Alþýðublaðið - 03.06.1944, Qupperneq 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Laugiardagur 3. júuí 1944
fU|>i|5nb(Q5t5
Ritstjóri Stefán Pétursson.
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902.
Ritstjónn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
„Baráttan“ við
dýrtiðina.
REIKNINGAR Eimskipafé-
félags íislands fyrir síðast-
liðið ár, sem nú haifa verið lagð
ir fram, bregða einkennilegu
Ijósi yfir „ibaróittu“. núverandi
rákisstjórnar við dýrtíðina.
*
ÍÞegar stjórnin var skipuð fyr-
ir um (það bil hálfu öðr-u ári,
lýsti hún íþví yíir, að hún teldi
það böfuðverikefni sitt, að halda
dýrtíðinni á skefjum. Og með-
al annars í þeim yfirlýsta tiT-
gangi var viðskiptaróð stofnað;
það útti öðrum ‘þræði að 'hafa
eftirlit með farmgjöldum tíl
landsins og verðlagi innanlands.
Og stórkostlegar f j'árupphæðir
hafa verið greiddar úr ríkissjóði
til jþess <að halda niðri vöruverð
inu á innanlandsmarkaðinum.
En nú sýna reikningar Eim-
skipaifélags íslánds, að það hef-
ir á síðastliðnu ári grætt hvorki
meira né minna en 24 milljónir
króna á vöruflutningum til lands
ins; þannig hefir eftirlit við-
skiptaráðsins og ríkisstjórnarinn
ar verið með farmgjöldunum!
Með öðrum orðum: Á sama
tíma og stórkostlegum f járupp-
hæðum hefir verið ausið úr rdk
issjóði til þess, að halda niðri
vöruverði á landinu, hefir rák-
isstjórnin og viðskiptaráð henn-
ar látið það viðganga'st, að Eim-
skipafélag ísl. hefir rakað saman
tugmilljónagróða á einu einasta
ári á farmgjöldum til landsins
og sprengt þannig upp vöruverð
ið. ÍÞannig hefir „barátta“ ríík-
isstjórnarinnar og viðskiparáðs-
ins við dýrtíðina verlð. Það,
sem gert hefir verið með verð-
lagseftirlitinu innanlands og
frjiárframlögum úr ríkissjóði til
þess að halda afurðaverðinu á
innanlandsmarkaðinum niðri,
hefir jafnharðan verdð eyðilagt
sakir algers eftirlitisleysis með
flutningsgjöldunum til landsins.
Það er eins og þegar hundur er
að elta skottið á sjlálfum sér.
❖
Hvað eiga menn að hugsa um
annað eins hneyksli?
Viðskiparáðið' hefir reynt að
afisaka sig með því, að því hafi
ekki fyrr en nýlega verið kunn-
ugt um hinn óhemjulega gróða
Eimskipafélags íslands á farm-
gjöldunum. Mlá vera að það sé
rétt. En er þá hægt að hugsa
sér öllu aumari frammistöðu af
stofnun, isem meðal annars bein-
línis er sett á laggirnar til þess
að halfa eftirlit með Iþessum þýð
ingarmikla þætti verðlagsins og
dýrtíðarinnar í landinu? Það
getur að minnsta fcosti varla hj'á
því farið, að þjóðin geri kriöfu
til, að þetta hneykslismál sé upp
lýst til hlítar, þannig,'að úr því
verði skorið, hver sökina ber á
því, að dýrtáðin á landinu hefir
verið mögnuð á svo ábyrgðar-
lausan hátt.
Guðjón B. Baldvinsson :
Lögin nr. 33 frá 1915.
Rakarastofam
bæjarins verður lokað kl. 12. á
Mdegi í dag og eftirleiðiac'á laug-
ardögum í sumar.
Eftixfiarandi grein hefir
iblaðihu borizt frá ritara
Bandalags starfsmanna rík
is og bæja, Guðjóni B. Bald
vinssyni:
Þ EGÁiR árslaun biskupsins
ýfir íslandi voru lögákveð-
in kr. 5 þúsund, prestanna kr.
1800—1700 eftir 22. ára starfs-
aldur, prófessoralaun við Há-
iskóla líslarids kr. 3000—4800,
landsbókavarðar kr. 3 þúsund,
dósenta kr. 2800 og bókavarða
kr. 1500 og kr. 1000, þá voru
sett' lög, sem gerðu þessum em-
bætitsmönnum að greiða allt að
kr 5 þúsund' í sekt ef þeir yrðu
brotlegir.
