Alþýðublaðið - 27.02.1944, Blaðsíða 4

Síðari grein Sæmundar Óiafssoiiar;
Sameining verkalýðsfélaga.

CTtgefandi: Alþyduílokkurian.
Eitstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
- 7 ’ >
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.t
Hvað vlQBSt og
Mvað tapast ?
ÞAÐ hefir verið töluverð-
ur vindur í Þjóðviljanum
vikuna, sem leið, eða réttara
sagt, síðan vitað var, að stjórn
Dagsbrúnar hafði tekizt að fá
nokkra leiðréttingu á þeim lé-
iegu samr’ngum, sem kommún-
istar geröu við atvinnurekend-
nr fyrir hönd verkamanna sum-
arið 1942.
„Hækkunin á grunnkaupi í
almennri dagvinnu úr kr. 2,10
upp í kr. 2,45 þýðir það,“ seg-
ir Þjóðviljinn síðastliðinn mið-
vikudag, „að árskaup þess
verkamanns, sem vinnur fyrir
það baup 300 daga ársins, 8
tíma á' dag, hækkar úr 13 225
kr. upp í 15 464 kr.. eða um
2 209 kr. Er það drjúg íekjubót
fyrir hverja verkamannafjöl-
skyldu.“
& ...""'i' *
* Það skal nú sízt lastað, þó
að Þjóðviljinn láti ánægju sína
í ljós yfir þessum árangri af
uppsögn Dagabrúimrsamning-
anna. Verkamennirnir eru vel
að kauphækkuninni komnir, því
að kaup þeirra var of lágt. Og
það er máske ekki nema mann
Íegt, þó að kommúnistar, sem
eru í meirihluta í stjórn Dags-
brúnar, láti dálítið drýginda-
lega yfir því, sem unnizt hefir.
En ætli mörgum verkamannn
inum verði ekki, við lestur
þeirra talna, sem hér hafa ver-
ið tilfærðar úr Þjóðviljanum, á
að hugleiða, hvað það muni þá
vera margar krónur, sem komm
únistforsprakkarnir í Dagsbrún
höfðu af honum með því að
segja ekki upp samningum hálfu
ári fyrr, eða strax síðastliðið
sumar, þegar. það var heimilt
og verkamennirnir sjálfir vildu
það? Því sé það rétt, sem ekki
skal efað, að grunnkaupshækk-
unin, sem verkamenn í al-
mennri dagvinnu hafa nú feng-
ið, hækki árstekjur þeirra um
2 209 krónur, þá fer ekki tijá
því, að kommúnistaíorsprakk-
arnir í Dagsbrún hafi haft af
þeim, 'hverjum og einum, rúm-
ar 1 100 krónur með því að segja
ekki upp samningunum fyrir
hálfu ári síðan eins og verka-
mennirnir sjálfir viídu og fé-
lagsfundur í Dagsbrún þá bein
línis fól þeim að gera! Því hver
efast um, að sú kauphæbkun,
sem fékkst nú, hefði alveg eins
verið fáanleg þá, á miklu hag-
stæðari tíma árs til kaupsamn-
inga?
Með þetta á samvizkunni
færi áréiðanlega bezt á því fyr-
ár kommúnistaforsprakkana í
stjórn Dagsbrúnar, að hreykja
sér sem minnzt í sambandi við
það, sem nú hefir unnlzt. Og
sízt situr það á þeim. að vera
ameð svívirðingar um Alþýðu-
blaðið í samþandi við það. Því
það er ekki svo f árra manna á-
lit, að það hafi einmitt verið
aðfinnslur Alþýðublaðsins síð-
astliðið sumar, sem ráku ,þá til
að segja loksins Upp samningum
í vetur. Og þó að verkamenn
megi máske við þá kaup-
hækkun una, er við endurskoð-
ISTÆRRI BÆJUNUM utan
Reykjavíkur er hæfilegt,
að félög óiðnlærðra verka-
manna séu tvö, sjómannafélag
og félag landverkafólks, kvenna
og karla.
