Alþýðublaðið - 19.08.1944, Blaðsíða 6

luKigardagur 19. ágút$t
Mynd þe.ssi var tekin, cr Georg VI. Bretakonngur kom í
heimsókn til aðalbækistöðvar Sir Bernard L. Montgomerys
hetjurnar írá Norður-Aíríku einh-vers staðar á Bretlandi,
Gsorg konungur er t'il vinstri á myndinni.
Féiagsdómurmn
Frh. af 2. sítstl.
Þá telur stefnandi og að stefndi
hafi með nefndu verkfalli bakað
sér tjón og sé hann bótaskyldur
fyrir það.
Stefndi byggir sýknukröfu
sína á því, að hér sé ekki um
verkfall að ræða af hálfu Dags-
brúnar, heldur sé vinnustöðv-
un þessi eðlileg og lögmæt af-
leiðing af löglega boðuðu verk-
falli Iðju, er hófst 1. þ. m. Er
sú staðhæfing hans studd þeim
rökum, að samkvæmt áðurgild-
andi samningum milli Iðju, fé-
lags verksmiðjufólks og stefn-
anda máls þessa, þar á meðal
þeim er féll úr gildi 31. f. m.
hafi Stáltunnugerðin verið með
al þeirra iðnfyrirtækja, er þeir
náðu til. í 24. gr. síðast nefnds
samnings sé svo ákveðiðí að allt
verksmiðjufólk hjá Félagi ísl.
iðnrekenda, sem sanmingurinn
nái yfir skuli vera félagar í' Iðju
Undanskildir séu þó meistarar
og verkstjórar. Af þessu leiðir,
segir stefndi, að vinna í Stál-
tunnugerðinni heyrir undir
starfssvið Iðju. Verkfall Iðju,
sem hófst 1. þ. m., eigl því að
lögum líka að ná til vinnu í
Stáltunnugerðinni, án tillits til
þess, hvort hún var þá fram-
kvæmd af félagsfólki úr Iðju,
eða úr öorum félögum. Kveður
stefnandi það vera reglu og að
því unnið innan verkalýðssarn-
takanna, að ekki sé við bví am-
sut þó félagar úr einu verkalýðs
félagi vmni á starfssviði ann-
ar::. .m sííkt eigi ekki að hafa í
för með sér neinn réttindamissi
fyrir félag það, er hlut eigi a^
máH. Af pessu leiði að eftir að
Iðia hafði fyrirskipað verkfall
hafi félagsmönnum úr öðrum
verkalýðsfélögum innan Alþýðn
sambandsins, en það standi að
verkfalli Iðju, verið óheimilt að
vinna í Stáltunnugérðinni. Dags
brún hafi því er Iðja hafi til-
kynnt því félagi, að verkfallið
næði til nefnds fyrirtækis, lagt
fyrir félagsmenn sína þar, að
hætta vinnu, telur hann það
brot á 18 gr. 1. nr. 80, 1938 af
hálfu forráðamanns Stáltunnu-
gerðarinnar, að hann lét Dags-
brúnarmenn vinna þar áfram.
Verði stefnda þvi ekki gefið
það að sök þó nú sé ekki unnið
í nefndu fyrirtæki.
Stefnandi hefir eindregið mót
mælt þessum rökstuðningi
stefnda. Heldur hann bví fram
að yfirstandandi verkfall af
hálfu Iðju geti aðeins náð til
fólks, sem séu félagar í því fé-
Iagi. Nú hafi menn þeir, sem í
Stáltunnugerðinni unnu, allir
tekið kaup og verið ráðnir sam
kvæmt kjarasamningi Vinnu-
veitendafélags íslands og Dags
brúnar og flestir þeirra verið
félagsmenn þess félags. Hafi sú
tilhögun verið upptekin á árinu
1941 og haldist æ síðan. Um
þetta hafi forráðamönnum Iðju
verið fullkunnugt, en ekki á
neinn hátt hafizt handa gegn
því. Neitar hann því að verfalls
ákvörðun Iðju geti verið lögleg
ur grundvöllur ‘ fyrir því, að
Dagsbrúnarmenn þeir, er hjá
honum unnu leggði niður vinnu
eða gefi stjórn Dagsbrúnar heim
ild til slíkrar fyrirskipunar, án
þess undirbúnings, sem heimil-
aður sé í II. kafla laga nr. 80
1938. Menn þeir er hjá honum
unnu hafi beldur ekki á neinn
hátt farið inn í starf áður
nefnds Iðjufélaga er hjá honum
vann og þátt tók í verkfalli
jfélagsins. Pórráðamanni S+ál-
tunnugerðarinnar hafi bví verið
það fvllkrmlega heimiít og víta
lau«f ■'ð balda starfsemi áfram
þrátt fyrir verkfall Iðju.
