Alþýðublaðið - 19.02.1944, Blaðsíða 5

t.augardagur 19. febrúar 1944
*LÞYÐUBL*«U»
Þrír forystumenn hinna stríðandi Frakka.
DE GAULLE
forseti frönsku þjóðfrelsis-
nefndarinnar.
GIRAUD
yfirmaður alls hers hinna stríð-
andi Frakka.
CATROUX
Eulltrúi stríðandi Frakka við
austanvert Miðjarðarhaf.
Stríðandi Frakk
SMÁSAGA lýsir mun betur
viðnáminu meðal hinnar
frönsku þjóðar en nokkrar
skýrslur myndu ger.a. Einhver
bezta sagan, sem borizt hefir
frá Frakklandi, lýsir mikilvægi
útvarps bandamanna.
Frakkar gera mikið að því að
hlusta á brezka útvarpið, og
fréttir þess eru þeim mikil
hvatning þess að halda viðnámi
sínu áfram og auka það. í hin-
um hernumda hluta Frakklands
er það þó dauðasök að hlusta
á brezka útvarpið. í þeim hluta
landsins, sem Vichystjórnin
ræður, varðar sú sök hins vegar
tveggja ára fangelsi.
Frú Dupont, sem á heima í
París, vissi, að sonur hennar
var flugmaður í liði stríðandi
Frakka. Dag nokkurn frétti
hún, að hann hefði farizt í á-
rásarleiðangri, og hún ákvað
að efna til minningarathafnar
um hann við Gros Cailloukirkj
una. Hún bauð ættingjum sín-
um og æskuvinum sonar síns
að vera viðstadda minningarat-
höfn þessa.
Hún hlustaði á fréttir brezka
útvarpsins kvöldið áður en
minningarathöfnin skyldi hald-
in. Þá heyði hún að sonur henn
ar hafði hrapað 1 Ermarsund
og hefði verið bjargað. Hann
var á Bretlandi heill og hraust-
ur.
Frú Dupont hugðist í fyrstu
aflýsa minningarathöfninni. En
brátt gerði hún sér það ljóst,
að það kynni að hafa alvarleg-
ar afleiðingar fyrir hana, því
að henni gátu ekki hafa borizt
fréttir af syni sínum eftir öðr-
um leiðum en gegnum brezka
útvarpið. Þegar hún hafði þraut
hugsað málið, ákvað hún að
láta minningarathöfnina fara
fram, án þess að skýra nokkr-
um frá því, að henni væri um
það kunnugt, að sonur sinn
hefði komizt lífs af.
Þegar hún kom til kirkjunn-
ar daginn eftir, var hún mann-
laus með öllu. Allir ættingjar
og æskuvinir sonar hennar
höfðu einnig hlustað á fréttir
brezka útvarpsins.
Skýrslurnar eru eigi síður á-
hrifaríkar, þótt þær séu hinar
óhugnanlegustu. Árið 1942
handtóku Þjóðverjar fimm
hundruð manns á einni viku í
Parísarborg einni. í hinum her-
numda hluta landsins voru
meira en tvær þúsundir svo-
nefndra ,,kommúnista“ hand-
teknar á viku hverri. Fyrstu
sex mánuði ársins 1942 voru
meira en fimmtán hundruð af-
tökur eða dauðadómar í Frakk-
landi og Norður-Afríku til-
kynntir ópinberlega af Þjóð-
verjum eða Vichystjórninni.
Flestir þeirra, sem voru teknir
af lífi, höfðu verið dæmdir fyr-
ir glæpi slíka sem skemmda-
ERLENDAR FRÉTTIR skýra að staðaldri frá baráttu
hinna stríðandi Frakka utan heimalands síns, en þeir
berjast nii með bandamönnum á mörgum vígstöðvum á, sjó,
landi og í lofti, og hafa myndað sér stjórn undir forsæti de
Gaulle hershöfðingja, hina svonefndu frönsku þjóðfrelsis-
nefnd, suður í Algier, sem viðurkennd hefir verið af flestum
lýðræðisríkjunum og hefir fulltrúa hjá þeim, þar á meðal hér
á landi — Voillery sendiherra, sem og áður var sendiherra
franska lýðveldisins hér.
