Alþýðublaðið - 09.07.1944, Blaðsíða 3

Sunnudagur 9. júlí 1944.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Þegar Freuchen varð að raka af sér skeggið.
AR EÐ maður hefur ár-
um saman þekkt Peter
Freuchen, er skartaði hinu mynd-
arlegasta alskeggi, sem, ásamt
gáfum hans, hefur fært honum
heimsfrægð, verður vart hjá því
komizt, að samtalið fjalli frá
upphafi um skeggið, þegar mað-
ur hér í Gautaborg hittir nauð-
rakaðan ferðalang fyrir.
Peter Freuchen strýkur sér um
hökuna og andvarpar þungan:
„Fyrir mánuði fékk ég tilboð
frá hinni umfangsmiklu auglýs-
ingastofu Harlang & Toksvig í
Kaupmannahöfn um að leika í
kvikmynd, þar sem ég átti að
leika eiginmann, er segði við
konu sína í leikslok: ■—• „Jæja,
gæzkan, ég raka þá af mér skegg-
ið fyrst þú þolir það ekki.“ —
Þetta átti að vera aúglýsing fyrir
sérstaka tegund rakvélablaða.
Fyrirtæki þetta bauðst til þess að
greiða mér fimm þúsund krónur
fyrir raksturinn. — En ég hló
upp í opið geðið á herra Harland
og lýsti yfir því, að ég vildi að
minnsta kosti fá tuttugu þúsund-
ir fyrir ómakið. Þrem dögum
síðar símaði hann til mín og tjáði
mér, að fyrirtækið væri reiðubú-
ið að greiða mér tíu þúsundir, en
ég vísaði því tilboði einnig á bug
og hélt fast við það, að ég vildi
fá tuttugu þúsundir, enda var ég
þess fullviss, að þeir myndu láta
undan. En svo að segja í sama
mund og mál þetta var á döfinni
barst mér frétt sú til eyrna, að
í ráði væri að svipta mig lífinu,
svo að ég tók þann kostinn að
fara huldu höfði. Eg hvarf að
heiman, án þess að hafa nokkuð
á brott með mér, og til þess að
mér væri auðið að dyljast of-
sækjendum mínum, bar nauðsyn
til þess fyrir mig að losa mig við
skeggið. Þ^nnig atvikaðist það,
að ég varð að greiða tvær krónur
fyrir það að láta raka af mér
þetta sama skegg og mér höfðu
verið boðnar tíu þúsundir fyrir
að raka af mér! Ja, það er svo
sem ekki ein báran stök, eða
hvað finnst yður? En þar sem
skeggið var tekið að vaxa að
nýju, þá bauðst auglýsingastofa
í Stokkhólmi til þess hér á dög-
unum að greiða mér þrjú hundr-
uð krónur fyrir að mega láta taka
ljósmynd af mér, meðan ég væri
að raka af mér broddana, sem
vaxið höfðu frá því að ég kom
til Svíþjóðar sem flóttamaður
hinn tíunda marz. En ekki meira
um það. Frá og með deginum í
dag fær skeggið á mér að vaxa að
vild sinni, og ég geri mér vonir
um það, að ekki muni líða mörg
ár, unz það verður aftur eins
myndarlegt og það var árið
1909. ímyndið yður bara hvílík-
ar tekjur og frægð þetta skegg
mitt hefur fært mér að höndum
síðustu þrjátíu og fimm ár.“
*
— En af hverju ætlið þér nú
að lifa, fyrst þér hafið ekki leng-
, ur tekjur af skegginu?
„Eg hef sem betur fer meira en
nóg að gera. Eg er nú að skrifa
tíundu bók mína frá Grænlandi,
sem á að heita „Hvítur maður“,
og fjallar hún um landnám
stærstu nýlendu Dana. Bonniers
er að láta þýða hana og strax og
ég hef lokið við hana, tek, ég til
við að skrifa elleftu bók mína frá
Grænlandi, sem á að fjalla um
heill þá, er Grænlendingum hef-
ur hlotnazt af kynnunum við
hvítu mennina. Eg er raunar
ekki eins snjall rithöfundur og
Knut Hamsun, sem heldur því
fram, að Grænlendingum stafi
bölvun af okkur, en aftur á móti
tel ég mig þekkja betur til við-
horfanna á Grænlandi en Ham-
sun. Eg hef dvalizt á Grænlandi
árum s aman og hefi meðal
annars haft heim með mér
þaðan dóttur,. Pipaluk, er ég
eignaðist með hinni græn-
lenzku konu minni, Nar-
vönu. Jæja, þegar ég hef lokið
HINN FR'ÆGI danski ferðalangur og rithöfundur Peter
Freuchen er einn þeirra mörgu Dana, sem flúið hafa
4
til Svíþjóðar. Viðtal það, sem hér birtist í íslenzkri þýðingu,
var tekið við hann, er hann kom til Gautaborgar eftir flótt-
ann úr heimalandi sínu, og hirtist það í hinu víðlesna hlaði
Göteborgs-Posten.
