Alþýðublaðið - 28.04.1944, Blaðsíða 4

**l.rYÐUBLAÐ!M
Föstudagur 28. apríl 1944.
fUþijðnblaMð
ilitatjórl: Stefáo Pétursson.
aímar ritstjórnar: 4901 Qg 4902.
ÉUtstjórn og afgreiösla i Al-
pýfluhúsinu viö Hverfisgötu.
Otgefandi: Alþýðuflokkurlnn.
B'fmar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
AlþýÖuprentsmiðjan h.t
Badoglio tslands.
ÞAÐ er öllum enn í fersku
minni, hvernig kommún-
istar sviku það loforð, sem þeir
gáíu kjósendum fyrir síðustu
kosningar — að beita sér fyrir
myndun vinstri stjórnar í land-
inu, sem Alþýðuílokkurinn og
Framsóknarflokkurinn ættu
fulltrúa í ásamt þeim. En það
er líka á allra manna vitorði,
sem með stjórnmálum fylgjast,
að kommúnistar hafa í staðinn
fyrir að vinna með hinum
vinstri flokkunum, eins og þeir
lofuðu, tekið upp hið furðuleg-
asta samstarf við hægriflokk
landsins, Sjálfstæðisflokkinn,
íhaldið, og í mörum þýðingar-
miklum málum gert hreina og
beina „samfylkingu“ við hann,
enda staðið í stöðugu baktjalda
makki við ýmsa af harðsvíruð-
ustu íhaldsmönrium hans, svo
sem við Bjarna Benediktsson
borgarstjóra.
*
Verkamenn og raunar allir
róttækir og frjálslyndir alþýðu
menn, eiga mjög erfitt með að
skilja slíka framkomu flokks,
sem þykist vera bæði verka-
mannaflokkur og róttækur sós-
íalistaflokkur. Því að hvers get
ur verið að vænta fyrir málstað
verkalýðsins og sósíalismans af
slíku makki og samstarfi við
argasta íhaldið, svo maður ekki
segi afturhaldið, í landinu? En
hér fer ekkert á milli mála:
Þetta makk og þetta samstarf
á sér stað. Það er bara hvorki
jhagsmunir verkalýðsins, né hug
sjónir sósíalismans, sem þar er
,verið að vinna fyrir, heldur völd
og bitlingar fyrir einstaka
kommúnista og fyrir flokk
þeirra í heild, sumpart með
það fyrir augum, að draga úr
áhrifum vinstri flokkanna, fyrst
og fremst Alþýðuflokksins,
sem allt af er „höfuðóvinurinn“
fyrir kommúnista eins og fyrir
íhaldið, sumpart til þess að
koma með makkinu og samvinn
unni fleyg inn í íhaldið sjálft og
sundra því.
Þannig á íhaldið nú að verða
það ístað fyrir kommúnista upp
í valdasessinn, sem þeim hefir
aldrei tekizt að fá hjá vinstri
flokkunum.
*
Mönnum verður þetta máske
Ijósara, ef þeir líta út í heim,
þangað, sem kommúnistar
sækja fyrirmyndir sínar, og at-
huga vinnubrögð þeirra og
bandamenn þar.
Fyrir kommúnista liggja sem
kunnugt er allar götur til
Moskva, eins og fyrir kaþólska
menn áður fyrr til Rómaborg-
ar. Þar eystra er nú verið að
leggja hernaðaráætlanirnar fyr-
ir valdabaráttu agentanna úti
um heim í stríðslok og eftir
stríð.
Fyrir Þýzkaland, sem alveg
tvímælaláust langmest veltur á
í þessari valdabaráttu, hefir
þegar verið mynduð einskonar
stjórn austur í Moskva, „þýzka
þjóðnefndin“ svo nefnda, sem
hér um bil eingöngu er skipuð
þýzkum kommúnistum, sem lif
að hafa af náð sovétstjórnarinn
ar þar eystra árum saman, og
og þýzkum hershöfðingjum og
íhaldsmönnum svörtustu teg-
undar, sem Rússar hafa tekið til
Hannibal Valdimarsson:
Fyrsta útgerðarsamvinnu^
félagið á Islandi.
ÞEGAR andstæðingar Al-
þýðuflokksins á ísafirði
höfðu reynt það á ári hverju
allt frá 1920 til ársins 1926 að
ibera málstað sinn undir dóm
kjósendanna, en alltaf farið
hverja hrakförina annarri verri
fyrir þeim dómstóli, ákváðu þeir
að grípa til harðhentari aðgerða.
