Alþýðublaðið - 17.05.1944, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBi-AD8D_ i Miðvikudagur 17. maí 1944.
Johan Nygyaardsvold:
17. mai og noregur
EFTIKFAiBANDI erindi, sem Johan Nygaardsvold, for-
sætisráðherra norsku stjórnarinnar í London hefir skrif-
að af tilefni þjóðhátíðardags Norðmanna í dag, hefir Alþýðu-
blaðinu borizt frá Sigvard A. Friid, blaðafulltrúa norsku
stjórnarinnar hér.
Jolhan NygaardisvoM, íhinn þrautreyndi forystumaður norska Al-
þýðuflokksins, sem siðan 1935 hefir verið forsætisrláðihjerra norsku
stjórnarinnar, fyrst heiima siíðan í útiegð, á stjórnarskrifstofu sinni
á London.
nálgaist óðum, er árásanmennirn
4
1 fUJ>í|ðnblaðtð
Stltstjóri: Stefán Fétnrsson.
limar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Ritstjórn og afgreiösla 1 Al-
þýðuhúsinu víð Hverfisgötu.
0tgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.t
„Eaige og tro til
Dovre foller!“
IDAG er þjóðhátíðardagur
bræðraþjóðar okkar, Norð-
manna. Um allan heim koma
Norðmenn saman í dag og
minnast feðranna, sem færðu
þeim hið frjálsa stjórnarform;
þeir minnast þerira, sem færðu
Noregi stjórnarskrána á Eiðs-
velli árið 1814. Það er að segja
um allan heim, nema heima í
Noregi sjálfum. Þar hafa böðl-
ar lands síns og þjóðar tekið
vöMin í sínar hendur í skjóli
byssustingja erlends innrásar-
hers. Það fer ekki hjá því, á
þessum degi, að Norðmenn, og
við með þeim, minnumst orða
skáldsins: „Á Eiðsvelli stöngina
auða, yfir angandi limið ber“;
en þannig orti Nordhl Grieg,
hið glæsilega skáld Norðmanna
um hinn dapurlega 17. maí
1940, þegar Norðmenn börð-
ust fyrir lífi sínu gegn ofur-
efli liðs, og Eiðsvöllur var í
fyrsta sinn í höndum innrás-
arhersins á þjóðlhátíðardaginn.
Þjóðhátíðardagur Norðmanna
var áður fyrr einstaklega há-
tíðlegur dagur. Hann var fyrst
og fremst dagur æskunnar, dag
ur fólksins sjálfs. Hann var
ekki dagur neinnar sérstakrar
^téttar, engir sérstakir hópar
manna höfðu forgöngu um há-
tíðahölcþ Þann dag var jafnan
hátíð í höll jafnt sem í hreysi,
þjóðin öll kom saman í inni-
legum fögnuði og minntist með
þakklæti þeirra, sem skópu
þjóðinni stjórnarskrána 1814.
Nú eru liðin 130 ár síðan
Norðmenn fengu stjórnarskrá
sína. Á þeim tíma mun hún hafa
verið einhver hin frjáls-
lyndasta og mannúðlegasta,
sem þekktist í allri Evrópu, og
sýnir manndóm og framsýni
þeirra, sem þar lögðu hönd á
plóginn.
í vitund allra Norðmanna 'er
Eiðsvöllur helgur staður, á
svipaðan hátt og við íslending-
ar lítum á Þingvelli. Er menn
koma þangað gæti manni dott-
ið í hug það, sem mælt var
endur fyrir löngu: Drag skó
þína af fótum þér, því hér er
helgur staður. Norðmenn hafa
xneð Eiðsvallarstjórnarskránni
reist sér óbrotgjarnan minnis-
varða, sem standa mun lengi
eftir að hinir erlendu kúgar-
ar og innlend þý þeirra eru
liðin undir lok.
Það er sagt, að er hinir norsku
fulltrúar á Eiðsyelli höfðu
gengið frá stjórnarskránni, hafi
þeir risið á fætur og ísagt
„Enige og tro til Dovre faller“.