I sjómannafélögum ættu all-
ir að vera, sem stunda sjó-
mennsku að staðaldri að und-
anteknum skipstjórum. Einnig
þeir, sem verið hafa sjómenn
lengi, þótt þeir vegna aldurs,
heilsuþrests eða þreyttrar at-
vinnu til hins betra séu hættir
sjóferðum. Þeir, sem verið hafa
sjómenn lengi aldurs, verða
það venjulega til æviloka í
huga og hjarta, þótt þeir séu
„komnir í land“. Af slíkum
mönnum stafar samtökum sjó-
manna aldrei hætta, en oft
verða þeir hinir skelleggustu
málsvarar stéttarinnar og fylgj
ast af lífi og sál með baráttu
sjómanna á sjó og landi. Þess
vegna ber samtökum sjómann-
anna að laða þá að sér og hafa
þá innan sinnan vébanda meðan
auðið er.
Skipstjórar eru vegna stöðu
sinnar ávallt nærtækasta hánd-
bendi atvinnurekendans; það
verða allir skipstjórar að vera
að einhverju leyti, ef þeir vilja
halda stöðu sinni, þó menn láti
draga sig mislangt inn á þá
braut. Þess vegna er ekki æski-
lega, að skipstjórarnir séu al-
mennt í sjómannafélögum, en
gæta skyldi hinnar mestu var-
úðar í því að bola mönnum út
úr sjómannafélögum fyrir þá
sök eina, að þeir eru ráðnir til
skipstjórnar, og teljast verður
skaðlaust og stundum æskilegt,
að þeir verði áfram í sínu
gamla félagi, ef þeir æskja
þess.
Þess eru mörg dæmi, að fé-
lagsþroskaðir menft í skipstjóra
sessi hafa reynzt undirmönnum
sínum hollir samverkamenn og
bandamenrí í baráttunni fyrir
bættum kjörum, öruggi og að-
búð; þeim dæmum fer nú ört
fjölgandi.
Stýrimenn og vélstjórar á
minni fiskiskipum, þar sem
laun eru greidd með hlut eða
ákveðnum hundraðshluta úr
afla, eiga að öllu leyti félags-
lega samstöðu með öðrum skip-
verjum, hásetum og matsvein-
um. Þegar búið er að finna hið
retta hlutfall á milli aflahluta
eða hundraðshluta þess, sém
hverjum skipverja ber, sam-
kvæmt stöðu sinni á skipinu,
er undirstöðunni undan öllum
ágreiningi þeirra á milli kippt
í burtu. Það hlutfall mun nú
mega telja að sé fundið, og ber
því öllum þessum sjómönnum
að snúa bökum saman og mynda
eina órjúfandi heild gegn á-
sælni hins auðvaldssinnaða
þjóðfélags og atvinnurekenda-
valdinu í landinu.
En illu heilli er þetta ekki
þannig. í mörgum. bæjum og
jafnvel kaujjtúnum eru sjó-
menn tvístraðir í mörgum smá-
félögum, sem nefnast sjó-
mannafélag, skipstjórafélag og
stýrimannafélag og vélstjórafé-
lag. í sjómannafélögum eru þá
aðeins þeir sjómenn, sem á
ekkert sjómannanámskeið hafa
farið og treysta sér ekki til
þess að taka upp neina af þeim
titlum, sem þessi nokkra vikna
eða mánaðarnámskeið gefa
mönnum rétt til að bera. í
skipstjóra- og stýrimannafélög-
unum ér sumstaðar megnið af
þeim sjómönnum á staðnum,
sem lokið hafa hinu svonefnda
un samninganna hefir fengizt
og nemur, eins og Þjóðviljinn
segir, við stöðuga vinnu 2 209
krónum á ári, þá hafa þeir enga
ástæðu til að gleyma hinu, —
að kommúnistaforsprakkarnir í
stjórn Dagsbrúnar höfðu af
„pungaprófi,“ án tillits til þess,
hvort þeir fara með skipstjóm
eða ekki.
