Alþýðublaðið - 17.05.1944, Blaðsíða 6

»
ALÞYÐUBLAÐBÐ
Míðvikudasrnr 17. waí 194«.

Nordahl Grieg
Myndin tekin 1940, er hann var
á flótta frá Noregi.
Friheten
Það er sögulegur viðburður
að síðustu baráttuljóð norska
skáldsins og hetjunnar
Nordahls Griegs
koma út í fyrsta skifti á fs-
Iandi í dag — á þjóðhátíðar-
degi Norðmanna.
í þessari Ijóðabók eru öll
Ijóð þessa glæsilega skálds,
sem það orti frá því það
flúði Noreg 1940 og til síð-
astliðins hausts, er það féll í
loftorustu yfir höfuðborg
Þýzkalands, Berlín, nema eitt
— tileinkað íslandi, sem heit
ir Þingvellir, en það verður
hirt síðar í sumar.
Esmarch sendiherra
og Tómas Guðmunds
son skáBd
rita formál? fyrir hókinni,
þar sem þeir lýsa skáldinu á
glæsilegan hátt — Ijóðum
þess og haráttu.
AHeins 200 eintök
eru til af bókinni og mimu
því fá hana færri en vilja.
/
Friheien
er glæsileg bók og ógleyman-
leg.
Eignist hana strax í dag.
BALDVIN JÓNSSON
VESTURGÖTU 17 SÍMI 5545
HÉRAÐSDÓMSLÖGMAÐUR
Fáseignasala — VERDBRÉFASALA
MALFLUTKINGUR — INNHEIMTA
Kaupum tuskur
Básaa anaYinnus]tof a|n
Baidursgötu 30.
Úlbreiðið Alþýðublaðið.
Snorri Sturluson og Noregur
Frh. af 5. síðu.
at derpá styres kan.
Björnson notar í þessu kvæði
orð, sem er eðlilegt að viðhafa
um Snorra Sturluson hér í
Reykholti: „Það er eins og ör-
lög þjóðarinnar búi í þessum
eina 'manni“. Örlög Noregs fól-
ust í verkum Snorra, þegar land
ið komst undir stjórn Dana og
við lá, að þjóðin leystist upp í
einangraðar sveitir og afskekkta
dali. Sál Noregs lifði í verkum
Snorra um hinar dimmu aldir á
niðurlægingartímabili Noregs og
íslands, þegar sagan virtist hafa
gleymt því, sem hún vissi.
Með norsku þýðingunni á
Heimskringlu, sem presturinn í
Unadal, Peder Claussön, gerði,
og út kom 1633, hófst endur-
reins norska ríkisins, þótt hægt
færi. Hún varð bók þjóðarinn-
ar, bændurnir tóku ástfóstri við
hana og hún hélt við voninni
og trúnni á framtíð Noregs,
þótt dimmt væri yfir.
Á átjándu öldinni gaf Ger-
hard Schöning út nýja þýðingu,
I og hið mikla verk hans, „Saga
| Noregs-ríkis“, kveikti logann í
j hinu fræga kvæði Nordahls
í Bruuns frá Norska félaginu í
Kaupmannahöfn. Það heitir ,For
Norge, kjæmpers födeland', og
í því eru þessar kunnu línur:
Dog vaagne vi vel op engang
og bryde lenker, baand og tvang.
Þarna var endurreisn Noregs
1814 boðuð, og þetta er bar-
áttusöngur enn í dag.
Sagan er undirstaða atburð-
anna, sem gerðust á Eiðsvelli.
Verk Snorra blésu lífsanda í 17.
maí. Það kemur bezt fram í orð-
um, sem forsetinn, Georg Sver-
drup, sagði þegar konungskjör-
ið hafði farið fram:
„Hin forna konungstign í Nor-
egi er nú endurreist."
Fyrsitiu Iþýðinguna á ritum
Snorra, eftir að landið varð
frjálst, á Noregur að þakka Jak-
ob Aall, járnsmiðjueiganda.
Var einn Eiðsvallarmannanna
og hann lýsti hörmungarárun-
um spaklega. Næstu þýðinguna
gaf P. A. Mundh út, mesti sagn-
fræðingur vor. Um hann hefir
verið sagt, að þegar þjóðemis-
leg uppgjöf vofði yfir, gerði
hann forrasögu vora að varnar-
múr fyrir oss.