Lög þessi eru frá 3. nóv. 1915
og hljóða um verkföll opin-
berra starísmanna.
Hér skal taka upp 1. og 3.
gr. laga þessara. 2. og 4. gr. eru
með isamskonar ákvæði um þá,
er hvetja til eða styðja þennan
verknað:
íl. gr. Hiver sá, er ‘sjálfur tek-
ur þátt í verkfalli, enda skyldi
starfið unnið samikvæmt em-
bættisskyldu eða sem sýslan
í þarfir landsins, Landsbankans,
spátala, sveitar, sýsílu eða kaup-
staðar, skal sæta sektum frá 500
—1500 krúnum eða fangelsi eða
emfeættis- eða sýslunarmissi, ef
miklar saikir eru, enda liggi eigi
jþyngri refsing við samkvæmt
öðrum lögum. Ef sérstaikar máls
bætur eru fyrir hendi, svo sem
æska, upphvatning vandamanna
eða yfinboðara, má færa sektina
niður úr 500 kr. allt niður í
200 kr.
3. gr. Embættis- eða sýslunar-
maður, sem ógnar^neð að taka
þétt á verkfalli, sem í 1. gr. seg-
ir, skal, enda þótt verkfallið
kiomi eigi til fraimkvæmda, sæta
sektum, allt að 2000 kr., enda
liggi eigi þyngri refsing við
samlkvæmt öðrum iögum.
5. gr. er þannig: Með mál út
af ilögum þessum skal farið sem
sakamál.
Mikils hefir þótt við þurfa,
og lítur út fyrir að löggjafinn
hafi álitið Ihættu á ferðum. Ekki
voru verkalýðsfélögin sterk á
þessum tímum. Ekki voru sam-
tök opinberra starfsmanna, sem
þurfti að ó-ttast, þVí að þau voru
ekki til. Hins vegar var heims-
styrjiöld í gangi, sem hatfði á-
hrif á verðlagið og launin hiækk
uðu ekki samkvæmt verðlags-
vísitölu.
Launalögin voru gömul og í
ýmsum pörtum, r-addir munu
haf-a heyrst um þörf á end-ur-
skoðu-n. Sen-nilega h-efir þetta
verið fyrir byggjandi ráðstöfun
'og áreiðanlega undanfari þess
sem siíðar fcom, að vilja banna öll
•verkföl-1.
Einis og lesendum er kunnugt
þá eru verkíöll nú lögleyfð hjá
stéttarlfélögum á landinu öðrum
-en starf-sm-annafélögum ríkis
og bæja.
Lögin -um stéttarfélög og
vi-nnudeilur -eru viðurkenning
löggjafanis á samiökum -lau-n-
þega og auk þess si-gu-r félags-
legrar þróunar og menningar |
'svo langt -s-em þau n-á.
Með iþeim ákvæðum, sem þar
gilda, er treyst á þegnsk-ap og
félagslegan þroska stéttarfélag-
ann-a. Annað væri líka vart sæm
andi lýðfrjiálsu m-enningarríki.
íslenzka lýðveldið á að gefa öll-
um þegnum sínum jöfn mann
réttindi.
-Ég vona að flestir aiþingis-
menn séu þeirrar skoðunar að
þegnréttindi á íslenzka lýðveld-
inu eigi að vera sem bezt tryggð
l lagalega. Vissulega yrði afleið-
ing þess -sú að endurskoða bæri
næikilega gru-nidvöll löggjafar-
innar, stjómarskrá-na nýju.
Sennilega reynist beldur ek-ki
oinnt að geyma lengi þau störf,
sem til þess iþarf að inna *af
hendi, og væntanlega munu
áslenzkir lýðveldisþegnar ekki
láta á sér standa að sýna vilja
isinn 1 orði og verki.
En hvað sem þeirri endurskoð
un Mður — og síðar gefst vænt-
amlega tóm til að ræða nánar —
þá munu frelsisunnandi þing-
menn að sjiálfsögðu vilja gera
sitt til að tryggja sem jafnast
og almennast fr-eisi.
í þeirri fagnaðarvímu, sem
fylgir síðustu skrefum í sjálf-
stæðilsbaráttunni, getur vel far-
ið svo að jdfnvel beztu mönnum
sjóist yfir sjiálfsagða hluti og
gleymi þeim.
Eg vildi því leyfa mér að
minna á þessi lög frá árinu 1915,
sem sk-erða mjög tilfinn-anlega
ath-afnafrelsi þeirra þjóðfélags
þegn-a, sem þau ná yi'ir.
Eg vil minna á þau, til þess
að þingrnönnum gefi'st kostur
á að afnema þau.
