Alþýðublaðið - 27.06.1944, Blaðsíða 6

ALÞYÐUBLAÐtO
Þri(yjidagur 27. júni 1944.
Sömu laun fyrir
Drengja-
taubuxur
(stuttar).
H. TOFT.
Skólavörðust. 5. Sími 1035.
Frh. aí 5. sí&u.
dægrastyttingar inni við, sem við
áttum kost á. Oft tókum við lag-
ið svo rösklega, að við yfirgnæfð-
um veðragnýinn algerleg’a.
*
Þegar voraði og hlýna tók í
veðri, sáum við fjölmargar stór-
ar sprengjuflugvélar fljúga yfir
höfðum okkar á leið til vígvall-
anna í Evrópu. Léttar sprengju-
flugvélar og orustuflugvélar áðu
á flugvellinum, sem við höfðum
komið þama upp. Við vorum
önnum kafnir nótt og dag.
Allt sumarið vék sú hugsun
aldrei úr hugum okkar, að við
gætum átt von á óvinaárás hve-
nær sem væri. Langfleygar þýzk-
ar flugvélar höfðu komið til
Grænlands, og við höfðum meira
að segja séð til ferða nokkurra
þeirra.
Okkur grunaði, að Þjóðverjar
kynnu að hafa komið sér fyrir
einhvers staðar á austurströnd
Grænlands. Og það var margt,
sem fyrir bar, er styrkti þennan
grun okkar.
*
Hið slæma skyggni er eitthvert
hættulegasta vopn heimskauts-
ins. Himinninn og hvítlitt hjarnið
renna saman í eitt. Þar er ekki
um neinn sjóndeildarhring að
ræða, og í þessum mjólkurhvíta
furðuheimi er jafnvel oft og tíð-
um örðugt að halda jafnvæginu.
Ef manni skrikar fótur, fellur
maður aftur yfir sig, því að þess
er lítt koatur að átta sig ó því í
fljótu bragði, hvar fótfestu er að
leita. Flugmaðurinn á örðugt
með að ákveða fjarlægð sína frá
jörðunni. Hann getur átt það til
að freista þess að lenda flugvél
sinni, þegar hann er í fimmtíu
feta hæð, og eins getur það at-
vikazt, að hann stjórni henni
þannig, að hún steypist niður á
hj arnbr eiðuna.
Það var einmitt þetta slæma
skyggni. sem orsakaði slys það,
er henti flugvirki A. L.
Monteverdes frá Aneheim í Kali-
forníu hinn áttunda dag nóvem-
bermánaðar árið 1942. En slys
þetta varð tilefni einhvers hins
harðfengilegasta björgunarleið-
angurs, sem til hefir verið efnt á
norðurslóðum. Enginn þeirra
manna, sem tókust leiðangur
þennan á hendur, voru reyndir
heimskautafarar. Þetta voru
venjulegir amerískir æskumenn,
sem aldrei höfðu gist heim-
skautalönd fyrri. Fy-rir nokkrum
mánuðum höfðu þeir verið stúd-
entar, skrifstofumenn eða banka-
ritarar. En eigi að síður auðnað-
ist þeim að inna merkilegt þrek-
virki af höndum, sem telja má
til hetjudáða.
Flugvirki Monteverdes hlekkt-
ist á með skjótum og óvæntum
hætti. Það flaug skammt fyrir
ofan jörð, er það nam allt í einu
staðar og steyptist til jarðar. Þar
lá það svo í tveim hlutum.
Hríð var á, en þegar í stað
heyrði Monteverde hljóð, sem
hann þekkti á stundinni. Það
hafði kviknað í flugvirkinu.
Hann hafði því hraðan á að
forða sér út úr flakinu. Einn
maðurinn af áhöfn flugvirkis-
ins liðþjálfi Spina að nafni, lá
handleggsbrotinn skammt frá
flakinu. Annar, Best að nafni,
hafði særzt alvarlega á andhti.
Hinir félagar Monteverdes höfðu
Mótorista.
1. og 2. mótorista vantar á
Ms. Hring, sem liggur við
Ægisgarð.
