Alþýðublaðið - 30.07.1944, Blaðsíða 3

Stmnudagur 30. júlí 1944
ALÞTÐUBLAÐIÐ
3
Gefast sjálfir upp -- skipa öðrusn aS berjast
Fimmtug á morgum:
rú Guðrún Ryden
Shirley gefur pl ráð.
Síhirley Temiple er nú orðin 16 ára og Iþiví Ihætt að vera undra-
barnlð á imeðal kvikmyndaleikaranna. En ný lítil stjarna er
í uppsiglingu; það er Slharyn Molfett, -sem er aðeins 7 ára,
og á nú að leiika í ifyrstu ikvikmynd isinni í Hollywood. Hér
á imyndinni er Slhirley að gefa Ihenni nokkur góð ráð rnilli
þátta. IHún getur iþað vel, því að (hún man |þá tíma, 'þegar hún
var fyrir iframan bviikmyndavélina aðeins 7 ára gömul og
ennþá yngri.
G REIN sú, sem hér birtist,
er þýdd úr „Picture
Post“ í London og segir frá
því hvernig þýzkir hershöfð-
ingjar gefast nú upp sjálfir,
en skipa hermönnum sínum
að herjast áfram.
UPPGJÖF SCHLIEBENS
hershöfðingja í Cherbourg
er enn ein sönnunin um her-
stjórn og • herstjórnaraðferðir
Þjóðverja.
Eftirfarandi tilskipun var
send liðsforingjunum, er lutu
yfirstjórn Sehliebens, áður en
ibom til vopnaviðskipta við
Cherbourg:
„Það er dauðasök, ef einhver
hörfar úr núverandi stöðvum
sínum. Ég fyrirskipa sérhverj-
um foringja að skjóta hvern
þann hermann þegar í stað,
sem hörfar eða sýnir hugleysi.
Það steðjar mikil hætta að okk
ur. Viljakraftur, baráttuhugur
og hetjuskapur er hið eina, sem
getur bjargað okkur.
Tilskipun þessi var undirrit-
uð af yfirmanni þýzka hersins
í Cherbourg, sem nokkrum
dögum síðar gekk út úr skot-
gröf og gafst upp fyrir ameríska
fótgönguliðinu án þess að gera
minnstu tilraun til þess að
veita viðnám. En nokkrir hinna
ógæfusömu manha Schliebens
hafa auðsýniiega tekið orð hans
alvarlega, því að þegar hann
gafst upp, háðu hersveitir hans
harðfengilegar orrustur víðs
vegar í Cherbourg. Eftirfar-
andi samræða átti sér þá stað
milli iSchliebens og ameríska
hershöfðingjans Collins. Hún
mun lengi þykja merkileg og
er ekki ólíklegt, að hennar
verði að miklu getið, þegar
saga núverandi styrjaldar verð
ur í letur færð.
Collins hershöfðingi: „Segið
mér, hvernig getið þér afsakað
það gagnvart samvizku yðar að
gefast upp en ætlast til þess,
að hermenn yðar haldi vopna-
viðskiptum áfram?“
Schlieben: „Reynsla mín af
austurvígstöðvunum hefir fært
mér heim sanninn um það, að
smáhópar hermanna geta vald-
ið óvinunum miklum erfiðleik-
um, ef' þeim er leyft að halda
baráttunni áfram“.
Collins hershöfðingi: „Eruð
þér reiðubúnir til þess að láta
þá hermtenn yðar, sem enn
eru lífs, gefast upp?“
Schlieben: „Nei. Ég á þess
engan kost að ná sambandi við
þá“.
Sá lærdómur, sem draga má
af þessari samræðu, er sem hér
segir: Þegar þýzkur hershöfð-
ingi gefst upp, þá á hann ekki
við það, að um raunverulega
uppgjöf sé að ræða nema hvað
varðar hann sjálfan. Hins veg-
ar vill hann, að menn sínir berj
ist áfram og séu felldir, enda
þótt hann hafi yfirgefið þá, og
honum er það mikið kappsmál,
að hermenn óvinaliðsins séu
felldir, enda þótt hann hafi
leitað á náðir þeirra og þegið
öryggi af þeim.
En því fer alls fjarri, að sag-
an af Schlieben sé einsdæmi.
