Alþýðublaðið - 14.05.1944, Qupperneq 6

ALfrTÐUBLAPIÐ
r Siliuiudá'gur 13. i
_
efna til útifundar við Austurvöll sunnud. 14. þ. m. kl. 3 e. h.
FUNDAREFNI:
Skilnaðurfnn við Danmörku og slofnun
lýðveldis á íslandi.
Ræður flytja af svölum Alþingishússins:
Kristín Jónsdóttir
Heigi Sæmundsson
Magnús Jónsson
Gunnar Vagnsson
Rannveig Kristiánsdóttir
GuÓm. Vigfússon
Ágúst H. Pétursson
Friófinnur Óiafsson
Friðgeir Sveinsson
Jóhann Hafstein
Lúðvík Hjálmtýsson
Lúðrasveitin „Svanur" undir stjórn Árna Bjömssonar leikur
frá kL 2,45 e. h. og á milli ræðanna. *i
Reykvíkingar IJðimemið á útifundinn við
Ungmennafélag Reykjavíkur Félag ungra jafnaðarmanna
Stúdentaráð Háskólans Félag ungra framsóknarmanna
Æskulýðsfylkingin
Heimdallur. 1
PhiladeSphfusáffmÉlinn
Frh. af 4. síðu,
aðnjótandi verða menn að hafa
staðið í skilum með iðgjöld sín,
ella er frádráttur eftir vissum
reglum. Iðgjöldum launþega er
haldið eftir af launum þeirra.
Kostnaðinum er skipt niður á
hina tryggðu (iðgjöldin), á at-
vinnurekendur og á ríkið (skatt-
greiðendur).
Allar tryggingar séu undir
einni stjórn, en gert er ráð fyrir
að ýmsir aðilar, svo sem verka-
lýðssambönd, atvinnurekenda-
sambönd, bændasambönd,
kvennasamtök og barnaverndar
félög eða- nefndir, skipi menn
í ýmsar ráðgefandi nefndir til
að fylgjast sem bezt með trygg-
ingunum og koma með tillögur
til úrbóta. Ennfremur séu sér-
stök tryggingarráð eða dómstól-
ar til þess að leggja fullnaðar-
úrskurð á kröfur um bætur.
*
Að svo miklu leyti sem trygg
ingakerfið getur ekki tryggt öll
um nauðsynlegar framfærslu-
tekjur, er gert ráð fyrir opin-
berri framfærslu, sem að öllu
leyti er borin uppi af hinu opin-
bera. Myndi bún hafa miklu
minna verksvið en nú á sér stað,
fyrst og fremst væri um að
ræða fólk, sem hefir óvenju-
miklar þarfir og ófélagshæfar
persónur.
Auk þess er gert ráð fyrir að
hið opinbera greiði að öllu leyti
almenna ómagastyrki.
Hetlsngæzlan.
Hvað heilsugæzluna snertir
mun ég að þessu sini fara fljótt
yfir sögu, en mun ef til vill gera
henni betri skil síðar. Eins og
fyri: var getið er hún skilin frá
hinum eiginlegu almannatrygg-
ingum, nema’ bvað dagpepinga
snertir, og er ætlast til að hún
vnorgian;.
. r-', g b úl&xi■-g>iv ITma
Uikúoá
c| "íim-l
... eíSvT?.
.» 4k‘H
sé algerlega skipuiögð af heil-
brigðisyfirvöldunum. Þó er álit-
ið að til mála geti komið að veita
sjúkrahjálpina (þ. e. lyf, læknis-
hjálp, sjukrahúsvist o. s. frv.)
á tryggingargrundvelli og er því
í tillögunni gert ráð fyrir tvenns
konar skipulagi, annars vegar
opinberri heilsugæzlu, sem nái
til allra og sé algerlega kostuð
af því opinbera, hins vegar sér-
stöku tryggingarkerfi, sem að
nokkru leyti sé borið uppi af
iðgjöldum hinna tryggðu.
Lögð er áherzla á að hlut-
verk heilsugæzlunnar sé ekki að
einis að sjá hinum sjiúka fyrir
hjálp 'eftir að þeir eru orðnir
veikir, heldur einnig og jafnvel
fyrst og fremst að koma í veg
fyrir veikindi með alls konar
heilbrigðisráðs töfunum.