Þessi orð kann hver einasti
Norðmaður. Þau eru þeim
jafnmikils virði eða orka á þá
á svipaðan hátt og orð Jóns
Sigurðssonar „Vér mótmælum
allir“ á okkur íslendinga. — Á
þessum degi hugsum við ís-
lendingar til Norðmanna með
þakklæti og virðingu fyrir þann
manndóm, þann drengskap og
þá þrautseigju, sem þeir hafa
sýnt. Við þökkum þeim fyrir
það, sem þeir hafa lagt í söl-
urnar fyrir það, sem öllum
norrænum mönnum er dýrmæt-
ast, frelsi og sjálfstæði.
MARGAR — ef til vill flest-
ar — þjóðir heims hafa á
liðnum öldum orðið að lifa
þrengingartíma, þegar þjóðin
eigi var frjáls og sjálfstæð held-
ur varð að meira eða minna
leyti að lúta fraimandi valdi og
yfirráðum. En væri hlutaðeig-
andi þjóð frelsisunnandi og elsk
aði land sitt og sögu sína
og legði sig fram um að
vernda tungu sína og menn-
ingu, þá kom að því fyrr
eða síðar, að sól dags frels-
isins rynni upp fyrir slíka þjóð.
Og dagur sá varð eftir það há-
tíðlegur haldinn sem minning-
ardagur, frelsis- og þjóðihátíð-
ardagur.
Slíkur dagur hefir seytjándi
maí verið og er oss Norðmönn-
um.
í meira en hundrað ár hefir
seytjándi maí verið hátíðlagur
faaldinn sem minningardagur
um dáð þá, sem forfeður vorir
drýgðu á Eiðsvelli árið 1814. En
þar með er ekki sagan öll. Þrótt
ug og stórihuga þjóð lifir eigi.
aðeinis í minningum. Hún hlýtur
einnig að> gera sér þeiss grein,
að faenni ber eigi aðeins að
heiðra minningu fainna látnu
hetja heldur jafnframt að haMa
baráttu þeirra áifram og stefna
ávallt lengra fram á leið.
Það er skyHa sérihiverrar þjóð
ar að var'ðveita mdnningar lands
síns og þjóðar. Hvort þær eru
bjartar eða myrkar, gleðilegar
eða sorglegar, þá eru þær
slungar saman frá kynslóð til
kynslóðar og mynda sögu vora.
En sagan miá eigi vera svæf-
ill, þar sem þjóðin geti hreiðrað
uim sig værugjörn og nægtasæl
og huglsað sem svo, að þessar
og hinar dJáðir hafi feðurnir
drýgt og þess vegna getum við
hæglega leyft oss það að njóta
'hviMar og værðar. Sagan og
minningarnar eiga þvert á móti
að orka sem hvatning á niðjana
1 sókn þeirra til aukins öryggis
lands sínis og bættra láfskjara
fólksins, er það byggir.
Og þessi andi heifir allajafna
ríkt, er Norðmenn hafa hald-
ið seytjánda maí hátíðlegan.
Seytjánida maí hefir noriske
þjóðin heiðrað minningu mann
anna frá Eiðlsvelii, þeirra, ei
lögðu hornsteinana að hinum
frjlálsa Noregi.
En stjórnarskráin ,sem gerð
var á Eiðiisvelli, ákvað eigi
aðeins frelsi og sjálfstæði
Noregs. Hún var iafnframt mik-
ilvirki anda og hugsunar, sem
varðaði nýjar leiðir, þegar tillit
er tekið til viðhorfa þeirra, er
riktu í Norðurálfu um þær
mundir.
Stjórnariskráin var borin fram
af hugsun og grundvaRarreglu
er var í ætt við anda frömsku
stjórnarbyltingarinnar og sjálf-
stæðisyfirlýsingar Bandaríkja
Norður-Amieníku.
Það er sem sé eigi aðeins yf-
irlýsingin um frelsi og sjálfstæði
Noregs í fynstu grein stjórnar-
skrárinnar, sem merkust og þýð
ingarmest verður talin. Það er
eigi síður mikils um það vert,
að hún leggur jafnframt grund-
völi þeiss, að þjóðin fái sjólf ráð-
ið miálum sínuim og lýðræðið
þroskazt og eflzt í landi voru.
Raunar má færa rök að því,
að lýðræði því, sem á var kom-
ið á Eiðlsivelli, var í ýmisu á-
fátt. En meist er um það vert,
að mennirnir á Eiðsvelli mörk-
uðu hina réttu stefnu lýðræðis-
ins hinni norsku þjóð. Þannig
varð vort hið litla og fátæka
land fyrirmynd annarra, og
stjlónarskrá vor er eldstólpi
frelsisins á hinum skuggalegu
kúgunartímum.
