Alþýðublaðið - 31.05.1944, Side 6

S|ófnannadagurBnn 1944
jcÉB ' ' 'É V

vegna fyrirsjáanlega lítillar þátttöku í kappróðri og
sundi Sjómannadagsins n. k. láugardag, er alvarlega
skorað á skipshafnir óg einstaklinga að táka þátt í
þessum íþróttum. .
Skipverjum.,. sem ekkd hafa fulla bátsttiöfn,. er leyíilegt
að taka menn af öðrum skipum til uppfyliingar ef
meirihluti bátshafnar og stýrimaður er af skipinu,
secm foáíshöfnin er kennd við.
íióðramefndin
Gie^fór Ba Bsfdvfiissons
míimm

Frh. œf 5. síðu.
áíherzlu á það, að skip hans yrði
hraðsikreitt, svo að fanþegaflutn
ingurinn tæki sem skemimstan
tfena. Bessemer stofnaði félag
til þess að geta smíðað íþetta
fyrsta — og raunar eina — Er’m
arsundsskip sitt, ojg ihann lagði
fram srvo að segja allar eigur
sínar í þessu skyni og tapaöi
h/verjum eyri. Skip hans var
þrjú hundruð bg fimmtíu feta
langt, orka véla þess nam f jögur
þúsund og fimm ihundruð hestöfl
um og fyrsta ferð þess yfir Erm
arsund, er átti sér stað hinn
áttunda dag maímánaðar árið
1875, leiddi á ljós, að það var
gersamlega misheppnað. Hraði
þess var talinn tuttugu sjómil-
ur, en reyndist aðeins ellefu
jafiwel í foezta veðri og lygnum
sjó, og það reyndist jafnvel enn
erfiðara að stýra 'því en Cala-
is-Ðouvres. Þegar skip þetta
kom itil hafnar í Calais í reynslu
ferð sinni, olli það skemmdum,
sem metnar ,voru á tvö þúsund
og átta hundruð sterlingspund.
r i: -i .
ÞAU SKIP, sem munu hafa
verið einna furðulegust út-
lits, hafa þó efalaust verið rúss
nesku Popovkas orrustuskipin.
Sá, sem gerði uppdrátt þeirra,
var rússneskur flotaforingi
Popov að nafni. Hugmynd hans
var sú, að skip Iþessi skyldi eink
um nota á Svartahafi og ánum,
sem á það falla, en ekiki á úthöf-
um. Þess vegna taldi hann
hraða þeirra skipta minnstu
máli, en hins vegar áherzlu á
það, að þau færu vel í sjó og
ristu sem grynnst. Rússnesku
yfirvöldunum gazt vel að hug-
mynd þessari, og hinu fyrsta
skipa þs-ssara var hleypt af
stokkunum árið 1875 á foorginni
Nikolajev við SSvartalhaf. Þvá
var valið heitið Popov flotafor-
ingi. Það minnti á útliti einna
helzt á tóbaksöskju.
Popov flotaforingi og fleiri
skip þessarar gerðar, svo sem
Novgorod, fóru ágætlega í sjó,
en það var mjög örðugt að stýra
þeim. Sú saga er sögð, að eitt
þessara skipa hafi einhverju
sinni verið á leiðinni niður
Dnieper, er ‘það lenti í straum-
iðu og tók að hringsnú-
ast. Það reyndist ómiögtilégt að
stöðva shipið, íhvaða bragða,:
sem néytt var, og það var til
eins'kis að varpa akkerum þarna.
Skipið ihélt þvá áfram að hxing-
snúast og reka niður fljótið, og
það liðu nokkrar klukkustundir
áður en það lét aftur að stjórn.