❖
Að sjálfsögðu eru samþykktir
ráðstefnunnar ekki bindandi
fyrir ríki þau, sem -_ru í Vinnu-
málasambandinu. Samt getur
ekki hjá því farið að mjög mik-
ið tillit verði tekið til þeirra
af hinum einstöku ríkjum. Hafa
fjölda margar af samþykktum
ráðstefnanna verið framkvæmd
ar að miklu eða verulegu leyti
af einstökum ríkjum.
Vitað er að margar þjóðir eru
um þessar mundir að undirbúa
þessi mál af fullu kappi og hafa
þegar víða komið fram heildar-
tillögur um þau, svo sem í Bret-
landi, Canada, Bandaríkjunum
og I SuðurAmeríku. Svíar eru
og langt komnir með heildar-
endurskoðun tryggingarmál-
anna. Mætti vænta þess að Phíla
delphíusáttmálinn og hin mikla
vinna, sem lögð hefir verið fram
af Vinnumálaskrifstofunni til
undirbúnings honum, gæti orðið
til þess að sem bezt og örugg-
ast skipulag verði tekið upp á
sviði almannatryggiriga eftir
stríðið. Enda þótt þær séu áð-
HINN merkasti borgari Hafn-
arfjarðar á sjötugsafmæli,
á morgun, er það Björn Helga-
son fyrv. skipstjóri. Ber hann
aldur sinn vel og í raun og veru
hálfótrúlegt að aldur hans sé
orðinn þetta, því enn er Björn
léttur og kvikur í spori.
Fæddur er hann 15. maí 1874
að Glammastöðum í Svínadal í
Borgarfjarðarsýslu. Voru for-
eldrar hans þau Helgi Hanson
Borgfirðingur að ætt og Eygerð
ur Björnsdóttir ættuð úr Húna-
vatnssýslu. Á 4. aldursári
missti Björn föður sinn. Voru
■. systkinin fjögur. Var þá heimil
‘ ið leyst upp vegna erfiðra kring
umstæðna og börnunum komið
fyrir hjá vandalausum. Birni
var komið fyrir á Iðunnarstöð-
um í Lundarreykjadal og fluttist
þaðan að Indriðastöðum og svo
að Neðra Hreppi í Skorradal.
Mega ungir menn sjá hver mun
ur er á meðferð munaðarleys-
ingja nú eða þá. 9 ára gamall
fór Björn með móður sinni suð-
ur í Garð, sem þá var þar hluta
kona. Var hann þar í 2 vetur, en
í sveit á sumrum. Eftir það var
hann til fermingaraldurs í Ferju
koti og Ferjubákka í Borgar-
firði. Gætti hann eitt sumarið
70—80 áa. Átti hann þá að fá
í kaup eitt lamb, en sú borgun
kom aldrei.
Varð hinn ungi drengur að
flækjast bæ frá bæ, og fram til
fermingaraldurs frá því, er heim
ilið var leyst upp, var hann sam
tals á 7 bæjum, og jafnan að
vinna etftir mætti fyrir mat sín-
um og húsaskjóli, auðvitað án
nokkurs kaupgjalds. Og ekki
var heldur að ræða um að hirin
ungi og efnilegi drengur fengi
að nema neitt bóklegt á þess-
um árum, en vegna frábærrar
atorku og dugnaðar, sem marg-
an íslenzkan sveitapiltinn hefir
prýtt, bæði nú og fyrr, varð
Björn vel menntaður maður í
sinni stafrsgrein, enda kom það
sér vel, því Birni hafa verið fal-
in ýmis ábyrgðarmikil trúnaðar-
störf um dagana.
Að Þyrli í Hvalfirði fór Björn
1889 og var þar í 6 ár, og fór
þá í fyrsta sinn til sjómennsku,
seytján ára gamall á „Sleipni“,
en skiþstjóri á því var Jóhannes
Hjartarson, alkunnur skipstjóri
hér syðra. Árskaup hans á Þyrli
var 40 kr. 1895 réðist Björn til
vinnumennsku að Nesi á Sel-
tjarnarnesi til Guðmundar Ein-
arssonar. Stundaði Björn næstu
árin sjómennsku á sumrum, en
landwinnu á vetrum. Fyrsta ár.
sitt að Nesi byrjaði Björn að
kaupa sér tilsögn í sjómanna-
fræði bæði hjá hinum velþekkta
skipstjóra Geir Sigurðssyni og
Lofti Loftssyni frá Bollagörð-
um. 1896 fór svo Björn í stýri-
mannaskólann, og eftir eins vetr
ar nám fékk hann undanþágu til
að vera skipstjóri á sk-ipi Guð-
mundar í Nesi, „Klarenu“ eitt
úthald og annað á „Gunnu“.