Seytjándi maí er þannig í rík
um mæli vörður frelsisins og
einhver hinn merkilegasti á-
áffangi, þar sem þjóð vor hefir
skyggnzt til átta í sókn sinni á
svo að segja öllum vettvöngum.
Allt frlá 1814 og til vorra daga
er það seytjóndi maí, sem mestu
hefir orkað til þess, að þjóð vor
hefir vaxið að þjóðernisvitund,
mienningu og félags.legum fram
fföruom svo mjög sem raun ber
vitni.
*
IDAG er fánastöngin auð á
Eiðsvelli, svo og um ger-
vallan Noreg.
í dag má eigi minnast dáðar
þeirrar, sem forðum var drýgð
á Eiðsvelli, með viðlhöfn um
byggðir Noregs, og orð um
frelsi og framtíðartakmörk í
sjálfstæðum Noregi leyfist eng-
um að láta falla.
Urn "fjögurra ára skeið hefir
Noregur orðið að una ógnum og
þrengingum, og fraimandi vald
hefir ffreistað þesis að granda
því frelsi, er N0regur skóp sér
sjiálfiur mieð stjórnarskránni frá
1814.
En þetta fframandi vald hefir
engan veginn bugað hina norsku
þjóð, og frelsisvilji þjóðarinnar •
er nú enn sterkari en fyrir hinn
níunda apríl 1940.
Norska iþjóðin — á heimavíg-
.stöðvunum — hefir eigi átt þess
kiost að heyja bariáttuna með
vopnuim striðlsins. En vopn þau,
sem Norðmienn heima fyrir hafa
beitt, eru forn og reynd í bar-
áttu fyrir heimili, föðurland og
freisi. Þau eru samtök fólks-
inis, trúin á réttinn og réttdiætið
og viljinn til þess að ffórna öllu,
já meira að segja fjöri sjálfs
sán, fyrir frelsi lands og þjóðar.
Þesisi fjögur ár hafa verið
bræðilegur tími ffyrir hina
norsku þjóð. En ‘við hljótum
jafnframt að viðurkenna, að það
eru miklir tímar sem gervallt
mannkyn lifir um þessar mund-
ir. StyrjöM sú, sem nú geisar
um 'heim allan, er eigi aðeins
barátta um vald til handa ein-
stöku landi eða einstökum
manni. Raunverulega er það bar
átta milli lýðræðis og ejnræðis.
Og lyktir þeirrar baráttu munu
hafa tmikil áhrif á það, hver
hlutur vorrar þjóðar og allra
þjóða verður um langa framtíð.
Vér höfum ávallt trúað á úr-
slitasigur mlálstaðar vors, og
vér erum nú öruggari í þeirri trú
en nokkru isinni ffyrr. Sú stund
ír og Evikanarmr heima fynr
verða að standa reikningsskil
gerða sinna.
*
ETTA er í fimmta sinn, sem
seytjándi maí rennur upp
yffir Noreg, er þjóð hans ber
hið þýzka ok um háls sér, og
vér vonuim, að þetta muni verða
MJÖK erumk tregt tungu at
hræra,“ — svo kvað Egill,
Þá tilfinningu hefi ég haft síð-
uistu fjögur árin, þegar ég 'hefi
hlustað 17. maí á „Ja v.i elsker
dette landet“. Enginn söngur
hefir ií annan tíma orkað sterk-
ar á minn hug. Það er eins og
að eiga sína nánustu í óvina-
höndum. Á okkar iheimili brut-
uist tiárin ósjálfrátt firam í augna
króikana 17. maí 1940. Ég gleyrni
iþví aldrei. Og oft hefir mér
fundizt þessi fjögur ár, að engin
flokkaiskipting skipti máli,
hvorki kyniflokkar né þjóðflokk
ar, nema þetta eitt: barátta milli
hins torjálæða einræðis, stíg-
válaðs og vopnaðs yfirgangs
armgrs vegar, og hirus vegar
menningarinnar og lýðræðisins
og þess þroska, sem vex innan-
frá og þarff enga þýzka „komm-
andó“. Að láta sér detta það
í hug að það væri hægt að bæta
um menningu Norðmanna með
prússneskuim nazisma! Og ýfir-
leitt menningu og þjóðfélagslíf
Norðurlanida, sem fyrir þetta
stríð istóð hœzt í þessum heimi.