AZINSKIPINU var 'hleypt
af stotókunum að St. Denis
við Signu árið 1899. Ernest Báz-
in hét sá, sem 'gert hafði upp-
drátt þess. Hann bjó skip sitt
þannig, að það hvíldi á sex 'hjól-
um. Fyrst á stað virtist skip þetta
'gefa góðar vonir. En á reynslu-
ferð sinni kom á ljós, að hraði
þess var aðeins átta málur, þeg-
ar bezt lét, og buslugangurinn
af völdum hjólanna var auk
þess hinn hvimleiðasti. Bazin
gerði allt, isem hann gat til þess ;
að endurbæta uppgötvun sína, *
en án 'árangurs, enda lézt hann
skömmu síðar. Skipi hans var
síðar siglt yfir Ermarsund til
austurstrandar Englands og
vakti mikla athygli. Skömmu
síðar var það svo rifið á Hull.
léndinn hættir að
BÓNDINN,“ „blað fram-
leiðenda til lands og sjáv
ar,“ ritstjóri Gunnar Bjarnson,
en á það blað hafa skrifað ýms-
ir Framsóknarmenn og Sjálf-
stæðismenn, aðallega bændafull
trúar þessara flokka á þingi, er
hættur að koma út. Er þetta til-
kynnt i 27. tbl. 2. árg. blaðsins,
sem út kom um hvítasunnuna.
Ástæðan er talin vera að eins
og segir í blaðinu „getur ekki
að svo komnu máli orðið um að
ræða verulegan árangur af sam
einingarstarfi Bóndans.“.
Blaðið sér sem sé ekki neina
möguleika á því að hægt sé að
sameina bændur. Hins vegar
Lofar blaðið að hefjast handa að
nýju,ef kaupin í þessu efni ger-
ast betri á eyrinni.
Útsvars- og skattslcráin
kemur út í dag.
TÁLiSVERT er rætt um það
* vandaniál.hvaS alþingi eigi að
færa þjóðinni séra niorgungjöf á
lýðveldismorghi hennár.
Ætla má, að hugmynd Blaoa-
mannaíelagsins um. byggingu
safnahúss eoa húsa'eigi svo sterka
formælendur og cflug áróðurs-
-tæki, að vart tjói að brydda á
öðru viðfangsefni eoa 'mirmust á
aðra morgungjöf.
Máske telja líka semir menn, að
lýðveldisiiafniS sé nægií.eg rninu-
„ing, þátttakan í atkvæðagreiðsl-
unni nægUega Rögulegur. rninnis-
varSi nútímans, og að bezt hæfi'
til viobótar skrautleg hýsing um
fornar minjar, og ef vel Iætur sal-
arkynni fyrir listr.sam ríkisins.
Ekki skal ég letja þess, að vel
sé geymdur góðtir' arfur, eða
nienningarleg verðmæti þau, sem
söfn vor geyma, og sízt skal harm-
að, þó að svo veroi umbúið ao
gestir og gangandi eigi gi-eiðan
aðgang um þessi ménningarforða-
búr. En þess ber að gæta, að eigi
endist þjóðinni til eilífðar forn
frægðarsaga, fyrri alda bók-
menntaafrek eða fræg listaverk,
jafnvel ekki í forkunnar fögruni
höllum, — nema kynslóðirnar
kunni að varðveita og. við að
bæta. Söfnin eru þó hlutir, „sem
mölur og ryð fá grandað," ef þau
erú ekki í varðveizlu mannaðrar
þjóðar, og söfnin lækka í verði, ef
svo mætti segja, ef manndóm
skortir til hagnýtingar. Niðurstaða
þessara bollalegginga minna er
því sú, að morgungjöf alþingis til
lýðfrjálsra Islendinga eigi að
vera örvandi fyrir menningarlíf
vort allt, eigi að ná til þjóðarinn-
ar allrar. Hún eigi ekki aðeins að
'vera úmgerð um ágæt söfn og
minjar, heldur til lífgjafar allri
íslenzkri alþýðnmenningu, til
vaxtar og gróanda í þjóðarsál
vorri.