Nokkrum vikum áður en
þýzki marskálkurinn Paulus
.gafst upp ivið Stalingrad í febrú-
armánuði árið 1943, sendi hann
frá sér dagskipun, sem einnig
mun lengi vitnað til af þeim,
sem vilja sanna þennan þátt
herstjórnar hinna þýzku hers-
höfðingja. „Nú fyrir skömmu“,
var þar komizt að orði, „hafa
Rússar gert tilraun til þess að
efna tii samningaumleitana.
Það er augljóst, hvað fyrir ó-
vinunum vakir. Þeir hyggjast
lama viðnámsþrek okkar og
baráttuvilja með því að gefa
fyrirheit um það, að þeir séu
fúsir til þess að efna til samn-
ingaumleitana. En við vitum
allir, hvað okkar myndi bíða,
ef viðnám hers okkar þryti:
Flestum okkar myndi bráður
bani búinn. Eitt er áreiðanlegt:
Hver sá maðui, sem gefst upp,
mun aldrei eiga afturkvæmt
heim til Þýzkalands. Þess
vegna hljótum við að vísa öll-
um samningaumleitunum á
bug og taka á móti samninga-
mönnum óvinanna meÓ skot-
hríð. „Þegar rússnesku skrið-
drekarnir sóttu fam til bæki-
stöðvar hans, heilsaði marskálk
urinn þeim þó engan veginn
með skothríð. Hann gafst upp
án þess að bera ráð sín saman
við hina þýzku og rúmensku
liðsforingja sína um það hvern
ig hann ætti að svara úrslita-
kostum* Rússa.
Það er frá því sagt, að Paul-
us þessi hafi verið í slæmu
skapi eigi síður en Schlieben.
Þýzku hershöfðingjarnir munu
jafnaðarlega vera í slæmu
skapi, en aldrei þó eins og þeg-
ar þeir sannfærast / um það,
hversu lítils þeir me,ga sín
raunverulega, þegar þeir eru
sviptir heiðursmerkjum sínum
og öllum verður ljóst, hvað und
ir stakki þeirra býr. Þeir eru
stórorðir og mikillátir, meðan
allt leikur í lyndi, en þegar
hættan dynur yfir, rfeynast þeir
engan veginn þeini vanda vaxn
ir að standa við hin stóru orð
og verða jafnvel fyrsfir til þess
að brjóta fyrirmæli sjálíra sín.
Það eru til ýmis dæmi, er
sanna' þetta sama, þótt nokkuð
breyttri imiynd kunni að vera
á stundum. Rommel lýsti því
einhverju sinni yfir, að hann
myndi berjast í Norður-Afríku.
unz yfir lyki, en hann var kom
inn heim til Þýzkalands áður
en kom til úrslitaátaka milli
hersveita hans og hersveita
Alexanders og Montgomerys.
Von Arnim gafst upp í Túnis
eftir að hafa sent Adolf Hitler
svohljóðandi skeyti: „Ég full-
vissa yður um það, að Túnis
mun verða varin, meðan nokk-
ur hinna þýzku hermanna má
valda vopni“. Þegar banda-
menn höfðu borið von Arnim
og hersveitir hans ofurliði,
reyndust þær hafa gnægðir
vopna og skotfæra, svo að þeim
hefði átt að vera auðið að halda
baráttunni áfram þess vegna.
Schlieben er því hinn síðasti
þýzki hershöfðingi, sem hefir
orðið að una því að ganga á
bak orða sinna, þegar á hefir
reynt, en vissulega á hann
marga þjáningarbræður eins
og hér hefir verið að nokkru
lýst.
Það virðist liggja í augum [
uppi, hver vera skuli stefna ]
bandamanna. Þeir ættu að út-
varpa hvíldarlaust til þýzku
þjóðarinnar og sanna henni
hversu mjög henni er vanstjórn
að og hversu mjög umbjóðend-
ur hennar bregðast trausti
hennar. En fyrst og fremst
skyldu þó þjóðir bandamanna
leggja sér þessar staðreyndir
sjálfar á minni, því að það má
aldrei verða, að hershöfðingj-
unum og málaliðsmönnum
þeirra taldst að ná stjórninni í
Þýzkalandi í sínar hendur eft-
ir stríð, þar eð þeir eru einmitt
hinir raunverulegu skaðvaldar.
Sumir kunna að láta ummæli
sem þessi falla: ,,En þetta eru
aðeins atvinnuhermenn, sem
gegna störfum sínum. Þetta eru
í rauninni sennilega hinir
mestu sómamenn“. En það eru
þeir einmitt ekiki!
