Alþýðublaðið - 14.07.1944, Page 4

ALÞYÐUBLAPIÐ
Föstudagur 14. júlí 1944.
Ritstjóri Stefán Pétursson.
Símar ritsjómar: 4901 og 4902.
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu vro II
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í Ipv.sasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Sala Kveldúllslog-
aranna
HVERSU OFT hefir Morgun-
blaðíð ekki talað um
nauðsyn þess, að atvinnurek-
endur, og sérstaklega stórút-
gerðarmennirnir, fengju að
safna sem mestu af stríðsgróð-
anum í sjóði til þess að tryggja
framtíðarrekstur fyrirtækjá
sinna og endurnýjun fram-
leiðslutækjanna, eins og það
hefir verið svo umhyggj usam-
lega orðað? í hvert sinn, sem
þess hefir, réttilega, Verið kraf-
izt, að stríðsgróðinn yrði þjóð-
nýttur, hefir þetta kveðið við.
Það hefir ekki mátt taka hann
vegna þess, að atvinnurekend-
ur þyrftu að safna í sjóði til
toyggingar atvinnurekstri sín-
um etfitir stiúðið og þar með at-
vinnu í lanídinu yifirleitt. Og um
fram allt haf.a stórútigerðarmenn
irnir þurft að safna í slíka
sjóði, og meira að segja að fá
að njóta skattfrelsis fyrir mik-
inn hluta þess fjár, sem í þá
hefir verið lagt, til þess að
tryggja rekstur útgerðarinnar,
þessa þýðingarmesta atvinnu-
vegs þjóðarinhar, og endurnýja
skipastólinn.
Þessar bolialeggingar Morg-
unblaðsins hafa litið ákaflega
vel út; aðeins hafa ýmsir leyft
sér að efast um, að slíkir sjóð-
ir í höndum stþrútgerðarmanna
eða annarra atvinnurekenda
væru nokkur trygging fyrir
endurnýjun skipastólsins eða
stöðugum rekstri útgerðarinn-
ar og annarra atvinnuvega
þjóðarinnar.
■ *
í þessu sambandi hefir það
vakið töluverða athygli, að
stærsta útgerðarfyrirtæki lands
ins, togarafélagið Kveldúlfur,
hefir nýlega, selt hvorki meira
né minna en þrjá af hinum sjö
tagurum sínum. Ekki verða þeir
því gerðir út af því fyrirtæki
á næstunni, og vantar þó ekki
að það hafi fengið að safna á-
litlegum hluta af stríðsgróða
"sínum í sjóði og notið skatt-
frelsis fyrir þá að verulegu
leyti til tryggingar áframhald-
andi rekstri útgerðarinnar og
endurnýjun skipastólsins eins
og Morgunblaðið hefir orðað
það!
Að sjálfsögðu getur Kveld-
úlfur síðar meir notað andvirði
hinna seldu togara til þess, að
kaupa aðra nýja og þannig
endurnýjað skipastól sinn. En
hvaða trygging er fyrir því?
Hiafa þeir menn, sem að 'því
fyrirtæki standa, ekki svo oft
áður lagt stórfé í önnur fyrir-
tæki, útgerðinni alveg óskyld,
eða í hreinan og beinan munað?
Og hver getur svarið fyrir, að
svo verði einnig gert nú?
Sala Kveldúlfstogaranna er
þjóðinni því alvarleg áminn-
ing. í bili að minnsta kosti hef-
ir þetta stórútgerðarfyrirtæki
dregið stórfé út úr útgerðinni,
og enginn veit, hvað við það
verður gert. Þannig er um-
hyggjan fyrir atvinnuvegunum
og atvinnunni í landinu, þegar
á reynir! Væri það, eftir slíka
aðvörun, ófyrirsynju, þó að
eitthvað yrði hert á eftirliti
Theresia Guðmundssom
onurnar og
/| 6. LANDSFUNDI íslenzkra
kvenna voru tvær konur,
sem flutzt hafa hingað til lands
og gerzt íslenzkir ríikisborgarar.
Var ég önnur þeirra, og vil ég
votta Kvenfélagi Alþýðuflokks
ins þakkir fyrir það traust,
sem það sýndi mér með því að
kjósa mig fulltrúa sinn. Mér er
einnig ljúft að minnast hins
hlýja viðmóts fundarkvenna
við mig, viðmóts sem veldur
því, að mér finnst ég eiga hér
heima. Tillögur þær, er sam-
þykktar voru á fundinum og
birtar hafa verið í Alþýðublað-
inu 28. júní, eru svo mjög í
anda jafnaðarstefunnar, að Al-
þýðuflokkskonur mega vel við
una. Var mér og af þeirri á-
stæðu sönn ánægja að sitja
fundinn.