Miklu færri fréttir berast af baráttu stríðandi Frakka
heirna fyrir undir oki Þjóðverja og leppstjómar þeirra,
Vichystjórnarinnar. En nýlega kom í New York út bók um
baráttu stríðandi Frakka, „The Figthing French,“ eftir
Raöul Aiglon, sem einnig segir nokkuð frá hinni þöglu bar-
áítu þar. Sú grein, sem hér birtist, er kafli úr þessari bók.
verk, árásir á þýzka hermenn,
hjálp við óvinina, fyrir að hafa
vopn undir höndum eða telj-
ast til fylgismanna de Gaulle,
kommúnistaflokksins eða ann-
arra þjóðhættulegra félags-
skapa. Nú er það vitað mál, að
Þjóðverjaf tilkynna áðeins eina
aftöku af hverjum fjórum op-
inberlega. Það er og alkunna,
að þúsundir franskra stríðs-
fanga hafa látið lífið í fanga-
búðum Þjóðverja.
Þegar rætt er um viðnám
Frakka, ber að láta ýmissa stað
reynda getið, sem til þessa hafa
mjög legið í þagnargildi. Hrun
I' rakklands orsakaðist eigi hvað
sízt af því, að það var orðið al-
menn skoðun þar í landi, að
viðnámsþrek Breta væri einnig
þrotið og styrjöldin svo gott
sem til lykta leidd. Almennt
viðnám meðal frönsku þjóðar-
inn var óhugsanlegt, þar til
þeirri skoðun hafði verið vísað
á bug. Þeir, sem veittu viðnám,
gerðu það mun fremur af því,
að þeir töldu það siðferðilega
skyldu sína en að þeir teldu sig
vera að heyja markvísa bar-
áttu fyrir frelsi og sjálfstæði
landsins. Þá skorti ekki dirfð
og dug til þess að þreyta við-
nám við hin erfiðustu skilyrði
heldur fulltingi almennings.
Það var eigi fyrr en orustan
um Bretland var háð, sem augu
frönsku þjóðarinnar opnuðust.
Ósigur nazistanna í loftinu
færði mönnum heim sanninn
um það, að viðnámsþrek Breta
var fjarri því að vera þrotið,
eins og áróðursmennimir höfðu
haldið fram, þegar hrun Frakk
lands var á næsta leiti. Þetta
var augljós sönnun þess, að
styrjöldinni myndi ekki ljúka
á næstunni, og miklir herskar-
ar, sem enn höfðu ekki til víg-
valla komið, myndu eiga eftir
Ag^U
idr*

Um gagnrýni á bókmenntimi, listum, kvikmyndum og
útvarpi. — Bréf um kvikmyndir og annað um útvarpið.
að koma eftirminnilega við
sögu ófriðarins.
Áhrifanna af sigri Breta
gætti fyrst í Parísarborg, Norð
ur-Frakklandi, Alsace og á
Bretagneskaga. Fulltrúi innan-
ríkismála, Philip, komst þannig
að orði. — Það, sem er sér-
kennilegt við þetta fyrsta ár eft
ir uppgjöf landsins, er hinn aug
ljósi munur á viðhorfunum í
hinum tveimur hlutum Frakk-
lands, þeim, sem er á valdi
Þjóðverja, og hins, sem Vichy-
stjórnin ræður. í hinum her-
numda hluta landsins fór við-
námið vaxandi svo að segja dag-
lega. íbúar hans létu sem þeir
vissu ekki af því, að Vichy-
stjórnin væri til. Þeir gerðu sér
þess glögga grein, að Þjóðverj-
arnir réðu lögum og lofum í
landinu og að þeir, sem unnu
að því að endurheimta frelsi
landsins, háðu baráttu sína á
erlendri grund undir forustu
de Gaulle, hershöfðingja. í hin-
um óhernumda hluta landsins
var viðnámið þreytt við mun
erfiðari skilyrði. Þar voru vin-
sældir Pétain viðnámsmönnun-
um harla þungar í skauti. Vin-
sældir hans hafa að sönnu mjög
minnkað, en eigi að síður bera
margir virðingu fyrir honum
fyrst og fremst vegna þess, að
hann kemur mönnum jafnan
f.yrir sjónir sem brosmildur afi.