Ég vildi m-ega væ-nta þess að
alþingismenn vorir telji starfs-
menn ríkis og bæja ekki verr
mannaða né vanþroskaðri en
aðra launþeg-a. Ef að einhver
kynni að álíta slíikt hlý-tur sú
skoðun að skapast af þvá einu
að -lauma- og startfiskjör þau, sem
oss -eru veitt og boðin, þættu
eigi viðhlýtan-di í samaniburði
við þau, sem einkar-eksturinn
býður. Riíkið hlýtur að geta gef-
ið starfisfó'lki sánu og bæjarfé-
laganna samia rétt og t. d. starf s
fólki olíufélaganna, stórfcaup-
manna-nna eða skipafólaganna.
Þjóðfélagsleg hætta af lýðfrelsi?
Þeirri sfcoðun ka-nn að skjóta
upp, sem að vísu þótti gersemi
$
*
Skrifstofa
eftirtalinna starfsmanna Reykjavíkurbæjar er í
Austurstræti 10 (4. hæð).
Viðtalstímar þeirra eru sem hér segir:
Fræðslufulltrúi:
Jónas B. Jónsson,
Ræktunarráðunautur:
Jóhann Jóriásson,
Garðyrkjuráðunautur:
Sigurður Sveinsson,
íþróttaráðunautur:
Benedikt Jakobsson
Borgarstjórinn í Reykjavík.
kl. 10- -12 f. h.
kl. 1- -3 e. h. nema
kl. 3- -41/2 e. h. laugar- daga.
kl. 3- -5 e. h.
1915, en er ekki í samræmi við
félagsmenningu nútúnians, — að
það -sé þjóðfélaginu stórhættu-
legt, — ríkinu dauðadómur, ef
þetta fólk fær verkfallsrétt.
Vást á hið opinibera mikið u-nd
ir því, að fá unnin nauðsynleg
störf, en er -ekki mest um vert
að framleiðslan stöðvist ekki?
Hvernig er áistatt um framieiðslu
fyrirtæki hins opinfoera t. d.
Lamdisssmiðju, ríkispren-tsmiðju,
síldarverfcsmiðju, sandnám og
grjótnlám? HYernig er með vega
gerðir, brúa- og hafn-argerðir,
vitabyggingar, bifreiðastjórn og
sfcipaútgerð?
Við a-llar þessar atvinnugrein
ir miá stöðva vinnu o-g ótal
margt fleira unnið fyrir reikn-
ing þess opi-nbra, t. d. búrekst-
ur, rælstingu og þvotta á skól-
um, skrifstofum og sjúkrahús-
um og alla flutninga.
Ég tel óþa-rft að rekja þetta
niá-nar. Hver heilskyggn maður
-sér þegar í stað, að það er órétt-
ur einn að láta téð lög vera í
gildi. í lýðveldi á lýðf-relsi að
vera jafnt, svo á að búa að
Auglýsingar,
sem birtast ©iga f
Alþýðublaðmu,
verða að ven
komnar til Augíýs-
ingaskrifstofuimár
í Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 aó kvöldl.
Sími 4906
'hverjum þegn fjárhgaslega og:
menningarlega, að ekki þurfi
sérstök þvingunarlög um á~
kveðnar stéttir eða starfshópa.
Opintoerir starfismenn vænta
þess, að á morgni 'hin-s íslenzka
lýðveldis muni alþingismenn-
irnir leftir því, ,að allir eiga að
vera jafnir fyrir lögunum.
Alfniemið lög nr. 33 frá 3»
nóv. 1915 um verkfall opin-
toerra starlfsmann'a, þjó&félaigs
hætta af lýðffr-elsi getur ekki
verið til, ef rétt er stjórnað.
Guðjón B. Baldvinsson.

13 LÖÐIN skrifa nú margt í til-
4-5 efni af hinni væntanlega
endurreisn lýðveldis á íslandi.
Tíminn skrifar í gær í aðalrit-
stjórnargrein, sem nefnist
„Stærsta verkefni þjóðveldisins
nýja“:
„íslendingar eru nú að stofna
þjóðveldi í annað ’sinn. Þótt þeir
séu fáir og smáir, beinist nú að
þeim athygli stærri þjóða, vegna
þessa atburðar. Hin mörgu erlendu
blaðaummæli, sem sagt hefir verið
frá að undanförnu, bera þess óræk
vitni. Þessi athygli mun haldast á-
fram og því munu gefnar nánar
gætur, hvernig hin önnur þjóðveld-
isganga verður.