Eins og að framan er greint
tóku starfsínenn í Stáltunnu
gerffinni laun samkvæmt gild-
andi kjarasamningi Dagsbrún-
ar og Vinnuveitendaféíags ís-
lands, og voru 7 þeirra félags-
menn í Dagshrún. Þessir 7 voru
ekki félagar í Iðju og höfðu ekki
tekið þátt i ákvörðun b'ess fé-
lags um að hefia verkfall það,
er nú stendur vfir. Viðurkennt
er, að sú regla bafi að staðaldri
viðgengist i Stáltunnugerðini
síðan á árinu 1941, að bar væri
unnið aðallega af öðrum en Iðju
félögum og eftir kiarasamningi
við- Dagsbrún, og að þetta hafi
verið með vitund forráðamanna
Iðju. Hafi Iðja ekki meðan samn
inguf þess við iðnrekendur frá
30. júlí 1943 var enn í gildi,
heimt sér rétt þann er hún bygg
ir á 24. gr. þess samnings, að
starfsmenn Stáltunnugerðarinn
ar væru félagsmenn í Iðju.
Ekki hefir þvi verið haldið fram
í málinu, að aðrir félagsbundnir
AL8*YÐUBL*5I£_
starfsmenn Stáltunnugerðar
innar hafi orðið að vinna verk
Iðjufélaga þess, er bátt tok í
verkfaUin':, ui þess að starf-
ræksla hennar gæti haldið á-
fram. Að þessu athuguðu verð-
ur ekki talið, að verkfallsboðun
Iðju frá 1. þ. m. hafi verið lög-
legur grundvöllur til verkfalls
hjá þeim félagsmönnum Dags-
brúnar, er unnu í Stáltunnu-
gerðinni. Verður sú sýknu á-
stæða stefnda því ekki tekin til
greina.
Hins vegar verður að meta
verkfall það, er Dagsbrúnar-
menn gerðu hjá Stáltunnugerð-
inni 9. þ. m., samkvæmt á-
kvörðun félagsstjórnarinnar
sem samúðarverkfall af hálfu
stefnda. Því hefir ekki verið
haldið fram að ákvörðun Dags-
brúnar um verkfallið hafi verið
tekin samkvæmt ákvæðúm 15.
gr. laga nr. 80, 1938, né heldur
verið það tilkynnt með þeim
fyrirvara, sem umgetur í 16. gr.
sömu laga.Verður því að meta
nefnt verkfall ólöglegt og gera
stefnda að greiða sekt fyrir brot
á téðum lagagreinum. Þykir
hún hæfilega ákveðin samkv.
70. gr. sömu laga kr. 300.00 sekt
í ríkissjóð.
Þá verður að telja nægileg
rök fram komin fyrir því að
vinna í Stáltunnugerðinni hafi
fallið niður vegna nefndra að-
gjörða forráðamanna Dagsbrún
ar og ber 'það félag því skaða-
bótaábyrgð gagnvart stefnda á
tjóni nefndrar vinnustöðvunar.
Eftir þessum úrslitum þykir
rétt að dæma stefnda til þess
að greiða stefnda málskostnað
er ákveðist kr. 30,0.00.
Því dæmist rétt vera:
1. Verkfall það, er Varkamanna
félagið Dagsbrún lét hefja hjá
Stáltunnugerð J. B. Péturs-
sonar 9. þ. m. er ólöglegt.
2. Stefndi, Verkamannafélagið
Dagsbrún greiði kr. 300.00 í
ríkissjóð.
3. Stefndi, Verkamannafélagið
Dagsbrún er bótaskyllt gagn
vart Stáltunnugerð J. B.
Péturssonar.
