Alþýðublaðið - 13.04.1944, Qupperneq 4

4
fHJTYÐUBUÐID
Fhnmtudagur 13. aprfi 1944.
fUþíjðttblQðtð
Rltatjórt: Stefán Pétarsson.
Bimar rltstjórnar: 4901 og 4902.
Rltstjórn og afgreiösla 1 Al-
þýðubúsinu við Hverfisgötu.
Otgefandl: Alþýðufiokkurinn.
Simar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verö 1 lausasölu 40 aura.
AlþýÖuprentsmiCjan h±
Afrek konunúnista i
MsnæDismðlnnniD.
Húsnæðisvandræðin
hafa árum saman verið
eitt af alvarlegustu áhyggjuefn
um hins eignalausa og efna-
minna fólks í Reykjavík. Haust
eftir haust hefir það endurtekið
sig, að hundruð fjölskyldna hafa
staðið með öllu húsnæðislaus á
götunni, en aðrar orðið að sæta
afarkostum til þess að fá inni.
Þröngsýnt íhald, sem ráðandi
hefir verið í stjóm höfuðstað-
arins, hefir fram á allra síðustu
ár lítinn sem engan skilning
sýnt á þessum vanda, þrátt fyr-
Sr þrautseiga baráttu Alþýðu-
flokksins þar fyrir því að bær-
inn hefðist handa um að byggja
yfir hið efnaminna fólk eins og
gert hefir verið 1 höfuðborgum
annars staðar á Norðurlöndum,
þar sem jafnaðarmenn eru í
meirihluta. Verkamannabústað
irnir í vesturbænum og austur-
bænum, sem byggðir hafa verið
af byggingarfélögum verka-
manna sjálfra fyrir frumkvæði
og undir stjórn Alþýðuflokks-
ins, hafa verið einu framkvæmd
irnar á þessu sviði, sem til veru
legra og varanlegra bóta hafa
horft.
*
Það hefir að vísu ekki vant-
að, að allir flokkar töluðu fag-
urt um nauðsyn þess, að bæta
úr húsnæðisvandræðunum. Og
sízt hefir það vantað hjá komm
únistum, sem ævinlega þykjast
standa öllum framar í um-
hyggju fyrir velferð hins eigna-
lausa vinnandi fólks. Og vafa-
laust hafa margir tekið það trú-
anlegt, að einhvers væri af þeim
að vænta 1 húsnæðismálunum,
að minnsta kosti, ef þeir fengju
aðstöðu til. En vel hefðu menn
þó í því sambandi mátt vera
þess minnugir, hvernig' komm-
únistar tóku á sínum tíma und-
ir byggingu verkamannabústað
anna í vesturbænum, „okur-
stofnananna“, sem „Alþýðu-
flokksbroddarnir“ væru að
byggja, eins og þeir komust að
orði. Hugsandi mönnum, að
minnsta kosti, hefðu slíkar und-
irtektir óneitanlega mátt verða
nokkur vísbending um það,
hver heilindi liggja á bak við
hávaða kommúnista um nauð-
syn þess að bæta úr húsnæðis-
vandræðunum.
*
Flestum er hins vegar svo far
ig, að þeir þurfa að þreifa á til
að trúa. Og því hefir það ekki
verið fyrr en allra seinustu tíð,
að fólk hefir séð; hve alvarlega
kommúnistar eru takandi í þess
um efnum.
Ofurlítinn forsmekk fékk
það í fyrra af heilindum þeirra
í húsnæðismálunum, þegar það
spurðist, að þeir væru farnir að
braska í húsakaupum og hefðu
breytt íbúðarhúsnæði við Skóla
vörðustíginn í skrifstofur fyrir
sjálfa sig, þegar húsnæðis-
skorturinn var sem mestur.