Upplýsingar um borð kl.
1—4 í dag.
hlotið meiri eða minni áverka.
Monteverde og stýrimaður
flugvirkisins, O’Hara liðþjálfi,
höfðu hraðan á að bera Spina
inn í þann helming flaksins, sem
ekki hafði kviknað í. Snjór
komst niður í stígvél O’Hara
meðan á þessu stóð, en hann hirti
ekki um að hvolfa úr því, en það
var yfirsjón, sem hann átti eftir
að gjalda eftirminnilega. Þeir fé-
lagar söfnuðu svo öllum þeim
ábreiðum, sem þeir gátu komizt
höndum yfir, og tjölduðu yfir
flakið. Því næst biðu þeir þess,
að veðrið lægði.
En þegar loks lygndi eftir þrjá
daga, sannfærðust þeir aðeins
exm betur um það, hversu að-
staða þeirra var vonlaus. Hvar-
vetna umhverfis þá voru djúpar
gjár, og það var alls kostar ó-
mögulegt, að flugvél gæti lent í
námunda við þá. Það var og
mikið efunarmál, að unnt væri
að komast til þeirra fótgangandi.
O’Hara og aðstoðarstýrimaður
flugvirkisins, er Spencer hét,
ákváðu að freista þess að leggja
leið sína yfir ísauðnina, ef vera
mætti, að þeim auðnaðist að ná
niður til strandarinnar. Þeir
höfðu gengið aðeins skamman
spöl, og O’Hara hafði forustuna,
er hann heyrði Spencer segja:
„Eg held ekki, að snjórmn að
tarna .. .“ Hann lauk aldrei við
setninguna, því að í næstu and-
rá sást hyldýpi gína við, þar sem
Spencer hafði staðið.
Niðurlag á morgun.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN
F*h. aí 4. ai9a
þingræðisstjórn og koma á fót sam-
vinnu milli stjórnm-álaflokkanna
eru þau, að finna samstarfsgrund-
völl, sem hægt er að byggja á
framtíðar- og framfarastarf.'
Forustumenn flokkanna þurfa
að hafa til þess samningalipurð að
þetta megi takast, og djörfung til
að taka á sig óiþægindin frá kjós-
endunum, sem hver úr sínum flokki
heimtar samstarf, án þess þeir vilji
að flokkarnir víki hársbreidd frá
stefnu sinni.“
Þetta er vissulega mjög
hreystilega skrifað. En var það
ekki einmitt kjörorð Sjálfstæð-
isflokksins í þeim umræðum,
sem fram hafa farið, að um mál-
efni mætti ekki ræða í sam-
bandi við stjórnarmyndun á
þessu augnabliki, því að þá
myndi hún strax fara út um
þúfur?
Nýtt veifingahús að
Fersiiklu
jVÍ ÝLEGA hefir verið opn-
að nýtt veitingahús að
Fersti'klu vi^ Hvalfjörð.
Er veitingahús þetta við vega
mót AíkraneSls- og 'Norðurlands
brautar og er hið myndarleg-
alsta að ö'llum frágangi. Eigandi
þesls er Búi Jónsison 'bóndi að
Fenstiklu, en forstöðukona er
frk. 'Rannveig Líndal húsmæðra
kennari. Verður kappkostað að
hafa veitingar allar, sem beztar
á þesisu nýja veitingahúsi.
Frh. á 4. síðu.