Philip átti heima í Lyon,
sem var í hinum óhernumda
hluta landsins en eigi að síður
einhver mikilvægasta miðstöð
viðnámsins. Það var í Lyon,
sem hundruð þúsundir manns
tóku þátt í kröfugöngu á
Bastilludeginum árið 1942. Við
námsmenn þar í borg nutu á-
gætrar forustu, sem hágnýtti
sér fljótt og vel sérhvert tæki-
færi, er bauðst til að vinna
fjandmönnunum óþurftarverk.
Dag nokkurn fréttist það, að
Framhald á 6. s&ðu.
KVIKMYNDAGAGNRÝNI hef-
ur alltaf verið léleg í ís-
lenzkum blöðum, eins óg yfirleitt
öll listagagnrýni hefur setið á hak-
anum fyrir pólitískum deilum og
slíku rifrildi. Hér er ekki um
beina sök að ræða hjá blaðamönn-
um eða blaðaútgefendum, heldur
stafar þetta ekki að litlu leyti af
fámenninu. Það er ákaflega erfitt
að fá gðs*. gagnrýnenöur og óháða,
þar sem erfitt er að skapa fast-
ar gagnrýnendastöður við blöðin,
vegna mannfæðarinnar í lanðinu
og þar af leiðandi lítíllar út-
breiðslu blaðanna.
EN ÉG VEIT, að ritstjórum og
blaðaútgefendum er nauðsyn þessa
mjög ljós, og hefur þetta mikið
batnað upp á síðkastið, sérstaklega
hvað bókmenntagagnrýni snertir.
Hef ég orðið þess, til dæmis, á-
þreifanlega var, hvað lesendur Al-
þýðublaðsins hafa mikinn áhuga
fyrir greinum Guðmundar G. Haga
líns um bókmenntir hér í blaðinu,
en hann hefur skrifað mikið um
bækur og rithöfunda síðustu mán-
uðina. En enn stendur til bóta að
koma upp fastri gagnrýni á leik-
list, kvikmyndum, útvarpi og ýms-
um öðrum listagreinum.
ÉG FÆ ALLOFT bréf nieð ým-
iss konar gagnrýni, sérstaklega á
kvikmyndum og útyarpi. En oft er
þessi gagnrýni svo full af úlfúð og
getsökum, að mér finnst hún vera
fremur neikvæð en jákvæð. En
þannig má gagnrýni ekki vera. Ég
ætla nú að lofa ykkur að lesa tvö
bréf, annað er um kvikmyndir og
kvikmyndahús, en hitt er um út-
varpið:
,NÚMER 13“ SKRIFAR: „ÉG
sá fyrir nokkru í einhverju blaði,
áskorun frá einhverjum til Tjarn-
arbíós, um að sýna aftur myndina
um vísindamanninn Paul Ehrlich.
Síðan hef ég alltaf verið að bíða
eftir, að bíóið yrði við þessari á-
skorun, en úr því hefur ekki orðið
enn. Bíóið bar því við, að ekki
þýddi að sýna myndina vegna þess,
að aðsóknin væri ekki nógu mikil.