Stýrimaður var jþá með Birni
hinn landkunni rnaður, sem
skáldið Örn Arnar ,hefir gert
frægan mjög, Kristján Jónsson
(Stjóni blái). Ekki undi Björn
því vel að vera undanþágumað-
ur við skipstjórn og 1899 sett-
ist hann aítur í stýrimannaskól-
ann og lauk burtfaraprófi vorið
1900.
Að loknu námi réðist Björn
nú í siglingar til erlendra landa
á danska skonnortu fyrst, fór
til Rússlands og víðar. Réðst svo
á gufuskipið „Inga“, eign Þórar
ins Thuliniuisar. Kom hingað
heim haustið 1900 og réðist þá
til Ediniborgarútvegsins í Rvík.
Var á „Hildi“ eitt úthald. Fór
svo skipstjóri á „Hjálmar“ eign
Péturs Sigurðssonar frá Hrólfs-
1 skála ofl. Að því loknu fluttist
Björn til Hafnarfjarðar og var
skipstjóri hjá Ágúst Flygering í
11 ár, lengst af á „Morgunstjörn
unni“ og „Róbert“. 1.913 varð
Björn stýrimaður á norskum tog
ara „Alpatros“- í eitt ár, en skip
stjóri á sama skipi í 2 ár. Fór
svo á togarann „Váðir“ og var
skipstjóri á honum í 4 ár. Eftir
það hefir Björn lítið á sjó farið
og hætti alveg sjómennsku 1925,
en hafði þó verið sjómaður í 35
ár.
Sáðan 1925, hefir Björn stund
að fiskimat öðrum þræði, en
1931 var hánn skipaður skipaeft
irlitsmaður í Hafnarfirði. Þá hef
ir hann lengi setið í stjórn skip-
stjórafélagsins Kára og gjald-
keri þar í 10 ár.
Árið 1904, kvongaðist Björn
hinni ágætustu konu, Ragrihildi
Egilsdóttir frá Arabæ í Reykja-
vík. Hefir hjónaband þeirra ver
ið með ágætum og konan stutt
mann sinn í margháttuðum störf
um á langri lífsleið. Þau hjón-
ín eignast 6 börn 4 dætur og
2 syni. Eru þau öll hin mann-
vænlegustu.
Þetta stutta ævisögubrot, sem
hér er skráð að framan, sýnir
að Björn hefir átt erfiða daga
í uppvextinum, en mannkostir
Björns hafa yfirstigið alia erfið-
leika þeirra gömlu daga, og nú
70 ára að aldri í dag, getur hann
litið með þakklæti til forsjónar-
innar fyrir að hafa gefið honum
haldgott veganesti, og enginn
sem fylgst hefir með ævistarfi
þessa mæta og yfirlætislausa
manns, efast um hvernig hann
hefir ávaxtað pundið sitt. Slík-
ir menn eru hinurn ungu mönn-
um nú til fyrirmyndar. Trú-
mennsku í öllum störfum, hver
annars, sem þau hafa verið, hafa
einkennt öll hans störf. Og sá, er
þetta ritar þekkir af eigin reynd
að störf hins algenga verka-
manns láta Birni jafnvel og hver
önnur ábyrgðarstörf, sem hann
hefir leyst af liendi.
Eftir þeim kynnum, sem ég
hefi hatft af Birni Helgasyni
skipstjóra, fullyrði ég, að hann
miá telja með merkustu mönn-
um þessa bæjar. Og viss er ég
um það að hu^heilar árnaðar-
óskir berast Birni margar í dag
bæði honum sýnilegar og eins
ósýnilegar, og vildi ég óska þess
að mörg árin ennþá ætti hann
eftir að starfa hér á meðal okk-
ar. Því okkur er jafnan hollt og
gott að hafa sem mest af slík-
um mönnum, sem gæddir eru
eins einn að vísu merkilegur
þáttur í því að tryggja öllum
viðunandi lífskjör og öryggi uxn
afkomu sína, þá eru það gleði-
legur vottur um þrá mannkyns-
ins eftir betra og réttlátara þjóð
skipulagi og um vilja þess til
þess ac> íáta drauma sinria beztu
manna, um jÖfnuð og bræðra-
lag rætasí.

