Alþýðublaðið - 27.06.1944, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 27. júní 1944.
alþyðubiabið
5
Nokkur orð um ágæta bók — æfisögu Niels Finsens
og reiðilestur yfir bókaútgefendum sem virðast vera í
klónum á sérvitringum.
UUNDANFARNA DAGA hef ég
verið að lesa. nýja bók, sem
kom út rétt fyrir þjóðhátíðina.
Þetta er æfisaga Niels Finsens, eft-
ir Anker Aggerbo í þýðingu Maríu
Hallgrímsdóttur læknis. Þetta er
góð bók og göfgandi. Þetta er sag-
an um unga íslenzk-danska pilt-
inn, sem var næstum alla æfi sína
helsjúkur, en gafst aldrei upp, gaf
aldrei eftir fyrir veikindunum og
vann þrekvirki í læknavísindum,
sem gerði hann heimsfrægan og
færði milljónum manna heilbrigði
og blessun.
ÞAÐ ER MIKILL fengur að slíkri
bók á íslenzkri tungu, ekki aðeins
vegna þess, að hún er sága eins af
fremstu sonum íslands og að hún
gerist að nokkru hér í Reykjavík
og lýsir meðal annars, hvaða áhrif-
um söguhetjan varð fyrir af ný-
látnum kunnum Reykvíkingi, Jóni
Helgasyni biskupi, en þeir voru
skólabræður, heldur fyrst og fremst
vegna þess, að hér er lýst glæsi-
menni og hetju, sem getur verið
ungum mönnum, sem eru að byrja
líf sitt, til fyrirmyndar.
LÍF OG BARÁTTA Niels Fin-
allt frá því er hann heyrði söguna
af Sigmundi Brestissyni við hné
föðurs síns, < amtmannsins í Fær-
eyjum, og þar til hann lézt, til-
tölulega ungur að árum, en þá orð-
inn frægur vísindamaður, er lær-
dómsríkt og allar slíkar bækur eru
nausynlegar — ómissandi fyrir alla
og ekki sízt unga fólkið ,sem er
að velja sér lífsstefnur og sjónar-
mið.
EN MÉR ÞYKIR Íeitt að þurfa
að segja það um svona góða bók,
að ég er óánægður með brotið á
bókinni. Þessi bók er stærri en all-
ar aðrar bækur, sem komið hafa
út á síðustu árum. Hún kemst ekki
fyrir í bókaskápnum mínum og
svo hygg ég að fari fyrir flestum.
Ég skil ekki hvernig þeir útgefend
ur hugsa, sem gefa út bækur, sem
eru svona gjörólíkar að broti. Ég
sá grein eftir Skúla Guðjónsson,
Strandabóndann, í tímariti nokkru
fyrir stuttu síðan um brot á bók-
um. Ég er 100 prósent sammála
honum. Með þessu fáranlega broti
á bókum eru bókaútgefendur að
hlaða múr á milli bókmenntanna
og okkar lesendanna.
BÓKAÚTGEFENDUR hafa mikl
um skyldum að gegna gagnvart
bókakaupendum. Bækur um sama
eða líkt efni, eiga að vera í sama
broti, bækur eftir sama höfund
eiga að vera í sama broti. Þetta
er sjónarmið hinnar lestrarfúsu al-
þýðu í landinu, og mig varðar engu
sjónarmið einhverra sérvitra bóka-
safnara, milljónamæringa, sem
safna bókum eins og hálfvitlausir
lávarðar í Englandi safna teboll-
um, frímerkjum eða eldspítna-
stokkum.
ÉG VIL vekja athygli bókaút-
gefnda á því, sem þeim er ef til vill
ekki ljóst, að til eru þúsundir heim
ila hér á landi, sem álíta það mesta
prýði sína og stolt að eiga bóka-
skáp með góðum bókum. Flest
þessara heimila eru ekki auðug.
Þau geta því ekki keypt dýrindis
bókaskápa með breytilegum hill-
um. Þau reyna heldur að leggja
fé sitt í bækurnar sjálfar. Þau vilja
setja verk sama höfundar á sama
stað og þau vilja, þeg'ar um erlend-
ar bækur er að ræða, eða nokkurs
konar tækifærisbækur, við skul-
um taka til dæmis héraðabækur,
setja þær saman í sömu hilluna.
EN ÞETTA eru bókaútgefendur
að eyðileggja, og ég vil fullvissa
þá um, að þrátt fyrir ást fólksins
á bókmenntunum sjálfum, þá mun
þetta draga úr bókakaupunum. Ég
man eftir því, að einu sinni í vetur
sló ég upp á þessu við prófessor
Sigurð Nordal, hinn ágæta fræði-
mann og bókmenntafrömuð, en
i hann tók máli mínu ekki vel. Hann
vildi hafa bækurnar sína úr hverri
áttinni, hvað brot snerti. Hann
sagði þetta við mig brosandi og
elskulegur, en ég var ogi er enn
hjartanlega og algerlega ósammála
honum.
