Alþýðublaðið - 28.07.1944, Qupperneq 6

e
AUÞTÐUBLAÐIÐ
Föstudagw 28. Júlí 1944:
I fétspor föður síns
Um svipað leyti og hersveitir Bantdaríkjamanna,- Breta og
Kanadamanna ivoru að ráðast tá land í ;Normandie undir for-
ystu Eisenlhowers, var -sonur hans, John, að ljúika prófi í her-
foringjaskólanum í West P-oint, þar :sem .foringjar Banda-
ríkjaihersins hafa um langt skeið verið skólaðir. John Eisen-
hower sést hér á imyndinni með rnóður sinni að afloiknu her-
f oringj apróf inu.

Eflirtaldar bækur
Menningar- og fræðslusambands algtýðu
verða seldar næstis daga með
gamla* Sága verSimi, meðao opplög
eodast.
Gunnar Gnnnarsson: Svartfugl kr. 8,00,.
Stefan Zweig: Undir örlagastjörnum, Magnús Ásgeirsson
íslenzkaði. Verð kr. 4,50.
Roman Rolland: Ævisaga Beethovens, Símon Jóh. Ágústs-
son íslenzkaði. Verð kr. 5,50.
Gunnar Gimnarsson: Heiðaharmur, innb. 16,00.
Douglas Reed: Hrunadans heimsveldanna. Verð kr. 12,75.
Hermann Rauschnig: Hitler talar. Verð kr. 13,00 hefst, kr.
16,00 innb.
Carl Hambro: Árásin á Noreg, h. kr. 6,00, ib. 10.00.
Örn Arnarson: Illgresi, innb. kr. 30,00, skinnb. kr. 55,00.
Aðeins örfá eintök ósei af sumum
bókunum.
Béiobúð
Hafuarsfræfs 22. Sími 3223.
HVAÐ SEGJA HIM BfU'ÐIN
Framhald af 4. síðu.
hinu opinbera.
❖
Tímaritið Ægir birti í ný-
útkomnu hefti grcin eftir rit-
stjórann, Lúðvík Kristjánsson,
um sildina okkar og hinar
hungruðu þjóðir úti í heimi.
Þar segir:
„Margir eru þeirrar skoðunar,
að mikilvæg þáttaskil verði í styrj
öldinni á þessu sumri. Hrynji Ev-
rápumurinn svc nefndi, skapast
aðstæður til að koma roatvælum
til þeirra þjóða, er soltið haía und
an farin ár. Þag verður hlutverk
hinna sameinuðu þjóða og þeirra
er utan við styrjöldina hafa stað-
ið, að sjá hinum herteknu þjóðum
fyrir mat.
Þegar er hafirin mikill undirbún
ingur til að mæta þessum verkefn-
um. Síðastliðinn vetur var efnt til
matvælaráðstefnu í Iíot Springs í
Virginiafylki í Bandaríkjunum,
en þar var einkum rætt, hversu
hinum hernumdu þjóðutn verði
séð fyrir matvælum. Á þeirri ráð
stefnu var komið á fót stofnun,
„UNRRA“, er hafa skal fram-
kvæmd þessara mála með hönd-
um.
En hvað er um möguieika fs-
lands til þess að framleiða matvæli
handa hinum hernumdu þjóðum?
Hefir verið athugað til hlýtar,
hvað unnt er að framleiða hér
mikið af mat með breyt.tum og við
ráðanlegum aðstæðum?
íslendingar hafa óvenjugóðar að
stæður í þessum efnum. Fyrir
ströndum Norðurlands eru ein auð
ugustu síldarmið heimsins, og vafa
laust getur nú engin þjóð veitt
síld með jafn litlum tilkostnaði
á kg. og íslendingar.
Það er fullkomlega tímabært
og meira en það, að athugað sé
svo sem kostur leyfir, að hve
miklu leyti ísland geti stuðlað að
því að fæða hin hungruðu lönd.
— Sjálfsagt er síldin sú matarteg
und sem helzt kemur til greina og
verulega getur um munað. En eru
aðstæður fyrir hendi til þess að
verka síldina á þá lund, sem heppi
legt þykir? Það atriði ásamt ýms-
um öðrum þarf að kanna sem
fyrst, óg haga svo gerðum í sam
ræmi við þær niðurstöður.
i Vel má vera, að einhverjir ætli
| ekki hyggilegt að géra rni.slar
i breytingar á síldarframleiðslu
j landsmanna, með það fyrir aug-
um að verka hana til matar fyrir
þær þjóðir, sém nú hafa brengst-
an kostinn. Með því sé aðeins 'jald
að tii fárra nátta. Ekki er rnargt,
sem bendir til að svo verði. Hitt
ber eðlilegá að hafa í huga að
veikja ekki að ófyrirsynju þann
grundvöll, sem síldveiðarnar hvila
á nú.