— Maður getur þó varla sagt,
að þér séuð lítilþægir, því að yð-
ur mun hafa græðzt mikið fé um
ævina?
„Getuir það verið? Eg hef aldrei
haft bókhald yfir tekjur mínar, og
nú er ég að minnsta kosti fátæk-
ur flóttamaður. Eg lifi eins og
allir aðrir, sem haldnir eru út-
þrá, en það get ég þó með sanni
sagt, að ég hef aldrei eytt fé mínu
fyrir áfengi eða tóbak. Eg drekk
Coca-Cola eða blávatn. Eg mun
alls hafa drukkið þrjú staup af
víni og átta bjórflöskur um æv-
ina. Eg reyki ekki heldur. Mér
gezt ekki að tóbaki, og það er
ástæðan fyrir því, að ég reyki
ekki. Eg hef engan hug á því, að
telja fólki trú um það, að ég sé
betri en ég raunverulega er — því
að ég er nógu góður!“
— En hvað þá um konurnar?
„Já, það var nú annað mál. Eg
á raunar konu og börn, en kven-
fólkið er nú samt sem áður alveg
vitlaust í mér. Það þyrpi'st kring-
um mig eins og mýflugur kring-
um lampa á hlýju sumarkvöldi á
norðurslóðum. Kvenfólkið er hið
bezta, sem til er í heiminum, og
þess vegna hef ég nú látið til
leiðast að koma aftur til Gauta-
borgar innan skamms og halda
fyrirlestur á vegum Kvenfélaga-
sambandsins, sem hefur skrifað
mér. Að þessu sinni dvelst ég að-
eins sex klukkustundir í Gauta-
borg, en ég kem sem sagt aftur og
yfirleitt mun ég halda fjölmarga
fyrirlestra jafnframt ritstörfum
mínum næstu mánuðina. Að-
gangur er ókeypis að allt of
mörgum þessara fyrirlestra, en
hvað um það, hvað gerir maður
svo sem ekki til þess að gleðja
aðra!“
Þegar við erum í þann veginn
að ganga út úr Grandgistihúsinu,
þar semPeter hefir hvíltsigítvær
klukkustundir, setur hann upp
fornfálega en sérkennilega húfu
og leggur því næst af stað út í
borgina, klæddur blárri skyrtu,
rytjulegum buxum og jakka.
— Hvað er þetta, er sem mér
sýnist, Peter, er þá húfan að
tarna til ennþá?
Hann hlær, glaður og ánægð-
ur.
„Hún var nú líka hið eina, sem
ég hafði á brott með mér frá
Kaupmannahöfn. Eg gat falið
hana undir frakkalafinu mínu.
Hún er heillagripur minn, ef svo
mætti segja. Eg keypti hana fyr-
ir tuttugu og tveim árum, þegar
ég ætlaði að taka þátt í kapp-
siglingu, og þegar við komum í
land og fengum inni í gistihúsi
nokkru, var ég svo öreigalegur,
að dyravörðurinn fékk mér til um
ráða herbergi, sem var þrem
krónum ódýrara en hérbergi
hinna þátttakendanna í kappsigl-
ingunni — og þó fór því alls
fjarri, að það vseri nokkru lakara
herbergjum hinna. Eftir þetta hef
ég alltaf borið þessa húfu, og hún
hefur raunverulega fært mér
drjúgan skilding vegna þess, að
hún heíur valdið því, að ég hef
fengið margs konar afslátt í gisti-
húsum og verzlunum, auk margs
i annars góðs, sem ég á henni að
þakka. Ja, maður verður að vera
hagsýnn, enda þótt maður sé dá-
lítill listamaður og hafi lagt leiðir
sínar víða um hnöttinn.“
Peter Freuchen
við elleftu bók mína frá Græn-
landi, tek ég mér dálitla hvíld,
hvað Grænland varðar, og tek
mér eitthvað annað fyrir hendur.