Mér var það einnig gleðiefni
að mikill áhugi og fullkomin
eining ríkti á fundinum um til-
gang hans: að vinna að því að
tryggja konum raunverulegt
jafnrétti við karlmenn. Á fund-
inum voru saman komnar kon-
ur úr öllum stjórnmálaflokk-
um og fulltrúar kvenfélaga,
sem hafa mörg mismundandi
málefni á stéfnuskrá sinni. Fór
ekki hjá því, að skiptar voru
skoðanir á fundinum, en sam-
komulag náðist alltaf, og út á
við stóðu konurnar saman.
Sýnir það bezt, hve mikið al-
vörumál kvenréttindamálið er
þessum konum.
Mér þykir því mjög leitt, að
ræða mín á Kvennafundinum í
Iðnó skyldi verða til þess, að
María Hallgrímsdóttir, læknir,
fyndi þörf hjá sér til þess' að
„fræða“ mig opinberlega í
„degi og vegi“ sínum í Alþýðu-
blaðinu og virðist mér það ó-
þarfi að reyna að spilla einingu
kvenna með slíkum skrifum.
Verst er að M. H. nefnir mig
ekki á nafn, heldur þjóðerni
mitt. Gerir það mér ómögulegt
að taka við athugasemdum
hennar þegjandi, því Norðmenn
hafa þjóðarmetnað eigi síður
en íslendingar, og ég vil ekki
eiga það á hættu, að nokkur
maður haldi, að norsk mennta-
kona hafi sannfærzt af ,fræðslú
læknisins.
Og draumurinn ,um að ég
ætti hér heima er búinn —- í
bili!
Ég verð að játa það, að ég
varð að lesa hina nýstárlegu
kenningu M. H. um það, hvað
„virðingarstaða“ er þrisvar
sinnum til þess að skilja hana,
svo fráleit finnst mér hún. En
(hún mun vera eittlhvað á þessa
leið: Á íslandi er hver sú staða
virðingarstaða, sem skipuð er
mannkostamanni, er rækir
starfið vel! Þá segir M. H.
„ísLenzk þjóð er einistaklingar,
sem vita, sem betur fer, að
embætti og manngildi er sitt
hvað, og að eiginikonan íslenzka
er annað en virðingarstaða sú,
er maður hennar kann að hafa
skapað.“ Ég er fegin því að M.
H. skyldi vita, að embætti og
manngildi er sitt hvað. Ég vií
leýfa mér að halda fram, að
virðingarstaða og manngildi er
líka sitt hvað. Hins vagar reyn-
ir hvert siðað þjóðfélag að
vanda vel þeirra manna,
er skipa eiga ábyrgðarstöður í
þjóðfélaginu. Og þar mega kon
urnar ekki verða út undan.
Það er óréttlæti gagnvart þeim,
log ískaði fyrir þjóðfélagið. -—
Mér þyMr vænt um að fá að
vita að eiginkona er annað en
virðingarstaða! En ekki skil ég
vel hvað erindi „fræðslan“ um
afstöðu eiginkvenna til virð-
ingarstaða manna þeirra eigi
til mín. Ég hef ekkert um það
mál talað og hef engan áhuga
fyrir því. — Það er engu líkara
en M. H. haldi að ég sé ,,snobb.“
— Nú þykir mér að vísu hálf-
vænt um. ,,snobb“. Þeir eru
einkar skemmtilegt umræðu
efni, þegar tekið er upp léttara
hjal. Én ég kann samt ekki alls-
kostar vel við að vera talin í
tölu þeirrá á prenti, þó að það
sé ekki sagt með beinum orð-
um.
Þá kem ég aftur að kjarna
málsins í ádeilu M. H. á mig:
orðinu ,,virðingarstaða“. Um
þýðingu þess höfum við M. H.
og ég auðsýnilega mjög skiptar'
skoðanir. Til þess að ganga úr
skugga um hvor hefir á réttara
að standa, snéri ég mér til sér-
fræðings, mag. Björns Sigfús-
sonar. Skýring hans er þessi:
„Virðingarstaða er hver sú
staða, er veitir manni virðing
á meðan hann gegnir henni.
Henni fylgir venjulega einhver
hátíðleikur. í virðingarstöðum
igeta auðvitað verið óvirðulegir
einstaklingar, og virðulegir
menn í þeim stöðum, sem ekki
er í tölu v.irðingarstaða.“
Björn Sigfússon lofaði mér
einnig að taka þessa spurningu
til meðferðar í Ríkisútvarpinu
fimmtudag 13. júlí, og hirði ég
því ekki um að nefna dæmi hér.