Á því getur naumast leikið vafi,
að það er nokkurs virði fyrir fram
tíðaröryggi síldaútvegsins, ef aægt
væri að senda síld á fjölmai'ga
staði, þar sem hún hefir lítt þekkzt
áður sem fæðutegund.“
Vissulega er þetta rétt; og er
því hér bæði um mannúðarmál
og 'hagsmunamál fyrir okkur að
ræða — að geta orðið hinum
hungruðu þjóðum að nokl’ru
liði í stríðslok og tryggja okk-
ur um leið aukinn markað fyrir
eina aðalútflutningsvöru þjóð-
arinnar i framtíðinni.
Aushinrígdöðvarnar
Frh. af 3. síðu.
'um á Krím, var fyrir hersveit-
unum, sem tóku Dvinsk. Par
eru um 45 þúsund íbúar, en
þaðan liggur beinast við að
sækja fram til Riga, hinnar mik
ilvægu hafnarborgar Letta við
Eystrasalt. í Bialystok eru um
100 þúsund íbúar og var borg
in mikilvæg varnarstöð á leið-
inni til Varsjá, um það bil 150
km. frá henni. Frá Stanislawow
sem er við rætur Karpatafjalla
liggur beinast við að sækja
fram til olíulindanna vestur af
borginni.
Þá segir einnig í tilkynning-
um Rússa, að þeir séu nú teknir
að flytja herlið yfir Weichsel
og streymir nú ógrynni her-
manna, skriðdreka, fallhyssna
og margs konar hergagna yfir
fljótið.
Dr. Guðmundur Finn-
bogason.
Frh. á 4. síðu.
ari í blöðum sýndi hann það
mörgu sinni, að hann vildi veg
þeirra s em mestan. Flestum
miðaldramönnum og eldri
mun minnisstæð deila þeirra,
hans og dr. Valtýs, um skáld-
skap Einars Benediktssonar,
og man ég, að jafnan þótti vel
hafa tij. tekizt, þá er annar
hvor hafði lokið atrennu í bili,
en allir vita það nú, þeir sem
þessa viðureign muna, hvers
hefir orðið sigurinn. Ekki var
dr. Guðmundur hikmáll um
það, sem var að hans dómi
léttvægt eða íslenzkri menn-
ingu ósamboðið, frekar en um
hitt, sem honum þótti vel sama
á hinum helgaða vettvangi.
Um dr. Guðmund og íslenzka
tungu þætti mér ekki ólíklegt,
að lærðir menn skrifuðu langt
mál og merkilegt síðar meir.
Hann unni íslenzkri tungu
sem sonur góðri móður, og
hann dáði hana svo sem fæstir
hafa gert, enda var hún hon-
um handgengin og eftirlát, en
krafði hann líka iðulega mik-
illar þjónustu. Yfirleitt var
mál hans tigið, hreint og
skýrt, en stundum lagði hann
á nokkuð tæpt vað, þá er hann
vildi hlut tungunnar sem rík-
astan og beztan. Starf hans
um sköpun nýyrða — eins og
með öðrum — var bæði mikið,
verðmætt og tímafrekt, og
hygg ég, að ennþá muni það
einungis sárfáum mönnum
ljóst — eða jafnvel engum,
hver áhrif það hefir haft og
hvern ávöxt borið, og margir
munu dagiega bera í munn sér
orð, sem frá honum hafa kom-
ið, en þeir hyggja vera gömul.
Hin persónulegu kynni og
áhrif dr. Guðmundar til gleði,
hressingar og örvunar — þau
voru sannarlega víðtæk. Já,
jaínvel þó að menn hittu
hann einungis á götu eina
stutta stund, gat það orðið
gleðibrunnur. Það sá ég síðast
til hans, að tekinn var að safn-
azt að honum og öðrum unn-
anda íslenzkrar tungu og bók-
mennta fólk úr ýmsum áttum,
og það á alls ekki fáfarinni
götu. Samræðurnar munu sem
sé hafa heyrzt alllangt og voru
.með miklu fjör- og gleðibargði,
en samt voru ekki rædd nein
fánýt dægurmál. . . . Loks
þetta: Það var engin hætta
fyrir neinn að sleppa djarfleg-
um athugasemdum við dr.