Meðan ég vinn að þessum tveim
bókum, hyggst ég lifa af því, sem
ég á inni hjá Bonniers og fyrir-
framgreiðslu fyrir níundu bók
mína frá Grænlandi, „Æska mín
í Grænlandi,“ sem kemur út í
nýrri og vandaðri útgáfu næstu
daga. Bonniers hefur tryggtmér
tuttugu þúsund eintök sem
lágmarksupplag. Af þessu fé eig-
um við Pipaluk að lifa í sumar.
Annars fluttum við um daginn
inn í lítið hús á Lidingö utan við
Stokkhólm.“
*
— Og hvað hyggist þér svo
taka yður fyrir hendur?
„Eg ætla til Ameríku, og ég er
þegar tekinn að undirbúa för
mína þangað með haustinu. Eg
fekk í hinni vikunni símskeyti frá
Metro-Goldwyn-Mayer, er hafði
lesið það í amerískum blöðum,
að ég hefði komizt undan til Sví-
þjóðar. Það er Louis gamli May-
er sjálfur, sem hefur boðið mér
að hafa á hendi leikstjórn þriggja
kvikmynda og semja textann fyr-
ir þeim. Eg hef áður unnið að
kvikmyndum vestra og hafði
þar raunar samning, enda þótt ég
hafi ekkert samband haft við
Hollywood frá því 9. apríl 1940.
Mayer gamli skírskotar sem sagt
til þessa samnings og vill fá mig
sem fyrst til Hollywood. — Við
höfum skipzt á fjölmörgum sím-
skeytum og orðið ásáttir um það,
að ég skuli gera kvikmynd af No-
bel og púðurgerð hans. Þetta á
að vera stríðskvikmýnd og tjá
allar ógnir styrjaldanna. Eg geri
mér auðvitað vonir um það, að
ég verði sæmdur Nobelsverð-
launum fyrir þessa kvikmynd! —
Önnur kvikmyndin á að fjalla
um Hudsonfélagið og rauðskinn-
ana og hin þriðja um haimskauta-
könnuðina tvo, Cook og Peary.
Cook verður að sjálfsögðu lýst
eins og hann var. Hann var meira
háttar glæframenni, og það sló í
brýnu með okkur hér á árunum,
þegar ég opinberaði nokkra
glæfra hans Hann krafðist þess,
að ég greiddi honum skaðabæt-
ur, er næmu hundrað og fiinmtíu
þúsund Bandaríkjadölum. Þegar
amerísku blaðamennirnir spurðu
mig, hvað ég ætlaði til bragðs að
taka, svaraði ég því einu til, að
ég hefði gaman af því aB sjá hann
hafa þessa fjárupphæð af mér.
Eg hef aldrei átt peninga. Eg
eyði þeim strax og ég eignast þá,
og það hygg ég, að sé skynsam-
legt.“
Séra Einar Thorlacius áftræður
ATTRÆÐUR er á morgun
elnn af merkisprestum ands
ins, séra Einar Thorlacius, síðast
prestur í Saunbæ á Hivalfjarðar-
strönd og proífastur í Borgar-
fjarðarprófaistsdæani. Hann er
fœddur á Öxnafelli í Eyjafirði
10. júlí 1864, sonur Þorsteins
bónda þar og hreppstjóra, en
Þorsteinn var sonur hins nafn-
togaða latínuskálds, séra Einars
Thorlacius ,í Saurbæ í Eyjaífirði.
Hafa verið fleiri mjög nafnkunn
latínuskáld í þeirri ætt.
Sóra Einar vígðist 1889 til
Stóruvallar prestakalls oig þjón-
aði því kalli um tíu ára skeið,
en var þá veittur Saurbær (á-
samt Leirfár og Melasóknum).
Effitir það breytti hann ekki til
unz hann lét af .embætti 1932
og filuttiist til Reykjavíikur, þar
sem hann hefir dvalið síðan.
Um sama leyti og séra Einar
vígðist, gekk hann að eiga heit-
mey sína, Jóhönnu Aðalbjörgu
Benjamiínsdótitur, er þá hafði
um hríð staðið fyrir heimili bróð
ur síns, Magnúsar Benjiamínsson
ar úrsmiðs. Konu sína missti
hann 1937, eftir næríellt 48 ára
hjónalband, sem var með slíkri
fyrirmynd að enginn vissi að
þar drægi nokkru isinni skugga
yfir. Friú Jólhanna Hhorlacius
var óvenjuleiga ágæt kona, góð-
um hæfiieikurm búin, skörungur
að gerð og þó sérstaklega tfín-
gerð kona og kvenleg, hrein-
skilin og opimsifcá og drengur
hinn bez'ti. Naut hún óskoraðrar
virðingar allra þeirra, er til
hennar þekktu, og ávallt mun
öllum hjúum hennar hafa þótt
vænt um hana, enda var hún
glaðlynd og líffgaði upp heimil-
ið. Elzt af börnuim þeirra hjóna
er frú Rósa kiona séra Magnús-
ar Guðmundssonar í Ólafsviík,
en yngst þeirra er Magnús Thor-
lacius, löigmaður við hæstarétt.