'Snjorri Sturluson styrkti 'oss
í baráttunni á mióti sambandi
við Svía. Og Ernst Sars gekk
á milli bols og höfuðs á þeirri
kenningu, að engin tengsl væru
á milli Norðmanna á söguöld og
Norðmanna á Danaöld. Hann
sannaði hinsvegar, að samheng-
ið í Noregssögu sannaði það
beinllínis, að þjóðin hefir alltaf
verið sjálfri sér lík. Ríkisihug-
sjónin hafði lifað í hugum fólks-
ins, og það var Heimskringla,
sem var vopnabúr þjóðernisins.
Þetta samhengi hlaut stað-
festingu hinn hrímgráa nóvem-
berdag 1-905, þegar skotdrunurn
ar frá Akershus sögðu þjóðinni
að Hákon VII. væri kominn í
landið. í fyrsta sinn um sex ald-
ir höfðu Norðmenn. nú innlend-
an konung yfir sér. En það var
ekki fyrr en ógnir styrjaldar-
innar dundu yfir oss, að oss var
þetta sögulega samh-engi full-
komlega ljóst. Þiá stóðst það eld-
raunina. Þá barg fortáðin oss.
9. apríl 1940 heyrði öll þjóð
vor orð Hákonar fynsta að nýju,
og nú voru þau heróp gegn á-
rásarmönnunum þýzku: „Haltu
svá fram stefnunni, ef þú vilt
finna Norðmanna-konung.“ Þeg-
I ar nazistarnir heicmtuðu það í
j ofstopa sínum og illsku sumarið
] 1940, að norska þjóðin ræki þjóð
' kjörinn konung sinn frá ríkj-
um og tætti sjálf í sundur grund
vaHarilögin frá Eiðsvelli, gerðu
þeir greypilegustu skyssuna og
mögn/uðíu mótþróa þjúðarinnar.
iÞeir höfðu misboðið einni
dýpsitu tilfinningu vorri. Kon-
ungshugsjónin var ríkishugsjón.
iKonungurinn var löggjöfin,
stjórnarskráin og fr,elsið. Ilann
var Noregur.
Sagt hefir verið, að bardagiinri
hafi verið milli Hitlers og Ól-
afs helga, en í augum þjóðar-
innar var það ölafur, sem
stökkti triöllum og óvættum á
flótta. En ennþá san-nari eru um
mæli Sigurðar Nordals, að bar-
daginn hafi staðið milli Adolfs
Hitlens og Snorra Sturlusonar.
Það var Snorri, sem bar sigur
af hóLmi.
Á þessum hönmuingartímuni
sóttu margir hugsvölun til
Hei'mskringlu. Þar fundu þeir
vopn andans. Þjóðverjarnir gátu
ekki handtekið Snorra eða hrak
ið hann úr landi. Fyrir skömmu
kom út í Noregi ný bók af kon-
ungasögum hans. Hin kefluðu
blöð fluttu bókarfregnir um
hana, og þær voru eins og brenn
heitir ættjarðarp-öngvar. Hver
lína bar svip vopnaðra manna.
Hefði Ólafs saga helga ekki get-
að sagt margt frá Norðmönnum
vorra tíma? Þar mundi verða
hægt að lesa frásagnir um svik
höfðingja, um sendimenn Knúts
rdka, sem bauð skíragull fyrir
höfuð konungsins um ósigur
Ólafis konungs og fall hans, sem
einmitt skapaði grunidvöll sig-
ursins og lausnarinnar umdan
erlendu kúguninni. Snorri færði
þeim ''áftur heim sanninn um,
að þeir væiru Norðmenn, sem
búið hiefðu í landinu um þús-
und ára skeið. Þeir fundu nú,
að það var skylda þeirra að
sýna það, að þeir væru sögu
sinni samiboðnir, og þeir völdu
sér leið þjáninganna.
Þetta hugarfar hreiddist út
frá fangaherb-úðum og dýfliss-
um. Sagan endurfæddist í blóði
og tárum.
Banátta sjóniannanna, her-
mannanna, sjóliðanna og flug-
mannamna er söguefni. Þúsund-
ir ungra manna og kvenna hafa
engu skeytt um hríðar og hætt-
til margra þeiirra markmiða, sem
aðrar þjóðir hafa nú gert að tak
marki sínu. Vér vorum taldir
brautryðjendur og framherjar
um margt. Það, sem skiptir
mestu miáli fyrir norsku þjóð-
ina, er að vinna aftur það, sem
tapazt hefir að völdum stríðs-
ins og hernámsins, og því næst
að 'hefja nýja og örugga sókn
eftir þeirri leið, er liggur til auk
innar hamingju og heillar 'þjóð
ar vorrair.