Stýrimennirnir eiga skilyfðis
laust að vera í sjómannafélag-
inu á staðnum. Sjómannafélag-
ið hlýtur alltaf að vera baráttu-
félagið, og þjóðfélagsleg, menn-
ingarleg og efnaleg aðstaða smá
skipa-stýrimanna er ekki sú, að
þeir geti sér og stétt sinni að
skaðlausu dinglað með í hálf-
dauðum og „alkapítaliskum“ fé-
lögum eins og skipstjóra- og
stýrimannafélögin flest eða öll
eru. Smáskipastýrimennirnir
eru lálaunaðir öreigar í ótryggri
atvinnu venjulegast, og ber
þeim því að skipa sér í flokk
hinnar stríðandi alþýðu án
allra undanbragða.
Það sem sagt hefir verið um
smáskipastýrimenn á að öllu
leyti við um smáskipavélstjóra
(mótoristana), nema hvað það
er þó ennþá fráleitara, að 2. vél
stjóri á mótorbát hverfi úr
sjómannafélagi til þess að ganga
í vélstjórafélag, heldur en þótt
stýrimaður gangi í skipstjóra-
og stýrimannafélag.
Sérmenntun þessara vélstjóra
er mjög auðfengin og yfirmenn
geta þeir varla talizt, eða hverj-
um hefur 2. vélstjóri rétt til,
að segja fyrir verkum? Ekki er
vitað, að „mótoristar“ séu gerð-
ir ábyrgir á sama hátt og skip-
stjóra er hægt að gera að lög-
um. Ekkert í starfi þessara vél-
stjóra er svo vandunnið eða
sérstætt, að það réttlæti að þeir
veiki samtök sjómanna með
því að kljúfa sig út úr sjómanna-
félögum til þess að stofna vél-
stjórafélög, sem af sumum fé-
lagsmönnum sínum eru skoðuð
félög fyrirmanna innan stéttar-
innar.
Mjög hættulegt er það, ef
þessi vélstjóra- og skipstjóra og
stýrimannafélög leggja fram
kröfur, sem að einhverju leyti
ganga á hlut hinna skipverj-
anna, kröfur annaðhvort um
bætt kjör eða minnkaða vinnu,
beint eða óbeint á kostnað hinna
skipverjanna, en á slíku getur
verið hin mesta hætta, þegar
starfsgreinarnar eru ekki allar
í sama félagi og ræða ekki mál-
efni sín sameiginlega.
í kaupstöðum og stærri kaup
túnum er efalaust hagkvæmast
að allt landverkafólk sé í einu
félagi, verkalýðsfélagi.
Endanlega þarf að ákveða
hlutfallið á miili kaups karla og
kvenna. Sú. ákvörðun getur
verið sársaukalaus frá beggja
hálfu, þar sem ekki á að bæta
öðru kynjnu upp á kostnað hins,
heldur verða atvinnuvegirnir,
sem þiggja vinnu fólksins, að
greiða það, sem ávinnst við
samræminguna, sem verður að
gerast þannig, að það kynið,
sem misrétti hefur verið beitt,
fái kiör sín bætt hinu að kostn-
aðarlausu.
Á Akranesi eru bifreiðastjór-
ar, sjómenn, verkamenn og
verkakonur í einu félagi, verka-
lýðsfélagi, og á ísafirði er allt
ur inni- og útivinnu, í verka-
landverkafólkið, bæði sem vinn
lýðsfélaginu. Félög þessi starfa
í deildum. Víðar um landið er
þessi skipan höfð, og gefst all-
staðar vel.