Siéra Einar hefir verið hæglát
ur maður og hávaðalaús, en hef
ir jaifnan unnist vel. Hann hefir
verið þáttur fyrir og fylgt trú-
lega sínum mlálstað. Þannig var
enginn maður óhvikulili en hann
í baráttu þjóðarinnar fyrir
stjórnarfarslegu sjálfstæði, en
aidrei gerði hann það mál þó að
deiluefni í sóknium sínum, og þó
að hann væri á meðal þeirra,
seon frekastar gerðu kröfurnar,
var hann tfyrir það á engu minna
vintfenigi við þaú atf sóknarbörn
uim sínuim, sem alveg voru á
öndverðum m'eiði. Hann var sá
eini úr sókninni, er sótti hinn
frœga bændatfund í Reykjavík
1905. Míá aif því marika, hve
fjarri hann var póilitísku hlut-
leysi þótt engin hefði hann stór
yrðin.
í sveitarmáluim var séra Einar
átva'llt hvetjandi til fraimfara, en
enginn var hann byltingarmað-
ur. iSjóðum iSaurbæjarkirkju
ráðstafaði hann af framsýni, svo
að nú aukast þeir smátt og
smlátt, en ella mundu þeir orðn
ir liítiís virði, með því verðfalli,
sem orðið hetf ir á peningum hin
síðari árin.
Séra Einar heldur hér sam-
Séra Einar ” Thorlacius
eiginlegt Iheimili með börnujm
sínum og ríkir þar sama ró og
friður og lávallt hetfir gert á
heimili han’s. Hann var ætíð fá-
skiptin heimatfyrir, enda þurtfti
hann ekki að láta mikið til sín
taka, svo stjórnsöm sem kona
hans ivar. En ætáð hefir hann
kunnað vel hótfsamlegri glað-
værð, utan heimilis og innan og
svo er enn. Hann hetfir alla tíð
lesið mikið og unnað öllum
sögulegum fróðleik, og ætíð
hefir hann eitthvað fyrir stafni.
Nú hin síðustu árin hefir hánn
haft með höndum merkilegt
starf, sem ætla má að honum
verði lengi þakkað, en það er
undirbúningur nýrrar útgáfu
af ljóðasafninu Snót. Hinar
fyrri útgáfur eru, eins og menn
vita, verk þeirra Jóns Thor-
oddsens og Gísla Magnússonar.
Þær eru nú orðnar ákaflega tor-
gætar, og þeir eru nauðafáir,
sem eiga þær allar. Þó var að
talsverðu leyti nýtt efni í hverri
nýrri útgáfu. í útgáfu síra Ein-
ars verður allt efnið tekið, og
með því fyrirkomulagi, að
strax má sjá, hvað var í hverri
útgáfu, enda þótt ekkert sé tví-
prentað. Þá verða og ný regist-
ur eftir þeim fyrirmyndum,
sem Oxford University Press
hefir í hinum frægu kvæða-
söfnum (anþológíum) sínum.
Er þessi nýja útgáfa nú í prent-
un og virðist munu verða hin
mesta gersemi.
Síra Einar ber ellina vel,
gengur teinréttur, svo að eng-
inn skyldi ætla að þar færi átt-
ræður maður.
Gamall sóknarmaður.
Félagilff.
BETANÍA
Almenn samkoma í kvöld
(sunnudag) kl. 8,30, séra Bjarni
Jónsson vígslubiskup talar, all-
ir velkomnir. Munið eftir gjöf
til hússins.
Happdi’ættí Háskóla íslands.
A mánudag verður dregið í 5. fl.
.. ~ ‘sllí
Minningarathöfn um móður okkar
Kristínu Friðbertsdóttur
fer fram frá Fríkirkjunni þriðjudaginn 11. þ. m. og hefst með
bæn að heimili sonar hennar Hávallagötu 25 kl. 1. e. h.
Kirkjuathöfninni verður útvarpað.
Hin látna verður flutt til Bolungavíkur með e. s. Esju og
jarðað að Hóli.
Ástríður Pálmadóttir Bjarni Pálmason
Guðrún Pálmadóttir Salome Pálmadóttir.