Steinþór Guðmundsson bæjar-
fulltrúi, sem hafði forystuna í
þessum framkvæmdum þeirra,
var að vísu dæmdur bæði í und
irréttí og hæstaxétti fyrir slíkt
Gaðmundur G. Hagalín:
Ljóðagerðj og ljóðabækur.
MENN ERU stundum að fár-
ast um það, hve mikið sé
gefið út af bókum. Til þess
finnst mér engin minnsta á-
stæða, ef val bókanna, sem út
eru gefnar, tekst sæmilega, því
að aukin bókaútgáfa ber vott um
tvennt, sem hvort tveggja má
teljast gleðilegt þ. e. aukna
lestrarlöngun og aukna kaup-
getu alls þorra manna. Og ég
lít þannig á, að yfirleitt megi
ibókavalið teljast mjög sæmi-
legt hin síðustu árin. Eg hygg
líka, að þeim útgáfufélögum eða
einstökum útgefendum, sem
lagt hafa áherzlu á útgáfu eins-
kisverðra skáldrita í lélegum
þýðingum og mjög óvönduðum
útgáfum, hafi vegnað verr á
allra seinustu árunum, heldur
en meðan kreppan kreisti allt
í greip sinni. Minnsta kosti hefir
mér virzt minna bera á hókum
þeirra en áður. Sé þetta rétt,
þá sýnir það ljóslega, að ekki
einungis fáir útvaldir bókabé-
usar, heldur allur almenningur,
kýs heldur sæmilega góðar bæk
ur og vandaðar að frágangi, held
ur en rit, sem eru sannkallaðar
ruslakistuhókmenntir, innst sem
yzt.
Ein er sú tegund bókmennta,
sem mér þykir alveg sérlega
hvimleið. Það eru lélegar ljóða-
bækur. Sagnaþættir, þjóðsögur,
skáldsögur — það er varla svo
bölvanlega frá slíku gengið, að
það gæti talizt nein veruleg þol-
raun að lesa það. En lélegar
ljóðbækur, upphituð tilfinninga
væmni, hversdagsleg sjálfsá-
nægja, hláleg, en drephátíðleg
Gríms-meðhjálpara-speki —
þetta allt eða meira og minna
af því rekið saman í rím, oft
fleygað áherzluvillum og hin-
um herfilegustu hortittum! Já,
hvílíkt. Einstaka sinnum bregð-
ur fyrir bók, þar sem maurildar
á hinar hlálegustu vitleysur, vit-
leysur, sem festast í minni, engu
síður en þær fjarstæður, sem
snillingarnir hafa stundum í
galsa sett í rímað mál. Höfund
slíkrar Ijóðabókar tel ég kosta-
grip — já, eina Ijóðabók hefi
ég rekizt á svo skemmtilega vit-
lausa frá upphafi til enda, að ég
hefi harmað það, að sá heilla-
maður, skuli ekki hafa látið
fleiri frá sér fara. Það er sann-
arlega sárafáum gefið, að yrkja
í fúlustu alvöru slík ljóð sem
þau, er hann hefir borið gæfu
til að setja saman.
Hvers vegna eru svo menn að
gefa út allar hinar nauða-
ómerkilegu og hundleiðinlegu
ljóðabækur? Er það bara ég,
sem er þannig gerður, að mér
þykja þessar bækur leiðinlegar
og ómerkilegar? Græða þá
höfundamir máske á útgáfun-
um — eða afla sér með þeim
frægðar og frama? Ég hefi
kynnt mér talsvert sölu hinna
leiðinlegu ljóðabóka, og ég hefi
komizt að raun um, að þær selj-
ast nauðalítið í bókaverzlunum.