Saga norskra bænda og sjó-
manna er glæsileg, og voru
fyrstu þættir hennar skráðir af
í síðasta sinn, sem Norðmenn
■líta minningairdag isinn á her-
námishlekkj um.
Vér vitum raunar, að styrjöld
in og hermámið mun engu orka
til ibreytingar á tryggð norsku
þjóðarinnar við ikonung sinn og
föðurland og þær grundvallar-
reglur, sem birtaist í stjórnar-
skránni frá seytjánda maí 1814.
Tryggð Norðmanna við konung
sinn og föðurland mun aldrei
bregðast, hvaða þrautir og
þrengingar, isern þeim verða bún
ar. Sú tryggð stendur á álíka
traustum grunni í hjörtum hinn-
ar norstku þjóðar og Dofrafjöll
á storð Noregs.
❖
V ÉR, sem dveljumst í frjálsu
landi og fóuim notið allra
réttinda ffrelisisins og lýðræðis-
in's, eigiurn þess - lítt kost að
gera okkur þeisis glögga grein
hvaða áhrif hermdarverk Þjóð-
vetrja og svikaranna heima fyrir
haffa haft á norsku þjóðina.
Norsk ilög eru að vettugi virt.
Fjöldahandtökur norskra manna
og kvenna mega heita daglegir
viðburðir. Hinir handteknu eru
kvaldir og p'índir. Gislar eru
teknir af líffi. Öil þesisi hermdar
verk ieiru framin án dóms og
laga. Þegar svo við þetta bætist
öll isú, spilling og rotnun, sem
aú gerist æ víðtækari lí þjóðlífi
Noregs og ileppstjórn f öðurlamds
svikaramma er ábyrg fyrir, svo>
og meðal svikaramma isjálfra, 'þá.
skilst mammi, að það sé sízt að
umdra, þótt hatur og hefmdar-
vilji ríki á hugum þessa fólks.
*
E G legg á það mikla áherzlu,,
að okkar mumu emgan veg
, inn hiíða áhyggjulauisir sældar-
j dagar, þegar land vort hefir ver-
í ið uinnið að nýju. Margt faefir
| verið rifið niður og lagt á auðn
| í Noregi þassi fjögur ár. Það
i mun kref jast mikillar vinnu og.
öruggra samtaka, svo og mikill-
ar isjáifsafmeitunar, ef bæta á
fyrir hið ranga og treysta að
nýju hið rétta.
Noregur var fyrir hinn ní-
unda apríl 1940 á öuggri sókn
Framhald á 6. síðu.
íislemdingum. Þannig guldum við
fósturuluuuaunuuuuuu
fóisturlaunin. Sögu Norðmanna
þessi síðustu fjögur árin, þarf
að skrá í hinum sama stóra stíl.
Vissulega verður það gert, 'þó
einn sé fallinn af þeim, sem
bezt var treystandi, Nordahl
Grieg. Okkur íslendingum hefir
ekki verið ætlaður stór hlutur
í þessarl hariáttu, sem þó varð-
ar okkar örlög eins og annarra,
en þó höfum vér tekið réttar
ákvarðanir á hverjum tíma og
léð „land okkar 1 þjónustu ihins
góða mlálstaðar. En skerfur okk
ar norsku frænda hefir orðið
stór og miklar fórnir verið færð
ar. Guð gefi að sá dagur sé ekki
langt undan ,þegar Hákon kon
ungur stígur aftur fæti á norska
grund. Þann dag vildi ég vera
stacMúr í Osló eða Niðarósi! En
að svo stöddu er það eina hugg-
unin, að sú „isaganatt", sem enn
grúfir yfir Noregi, mun vissu-
lega „sænke drömme paa vor
jord.“ Það mun spretta vel upp
af blóði píslavottanna, í gegn
um sortann blasir við hin bjart-
asta framtíð.
Á.Á.
Ásgeir Ásg©irss©Bis
AÐ hafði verið áformað að gefa út í dag ofurlítið blað á
norsku í tilefni dagsins, 17. maí, og var beðið um eftir-
farandi grein handa því blaði. En þegar til kom reyndist
óframkvæmanlegt að koma blaðinu út í tæka tíð, og birtist
greinin því hér.