BÓKAÚTGEFENDUR mega ekki
gleyma litlu heimilunum. Þeir
verða að munna það, að litlu heim
ilin eru flest í þessu landi og að
atvinnuvegur þeirra lifir fyrst. og
fremst á þeim. Þeir eiga þess vegna
fyrst og fremst að gæta hagsmuna
þeirra, en ekki að vera að hugsa
um að fara eftir duttlungum fárra
sérvitringa ,sem vilja hafa bækurn
ar sem ,,skrítnastar“. — Þetta
vildi ég segja um lejð og ég minnt-
izt á bókina um Niels Finsen. Hún
kemst ekki fyrir í mínum bóka-
skáp, en þrátt fyrir það finnst mér
hún ómissandi og hún verður að
fá góðan stað á mínu heimili.
Hannes á liorninu.
Eldfasi gler mikið úrval
Bollar, stakir 1,75
Matskeiðar, silfurplett 2,65
Matgafflar, — 2,65
Borðhnífar, — 6,75
Teskeiðar, — 2,05
Nýkomið.
K. Einarsson & Björnsson

Á mynd þessari sjiást hermenn auistur í Burrna reyna að koma asna upp í flutningaflugivél
og er ætlunin sú að flytja hann loftleiðiis til 'hersiveita bandamanna, er 'berjast við Imphal.
En asninn stritar á móti og er auðsýnilega óljúft að takast sliíka för á hiehdur.
Asninn, sem vildi ekki fljúga.
Styrjöídin og Grænland
ETTA er saga frá styrjöld-
inni á Grænlandi. Þetta var
einmanaleg og leyndardómsfull
styrjöld háð í rökkurheiminum
handan heimskautsbaugs. Hetjur
hennar voru menn úr ameríska
flughernum, sem gegndu störfum
í fimmtíu stiga frosti eða dvöld-
ust vetrarlangt í veðurathugun-
arstöðvum, er þaktar voru
fimmtán feta djúpum snjó.
Þetta var styrjöld um veðrið.
Frá eyjunum norður við heim-
skaut koma vindar og straumar,
sem orsaka storma við England
og meginlandið. Grænland gætir
lykilsins að veðri morgundagsins
í Evrópu. Sérhver löftárásarleið-
angur gegn Þýzkalandi er skipu-
lagður með tilliti til veður-
spánna frá heimskautalöndun-
um. Og það hversu til tekst með
innrásina verður ef til vill ekki
hvað sízt undir því komið, að
það eru bandamenn, en ekki
nazistar, sem hafa aðsetur á
Grænlandi í dag.
En svo var einnig annað, sem
olli því, að bandamenn höfðu
mikinn áhuga fyrir því að ná
fótfestu á eyju þessari. Styzta
flugleiðin milli Vesturheims og
Evrópu liggur sem sé um suður-
hluta Grænlands. Grænland er
því mikilvægur áfangastaður
flugvéla á leið þeirra frá Vest-
urheimi til Bretlands.
Sumarið 1941, mánuði áður en
árásin var gerð á Pearl Harbor,
var gerður út leiðangur undir
forustu minni fró Bandaríkjun-
um til Grænlands. Okkur var
það hlutverk fengið, að byggja
flugvöll á suðurströnd Græn-
lands — nyrzta flugvöll heims-
ins.
Menn þessir voru allir sjálf-
boðaliðar, menn úr ameríska
flughernum valdir af handahófi.
Margir þeirra voru frá Alabama,
Tennessee og Texas. Margir
þeirra höfðu aldrei litið snjó
augum á ævi sinni. Hafísjakarn-
ir vöktu óskipta undrun manna
þessara.
Jafnvel stærð Grænlands varð
þeim undrunarefni. Eg minnist
þej^S, að Brooklynbúi, sem var í
hóþi okkar, kvaðst þora að veðja
mánaðarlaunum sínum um það,
að Grænland væri ekki stærra
en Long Island. En raunverulega
er Grænland lialmingur af stærð
allra Bandaríkjanna. Uppi á
landi eru þar há fjöll þákin snjó
og ís, og raunverulega er allt
|H^KEIN þessi, sem er eftir
Bernt Balchen og Corey
Ford og hér er þýdd úr tíma-
ritinu Reader’s Digest, fjallar
um ameríska hermenn, er
höfðu aðsetur sitt á Græn-
landi. Fjallar greinin um að-
búð og ævintýri þessara
manna, svo og átök þau, sem
átt hafa sér stað á þessu af-
skekkta landi, er nú þykir
mjög hernaðarlega mikilvægt.
landið ein hjarnbreiða nema
landræma meðfram ströndinni.