Hér á Isafirði er bóksala all-
mikil, en það er algengt, að af
ljóðabók af því tagi, sem hér er
um að ræða, selst ekki eitt ein-
asta eintak. Hins vegar er það
svo, að höfundarnir hafa marg-
ir hverjir safnað áskriftum
meðal kunningja sinna og ým-
issa greiðvikinna manna — og
einnig bókasafnara — og sjálf-
sagt ýmsir sloppið nokkum veg-
inn skaðlauisir, en um gróða
mun varla vera að ræða —
nema þá hjá einstaka manni,
sem er með afbrigðum dugleg-
ur við að troða bókum sínum
upp á náungann með aðferðum
kommúnista og annarra sértrú-
•arflokka. Þá er það frægðin. Er
mikillar frægðar von af bókum,
sem komast í sárfárra manna
hendur? Ja, ekki virðist mér,
að svo muni vera. En svo er
það, að um sumar af bókunum,
sem þetta greinarkorn fjallar
um, em skrifaðar alllofsamlegir
ritdómar, stundum meira að
segja af lærðum mönnum, með
háskólaprófi, og þó að ritdóm-
amir verði ekki til þess, að
bókin sé almennt keypt og les-
in, þá vekja þeir samt athygli
á höfundinum. Sko, þama fer
maður, sem hefir gefið út bók
og fengið lofsamleg ummæli á
prenti! Nú, ýmsir af lesendum
mínum muna kanniske eftir
manninum, sem eitt af skáld-
um okkar segir frá. Hann sagði
að skáldið hlyti að kannast við
sig, því að nafn sitt hefði ver-
ið birt á prenti. Það kom svo
upp úr dúmum, að nafnið hafði
verið prentað í félagatali Hins
íslenzka bókmenntafélags, aftan
við Skírni!
Einn af þeim mönnum, sem
hafa gefið út ekki aðeinis eina,
heldur margar lélegar ljóða-
bækur eftir sjálfan sig, hefir
birt stásslega mynd af _sér
framan við einia þeirra, rós í
hnappagatinu, nafn höfundar
neðan við myndina, nafn með
skartsveigum og skrýfingum.
Framan við aðra hefir hann svo
birt meiri háttar sýnishom af
rithönd sinni, skrifað heila
vísu, auðvitað eftir sjálfan sig,
og látið búa til myndamót af
handritinu. Vísan er svona:
, „Að skrifa er mér yndi
og óskastund svo kær.
Þá leikur allt í lyndi
og lífið við mér hlær.
Með hendi pennann hreyfi,
af hagleik stafi dreg,
og innri eiginleika
minn út þar færi ég.“
Við skulum nú gefa okkur
tóm til að athuga lítillega þessa
vísa, sem höfundurinn hefir val-
ið sem eins konar skjaldarmerki
kveðskapar síns, snilldar sinn-
ar, vitsmuna sinna:
Honum er óskastund að skrifa,
verlaxaðurinn er honum stund
óskanna. Ójá, sæmilega er nú
hugsunin skörp og rökrétt þá
eru það áherzlurnar í annarri
ljóðlínu: Óska stund svo kær.
„Svo“ er þarna til áréttingar
því, hve óskastundin sé skáld-
inu kær, en lendir í áherzlu-
lausri samstöfu. Annars mund-
um við nú varla hafa hrifizt af
sælu höfundar við skriftirnar
fyrir tilverknað orðanna „svo
kær“, þó að „svo“ hefði ekki
verið án áherzlu. I orðunum
felst ekki svo frábær sælulýsing,
að snilld geti kallazt . . . Þá er
nú það, að höfundur þykist
verða að geta þess, að hann
hreyfi pennann með hendi, en
ekki fæti — eða máske tönn-
um! Já, hvað gæti mönnum ekki
dottið í hug, ef allt væri ekki
skýrt og skorinort? Svo eru nú
tvær seinustu Ijóðlínurnar, á-
herzlur, hugsun og mál:
^ „. . . og-innri-eigin-leika
minn-útþar-f æri-ég' ‘
Já, dásamlegt er!. . En hverjir
eru svo hinir innri eiginleikar,
sem skáldið „færir þarna út“?