samt svo. Þess eru dæmi á ríkis-
skrifstofum, að kona hefir tekið
við bókhaldarastarfi af karl-
manni, en þá eru launin færð
niður. Það er því ekki sama hver
innir þjónustuna af hendi. Starf-
ið er minna virði, ef það er unn-
ið af konu. Þetta sjá allir að er
hið hróplegasta ranglæti. Eða er
það ekki gífurleg rangsleitni, að
þar sem stúlka er, sesm veit skil
á öllum störfum skrifstofunnar
og er sá eini af starfsmönnum
skrifstofunnar, sem getur tekið
að sér hvers manns verk — og
það er tíðara um stúlkur en karl-
menn — er hægt að hugsa sér
meiri rangsleitni en það, að hún
skuli eklki eiga nokkra möguleika
á því, að hækka í starfi innan
skrifstofunnar og ekki einu sinni
að komast hærra í launum en
hinn lægst launaði af piltunum,
ef hún þá er ekki fyrir neðan
hann? Haldið þið ekki að marga
stúlkuna svíði þegar hún, sakir
þekkingar sinnar á störfum skrif-
stofunnar, fer að setja liðléttinga
— sem tæplega kunna að skrifa
nafnið sitt — inn í starf þeirra
og eftir þrjá mánuði eru þeir
hinir sömu orðnir talsvert hærri
í launum en hún, og eru þá með
tilsvarandi mikilmennskubrag,
og jafnvel farnir að skipa henni
fyrir?
Með örfáum undantekningum
hagar svo til í öllu skrifstofu-
kerfi þessa lands, að kona með
stúdentsmenntun og nokkurn
viðbótarlærdóm í skrifstofustörf-
um og hraðritun, getur ekki gert
sér vonir um að verða eins há í
kaupi og venjulegur innheimtu-
maður, eða einhver piltur, sem
aldrei hefir lagt eyrisvirði í
■ menntun sína og aldrei eytt mín-
útu af ævi sinni til þess að afla
sér undirstöðuþekkingar í einu
eða neinu. Nú dettur mér ekki í
hug að segja, að menntun ein sé
nægileg til þess, að menn eigi að
vera á háum launum; en það
vitum við, að þegar tveir karl-
menn eiga í hlut, er að öðru
jöfnu sá álitinn hæfari, sem
menntunina hefir, og hið sama á
vitaskuld að gilda þó kona sé
annars vegar.
Eg veit, að ég þarf ekki að
hafa um þetta fleiri orð við ykk-
ur, sem hér eruð staddar. Þið
hljótið að taka þessu sem móðg-
un við kvenþjóðina í heild og
sem nýja sönnun þess, að litið sé
á okkur sem vanmetafé; og þið
hljótið að mótmœla því af innsta
grunni sálar ykkar; en vegna
þess að ég hefi heyrt þessu rang-
læti mœlt bót með ýmsum hætti,
langar mig að mótmæla því, sem
kallað er röksemdir gegn þeirri
kröfu okkar, að greiða beri kon-
um sömu laun og karhnönnum
fyrir sömu vinnu.
SÚ röksemdin, sem í fljótu
bragði virðist vera sann-
gjörnust er það, að þar sem kon-
ur séu líkamlega veikbyggðari
en karlmenn, sé vinnuhæfni
þeirra sem heildar minni og karl-
mannavinnan því dýrari. Því er
þá til að svara, auk þess sem
áður hefir verið margminnzt á
um mat á vinnu, að ef karlmaður
á að fá hærra kaup fyrir vinnu
sína á skrifstofu en kona, vegna
þess að hann er duglegri að moka
möl á bíl, þá ætti kvenstúdent,
sem fer í kaupavinnu, að fá
geysihátt kaup vegna' menntun-
ar sinnar. Það er augljóst mál, að
ekki er hægt að taka einn þátt
vinnuhæfni út úr og láta hann
skyggja á allt annað, hvort sem
hann kemur að gagni eða ekki.
Hin eina sanngjarna regla hlýtur
því að vera sú, að greiða hverj-
um einstaklingi eftir þeim not-
um, sem eru að starfi því, sem
greitt er fyrir.
Önnur röksemdin er sú, að
það sé dýrara fyrir karlmenn að
lifa heldur en kvenfólk. Þeir,
sem allt þurfa að kaupa, vita ná-
Grænland og slyrjöldin
sömuvinnu . .
%
kvæmlega hvað þessi röksemd er
mikils virði. Ti-1 málamynda hefur
mánaðarfæði á matsölustöðum
verið selt lítið eitt ódýrara fyrir
stúlkur en karlmenn, en lausar
máltíðir eru með sama verði
hver sem í hlut á. Verð farmiða,
hvert sem farið er, er hið sama.