A MORGUN, 31. júlí ,er ein
af myndar- og rausnarhús-
freyjum þessa bæjar fimmtug,
en það er frú Guðrún Ryden,
Eiriksgötu 29.
Frú Guðrún er vestfirzk að
ætt og uppruna. Faðir hennar,
Friðrik Bjarnason, bróðir hins
alkunna dugnaðar- og greindar-
manns hér í borginni, Eiríks
járnsmiðs Bjarnasonar, var af
góðum uppruna við norðanverð
an Breiðafjörð og uppalinn á
Stað á Reykjanesi hjá séra Ólafi
Johnsen, en á Stað hafði afi
Friðriks, sem hann var heitinn
eftir, verið prestur. Friðrik
lærði. trésmíði hér í Reykjavík
hjá Valgarði Breiðfjörð, en iflutt
ist vestur á land og kvæntist
þar, bjó fyrst nokkur ar í Meira
Garði í Dýrafirði, en siðan á
hinu gamla höfuðbóii, Mýrum,
þar sem forðum sat Þórður
K-akali, og var Friðrik rhjög lengi
hreppstjóri og sýsiunefvdarmað.
ur sveitar sixmar og oft einnig
í hreppsnefnd, húsaði vel jörð-
ina að þeirra tíma sið, bjó við
góð efni og yinsældir, unz hann
missti konu sína 1930 og flutt-
ist til dóttur og tengdasonar
hingað til Reykjavíkur, og hér
lézt hann. Til marks um greind
og fróðleiksfýsn Friðr.’ks Bjarna
sonar er það, að hann las margt
nýstárlegt á síðustu árum sín-
um, hlýddi á fyrirlestra af
næmri athygli, hugsaði mikið
og margvíslegt um þjóðmál og
menningarmál og breytti að
ýmsu skoðunum sínum á þeim.
Friðrik var á efri árum gerður
að Fálkariddara.
Kona Friðriks var Ingibjörg,
Guðmundsdóttur, dannebrogs-
manns á Mýrum, Brynjólfsson-
ar, bónda sama stað, en móðir
Ingibjargar var Guðrún frá Sel-
látrum í Tálknafirði, Jónsdóttir
bónda á Sellátrum, Halldórsson
ár, og var hann af ætt Sellátra-
bræðra. Jón á Sellátrum fékk
heiðurspening konungs fyrir
dugnað í sjósókn og búsýslu.
Faðir Ingibjargar, Guðmundur
Brynjólfsson, vax ailkunnur
greindar- og höfðinv^inaður,
mikill fylgismaður Jóns Sigurðs
sonar og oft umboðsmaður hans
vestra, enda mun Jón Sigurðs-
son hafa nokkru ráðið um
menntun sona hans, skipakaup
og framkvæmdir. Systkini Ingi-
bjargar voru Jón kaupmaður í
Flatey, er nam verziunarfræði
erlendis, afi Sigurðar B. Sig-
urðssonar hins kunna kaupsýslu
manns hér í borginni, Guðmund
ur Hagalín, bóndi að Mýrum,
Guðni læknir á Borgundar-
hólmi, Brynjólfur, sem nam tré-
smíði í Danmörku, afí iiryn-
jólfs Árnasonar lögfræðings,
Árna kaupmanns Árnasonar, og
frú Láru, konu Steingríms raf-
veitustjóra, Guðrún, kona Gísla
bónda í Lokinhömrum í Arnar-
firði, föður Odds Gíslasonar,
fyrrum bæjarfógeta á ísafirði,
Guðný, lengst sinnar ævi á Mýr
um, vitur kona og fróð og skör-
ungur mikiil, ekkja Gúðmundar
skipstjóra Sigurðssonar, Frank-
lín, nam húfræði í Noregi og
gerðist hinn mesti framkvæda-
maður um breytingar á búnaði,
en dó ungur, — og loks Bjarney
móðir Guðmundar Bjarnasonar,
Kristjánssonar, en Guðmundur
er nú yfirmaður allra Indíána-
mála í Canada og á heima í
Ottawa. Móðurætt frú Guðrýn-
ar Ryden og tengdafólk þeirrar
ættar bjó stórum búum — á
vestfirzkan mælikvarða, á ýms
um góðum jörðum vestra, svo
sem Mýrum og Núpi í Dýra-
firði, Lokinhömrum í Arnar-
firði, Sæbóli á Ingjaldssandi og
Sellátrum í Tálknafirði, hafði
opin skip fyrir landi allan ársins
hring, þegar á sjó gaf, og átti
meira og minna í ýmsum þil-
skipum —- og man ég í fljótu
bragði eftir tíu, enda áttu þeir,
Guðmundur Brynjólfsson og
ýmsir honum tengdir og skyld
ir, þátt í stofnun skipaábyrgðar-
félags og sjómannaskóla á ísa-
firði. Voru flestir þessir menn
ekki aðeins dugnaðarmenn og
framkvæmda, en um leið rausn-
armenn og risnu, þó að þeir hins
vegar gættu vel fjár síns. Bók-
hneigt var þetta fólk og átti
jafnan talsverðan bókakost, og
víða var fenginn kennari til að
fræða börn og unglinga á heim-
ilinu.