— Myndu það sumir mæla, að
það hafi reyndar verið örþrifa-
ráð.
Úrræðið var sem sé það, að
bankaútbúin hér undir stjórn
þeirra íhaldsmanna, sem forust-
una höfðu í stjórnmálabarátt-
unni móti Alþýðuflokknum,
skyldu ganga að allri stærri út-
gerðinni í bænum og næsta ná-
grenni hans samtímis, ef það
mætti verða til þess að gera bæj
arfélagið gjaldþrota undir stjórn
jafnaðarmanna.
Stjórnendur bankaútbúanna í
bænum höfðu alltaf verið hinn
traustasti bakhjarl kaupmanna-
valdsins gegn jafnaðarmönnum,
en nú gengu iþeir fram fyrir
skjöldu og ætluðu að láta til sín
taka svo um munaði. Þeir gengu
sem sé umsvifalaust að öllum
stærri útgerðarmönnum í ísa-
fjarðarbæ og í Hnífsdal. Útgerð
armennirnir framseldu bú sín
til gjaldþrotaskipta, og síðan
seldu bankarnir skipin, sem hér
höfðu haldið uppi atvinnulífinu
árin á undan — burt úr bænum
að kalla mátti öll í einu og með
tölu.
Þetta voru aðeins stórfelldari
vinnubrögð, en að öðru leyti
sömu tegundar og atvinnurek-
endur í Hnífsdal gerðu opinber
með auglýsingu, er þeir hengdu
upp í þorpinu vorið 1927, með-
an á verkfalli stóð. Auglýsingin
var svohljóðandi, samkvæmt
ljósmynd, sem af henni var tek
in:
„Með því að lánsstofnanirnar
á ísafirði hafa tilkynnt oss, að
allar útborganir frá bönkunum
okkar vegna verði stöðvaðar og
jafnframt fyrirskipað að loka
sölubúðum og íshúsi, þá leyfum
vér oss að tilkynna, að sölubúð-
um okkar og íshúsi verður lokað
fyrst um sinn.
Hnífsdal 1. apríl 1927.
Undirskriftir fjögurra atvinnu-
rekenda.11
í verkafalli í Hnífsdal vorið
1927 fyrirskipa bankarnir á ísa-
firði sem sé að loka skuli íshúsi,
svo að sjómennirnir fái ekki
beitu, og að loka skuli sölubúð-
unum, svo að verkafólkið fái
ekki matarúttekt og örmagnist
í vinnudeilu. — Á Isafirði er á
sama ári tekið fyrir kverkar út-
gerðinni, og skipastóllinn seldur
í annan landshluta, í þeim til-
FJÓRÐI .BÆKLINURINN . í safninu . „Stjómmálarit
Alþýðuflokksins“ er nýútkominn. Hann heitir „Al-
þýðuhreyfingin og ísafjörður“ og er eftir Hannibal Valdi-
marsson skólastjóra. Er þar á skilmerkilegan hátt sögð saga
verkalýðshreyfingarinnar og Alþýðuflokksins í hinum
„rauða bæ“ og rakið hið mikla endurskipulagnigar- og upp-
byggingarstarf, sem þau hafa leyst af hendi þar.
Hér fer á eftir sá kafli þessa athyglisverða hæklings,
sem segir frá Samvinnufélagi ísfirðinga — fyrsta úígerð-
arsamvinnufélaginu á íslandi.
Bátar Samvinnufélagsins við Neðstakaupstaðarbryggju á Ísafirðí.
gangi að jafna um pólitískan
andstæðing.
Það hafði ekki lítið að þýða
fyrir afstöðu jafnaðarmanna í
öllum sínum stórræðum, að vor
ið 1927 vann Alþýðuflokkurinn
glæsilegan kosningasigur, og
fékk þannig Harald Guðmunds-
son til að bera fram málefni
ísfirzkra jafnaðarmanna á al-
þingi., — Má vera, að þau úr-
slit hafi í rauninni gert gæfu-
muninn um örlög ýmissa þeirra
stórmála, sem nú voru á prjón-
unum til viðreisnar atvinnulífi
bæjarbúa.