Guðmund. Menn máttu vera
þess vissir, að þær mu.ndu
ekki verða notaðar til vopna-
gerðar og hertur oddurinn í
eitri öfundar og mannhaturs.
Þar sem var dr. Guðmundur,
þar var orengur góður.
Þó að maður hyggði ekki á
heimsókn, var ávallt hressandi
að líta heim að húsi hans, þá
er maður átti leið um Suður-
götu. Umhverfi þess var ó-
venjulegt og snoturt, og innan
veggja hins myndarlega húss
sat hinn sívinnandi eljumaður
með bækur á alla vegu, hús-
freyja hans, Laufey Vilhjálms-
dóttir, áhugamanneskja og
greindar, og ef til vill börnin,
dóttir og þrír synir, mann-
vænlegt fólk og líklegt til vegs
og velgengni, og milli allrar
f j ölskyldunnar lágu ekki að-
eins ættartengsl, heldur einn-
ig hins sameiginlega áhuga og
ástar á menningu og menn-
ingarlegum verðmætum. . . .
Og nú, þegar allir innan þess-
arar fjölskyldu nutu hinnar
beztu heilsu og virtust hafa
ágæt skilyrði til þess að geta
neytt hæfileika sinna, þá kvað
við lands-, héraðs- og heimil-
isbrestur. En þó að sumum
mundi sýnast, að slitnað hafi
öll tengslin, þá er það blekk-
ing ein. Dr. Guðmundur hefir
með störfum sínum og fram-
komu tengzt órofa þráðum öll-
um sínum: þjóð sinni, átthög-
um, höfuðborg þessa lands,
vinum sínum og þá auðvitað
ekki sízt sínum nánustu.
Guðm. Gíslason Hagalín.
Erh af 5 síðu
þjóðin muni kveða konungi
sínum.
AÐ er enginn gamanleikur
að vera konungur í ríkj-
unum á Balkanskaga eins og
Georg Grikkjakonungur komst
að orði árið 1938. — Hann var
sjálfur studdur til valda árið
1935 eftir að haía dvalizt um
áraskeið í útlegð. Hins vegar
verður ekkert um það sagt,
hvort hann muni studdur til
valda öðru sinni. Mikill hhiti
hinna grísku ættjarðarvina
mun vera andvígur konungs-
stjórn. Lýðveldisstefnan hefir
lengi notio fylgis meðal grísku
þj óðarinnar. Grikkjak o: ungur
mun að minnsta kosti ekki
hverfa aftur heim fyrr en
þjóðaratkvæðagreiðslan hefir
fram farið á Grikklandi.
Þó eru horfurnar fyrir kon-
ungsstjórn i Júgóslafíu jafn-
vel erjn myrkari. Bretar og
Rússar hafa viðurkennt Titó
marskálk, sem er andvígur
konungsstjórn, og Pétur kon-
ungur hefir valið þann kost-
inn að freista þess að vingast
við Titó.
Símon konungúr í Búlgaríu
og Mikel konungur í Rúmeníu
munu reynast næsta vah \c í
sessi, þegar möndulveldin hafa
verið sigruð í styrjöldinni. Og
engin rök virðast að því hníga,
að Karól konungur, sem var
steypt af stóli í í’nmeníu árið
1940, muni eiga þangað aftur-
kvæmt. Karól hefir setzt að í
Mexico City, og það mun
flestra mál, að þar muni hann
dveljast það, sem eftir er æv-
innar.
Styrjöld sú, sem nú er háð,
hefir valdið því, að einn þjóð-
höfðingi hefir átt afturkvæmt
til ríkis síns — Haile Selassie
Abbyssiníukeisari. En það er
mikil ástæða til þess að ætla,
að hún valdi því, að konungs-
stjórn verði afnumin í sex
ríkjum, Belgíu, Búlgaríu, ít-
alíu, Grikklandi, Rúmeníu og
Jjgóslafíu. Og það má teljast
fullvíst, að hún muni valda
því, að konungsstjórn verði af-
numin í þrem eða fjórum
löndum að minnsta kosti.
— Bandaríkin og Bretland
hafa nú gert samning við Lux-
emburg, í svipuðum anda og
samningarnir, sem gerðir voru
við Belgíu, Holland og Noreg,
um hvernig haga skuli yfirráð-
um í landinu meðan á hernaði
stendur þar. Tekið er fram í
tilkynningu um þetta, að Sov-
étstjórnin hafi verið með í ráð-
um um þetta.