Endurreisn íslenzka þjóðveldis-
ins gerist á óvenjulegum tímum.
Mögnuð félagsleg óáran hefir þjak-
að mannkynið að undanförnu, þséði
í samskiptum þjóðanna og sam-
búð einstaklinga. Margvíslegur ó-
farnaður og fjárkreppur hafa
sprottið af þessari óáran, auk
tveggja heimsstyrjalda. Allar þes-s-
ar hörmungar hafa sýnt og sannað
mönnum iþað, að mannkynið þárf
betri og friðsamlegri sambúðar-
hætti, ekki aðeins milli þjóðanna,
heldur engu síður innan° þeirra.
Hinn komandi friður helz-t ekki
lengi, ef hann verður aðeins vopn-
aður friður sigurvegaranna. Hinn
varanlegi friður getur aðeins
byggzt á auknu félagslegu réttlæti
og bættum sambúðarháttum ein-
staklinga og þjóða.
Til -þess- að skapa þennan varan-
lega frið geta smáþjóðirnar ekki
síður lagt fram veigamikinn skerf
en stórþjóðirnar.
í mörgum stórblöðum Breta
segir nú á þessa leið: Við vei^ton
ekki jafn voldu-gt stórveldi efTir
þessa styrjöld og t. d. Bandaríkja-
menn og Rússar, því að þeir ráða
yfir meiri auðæfum og mannafla.
En við getum samt orðið eýis á-
hrifamikið stórveldi. Það getum
við, ef okkur tekst að hafa hina fé-
lagslegu og andlegu forustu. Ef við
byggjum upp þjóðfélagshætti, sem
eru til fyrirmyhdar um réttsýni og
almenna velmegun, munu aðrar
þjóðir taka okkur til fyrirmyndar
og treysta forustu okkaos.
1 blöífcim annarar minni þjóðar,
Svía, gætir þdssárar skoð-unar
einnig, þótt það sé hins vegar ekk£
í sambándi við neina heimsveldis-
drauma. Svíar hafa líka við
reynslu að styðjast. Það, sem hef-
ir vegið mest gegn þeirri andúð,
sem hlutleysi þeirra í styrjöldinni
hefur stundum vakið meðal Banda-
manna, einkum þó í Ameríku, er
sú útbreidda skoðun, að Svíum
hafi tekizt sérstaklega vel að halda
uippi frjálslyndu og réttlátu stjórn-
arfari. í vesturheimsblöðum er Sví-
þjóð iðulega nefnd „land hins
gullna meðalvegar“. Einkum eru
það þó afrek sænsku samvinnufé-
laganna, er skapað -hefir Svíum
hróður vestan hafsins.
íslendingar, þótt fáir séu, geta
lagt fram svipaðan skerf til að vísa-
öðrum þjóðum á réttar félagslegar
leiðir og Bretar og Svíar og fleiri
slíkar Iþijóðir hafa í undirbúningi.
St j órnskipulag þeirra til forna
hefir orðið mörgum til drjúgrar
hvatningar og skipar veglegan
sess í sögu lýðræðisins í heimin-
um. Ef gifta fylgdi hinu endur-
reista. íslenzka þjóðveldi, ætti það
að geta unnið s-ér svipaðan sess í
sögu hins endurfædda og umbætta
lýðrgdðis, er hefst að styrjöldinni
lokinni. Ef íslendingar skapa hér
farsælt réttarríki, myndi þjóð-
veldið vinna sér slíkan virðingar-
sess í sögunni.
Boðorð hins nýja tíma er að
tryggja öllum sem bezta atvinnu-
og afkomumöguleika með vitur-
legri ski-pulagningu fjármagns og
vinnuafls, án þess þó að ganga off
nærri persónufrelsi og athafna-
þörf borgaranna. Fyrsta og stærsta
vekefni hins endurreista þjóðveld-
is er að skapa íslenzku þjóðinní
slíkt hagkerfi. „Fátt myndi hefja
hærra virðingu hins gamla þings
og hinnar elztu lýðræðisþjóðar“,
segir formaður Framsóknarflokks-
ins í formálsgrein flokksþingstíð-
indanna, ,,-en ef hún gæti sýiit það
í byrjun nýja tímabilsins, að hún
hefir þroskann og hæfileíkann til
þ-ess að tileinka sér öruggt hag-
kerfi í samræmi við kröfur hins
nýja tön«“.
Þetta er fallega mælt. En á-
reiðanlega verður Framsóknar-
flokkurinn að taka töluvert
aSra §tefnu, en Jaann befir haft
hin síðari ár,
er
f í..,-
wrða.