Þar sem verkafólkið er allt í
einu félagi, gengur rekstur
verkalýðsmálanna betur held-
ur en þar, sem hin mörgu smá-
félög staría. Pólitískar illdeilur
þrífast miklu verr í stórum íé-
þeim yfir 1100 krónur með því
að heykjast á að segja upp
samningunum strax síðastliðið
sumar. Því að einnig 1100 kr.
Ieru „drjúg tekjuibót fyrir hverja
verkamannafjörskyldu,“ svo að
orð Þjóðviljans séu við höfð.
lögum, en þær eru hættulegasta
illgresið sem hægt er að rækta
í verkalýðshreyfingunni.
Á Akureyri voru um áramót-
in 1942—43 7 sambandsfélög
sjómanna, verkamanna og
verkakvenna. Samanlögð fé-
lagatala þeirra var um 700. Þar
að auki var svo eitt verkamanna
félag, sem stóð fyrir utan alls-
herjarsamtökin. Það er opin-
bert leyndarmál, að í mörgum
þessara félaga er nokkur hluti
félagsmanna ekki verkamenn
eða konur og hafa aldrei verið
það. Sá hluti félagsins eru því
hreinir styrktarfélagar, sem
hafa starfað í félögunum í mis-
jafnlega hollum tilgangi.
Ekki verður sagt, að verka-
lýðshreyfingin á Akureyri hafi
verið því skeleggari í barátt-
unni fyrir sameiningu alþýðu
stéttanna og bættum kjörum
fólksins, sem verkalýðsfélögin
þar eru fleiri heldur en í öðr-
um kaupstöðum landsins.
Sú tilraun til sameiningar
verkalýðsins á Akureyri, sem
gerð var af hálfu stjórnar Al-
þýðuisambandsins á síðasta vetri
fór að miklu leyti út um þúfur.
Sameininguna hefði átt að fram
kvæma á þann hátt, að öll fé
lögin 8 að tölu hefðu runnið
í eitt. Að það var ekki gert, má
að mestu leyti skrifa á synda-
lista þeirra sundrungarmanna
á Akureyri úr öllúm flokkum.
Til gamans má geta þess, að
í Sjómannafélagi Aikureyrar
voru um áðurgreind áramót 83
BLÖÐIN hafa undanfarið
verið að ræða eríiðleika
vetrarferðanna milli Reykjavík
ur og Suðurlandsundirlendis-
ins og þar af leiðandi mjólkur-
skort í höfuðstaðnum; og það
er deilt um það, hvort haldið
skuli áfram að leggja Krísuvík-
urveginn eða ráðizt í vegabæt-
ur á Hellisheiði með vafasöm-
um árangri. í blaðinu „Bónd-
inn“ minnist Bjarni Bjarnason
á Laugarvatni á þetta mal í
gær og segir þar eftirfarandi
ferðasögu í mjólkurbíl frá Sel-
fossi til Reykjavíkur 18. janúar
síðastliðinn:
„Bifreiðin var 3% t. vörubif-
reið, vel búin að olíu og benzíni
og hlaðin nýmjólk........
Kl. 11 Vz var lagt af stað frá Sel-
fossi. Ferðin gekk vel vestur á
miðja Hellisheiði. Eftir hádegi
skall á ofsaveður með samfelldri
hríð. Nú hefst baráttan fyrir al-
vöru. Bifreiðar mætast í þröngum
tröðunum og sumar kæfa á sér.
Fram hjá var ekki hægt að komast.
Tólf bifreiðir voru nú með öllu
hindraðar og dautt á tveimur þeim
fremstu. IJá kom áætlunarbifreið
frá Páli Guðjónssyni, hún var á
austurleið. Varð nú löng bið. Loks
kom blessuð taeltisýtan. Virtist
hún dásamlegt tæki. Tveir menn
voru í henni, annar í meðallagi að
vexti, vel klæddur og vetrarlega,
hinn jötunn að vexti, í sumarklæð-
um. Það var eins og hann yrði
ekki illviðrisins var. í stuttu máli
— þeir snéru fólksbifreiðinni við
og drógu „dauðu“ bílana í áttina
að Skíðaskálanum. Losnaði þá um
alla „trássuna", og seig hún af
stað. Brátt festist herbifreið fram-
arlega í lestinni, allt stöðvaðist á
ný og enginn möguleiki annar en
bíða eftir víkingnum með beltis-
bíhnn. Klukkustund leið, og enn
löng stund. Loksins kom bjarg-
vætturin, og allt drattaðist af
Augtýslngar,
sem birtast «iga í
Alþýðublaðinu, <
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 kvöldi.