4. Stefndi, Alþýðusamband ís-
lands f. h. Verkamannafélags
ins Dagsbrúnar greiði stefnda
Vinnuveitendafélagi íslands
f. h. Félags ísl. iðnrekenda
vegna Stáltunnugerðar J. B.
Péturssonar, kr. 300,00 í
málskostnað.
Dóminum ber að fullnægja
innan 15 daga frá birtingu hans
að viðlagðri aðför að lögum.“
Kyrrahahstyrjöldin
Frh. aí 5. sífhi
að bíða, að vígvél Japana verði
mölbrotin. Nú er sú tíð löngu
liðin, er þeir unnu hvern sigur-
inn af öðrum. Nú hefir stríðs-
gæfan fallið bandamcjnnum í
skaut. Straumhvorfin í Kyrra-
hafsstyrjöldinni eru augljós.
Mest er þó um það vert, að þau
gefa fyrirheit, um það að mik-
illa og góðra tíSinda muni að
vænta í næstu framtíð af bar-
áttu bandarnanna við að sigra
hina japönsku fulltrúa harð-
stjórnarinnar óg hatursins, sem
að undanförnu hafa mátt sín svo
mikils í veröld okkar, en eru
nú að fá sinn dóm upp kvéðinn,
að sönnu harðan dóm en þó
vissulega réttlátan og verðskuld
aðan.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN
Frh. af 4. sí5u.
að koma auga á hin augljósustu
sannindi. Kommúnistar vilja ekki
sterkt framkvæmdavald í landinu,
nema það sé skapað af þeim sjálf-
um, í þeirra anda, á rústum nú-
verandi þjóðskipulags. Þeir vilja
ekki jafnvægi í þjóðfélaginu,
vegna þess að upplausnin er þeirra
vopn og öngþveitið þeirra sigur.“
Þetta er sýnishorn af hugleið
ingum Vísis um það, sem koma
Skýrsla Landsl
Frh. af 4. síðu.
langsstjóra, er skyldi gera til-
lögur til Viðskiptaráðs um verð
lagsákvæði og hafa með hönd-
um framkvæmd þeirra og dag-
lega stjórn verðlagseftirlitsins.
Verðlagseftirlitið fékk mjög víð
tæka heimild til afskipta af verð
lagi. Skyldi það geta ákveðið
hámarksverð eða hámarksálagn
ingu á hvers konar vöru eða
þjónustu, þó ekki á vörur, sem
verðlagðar eru samkværnt sér
stökum lögum (aðallega land-
búnaðarvörur), og ekki heldur
á vörur, sem fluttar eru úr
andi. Tekið var frama, að ráðið
aaifði ekki vald til afskipta af
launum, sem ákveðin hafa ver-
ið með samningum stéttarfél-
aga. Lögin bönnuðu hækkun
verðs ó öllu !því, sem iháð væri
eftirliti Viðskiptaráðs, nema
leyfi þess kæmi til. — Fyrsta
verk Viðskiptaráðs og verðlags-
stjóra var að koma framkvæmd
verðlagseftirlitsins á traustari
og hagkvæmari grundvöll en
hún hafði verið á til þessa. Inn-
flytjendum var gert að skyldu
að senda verðlagsstjór afrit af
verðútreikningi sérhverrar vöru
sendingar. Með þessu eru allar
innfluttar vörur raunverulega
settar undir hámarksákvæði að
því er verzlun með þær í heild-
sölu snertir, því að verðlags-
stjóri gerir athugasemd við þá
verðútreikninga, sem sýna hærri
álagningu en hæfilegt er talið,
og hafa innflytjendur ávallt á-
kveðið verð með tilliti til þess.
Þá var heildverzlunum gert að
skyldu.að senda verðlagsstjóra
afrit af öllum sölunótum, og
smásalar voru skyldaðir til að
senda mánaðarlega skýrslu um
innkaup sín hjá heildsölum.