Því hefir þá verið slegið
föstu að það er staðan, sem veit
ir manninum virðingu, en ekki
maðurinn stöðunni. Og þá get-
ur enginn vafi leikið á réttmæti
ummæla minna um að konur
„hafa jafan verið útilokaðár
frá embættum og virðingar-
stöðum.“ (að því undanskildu
að þær hafa verið fundarstjórar
á kvennafundum). Ég nefndi
eina orsök til þess: að það er
aðeins rúml. 30 ár síðan konur
fengu lagalegan rétt til háskóla
menntunar. Önnur orsök er sú,
að furðanlega vel hefir tekizt
að varðveita hið gamla almenn-
ingsálit, að karlmenn eigi
einkarétt á slíkum störfum. -—
Aftur á móti hefi ég ekki sagt
að íslenzkar konur kæmust ekki
í virðingarstöður. Ég held þær
geri það, og það á næstu árum,
og kemur sú skoðun mín beint
fram í erindi mínu í Iðnó. Þá
hefi ég heldur ekki sagt að kon-
ur væru æðstu prestar á íslandi
áður fyrr. Ég vissi ekiki einu
sinni að til hefðu yerið neinir
æðstu prestar á íslandi. Ég
sagði að „konur önnuðust fram
kvæmd helgistarfa við hlið
karlmannanna11, — ekki „við
hlið mannanna". Á ísiandi hafa
konur æfinlega verið menn.
Kaflinn um Hallgerði Tungu-
Oddsdóttur var mér nokkuð
torskilinn í fyrstu. Það vantar
greinarskil í upphaíi hans, svo
að í fyrstu hélt ég jafnvel að
hann ætti sérstakt erindi til
mín. Og ég vil segja það, að
mér finnst það blátt áfram ó-
hugnanlegt að lesa þessar lín-
ur: Islendingar eru hættir að
sneiða höfuðið af konunni. —
Aðferðir þeirrá eru nú á tím-
mm með öðrum hætti. En þar
sem ég ímynda mér að ég loks-
ins hafi komizt að því hvað M.
H. á við, vildi ég gjarnan mega
spyrja. Álítur M. H. að kon-
urnar eigi að láta sér nægja að
„sitja og þegja“? Og verður
ekki afleiðingin einmitt, að
hölfuðið verður sneitt af þeim
— í yíirfærðri mterkingu?
Annars. furðar mig ekki á því
þó M. H. hafi eitthvað við ræðu
mína að athuga, og sjálfsagt
einnig fleiri. Ég hef það líka
sjálf. M. a. vegna þess að erfitt
er að ræða í 8—10 mínútur um
efni, sem gæti fyllt heilar bæk-
ur. Saga íslenzkra mennta-
kvenna fram á þennan dag er
að lanigmestu leyiti harmsaga
mikilhæfra og fróðleiksfúsra
kvenna, sem ekki gátu fullnægt
menntaþrá sinni nema að litlu
leyti, vegna fétæktar og hleypi-
Öóma. Samt vil ég leyfa mér
að kalla þær menntakonur, því
fróðleikur þeirra og vizka gefa
fylliltega tilefni til þess. Margar
konur hefir lífið vafalaus't leik-
ið svo grátt, að engar sögur
fara af þeim gáfum, sem þær
voru gæddar.
Einstaklingar, gæddir óvenju-
legum hæfileikum, eru dýrmæt
asta eign þjóðar sinnar, og því
dýrmætari því fámennari sem
þjóðin er. Og gáfaðir menn eru
ekki aðeins þeir, er skrifað hafa
nöfn sín í söguna eða hlotið
þjóðarfrægð, þeir eru og á
meðal æskumanna, er óska eft-
ir menntun og starfi. — Oft
er talað um það, að þeggr einn
íslenzkur togari ferst með allri
áhöfn, sé það eins mikið tjón
fyrir landið og þegar tugþfús-
undir hermánna stórþjóðanna
ifalla. Siams konar samaniburð má
gera um þá menn, sem hafa
mikla hæfileika til að bera, einn
Anglýsingar,
sem birtast eiga I
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komr.ar til Auglýs- j
inpaskrifstofiuinar I
í Alþýðuhúsmw, 3
(gengið frá
Hverfisgötu)
fyrir kS. 7 kvöBdl*
Sfmi 4906
íslenzkur afburðamaður er þjóð
inni eins mikils virði og þúsund
afburðamenn stórþjóðanna.
ÍÞeiss vegna er svo áríðandi, að
gáfur einstaklinganna fái að
njóta sín, kvenna jafnt sem
karla. Þess vegna þarf æskan,
stúlkur eigi síður en piltar að
fá tækifæri til að menntast og
vinna það starf sem þeim hæfir
bezt.
En til þess að svo verði, er
eíitt nauðsynlegt: hið algenga
vanmat á andlegum hæfileikum
konunnar þarf að hverfa, og
fyrst og fremst hjá konunum
sjálfum. Það atriði var efst í
huga mínum, er ég samdi ræð-
una fyrir kivennafundinn.