félagar, en í Vélstjórafélagi Ak
ureyrar 63 félagar, eða 1 vél-
stjóri á liðlega 1,3 sjómenn aðra
en yfirmenn, og í Verkalýðsfé-
lagi Akureyrar voru 132 „verka
menn“, en í bílstjórafélaginu
133 „bílstjórar".
Vart verður komizt hjá því
að undrast þann útveg, sem
þarfnast næstum jafnmarga vél
stjóra og .annarra sjómanna, og
er ekki atvinnulífið í þeim.
verkamannabæ eitthvað hjákát-
legt, þar sem annar hver verka-
maður þarí að vera bílstjóri, én
af áðurgreindum tölum félags-
manna í verkamannafélögunum
á staðnum mætti ætlá, að þann-
ig væri háttað útvegi og at-
vinnu Akureyrarþæjar.
Á Eskifirði eru 2 sambandsfé-
lög með samaniagðri félagatölu
56; annað er verkamannafélag
Frh. á 6. síðu.
stað aftui’. Enn komu margir örð-
ugleikar, svipaðir þeim fyrri.
Kl. 5 komum við í Skíðaskál-
ann, en við vorum síðastir í lest-
inni. Allir settust að í húsaskjól-
inu, innlendir menn og erlendir.
Fléstar bifreiðarnar voru eitthvað-
brotnar eða vélarnar blautar. Bif-
reiðastæðið var þéttskipað. Bif-
reiðastjórinn minn, Jón Guðmunds:
son frá K. Á. var sá fyrsti, sem.
þaut af stað eftir drykklanga dvöl'
í hlýjum Skíðaskálanum. Svo mun.
það oft vera, að bifreiðastjóri frá
K. Á. sýni mestan dugnað og beri
hita og þunga þess að brjótast.
gegnum ófærðina, en aðrir bíða.
eftir því, hvernig honum reiði af,
Kl. um 9.00, eftir fjórar stundir,,
ókum vio fram hjá 1 Kolviðarhóli,
leiðin er um 2% km. Aðaltöfin
var vegna bifreiðar frá Rafmagns-
veitu Reykjavíkur, sem stóð brotirt
í miðri brautinni.
— „Sérðu ljós í Svinahrauni?""
spurði Jón. „Nei, ekkert Ijós,“
svaraði ég. —-
— Nóttin og myrkrið var skoll-
ið á, blindhríð og ekkert Ijós £
Svínahrauni. Án þess að hika ók
Jón fram hjá Hólnum.
Þótt Svínahraun ógnaði og eng-
inn virtist vera þar á ferð, varð>
yfirsterkust aðdáun mín á trú-
mennsku og dugnaöi Jóns bif-
reiðarstjóra. Var nokkuð meiri á-
stæða fyrir hann að halda áfram
en aðra menn?
. Vissulega átti hann það á hættu
að festast í snjóskafli í svartnætt-
ishríð í óbyggðum. — Jú, hann.
vissi, að bæjarfólkið sárvantaði
nýmjólk. Allt blessaðist. Eftir ná-
kvæmlega 12 stunda ferðalag milli
Selfoss og Reykjavíkur steig ég út
úr bílnum á snjólausar götur
Reykjavíkur. Þessi atburður snert-
ir aðeins eina bifreið í einn dag.
Slíkir atburðir gerast í tugatali
daglega í vetrarferðum á Hellis-
Framhaid á 6. síðu.