Já, hvað finnst ykkur, heiðruðu
, lesendur, þegar ég gef ykkur
í þær upplýsingar til viðbótar
þeim forsendum, sem þið þegar
hafið, að skriftin — af hagleik
stafi dreg, segir skáldið — að
skriftin, sem er mjög skýr, er
alls ekki falleg og mjög mikil
tilgerð í henni? Mundi ykkur
ekki finnast sjálfsánægjan nokk
uð stórskorin og um leið vöntun
in á sjálfsgagnrýni, almennri
rökvísi og hyggni — og þá ekki
brot á húsaleigulögunum. En
*það hindraði ekki kommúuista
í að bjóða Reykvíkingum upp
á hann í húsaleigunefnd, þegar
hún var stækkuð og þeir höfðu
fengið aðstöðu til að fá einn
mann í hana. Var slík tilnefn-
ing af hálfu kommúnista í húsa
leigunefndina óneitanlega at-
hyglisverð vísbending um það,
hverskonar „móraí“ þeir ætluðu
sér að „innleiða" hér um val
opinberra trúnaðarmanna, ef
þeir mættu ráða.
/ ’ *
Eitt af því fyrsta, sem þess-
um fulltrúa kommúnista í húsa
leigunefnd var falið að gera,
var að ákveða húsaleiguna í
foæjaríbúðunum í Höfðaborg.
Útkoman af því starfi varð sú,
að leigan stórhækkaði — 3ja
herbergja íbúðirnar upp í 120
krónur á mánuði, grunnleigan,
og 2ja herbergja íbúðimar upp
í 90 krónur á mánuði. Þessu
vildi hið efnalitla fólk, sem
þarna býr, ekki una og bað um
endurmat á húsaleigunni hjá
jyfirhúsaleigunefnd; en þar á
enginn kommúnisti sæti. Þessu
endurmati er nú lokið og út-
koman af því er sú, að leigan
hefir aftur verið lækkuð —
jfyrir 3ja herbergja íbúðimar
niður í 108 krónur á mánuði og
fyrir 2ja herbergja íbúðirnar
niður í 81 krónu!
Þarna hafa menn loksins
fengið nokkra reynslu af því,
hvernig kommúnistar standa á
verði fyrir hið efnalitla fólk í
húsnæðismálunum. Það væri
efnilegt fyrir það, eða hitt þó
heldur, að fela slíkum foringj-
um forsjá sinna mála yfirleitt
í framtíðinni!
Auglýsingar,
sem birtast eiga i
Alþýfiublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrEr kl. 7 kvöidl.
Sími 4906.
síður smékkvísi og kunnáttu um
einföld lögmál kveðskapar —
nokkuð áberandi? . . . Það virð-
ist svo ekki leika mikill vafi á
því, að ástæðan til útgáfu þeirra
mörgú ljóðabóka, sem frá þess-
um höfundi hafa komið hafi
verið ekki von hans, heldur
vissan um gildi þeirra — og þá
einnig það, að honum væri frami
búinn af útgáfunni.
Nú mundi kannske einhver
segja: En hvers vegna lætur
ekki höfundurinn einhvern
þann, sem hann þekkir að vits-
munum, smekkvísi, einlægni og
velvild, líta á ljóðin, áður en
hann ræðst í útgáfu þeirra? Ja,
hverjum mundi hann treysta
betur en sjálfum sér, sá maður,
sem lætur fylgja ljóðabók rit-
handarsýnishornið, sem þið haf-
ið nú séð og athugað? . . . Og
Frh. á 6: síðu.