Norska þjóðin heyir um þess-
ar mundir hetjulega ibaxáttu á
tímum hinna mestu þrenginga,
sem komið hafa yfir Noreg. Eri
eigi að síður hefir hún hvorki
glatað tnú sinni né dirfð. Hún
hefir -tekið á sig hyrði sína vegna
lands 'síns, og ég er þess full-
viss, að hún mun ekki leggja
hana af sér heldur hera hana,
unz takmarkinu er náð. Vér, sem
erlendis dveljucmst, höfum hins
vegar lagt okkur alla fram um
það, að verja Noreg og endur-
heimta hann. Vér höfum lagt
af mörkum bariáttu hinna
niorsku hermanna og sjálf-
boðaliða heima á Noregi. Vér
höfuim lagt af mörkum betju-
starf sjómannia vorra, og her-
sveitir vorar taka iþátt í hern-
aðaraðgerðum við hlið banda-
manna. Norðmenn þeir, sem
hafa tekið þátt á eða taka (þátt
í haráttunni, 'hver á sínum vett-
vanki, hafa með dirfð sinni og
framlagi öllu, sannað, að þjóð
vor er, þrátt fyrir hið langa
ur, kafbáta og flugvélar, en fóru
yfir Norðursjó í opnum bátum,
jafnvel róðrarhátum. Þessar
svaðilfarir fóru þau til þees að
helga föðurlandinu krafta sína,
oig þau sanna það, að saga þjóð-
arinnar lifir. Enniþá sögulegri
er iþó hin þögia, þolinmóða og
stórfengilega barátta í' söknuði,
fórn og þjámingíu.
Norska þjóðin berst nú fyrir
lí'fi sínu. Hún berst fyrir þeim
anda, sem alþingi á Þingvöllum
mótaði, og l'ögsögumaðurinn,
Snorri Sturíuispn, boðaði af Lög-
bergi: Réttarhugsjóninni, drott-
invaldi laganria. Hin fögru urri-
mæli Adams frá Brimum um
ísland: „þar er enginn bonung-
ur annar en lögin,“ sýna glögg-
lega, hvert regindjúp er staðfest
milli Þjóðverja að fornu og Þjóð
verja vorra fcíma.
Þér verði'ð að skilja, að þetta
sfcníð er stórveldastyrjöld, sem
enginn getur verið hlutlaus í.
Það er bylting, sem hótar öllu,
sem oss er heilagt, tortíming-U
og dau'ða. Þetta sýnir baráttan,
sem kirkjan og kennararnir
heyja til verndar barnssálinni
og til þess að frelsa sál þjóðar-
innar.
Þjóð vör er í nauðum stödd.
Hún benst við óvin, sem er svo
grimmur og siðspilltur, að eng-
inn skilur það, sem ekki hefir
reynt það. En hún gefst aldrei
upp. H-ún er tilbúlnn að leggja
allt r sölurnar.
Á því er enginn vafi, að ein-
hvemtíma rennur dagur sigurs-
inB upp. Þá mun frjáls og sjálf-
stæður Noregur senda hinu
frjálisa íslandi kveðju sina, því
að gleði þes-s er líka vor gleði.
Þá reisir Noregur Snorra-ílikn-
eskið hér 1 Reykhoilti. Það á að
tj-á íslenzku þjóðinni hina inni-
legustu þakklætistilfinningu,
sem nútíma Norðmenn bera í
brjósti til mesta sagnfræðings
íslandis. Það var lífsstarf Snorra
Sturlulsonar, sem ibjargaði
norsku þjóðinni r mestu raun-
um, sem yfir hana hafa dunið.
frielsið -og föðurlandið. Þúsundir
manna hafa þegar fórnað lífi
sánu fyrir Noreg. Margir þeirra
hviíla í framandi mold, og enn
fleirum hefir verið ibúin gröf á
’hinum ýmsu höfum, þar sem
þeir störfu'ðu í þágu Noregis til
hinztu istundar.
Norskar konur og börn geta
þess vegna ekki lagt blóm á graf
ir þessara manna í framfcíðinni.
En þar irreð er eigi sagt, að þeir
og dáðir þeirra hafi gleymzt.