Guðrún fæddist að Meira-
Garði í Dýrafirði hjnn 31. júlí
1894, en fluttist tæplega eins
árs að Mýrum. Hún var næst
elzta barn foreldra sinna, og
ekki varð þeim fleiri en tveggja
barna auðið. Sonur þeirra, Jón,
clrukknaði árið 1913. Hann
hafði verið í Flensborgarskóla
og á búnaðarskólanum á Hólum
í Hjaltadal, en var allmikið
hneigður til sjósóknar. Hann
var valmenni, þrekmaður mik-
ill, svo sem verið höfðu flest
móðursystkini hans og fleiri
ættmenn, snar og glíminn og
kappsamur um aflraunir. Var
að honum hin mesta eftirsjá.
Guðrún fékk góða uppfröeðslu
heima og síðan í kvennaskólan-
um í Reykjavík, og heima dvaldi
hún því næst mikið, unz hún
sumarið 1922 giftist Carli I^yd-
en, þá verzlunarmanni á Þing-
eyri. Þau bjuggu vestra, unz
þau fluttu til Reykjavíkur árið
1928, og hér hafa þau síðan
dvalið. Er Carl eigandi kaffi-
brennslunnar, sem Rydens-kaffi
er við kennt.
Guðrún hefir oft verið heilsu
veil,en samt sem áður hefir hún
verið mi'kil rausnar- og myndar-
kona. Þeim hjónum, henni og
Carli, hefir ekki orðið barna
auðið, en hins vegar hafa þau
alið upþ að nokkru börn’ann-
arra, og hafa þau hjónin jafnan
verið samhent um hjálpsemi og
risnu. Frú Guðrún hefir alltaf
haft áhuga á ýmsum þeim mál-
um, sem alla varða. Hún er
frjálslynd í þjóðmálum, og hún
vill, að konum verði látin í té
réttindi til jafns við karlmenn,
en svo eru einnig ýmisleg verð-
mæti kynslóðanna, sem hún vill
ekki sleppa eöa breyta stórum,
meðan ekki er í ýmsum efnum
meiri þekking eða menningar-
leg festa en raun er ennþá á
orðin. Ættræ’kin er frú Guðrún
Ryden á gamla vísu ætta sinna,
enda kann hún vel skil á ætt-
vísi og ýmsum sögulegum fróð-
leik, svo sem venjulegt var í ætt
um hennar. Þá er hún að sama
skapi þjóðrækin, og vill veg og
gengi þjóðar sinnar í hvívetna.
Kappsömn er hún um málflutn
ing og athafnir, svo sem hún á
kyn tili.
Bóndi hennar, Carl Rvden, er
sérstakt prúðmenni og val-
menni, og vill hann hverjum
manni vel. Hann hefir reynzt
konu sinni hinn ágætasti eigin-
maður, og um hana hefir hann
hugsað og það, er henni hent-
aði í veikindum hennar, svo að
vart mun þar verða betur gert
eða fyrir séð, og er heimili
þeirra jafnt fyrir beggja atgerð-
ir að öllu sem prýðilegast og
notalegast að búnaði öllum og
ýmiskonar föngum til liðsinnis
og risnu.
Við, sem höfum þékkt þau
hjón lengi og notið hjá þeim
margs góðs, óskum þeim öll
heila og hamingju, góðrar
heilsu og langra lífdaga.
Guðm. Gíslason Haqalín.