IDEILUNUM um sambands-
slitin við Danmörku hefir
mörg heimskan verið sögð, en
sennilega fátt jafngrátbroslega
vitlaust og hugsunarlaust og
það, að við hefðum ekkert við
Dani að tala í sambandi við
sambandsslitin. Um þetta skrif-
ar Árni Pálsson prófessor 1
hinni ágætu grein sinni um
sjálfstæðismálið í Helgafelli,
sem getið var á þessum stað
hér í blaðinu í gær:
„Morgunblaðið hefir látið sér
uim munm fara, að við eigum ekki
að láta neina óþarfa kurteisi tefja
okkur í viðskiptum okkar við
Dani. Ég heyrði eitt sinn reyk-
vískan róna spyrja, til hvers
þessir andskotans mannasiðir
væru? Öllum, sem við vo.ru stadd-
ir, féllust svör, nema einum.
Hann ráðlagði manninum að leita
sér viðurværis í fjósi, fjárhúsi eða
hrosshúsi. En þó var þetta ofmælt,
því að maður, sem hleypandi er
inn í slík hús, þarf líka a,ð kunna
mannasiði, ef vel á að fara. Ég
veit ekki hvort „Morgunblaðið"
vill hugleiða, að blað, sem fer
með slíkar kenningar, er ekki
hæft í mannabústöðum, en í pen-
ingshúsum aðeins vegna þess að
skepnumar eru ekki læsar. — En
um spuminguna: „Um hvað á að
tala við Dani?“ er það eitt að
segja, að hún felur í sér meiri
heimsku og gorgeir en allt það,
sem enn hefir komið fram af hendi
hraðskilnaðarmanna í þessu máli,
að vanefndakenningunni einni
undanskilinni. Við eigum að tala
við þá til þess að sýna, að við höf-
um enga tilhneigingu til þess að
fóitum troða alþjóðasiðvenjur. Við
eigum að tala við þá til þess að
sýna, að við, ein hin máttar-
minnsta þjóð á jarðríki, teljum
það fráleitt og okkur með öllu
ósæmilegt, og þar að auki skað-
legt, að beita oflátungshætti,
hrottaskap og ofbeldi gagnvart
annarri þjóð, þótt við ef til vill
höfum komizt í færi um að geta
það. Við þurfum að tala við þá
um framtíðarsambúð þjóðanna —
á hvem hátt þær geti orðið hvor
annarri að beztu liði. Um margt
annað þurfum við við Dani að
tala, svo sem við hiinar Norður-
landaþjóðirnar, því að nú eru
bersýnilega þeir tímar í aðsigi, að
allar friðsamar þjóðir, og þó eink-
um smáþjóðir, þurfa að sameina
krafta sína svo sem bezt þær
kunrna. En sérstaklega þurfum við
þó við Dani að tala um hinn dýr-
asta fjársjóð, sem við eigum,
fornbókmenntirmar. Meginhluti
þeirra er í vörzlu Dana, — en ís-
lendingar hafa samið þær, hafa
safnað þeim, hafa flutt þær til
Damnerkur og unnið manna mest
að því að gefa þær út. Engin þjóð
á rétt til þeirra nema við. En
Danir hafa eignarhaldið á þeim,
og ef hraðskilnaðurinn hefst
fram, sem vitað er, að Danir telja
sér fjandsamlegan, þá er lítil von
tf að þeir verði allfúsir á að
selja oss þær í hendur. Ég óttast,
að hvenær sem íslemdingar leita
hófanna við Dani um handritin,
fái þeir þetta svar: „Um hvað
þurfið þið að tala við okkur?“
Því að setningin er þeirrar nátt-
úru, áð hún er líkleg til þess að
verða víðfræg að endemum um
öll Norðurlönd og jafnvel miklu
víðar.“
Síðan Árni Pálsson prófessor
skrifaði þessi orð hefir nú að
vísu, því betur, náðst sam-
komulag um það, að samhands-
slitunum skuli frestað þar til
þau eru okkur heimil sam-
kvæmt sambandslagasáttmál-
anum við Danmörku. En það
breytir erigu um það, sem er
mergurinn máLsins í því, sem
hann segir, að við höfum margt
Frfa. á 6. síða.