Islenzkir kjósendur hafa með
framlagi sínu í Landgræðslusjóð
sýnt vilja sinn til að auka hlýju
og gróanda í landinu. Umbjóðend-
ur þessara kjósenda á alþingi eiga
að sýna sama vilja í löggjafar-
starfi með því að leggja hornstein
að gróðurhúsagerð fyrir íslenzka
menningu um land allt. Ekki á ég
við að hrófla beri upp skipulags-
lítið sérskólum í hverju byggðar
lagi, heldur hitt, að gerð sé gjör-
hugsuð áætlun um harnaskóla-,
gagnfræðaskóla- og iðnskóla-þörf
þjóðarinnar miðað við heilbrigt
skóla- og menntunarkerfi, og að
nauðsynlegur fjárhags- og lög-
gjafargrundvöllur að slíkum
menningarframkvæmdum, verði
lýðveldismorgungjöf alþingis.
Þetta er ekki séreign mín, þessi
ósk, og ég vildi mega vona það,
að svo 'margir vorhugir séu til ís-
lenzkir, að þetta átak verði gert.
Æskan er framtíðin, að henni
ber að hlúa, hennar lífskjör að
bæta og tryggja, það er sá arfur,
sem hver kynslóð gefur dýrmæt
astan.
í menningarviðleitni vorri má
ekki verða hik eða töf, bygging
safnahúss er aðeins emn liður í
þessu uppbýggvagarstarfi, eins og
t. d. bygging tónlistarhallar,
æskulýðshallar eða gagnfræða-
skólahúss í Rej'kjavík, en eitt
hús, hyersu margar króour sem
það kostar, er skki nægilegur
minnisvarði um þennan sögulegá
sigur vorn, og í hreinskiini sagt;—
bað or helzt til tækifæriskennt.
Verum vfosýn, bjarísýn og
djörf, búum vel að örfum vorurn,
■svo vel að hugur og hjaAa hvers
ísiendings megi verða musteri ís-
lenzkra minjá. •
Vér skuJum ætla oss það hlut-
verk í sjálfstæðisbaiáttu komandi
tíma, að búa hvern Lslenzkan ein-
stakling undir lífið á þann hátt, og
yið þaii skilyrði, að hann verði
boðberi sjálfstæðrar íslenzkrar
þj óðmenningar.
Guðjón B. Baldvinsson.
BVh. af 4. síðu.
ungis mjólkunþörf ísfirðinga,
held'Lir og smjörþörf þeirra.
Þetta mó vel taíliast imeð auk-
inni rælctun og sstærri kúabú-
um.
Alltaf h’afa viðskipti bænda
og bæjarbúa verið vinsamleg.
Það er m-eira en sagt verður
um suma aðra bæi. Og enn von-
um við að evo verði. Aukið
mjólkurmagn tryggir táðari
samgöngur, en það þýðir betri
mjólk og ferskari.
Jón H. Fjalldal.
■Héí gefst mönnum kostur á
áð lesa sanna og óhlutdræga
lýsingu Jóns H. Fjalldal á bú-
rekstri þessum, sem svo oft
hefur verið nefndur og umdeild
ur. Fer ekki hjá því að mönnum
finnist það harla einkennilegt,
að stærsti 'Stjórnmálaflökkur
landsins — Sjálfstæði-sflokkur-
inn — og aðalblað hans, Morg-
unblaðið, skuli svo að segja hafa
fyrir ævistarf að níða niður og
rægja það stórmerkilega fram-
tak, s-em hér hefir verið unnið.
Væri blaðinu skammar nær að
vinna að iþvá, að svipað átak
verði unnið Reykvíkingum til
handa, svo mikið talaði það
einu sinni um nauðsyn spen-
volgu mjólkurinnar, ungbörn-
unum til handa.
Tímarit iðnaðarmanna,
2. hefti 17. árg. er kbmið út. Flytur
það m. a.: Tindala-ími, Kveðja mál-
arans (kvæði eftir Jökul Pétursson),
Skipabyggingamálið, Stærð skipa, Tré-
smíðafélag Akureyrar 40 ára, Sam-
komuhúsið og Guðbjörn Jónsson, Siða-
pistlar II (S. J.), Málarapróf í Rvík (J.