Inngangur á skemmtistaði hinn
sami. Þá er nú rúsínan eftir: að
það sé ódýrara fyrir stúlkur en
karlmenn að klæða sig og þjóna
sér, af því að þær geti saumað
svo mikið sjálfar.* Geta karl-
menn þá ekki þjónað sér? Jú,
en þeir bara hafa ekki lagt sig
niður við það. En er nokkurt
réttlæti í því, að þegar Jón og
Gunna vinna við sama borð, við
sömu skilyrði, að svo sé búið að
Gunnu, að hún verði, þegar
vinnu er lokið, að eyða öllum
sínum frístundum í að spara
kaupið sitt, en Jón geti auðgað
anda sinn við lestur góðra bóka
eða gert sig hæfari til aukins
frama með menntun og íþrótta-
iðkunum? Eru ekki með þessu
lagðar gífurlegar hömlur á frelsi
konunnar í þessu þjóðfélagi? Er
henni ekki bundinn sá fjötur um
fót, sem gerir allt hennar sjálf-
stæði lítils virði, þegar hún verð-
ur sakir fjárhagslegs ósjálfstæð-
is að neita sér um aukna mennt-
un og yfir höfuð allt, sem til
þroska horfir?
Þá er það þriðja röksemdin,
sem er í sjálfu sér svo brosl.eg,
að ég mundi ekki eyða orðum að
henni, ef ég vissi ekki að hún
hefir nýskeð komið fram í stjórn-
skipaðri nefnd, sem hafði með að
gera kaup og kjör hjá hinu opin-
bera. Þessi röksemd, ef röksemd
skyldi kalla, er sú, að konurnar
vilji ekki giftast, ef þær fái sæmi-
leg vinnukjör. Ja, í öllu því, sem
ég hefi heyrt og séð um það efni,
hefir mér alltaf skilizt, að það
gæti ekki orðið til blessunar að
giftast í hagsmunaskyni. Það
ættu að vera allt önnur öfl, sem
kæmu þar til greina. — Þetta
minnir dálítið á þann miðalda-
hugsunarhátt, að gera bæri þessa
jörð að sem mestum táradal, til
þess að halda huga fáráðanna
við vonina um dýrðina hinum
megin. A sama hátt virðist sú
skoðun vera til, að gera beri
vinnustaðinn að þeim táradal, að
það sé alveg öruggt, að stúlkur
missi aldrei sjónar á hinu gullna
hliði hjónabandsins. Þó þessi
kenning sé brosleg, þegar hún
birtist í allri sinni nekt, er hún
því miður ofurlítið hættuleg,
vegna þess, að hún verður þess
óbeint valdandi, að ungar stúlk-
ur leggja minni áherzlu á það
en annars væri, að fullnuma sig
í einhverju lífsstarfi, vitandi það,
að gullna hliðið getur þá og þeg-
ar opnast. S'em betur fer er það,
þrátt fyrir hið lága kaup, að
verða konum Ijóst, að það getur
alltaf verið nauðsynlegt að
kunna eitthvert starf til fullnustu
og að jafnvel eftir að komið er
í hjónabandið, getur þess orðið
meiri þörf en nokkru sinni.
Þá kem ég að mótbáru, sem
mikið hefir verið notuð af mönn-
um, sem aldrei finnst neitt til
um störf kvenna. Eiginlega er
það ekki mótbára, því þeir segja
sem svo í bræði sinni, að það
væri mátulegt á þetta kvenfólk,
að það fengi sörnu laun fyrir
sömu vinnu, því þá fengi það
bara að ganga atvinnulaust,
vegna þess að vinnuhæfni þess
sé svo miklu minni. ;— Ef við
þorum að eiga þetta á hættu, þá
j ættu karlmenn að vera þakklát-
ir, vegna þess að það hefir löng-
um verið kvartað undan því, að
konur héldu laununum niðri og
svo líka hinu, að á atvinnuleysis-
og krepputhnum sé vinnumark-
aðurinn fylltur með hinu ódýra
vinnuafli kvennanna, en karl-
menn verði að ganga atvinnu-
lausir. Þetta ætti því frá sjónar-
miði karlmanna að vera rök með
málinu og verða til þess, að þeir
legðust á eitt með okkur um að
fá breytingu gerða.