Öll-um þeim, sem fórnað hafa
hinu dýrmætasta, sem nokkur
maður á — lífinu — mun norska
þjóðin búa hetjugrafreit í sögu
sinni og þakklátari endurminn-
irigu. Og þennan grafreit munu
komandi kynslóðir varðveita
löngu eftir að hinir svonefndu
hetjugrafreitir hafa verið jafn-
aðir við jörðu og öllum gleymzt.
*
VÉR, sem í dag dveljumst
ffjarri Noregi, erum eigi
aðeins á huga okkar og draum-
um heldur og í veruleikanum
ávallt á leiðinni iheim. Eftir því,
sem dagur sigursins nálgast, fær
umst vér og nær heimkynnum
vorum og hinu dýrmæta föður-
landi.
Johan Nygaardsvold.
Hverfisstjórar
við lýðveldiskosningarnar, eru
beðnir að skila störfum í dag í skrif
stofu kosninganna í Hótel Heklu.
Sími 1453.
friðartíinabil, sem hún hafði lif
að, þróttug þjóð, 'sem — þá þörf
in krefur — er þess albúin að
fórna öllu, jþegar um er að ræða
Glímufélagið Ármann
heldur dansleik í kvöld í Tjarn-
arcafé kl. 10 s.d. Ágóði af dans-
leiknum rennur til bókasafns
sjúklinga á Vífilsstöðum.
17. maí og Noregur
Frh. aí 4. áaðu
Sagan um líflðogbar-
álfuna í Noregi f dag
Baráttan á heimavígstöðvun-
um í Noregi hefir vakið at-
hygli og aðdáun um allan
heim. Þar hefir þroskuð og
menntuð þjóð sýnt, hvernig
snúizt er við kúgun og áþján
og fórnir hennar, í heild og
hvers einstaklings, finnast
okkur, sem erum áhorfend-
ur, furðulegar, en þeim, sem
færa þær, jafnsjálfsagðar og
okkur að ganga til vinnu okk
ar dagsdaglega.
M@^ao DofrafjöII
sfanda
l
er sagan um þessa þaráttu
að vísu skáldsaga, en hinn
tæri og heilbrigði skáldskap-
ur er alltaf sannasta lýsing-
in á veruleikanum, köldum,
gráum og miskunarlausum,
eins og mannlegt líf er á öld
járnburðarins. —
Og þannig er
þessi skáldsaga Christians
Wessels. Að vísu er þetta dul
nefni, því að handriti sög-
unnar var smyglað út úr Nor
egi og saga þeirra hctja, sem
það verk unnu, er óskráð.
Rithöfundurinn, sem dylzt
undir þessu nafni, var hins-
vegar fyrir slríðið þekktur
rithöfundur í Noregi, en nú
, hefir hann fyrir löngu gripið
annað vopn en pennan og
berst með það í hendi, hinni
leynilegu hetjubaráttu fyrir
frelsi þessa undurfagra lands,
sem nú stynur undir þýzkum
stígvélahælum, og þjóðarinn
ar, sem það byggir, sem nú
verður að þola hörmungar
kúgunarinnar, njósnanna, of-
beldisverkanna, misþyrming-
anna og annars styrjaldar-
þöls.
Meðan Dofrafjöll
sfanda
lifir frelsisþráin í Noregi og
þaráttan gegn ofbeldinu og
kúguninni.
, Persónur í þessari dásamlegu
skáldsögu verða öllum ó-
gleymanlegar: Eyvindur,
skáidið í baráttuklæðum
leynistarfseminnar, Elín móð
irin, sem er afsprengi hinnar
norsku, mjúku móður, gamla
frú Svan, sem elskar landið
sitt, en á erfitt með að velja
milli barnanna og þess, Elías
á hryggjunni, gamli maður-
inn, sem skipuleggur harátt-
una þegar aðrir sofa, skó-
smiðurinn, sem hefur upp-
reisnina á eigin spýtur með
hikugrun höndum og bæklað-
an fót, Drengsi, sem ekki
kann kænskulistirnar, en
ræðst á garðinn, þar er hann
er hæstur, Lotta, flóttakon-
an, sem fellur á landamærun
um og svo fjölda margar aðr
ar persónur. Þetta er ógleym
anleg skáldsaga af því að hún
er hvorttveggja í senn: Sönn
og dásamlegt listaverk.
Þegar tímar líða verður það
skráð í söguna, að þessi skáld '
saga kom út á íslenzku áriS
1944.