, byggðist á lífi og at-
orku þessara föllnu ástvina
þeirra.
„En ég veit að látinn lifir,
það er huggun harmi gegn.“
Sú lífsskoðun hefir veitt
mörgu harmþrungnu hjarta
þrek til þess að bera byrðar,
sem lífið leggur alltof mörgum
á herðar og svo mun enn.
í dag fer fram í höfuðkirkju
landsins athöfn til minningar
um hina föllnu ástvini, félaga
og bræður. Hinn víði sær er
þeirra legstaður, aldan kveður
þar sín dánarljóð. Um leið og
þeirra er minnst á þann virðu
lega hátt, sem þeim ber, hljót-
um vér að minnast þeirrar
skyldu, sem hvílir á hinu ís-
lenzka þjóðfélagi, það er að
koma í veg fyrir sjóslysin, með
öllum hugsanlegum ráðum,
að taka burt þann beiska
bikar, saknaðar og tára og
margs konar böl og skort, sem
sjóslysin valda. Áð tryggja
lífsafkomu þeirra, sem mist hafa
fyrirvinnu sína, og létta þeim
lífsbaráttuna í hvers konar
mynd. Þjóðin öll harmar missi
29 vaskra manna, og ég þykist
þess fullviss að heit bylgja sam
úðar og saknaðar streymi frá
brjóstri flestra manna til allra
þeirra er um sárast eiga að
ibinda og biðja þeim hugg-
VÍSlR skrifar í aðalritstjórn
argrein sinni í fyrradag
um „frjáls blöð“ og varar við
því pólitíska ofstæki, sem í
seinni tíð hefir meira og meira
gert vart við sig í afstöðu
sumra blaða til manna og mál-
efna. Vísir skrifar meðal ann-
ars:
„Sú mun vera reynslan hvar- *
vetna, að þegar blöðin hætta að J
vera frjáls, þá er það merki þess
að þjóðfélagið gengur ekki heilt
til skógar. Þjóðin er þá búin að
taka sjúkdóm sem leiðir til ólgu
eða byltingar fyrr eða síðar. Hins-
vegar greinir heldur ekki á um
það, að því frjálsari sem blöðín
eru í því að láta í Ijós bældar
skoðanir og réttmæta gagnrýni,
því sterkari fótum stendur þjóð-
félagið gegn ýmsum meinsemdum.
Hér er ekki átt við „frelsi“ til
þess að svívirða eða mannskemma
þá menn er taka þátt í opinber-
um málum, eins og sumir gera sér
til hugsvölunar. Hér er heldur
ekki átt við frelsi til að vinna mál-
efnum þjóðarinnar tjón, ef ein-
hverjum býður svo við að horía.
Hér er átt við það að blöðin hafi
slíkt frelsi og frjálslyndi að þau
geti birt skoðanir sínar og annarra
um velferðarmál alþjóðar hver
sem í hlut á og að þau séu ekki
bundin á klafa sérstakra hags-
muna eða þröngrar flokkshyggju.
Ef þau eru þann veg bundin, skort
ir mikið á að þau hafi það frelsi
sem hlutverk þeirra krefst.
Mörgum verður nú tíðrætt um
stjórnmálaástandið í, landinu um
þessar mundir. Flokkarnir standa
öndverðir hver öðrum og svo virð-
ist sem um stund sé þeim ekki
mögulegt að gegna þeirri frum-
skyldu sinni að sameinast um
stjórnarmyndun. Er þetta ekki
merki þess að þjóðfélagið gengur
ekki lengur heilt til skógar?
Anolýsingar,
sem birtast eiga í
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alpýðuhúsinu,
(gengið inn frá,1
Hverfisgötu),
fym kl. 7 að kvðldi.
Sfml 4906.
unar í sorg þeirra og þrenging-
um. j
Sigurjón Á. Ólafsson.
Leiðrétting.
Sú misrituh varð í auglýsingu
frá Happdrætti Háskóla íslands,
að umboð Önnu Ásmundsdóttur
og Guðrúnar Björnsdóttur var
talið vera í Suðurgötu 22, en það
er í Bókaverzlun ísafoldarprent-
smiðju, Austurstræti, og leiðréttist
þetta hér með.
Karlakór iðnaðarmanna
hefir samsöng í Gamla Bíó í
kvöld kl. 11.30. Söngstjóri er
Robert Abrahams, einsöngvari
Annie Þórðarson, en undirleik ann
ast Anna Péturss.
Félagsblað KR
er nýkomið út meö fjölda greina
um íþróttamálefni, og mjög niörg-
um myndum.
Ef svo er, hlýtur einhverjum
að koma í hug sú spurning,
hvort blöðin hafi notið og njóti
þess „frelsis" sem nauðsynlegt er
fyrir þau til að fyrirbyggja eða
lækna þann krankleika sem hér er
á ferðinni. Frá hendi löggjafans
njóta þau fulls frelsis. En ér hægt
að segja að þau njóti pólitískt bing
sama af hendi flokkanna? Víðsýni
og umburðarlyndi hefir ekki ver-
ið hin sterkari hlið íslenzkra stjórn
mála og flokkspólitíkin hefir ver-
ið og er mjög einhliða. Blöðin mega
skrifa en helzt ékki neitt sem fer
í þá átt að unna mótstöðumönnum
eða andstöðuflokkum sannmælis.
Blöðin mega birta greinar en helzt
ekki neitt sem gagnrýnir flokks-
stefnu þeirra eða efast um óskeikul
leik flokksforustunnar. Blöðin
mega gagnrýna margt en helzt
ekki neitt sem snertir hagsmuni
•flokks þeirra.
Ef þetta er hið rétta „frelsi“
opinberrar gagnrýni, þá er vafa-
laust enn langt í land að hér skap-
ist heiíbrigt stjórnmálaástand.“
Það er margt rétt í þessum
ummælum Vísis. Og Alþýðu-
þlaðinu er ekki grunlaust um,
að þau kunni að byggjast á
nokkuð biturri reynslu. Því
það hefir það fyrir satt, að rit-
stjórar Vísis hafa ekki alls fyr-
ir löngu verið kallaðir fyrir
hina svokölluðu „lýðveldis-
nefnd“, skipaða fulltrúum Sjálf
stæðisflokksins, Kommúnista-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins, og látnir sverja henni trún-
að og það með, að birta ekkert
það í blaði sínu, sem þeir væru
ekki vissir um, að væri henni
velþóknanlegt „Ef þetta er hið
rétta frelsi, opinberrar gagn-
rýni “ viH Alþýðublaðið taka
undir með Vísi, „þá er vafalaust
langt í land, að hér skapist
heilbrigt stjórnmálaástand.“
Orðsendim
til útsölumanna Alþý$ubia$sins.
Vegna áramótauppgjörs eru útsölumenn blaðsins
úti á landi beðnir að senda uppgjör hið allra fyrsta.
I 7
Óseld jélablöö
óskast endursend sem aUra fyrst, vegna þess, að
blaðið er uppselt í afgreiðsluani.