Að endingu vil ég þakka frú
Svövu Jónsdóttur fyrir hlý
orð í minn garð.
hins opinbera með stríðsgróð-
anum, einhverjar tryggilegri
ráðstafanir gerðar til þess en
hingað til, að hann yrði virki-
lega notaður til eflingar at-
vinnuvegunum, en ekki fluttur
úr landi eða sóað í óhóf og
munað?
VÍSIR gerir viðræður flokk-
anna um myndun þingræS-
isstjórnar aS umtalsefni í aðalrit-
,stjórnargrein sinni í gær, og tel-
ur sig hafa vitneskju um þaS, að
þeim sé ekki lokiS; svo hafi ver-
ið ráS fyrir gert, að þær hefSust
á ný í lok þessa mánaSar, enda
muni núverandi stjórn ekki sætta
sig viS það ástand, sem nú ríkir,
lengur en til haustsins. Vísir
skrifar:
' e -
„Kunnugir fullyrSa, að föstudaginn
16. júní klukkan 6 síðdegis hafi fulltrú-
ar stjórnmálaflokkanna komið saman
á síðasta fund sinn í því augnamiði,
að reyna að mynda stjórn fyrir þjóð-
hátíðina. Þessu mun að vísu mótmælt
og skiptir ekki verulegu máli, en
Morgunblaðið upplýsir í gær, að er
séð varð að ekki yrði þá af stjórnar-
myndun, hafi þó ekki slitnað upp úr
umleitunum, „en leiðtogar flokkanna
ákváðu að hittast aftur í lok þessa
mánaðar og gera þá nýja tilraun og
sennilega úrslitatilraunina í þetta
skipti," segir blaðið. Það er sem sagt
ekki öll von úti um að stjórnarsam-
vinna takist fyrir haustið, og væntan-
lega hefur þá einnig verið horfið frá
þeirri ráðleysu, að efna til samstjórnar
án málefnasamnings milli flokkanna.
Það er eðlilegt, að stjórnmálaflokkarn-
ir reyni í lengstu lög að ná einhverju
samkomulagi, og engin ástæða til að
amast við slíku, nema síður sé, en þó
verður ekki annað sagt, en að óbyr-
lega blási um árangurinn, og það eitt
er víst, að ekki verðúr siglt hraðbyri
upp í ráðherrastólana vegna málefna-
ágreinings, sem erfitt hlýtur að reyn-
ast að jafna til fmambúðar."
Og ennfremur skrifar Vísir:
„Umræður um stjórnarsamvinnu
hefjast í lok þessa mánaðar. Væntan-
lega verður þeim lokið áður en þing
kemur saman, hvort sem jákvæður á-
rangur verður af þeim eða ekki. Viss
órói hefur þegar gert vart við sig með-
al almennings, sem kann ekki að
meta ófremdarástand það, sem ríkjandi
er: Einnig er vitað, að ríkisstjómin
getur ekki sætt sig lengur við andóf
flokkanna eða „passiva“ mótstöðu. —
Lýðveldisstofnunin réttlætir ekki setu
hennar lengur en til haustsins, — en
þá er áð hrökkva eða stökkva. Flokk-
arnir verða þá að vera við því búnir
að taka stjórn málánna í sínar hendur,
ekki til aðgerðaleysis, heldur til lausn-
ar. Sú stjórn, sem flokkarnir kunna að
byggja á málefnagrundvelli, sem leysir
dýrtíðarmálin og réttir vlð athafna- og
fjárhagslíf í landinu. Takist flokkunum
ekki að mynda stjórn og núverandi
ríkisstjórn heldur ekki að koma málum
sínum fram, verður að skjóta málun-
um til þjóðarinnar með þingrofi og
nýjum kosningum, sem annað hvort
færu fram þegar í haust eða á vori
komanda. Viðhorfin geta að sjálfsögðu
breytzt frá því, sem nú er, en eins
og sakir standa er ekki annað sýni-
legt, en að þjóðin verði að sýna vilja
sinn til bjargar því lýðveldi, sem hún
stofnaði með fádæma einbeitni og sam-
hug. Hún verður engu síður að gæta
„fengins fjár en afla,“ og margt getur
skeð á skemmri tíma en sumarmánuð-
unum.“
Eins og sjá má á þessum um-
mælum, er Vísir alldrjúgur fyrir
hönd núverandi stjórnar, eins og
hún hafi eitthvaö í bakhöndinni,
ef í harðbakka slægi. Máske hin-
ir nýju „lýðveldismenn,“ sem
hann var að tala um á dögunum,
mennirnir, sem standa að útgáfu
hins nýja blaðs, „Lýðveldið,"
sem nú er í undirbúningi, eigi að
vera búnir að fylkja liði fyrir
Framhald á 6. síðu.