2. afgreiSsiustúlkor
óskast
HEITT og KALT
trúmennsku festu í skapi, dugn
aði athafnamannsins og yfirlæt
isleysi í hvívetna. Mættum við
eiga sem allra flesta slíka, þá
er þessi bær vel setinn.
Hafnfirðingur.
Vairhugaverð
vinnubrögð.
Framhald af 4. síðu.
skilnaðarmlálsins, hvatt alla til
þess, að leggjast á eitt við þjóð
aratkvæðagreiðsluna, svo að
bæði niðurfelling samibandslaga
sáttmiálanis og lýðveldiisstofnun
ina verði saimiþykkt með sem
glæsilegustum meirihluta og
jálfstæðisrvilji þjóðarinnar
verði öllum umheimi sem sýni-
legastur. Og hann hefir einn-
ig varað menn við því, að láta
óánægju með einstök atriði lýð-
veldis'st j órnarskrárinnar, eins
og gengið hefir verið frá henni
til bráðabirgða, glepja sér þann
ig sýn, að íþeir greiði atkvæði
ó móti henni, því að það væri
sama og að greiða atkvæði á
móti sjólfri lýðveldisstofnun-
inni, að minnsta kosti á þessari
stundu.
*
En því er þetta gert að um-
talsefni hér í samhandi við sorp
skrif kommúnistablaðsins um
sjálfstæðismálið, að stór var-
hgaverð viðleitni hefir gert
vart við sig hjá einstökum mönn
um og jafnvel flokkum í undir-
búningi iþj óðaratkvæðagreiðsl-
unnar í þá átt, að fara út fyrir
takmark leyfilegs áróðurs í lýð-
frjálsu landi og kúga menn að
kjörborðinu með dulbúnum hót-
unm, eins og siður hefir verið
1 leinræðisríkjum Hitlers og Stal
ins. Það kemur engum á óvart,
þótt hið rússneska útibú hér,
Kommúnistaflokkurinn, vilji
venja menn við slíka tegund
„frelsis“ hér á landi, hann hefir
alltaf talið hana eina sanna frels
ið í heiminum. Hitt vakti meiri
furðu, þegar fulltrúi Sjálfstæð-
isflokksins í hinni svokölluðu
lanidsnefnd , lýðVeldiskosning-
anna, sem er jafnframt formað-
ur hennar, skyldi fyrir viku
síðan gera sig sekan um það
hneyksli, í óvarpi, sem hann
flutti til þjóðarinnar í ríkisút-
varpið og í gær var birt á prenti
í Morgunblaðinu, að reyna að
hræða rnenn til þátttöku í 'þjóð-
aratkvæðagreiðslunni með ýms-
um dylgjum, svo sem um það,
að „sjálfsagt verði af einhverj-
um saminn listi yfir þá, sem
ekki hafa greitt atkvæði,“ og
jafnvel kjörstjórnirnar gerast
hjálplegar til að brjóta leynd
e|tkvæðagreiðslun.nar með því
að auglýsa þá!
Með slíkum vinnubrögðum við
undirbúning þjóðaratkvæða-
greiðslunnar er ekki aðeins veg-
ið að sjálfu lýðfrelsinu í landi
okkar á þann hátt, að fullkom-
lega mun varða við lög. Með
þeim er einnig málstað okkar í
sjálfstæðisbaráttunni út á við
sá mesti bjarnargreiði gerður,
sem hugsast getur. Eða hvaða
rök gætu iþeir, sem véfengja
vildu úrslit iþjóðaratkvæða-
greiðslunnar, fengið betri en
þau, að 'hún hefði ekki verið
löglega undirbúin; hún hefði
ekki verið frjáls, Iþjóðin hefði
verið kúguð með ihótunum á
kjörstaðinn?
Þetta ættu mestu ofstopa-
mennirnir í Koxnmúuistaflokkn
um og Sjálfstæðisflokknum að
•hugleiða áður en lengra er hald
ið út á slíkar brautir.