Sem sé: í>að borgaði sig betur að
sýna lélegar myndir; þá yrði gróð-
inn meiri.“
„ÞETTA SÝNIR VEL hvernig
smekkur kvikmyndahúsgesta er,
— þeir vilja sem sé helzt ekkert
annað en lélegar myndir: grín-
myndir, amerískar „jassmyndir“
með lýsingu á næturlífi stórborg-
arbúa, karlmönnum í útstoppuðum
fötum með ,,sæt“ andlit, grönnum
kvenmönnum með vel „flatteruð-
um“ andlitum, og söng, sem ekki
er upp á íleiri fiska en það, að
hvþr meðalmaður getur sungið
betur. En þetta allt í heild hrífur
unglinga á gelgjuskeiði, og þess
vegna eru þetta bezt sóttu mynd-
„EN ÞETTA SÝNIR EINNIG, að
Tjarnarbíó hefur að noklcru leyti
brugðizt því, er menn' bjuggust við
af því, og sem mönnum skilzt, að
það hafi lofað í byrjun. Menn
reiknuðu með að það sýndi góðar
myndir og fræðandi. Eftir því sem
ég hef lesið í blaði, getur ekkert
kvikmyndahús fengið eingöngu
góðar myndir til sýningar, allar
tegundir verða að fylgja með, og
það er vel skiljanlegt. En þau fáu
skipti, sem góðar myndir koma til
borgarinnar, verður að gera kröfu
til, að fólk fái tækifæri til þess aS
sjá þær; ekki hætta að sýna þær
næstum strax, af því að gróðinn
yrði meiri af lélegu myndunum.
Það er einmitt sennilegt, að þegar
góðu myndirnar eru sýndar, fari
hinir venjulegu kvikmyndahús-
gestir, þeir, sem stunda bíóin, ekki,
heldur þeir, sem sjaldnar fara, og
þá má síður búast við fullu húsi í
hvert sinn.“
„ANNARS VANTAR alltof oft
hjá bíóunum, að þess sé getið í
auglýsingum iþeirra, að mynd sé
sýnd í síðasta sinn. Menn tapa oft
þess vegna af myndum, sem þeir
endilega vilja sjá, en búast við að
verði lengur sýndar. — Að lokum
vil ég segja, að mér finnst Tjamar-
bíó ekki geta annað, sóma síns
vegna, en að sýna þessa mynd, þar
sem þetta er ein af hinum góðu og
fræðandi myndum, og fólk hefur
óskað eftir að fá að sjá hana; sýna
hana að minnsta kosti einu sinni
éða tvisvar enp.“
„VELVAKANDI“ SKRIFAR:
„Ert þú vel að þér í starfsreglum
útvarpsins eða lögum, um það? En
því spyr ég þess, að mér og áreið-
anlega æðimörgum öðrum, er for-
vitni á að vita, hvað í þeim felst,
eða hvernig því er markaður bás.
Við heyrum talað um hlutleysi,
sem það eigi að fylgja, en finxist
það tíðum fara eftir mönnum og
málefnum, hvernig því er fram-
fylgt."
„SKAL ÉG DREPA á dæmi
því til sönnunar. — Ég vejt til
þess, að iðulega eru auglýsingar
teknar til meðferðar á þann hátt,
að út úr þeim er dregið svo og svo
mikið, eða vilji menn ekki sætta
sig við það, þá eru þær ekki birtar.
Þótt einkennilegt virðist hef ég
hvað eftir annað vitað þessari að-
ferð beitt, jafnvel þegar menning-
armál hafa átt í hlut. Ég heyrði
happdrættisnefnd og framkvæmd-
arstjóra kvarta undan þessu með-
an húshappdrættið var á ferðinni.
Ég hef oft heyrt talað um blaða-
og jafnvel bóka-auglýsingar, sem
ekki hafa fundið náð fyrir augliti
útvarpsins. Síðast heyrði ég að
Samband bindindisfélaga í skólum,
hefði orðið að breyta auglýsingu
um útkomu blaðsins „Hvöt“. Út-
gefendur höfðu ætlað að auglýsa
efni blaðsins, þ. e. fyrirsagnir og
ekkert annað. Það var ófáanlegt."
„SAGT HAFÐI VERIÐ, að í
auglýsingunni feldist áróður. Þetta
voru yfirleitt bindindisgreinar, og
útvarpsstjóri lítur auðsjáanlega
svo á, að menningarstofnun, eins
og ríkisútvarpið, megi ekki sýna
sig vinsamlegt þeirri viðleitni, að
minnka drykkjuskapinn í landinu.
Að hans dómi er ríkisútvarpið,
ekki slík menningarstofmm, að
það megi veita hugsjóna- eða
menningarmálum, neitt brautar-
Frh. á 6. síðu.
ennilásar
fyrirliggjandi.
Lffsfykkjabóðfn h.f.
Hafnarstræti 11. — Sísti 4473.