P.), Reglugerð um breyting á reglugerð
um iðnaðamám, og Frá sambandsfél.
Hinar margeftirspuröu masonite-plötur (olíusoðnar), stærð 4X8
fet væntanlegar í júlí og ágúst n.k.
Gerið pantanir yðar strax.
(Trétex)
Trétéx
■ þilplöfur
fyririiggjandi
i h. f.
Einkaumboð fyrir MáSONITE og TENTEST á Islandi
Rauðará
Sími 3150
Miðvikndagnr 31. xnaí 1944.
:ti, r " •
€5 ára ÍFdag:
so 'mt
ÉTUR ZÖPHONÍASSON
ættfræoing'or. er 65 óra í
dag.
Hann er ifæddur að Goðdöl-
um í Skagafirði, sonur séra
Zóphonáasar Halldórssonar, eins
hins g a gnmer k a st a manns í
prestastétt héí á landi.
Pétur er þegar fyrir löngu
sáðan orðinn þjóðkunnur maður
sem félagamólafrömuður, ætt-
fræðingur og taílmaður. Um
ættfræði befir hann sarnið hin
meirkustu rit eins og kunnugt
er, og meðal tafImanna hér-
lendra mun hann og jafnan
verða talinn til hinna merkustu
frumherja, sem þátt áttu í því
að gera nafn lands vors kunn-
ugt erlendum þjóðum á sviði
tafllistarinnar. Hann ‘hefir og
mætt sem fulltrúi íslands á
mjörgum skólamótum erlendum.
Höfuðstörf hans á sviði félags
mála eru innan bindindishreyf-
ingarinnar á Góðtemplararegl-
unni, én þar hefir hann verið
afkastamikill og athafnasamur.
Hann gerðist ungur félagi Regl-
unnar en síðan 1900 hefir hann
verið félagi st. Verðandi nr. 9
í Reyflcjavík.
Friá Iþví að Pétur gerðist fé-
lagi Góðtemplareglunnar hefir
hann að jafnaði verið á frmestu
víglánu i foaráttunni fyrir foind-
indissamri þjóð .á í-slandi. Hið
skarpa minni hans, persónuþekk
ing og slcipulagsgáfa, yfirleitt
f'élagsmálahæfileikar hans skip-
uðu honum á hóp forystumann-
anna. Hann var s. t. 1930—31.
En aldrei sýndi Pétur betur
skipulagshæfileika sána og dugn
að en þegar hann sem st. >g.
kosn. 1908 hótfst handa um und-
irbúning og hafði forystu fyrir
bindindismönnum um þjóðarat-
kvæðagreiðsluna um foannmálið.
Só sigur sem bindindis og bann-
m-enn þá unnu hér á lándi, og
sem var svo einstæður og gerði
ísland í einum vettvangi að um-
talsefni alls heimsins, var eng-
um einum manni eins mikið að
þakka og Pétri Zóphioniíassyni.
Þrátt fyrir háan aldur og þó
nokkra vanheilsu undanfarið er
Pétur hinn ernasti og áhugi
hans :um þau mál er hann á
unga aldri foattst trúnaði við
enn hinn eami.
Hann er nú æ. t. í stúkunni
sinni eins og svo oft áður og á
sæti í framkv.n.. Umdæmisstúk-
unnar nr. 1. En undir ihans for-
ystú mun Umdæmisst. nr. 1
einna foezt hafa starfað.
í gærkveldi hélt st. Vsrðandi
honum samsæti þar sem saman
voru komnir fjölda margir
templarar til þess að heiðra
þennan þróttmikla baróttumann
bindis og foannmálsins á íslandi.
Heill sé Pétri Zóphoníassyni
sextíu og fimm óra.
E.B.
Hjónaefni.
Síðastliðinn laugardag opinberuðu
trúlofun sína ungfrú Gíslína Vilhjábns-
dóttir skrifstofumær, Hringbraut 190,
og Hafsteinn Ólafsson sjómaður, Skóla-
vörðustíg 20.