UM þær stéttir, sem eru á
launalögum, embættis-
mannastéttina og kennarastétt-
ina, gildir reglan: sömu laun
fyrir sömu vinnu, þ. e. a. s. að
kona, sem er embættismaður
eða kennari, fær fyrir starf sitt
sömu laun og það væri unnið af
karlmanni. Sama gildir ef kona
er þingmaður eða innanþings-
skrifari, þ e. alþingi sjálft fylgir
þessari reglu. Hjá landsúnan-
um, sem er stærsta fyrirtækið,
sem íslenzka ríkið rekur, gildir
fullt jafnrétti karla og kvenna
um nám og laun og var sú hefð
flutt inn með erlendum reglu-
gerðum um símann um leið og
hann kom til landsins. Það má
því með fullum rétti segja, að
fordæmin liggi fyrir.
Nú liggur í salti hjá ríkis-
stjórninni frumvarp til launalaga
fyrir alla starfsmenn ríkisins og
hefir nefndin, sem það samdi,
gengið út frá því í tillögum sín-
um, að ætíð yrðu greidd sömu
laun fyrir sömu vinnu. Ef núJ
það frumvarp fengist einhvern
tíma flutt inn á þing, sem mikil
barátta er fyrir, og von er um í
haust, hefir það ákaflega mikla
þýðlngu fyrir allar konur, sem
stunda skrifstofuvinnu, hvernig
því reiðir af, því það er áreiðan-
legt, að fleiri breytingar koma á
eftir í samræmi við þau launa-
lög, sem samþykki ná, og eru lík-
ur til að þær nái víðar en til
skrifstofukvenna.
En hvernig sem um þetta
frumvarp fer í fyrstu lotu, meg-
um við skrifstofustúlkur, hvort
sem við vinnum hjá rfki, bæ
eða einsaklingum, aldrei missa
t sjónar á kröfu okkar um sömu
laun fyrir sömu vinnu, og við
heitum á allar konur að standa
með okkur.
'17’IÐ höfum stofnað hér lýð-
* veldi og kjörorð þess er
frelsi og jafnrétti. Jafnframt
heýrinn við af vörum æðstu
manna þjóðarinnar, að lýðveldið
og framtíð þjóðarinnar byggist
fyrst og fremst á þjónustu, á
fórn. Eg veit, að allar konur
landsins munu, ekki síður en
karlmenn, standa vörð um óska-
barn okkar, lýðveldið, og sumar
okkar munu ef til vill vilja fórna
því rétti okkar umtölulaust. En
það væri bjarnargreiði við þjóð-
. félag, sem vill lila við kjörorðin
frelsi og jafnrétti — og öllu meg-
um við fórna lýðveldinu nema
líftaug þess.
Um leið og þið, konur, hafið
fylkt ykkur um lýðveldið, hafið
þið einnig fylkt ykkur undir
merki þess, og það sæmir ykkur
ekki að þola, að það hallist, að
því sé ekki fullur sómi sýndur.
Þess vegna er það, að barátta
okkar fyrir frelsi og raunveru-
legu jafnrétti er um leið barátta
okkar fyrir hugsjón þjóðarinnar
um að vera sjálfri sér trú og
sönn lýðræðisþjóð.
Heitum því nú á þessum
fyrstu dögum hins endurreista
íslenzka lýðveldis, að vera í
verki trúar hugsjón þess og
halda fram rétti okkar í sam-
ræmi við það.
Kjólaefnum siolið.
SÍÐASTLIÐIÐ föstudags-
kvöld var farið inn í kjall-
ara í húsi einu við Lækjargötu,
og stolið þaðan tveim ströngum
af sumarkjólaefnum.
Sást til tveggja sjóliða og eins
óeinkennisbúins manns með
strangana í Lækjargötunni.
Þeir, sem kynnu að geta gefið
einhverjar upplýsingar um þenn
an atburð, eru heðnir að snúa
sér til rannsóknarlögreglunnar.