Grænland er enn nýlenda
Dana, og því er stjórnað af sendi-
ráði Dana í Washington, er veitti
Bandaríkjamönnum leyfi til þess
að byggja þar flugvelli og hafnir.
íbúar landsins munu vart vera
fleiri en tuttugu þúsundir að
tölu, og flestir þeirra hafast við
á suðurströnd landsins.
Það er miklum erfiðleikum
háð að reisa flugvelli í svo strjál-
byggðu og hrjóstrugu landi sem
Grænland er. Það var að minnsta
kosti hundrað og fimmtíu kiló-
metra leið til næstu Eskimóa-
byggðar frá stað þeim þangað
sem för okkar var heitið. Við
urðum því að hafa allar nauð-
synjar með okkur. Auk verk-
færa þeirra og matvælabirgði,
sem við höfðum meðferðis, hafði
skip okkar að geyma bókasafn,
knetti, hnefaleikahanzka og jafn-
vel jólatré. Eg vissi, hvað heim-
skautanóttin myndi koma til með
að þýða fyrir okkur.
Við sigldum inn Iangan og
þröngan fjörð og vörpfcðum akk-
erum á grunnri vík. Eg horfði
hljóður til lands. Þessi auðnar-
legi staður átti að verða sama-
staður okkar næstu tvö ár.
Við hófumst ótrauðir handa
um að reisa herbúð og byggja
flugvöll þarna á auðninni. Þegar
komið var fram í desember, var
flugvöllurinn það langt kominn,
að fyrsta flugvélin gat setzt á
hann.
Eg hygg, að félagar mínir hafi
ekki gert sér þess glögga grein,
hversu einangraðir við vorum,
fyrr en síðasta skipið lét í haf til
Bandaríkjanna um haustið. Eftir
það var ekki skipsferðar von fyrr
en næsta sumar. Skyndilega vor-
um við orðnir einir okkar liðs
þarna meðal ísjakanna og
hrjóstranna. Þetta var í fyrsta
sinni, sem við gátum hlustað á
þögn náttúrunnar. Vetrarmyrkr-
ið féll á, og kuldinn óx smám
saman. Okkur varð órótt innan
brjósts. Það gat ekki orðið öllu
kaldara, en ef frostið hérti enn,
myndum við vart lifa veturinn
af. Og þó herti frostið daglega,
skuggarnir lengdust og þögnin
ágerðist.
Frostið var svo mikið, að yfir-
höfn manns varð gaddfreðin áð-
ur en maður hafði lokað dyrun-
um á eftir sér. Mönnum var
mjög hætt við kali. Ef snjór
komst niður í stígvél manns,
mátti búast við svo hættulegu
kali, að vel gat svo farið, að mað-
ur missti fótinn. Og þó undum
við hag okkar vonum fremur
þai;na í þögninni og kuldanum.
Eg gaf félögum mínum eitt
ráð, sem ég lagði mikla áherzlu
á, að þeir fylgdu vendilega. Það
var að láta sér ekki vaxa skegg.
Það virðist óþörf tilhaldssemi
fyrir þá, sem ala aldur sinn í
heimskautalöndum, að raka sig,
en þó er það nauðsynlegt, þegar
að því er gætt, hvaða kvalir
fylgja því að þíða klaka úr skeggi
sínu.
Jafnvel. mataræði okkar
breyttist mjög efúr að þessi mikli
kuldi kom til sögu. Við lifðum á
fæðu, sem við höfðum aldrei
gert okkur í hugarlund, að verða
myndi viðurværi okkar. Við
snæddum þorsklifur og þorsk-
hrogn, selskjöt, hreindýrakjöt,
hérakjdt og annan þann mat,
sem býðst í heimskautalöndum.
Við lærðum og að tilreiða fisk-
inn að hætti þeirra norður-
byggja. Við skárum hann í stór
stykki og suðum hann í sjó. En
við þrifumst hið bezta af þessari
fæðu, og sumir okkar þyngdust
up tuttugu pund fyrsta árið.
Nú var veturinn skollinn á í
almætti sínu. Sólin var eins og
* rauður hnöttur um hádegisbilið.
Hið eina, sem við gátum haft
fyrir stafni, var að iðka íþróttir,
og ef maður gerðist þreyttur,
var hægt að sofia að vild sinni.
Við lögðum mikla áherzlu á að
æfa skíðaíþróttina sem bezt. En
þegar við gátum ekki verið úti
við vegna storms og óveðurs,
gerðum við allt það okkur til
Frh. af 5. síöa.