Þannig voru átökin þá í ís-
firzkum stjórnmálum. Áður hef-
ir verið sagt frá því, að verka-
menn fengu ekki vinnu, nema
þeir segðu sig úr verkalýðsfé-
laginu, traustustu verkamennirn
ir vorú settir á svartalista hjá
öllum atvinnurekendum, og
leiddi það til sultar á sumum
barnaheimilum í bænum. Og
svo langt var jafnvel gengið,
að ræstunarkonur hjá íhalds-
verzlunutn misstu slíka ígripa-
atvinnu, ef á þær féll grúnur
■um fylgi við Alþýðuflokkinn.
„Hjá mér ekki lengur þið skol
. ið minn skít, nú skúrið þið gólf-
* in hjá Finni.“
fanga á vígstöðvunum, og nú
vilja bjarga sér og sínum. Með
slíkum öflum á að halda niðri
lýðræðisflokkunum á Þýzka-
landi eftir styrjöldiria, hitt eru
síðari tíma áhyggjur, hver ofan
á verður að endingu í „sam-
fylkingunni" — kommúnistar
með Rússland að baki sér, eða
hershöfðingjarnir og íhaldið.
Annað ennþá þekktara dæmi
má taka: Sovétstjórnin viður-
kenndi nýlega, öllum heimi til
stórkostlegrar undrunar, stjórn
Badoglios marskálks á Ítalíu.
En á bak við hana stóðu sem
kunnugt er ítölsku hershöfðingj
arnir og það af hinu ítalska í-
haldi, sem ekki vildi farast með
fasismanum. En eitt skilyrði
fyjlgdi viðurkenningunni. Bad-
oglio varð að endurskipuleggja
stjórn sína og taka inn í hana
neðal annarra fulltrúa frá
kommúnistum; og það hefir
hann nú gert.
Þannig er „lman“ frá Moskva
í dag. Kommúnistar eiga alls
staðar að taka höndum saman
við íhaldið til þess að hindra
sigur lýðræðisins í stríðslok og
komast sjálfir inn í áhrifa-stöð-
ur, sem geti orðið ístað fyrir
þá upp í valdasessinn.
Þannig er það einnig hér á
landi. Sjálfstæðisflokkurinn, í-
haldið, á að vera einskonar til-
raunakanína fyrir kommúnista.
í skjóli þess á að æfa og undir-
búa valdatökuna, meðal annars
með því að halda hinum vinstri
flokkunum, lýðræðisflokkunum
niðri, og troða kommúnistum
inn í sem flestar áhrifastöður.
Þegar þeir hafa búið þar nógu
vel um sig og skapað nógan
glundroða, vonast þeir til að
geta gefið íhaldinu sjálfu spark-
ið.
Bjarni Benediktsson á að
vera einskonar Badoglio ís-
lands.
Þannig var kveðið 1927 um
brottrekstur tveggja ræstunar-
kvenna, sem reknar voru frá
störfum, vegna skoðana sinna.
Já, þetta voru þrenginga- og
þrautaár hjá ísfirzkum verka-
lýð, en þau juku samheldnina
og
Meitluðu hug
og stældu kjark,
en drápu ekki dug úr fólkinu
eins og til var ætlast. Það vora
ekki nema þeir allra dáðlaus-
ustu, sem létu bugast í raun og
veru, þótt ýmsir, sem illa að-
stöðu höfðu til að bjóða byrginn,
kysu heldur að lægja seglin og
sýna auðsveipni á yfirborðinu
sér og sínum til bjargar.
Ástandið var sem sé ískyggi-
legt. í þessum bæ, sem ávallt
hefir lifað á sjávarútvegi, gein
arstjórn að kjósa þriggja manna
nefnd til að reyna að koma á fót
sniði. í þessa nefnd voru kosn*
ir: Eiríkur Einarsson, Finnur
Jónsson og Stefán Sigurðsson.
Að kvöldi næsta dags (15. des.)
efndi nefndin til almenns fund-
útgerðarfélagi með samvinnu-
Var áhugi mikill og almenn-
ur fyrir tilraun til stofnunar
slíks félagsskapar.
Á þessum fundi var samþykkt
svohljóðandi tillaga:
„Fundurinn samþykkir að
kjósa 5 manna nefnd til að
semja uppkast að lögum fyrir
útgerðarfélag í bænum með sam.
vinnusniði, og boða til stofnfund
ar fyrir félagið hið allr-a fyrsta.“
í nefndina voru kosnir: Vil-
örbirgð og allsleysi við hvers
manns dyrum.
Eitthvað óvenjulegt varð því
að gerast. Og það óvenjulegaP
sem gerast varð, spratt upp af
hinum hversdagslegustu atburð
um.
iSjómannafélag ísfirðinga hélt
almennan félagsfund og ræddi
um atvinnuástandið í bænum.
Þessi fundur sendi frá sér er-
indi Um útgerðarmál til bæjar-
stjórnar. Það erindi sjómann-
anna var tekið fyrir á bæjar-
stjórnarfundi utan dagskrár
þann 14. desember 1927. Að um
ræðum loknum samþykkti bæj-
mundur Jónson, Haraldur Guð-
mundsson, Ingólfur Jónsson.
Frh. á 6. síðu.
TÍMINN ræðir í aðalrit-
stjórnargrein sinni í gær
um skrif þau og dóma, sem
birzt hafa í öðrum blöðum
undanfarið um hið nýafstaðna
flokksþing Framsóknar. Þar
segir meðal annars:
„Um blöð mestu öfgamanna til
hægri og vinstri, Vísi og Þjóð-
viljann, gildir það sama, að von-
brigði þeirra hafa orðið svo mikil,
að þau geta vart á heilum sér
tekið. Forráðamenn beggja þessara
blaða höfðu vænzt þess, að eftir
þetta flokksþing yrðu aðeins til
tvær stefnur í landinu, þar sem
þeir yrðu aðalmennirnir sinn í
hvorri fylkingu. Flokksþingið hefir
meira en kollvairpað þessum
vonum. . . .
Alþýðublaðið reynir að skrifa
um flokksþingið af nokkurri
sanngirni. Það sýnir fram á, hve
hrapallega hafi brugðizt óskir
þeirra manna, sem væntu þess, að
flokksþingið myndi gera Fram-
sóknarflokkinn að afturhaldssöm-
um flokki og undirbúa samruna
hans við einhvern hluta Sjálfstæð-
isflokksins. Það segir, að þingið
hafi sett flokknum framsækna og
róttæka sitefnuskrá. Hins vegar
telur það sig kunna því ilia, að
flokkurinn skuli samt sem áður tal
inn „frjálslyindur miðflokkur“, er
geti unnið „meira og minna“ með
hvaða flokki, sem er, ef unnið er
á lýðveldisgrundvelli? „Eða lét
flokksþingið sér detta í hug“, spyr
Alþýðublaðið, ,,að hægt væri að
framkvæma þá stefnuskrá, sem það
samþykkti, með samstarfi við
S j álf stæðisf lokkinn. “
í raun og veru er óþarft að
svara þessari athugaseihd Athuga-
semd Alþýðublaðisins. Ritstjóra
Alþýðublaðsins er það vafalaust
sjálfum Ijóst, að það hefir ekki
verið í neinni mótsögn við um-
bótastefnu Alþýðuflokksins, þótt
flokkurinn hafi unnið með and-
stæðum flokkum að framgangi
vissra áhugamála, sem hann áleit
réttlæta samstarfið. Þótt Alþýðu-
flokkurinn hafi þannig unnið með
öðrum flokkum, hefir hann vitan-
lega ekki látið það hafa fyrirfram
nein áhrif á stefnuskrá sína. Hann
hefir markað hana með tilliti tii
eigin vilja, en ekki annarra. Á
þennan hátt var líka unnið á
flokksþingi Framsóknarmanna. Það
hafði hvorki Alþýðuflokkinn, Sósí-
alistaflokkinn, Vísisliðið eða Sjálf
stæðisflokkinn í huga, þegar það
samdi stefnuskrána. Það ræðst
síðan eftir málefnum, hvort sam-
starf næst við einhvern þessara
flokka, alla eða engan. Hins veg-
ar skapar það Framsóknarflokkn-
um betri möguleika til að vinna
með þeim, er sanngjamastir reyn-
ast, að hann einskorðar sig ekki
með öðrum hvorum fylkingararm-
inum, heldur er boðinn og búinn
til að vinna þar, sem hann álítur
þjóðinni gagnlegast á hverjum
tíma og bezt samrímist stefnu hans
og markmiði. Hvort það verða Al-
þýðuflokksmenn, Sjálfstæðismenn.
eða Sósíalistar, er fyrst vitkast,
skal ósagt látið, en tæpast hefir
Frh. af 6. síðu.