Reglur um verðlagningu vara
voru endurskoðaðar og gerðar
ákveðnari og hagkvæmari en
þær voru áður. Til þess að efla
eftirlitið utan Reykjavíkur, var
landinu skipt í 9 verðlagssvæði
og eftirlitsmaður skipaður fyrir
hvert þeirra. — Á árinu var sett
hámarksálagning á eftirtaldar
vörur, sem hámarksákvæði
höfðu ekki gilt um: Á rafmagns
vörur alls konar, niðursuðuvör-
ur, mótora, og á viðgerðarefni
(og varahluti) bifreiðaverk-
stæða, skipasmíðastöðva og
dráttarbrauta. Hámarksverð var
ákveðið á eftirtöldum vörum: Á
vissunT innlendum rafmagns-
tækjum, laxi, amboðum, inn-
lendum olíufatnaði, ölföngum
og rjúpum, og ennfremur á
bensíni, ijósaolíu og hráolíu.
Hámarksverð var sett á þjón-
ustu þessara aðila: Bifreiðaverk
stæða, skipasmíðastöðva, drátt-
arbrauta, veitingahúsa, mat-
selja, klæðskera, braðsauma-
stofa, kjólasaumastofa, skó-
smíða, hárgreiðslustofa, rakara
og múrara. Hin síðast töldu á-
kvæði náðu aðeins til múrvinnu,
og féllu Iþau niður samkvæmt
og féllu þau niður samkvæm
dómsúrskurði. í öllum þeim til-
fellum ,er hámarksókvæði voru
sett á vöru eða þjónustu, var á-
lagning eða verð lækkað frá
því, sem verið hafði og /ar
lækkunin oftast veruleg. — í
desember fyrirskipaði Við-
skal að styrjöldinni lokinní.
Og vissulega blandast engum
hugur um það, að ýmsar breyt-
ingar fara í hönd, jafnt í
stjórnmálum sem á öðrum
sviðum. Það eru til dæmis
litlar líkur á því, að hinn. fjöl-
menni kjósendahópur, sem
fylgt hefur Sjálfstæðisflokkn-
um að málum, sætti sig við það
miklu lengur en orðið er, að Ijá
brautargengi þeirri fámennu í-
haldsklíku, sem nú hefur allt
ráð Sjálfstæðisflokksins í hendi
sér. Þar má vænta þeirrar riðl
unar í flokkaskiptingunni, sem
Vísir talar um.
lankans 1943
skiptaráð allmikla lækkun á út-
söluverði bóka, er komið hefðu
út eftir 1. október 1943, og
mælti svo fyrir, að verð á bók-
um skyldi háð samþykki verð-
lagsstjóra. Sölulaun bóksala.
höfðu verið 25% af útsöluverði
bóka, en nú ákvað Viðskiptaráð,
áð bókaútgefendum væri ekki
skylt að greiða bóksölum hærri
sölulaun en 20% af bókaverði.
— Breytingar voru gerðar á
eldri ákvæðum, t. d. var álagn-
ing lækkuð nokkuð á vefnaðar
vöru og skófatnaði. Hámarksá-
lagningin á skömmtunarvöruöK
hélzt óbreytt á árinu. — Þegar
farmgjöld í Ameríkusiglingum
voru hækkuð í maí 1943,
var inntflytjendum bannað
að reikna álagningu á hækkun-
ina, og skömmu síðar voru á-
kveðnir nýir álagningarstigar,
sem tóku tillit til þessarar breyt
ingar. — Þar sem í gildi er baim
við hækkun flestra vörutegunda
og annarra verðmæta, fær verð-
lagsstjóri fjölmargar beiðnir
um leyfi til þess að hækka verð.
Er þá að aflokinni athugun
kveðinn upp úrskurður um synj
un eða um leyfi til verðhækk-
unar. Hefir þannig verið ákveð-
ið hámarksverð á mörgum iðn-
aðarvörum og fleiru, þótt eng-
in tilkynning hafi um það verið
birt. — Um haustið var ákveðið
með lögum, að meðan verðlag
það á innlendum afurðum gild-
ir, sem samkomulag varð um í
Landbúnaðarvísitölunefnd, skuli
útsöluverð þeirra vara, sem
Mjólkurverðlagsnefnd og Kjöt-
verðlagsnefnd ákveða verð á,
vera háð samþykki Viðskipta-
ráðs. Við ákvörðun útsöluverðs
skal miðað við það verð til
bænda, sem Landbúnaðarvísi-
tölunefnd ákvað, að viðbættum
óhjákvæmilegum kostnaði.
I lögum um innflutning og
gjaldeyrismeðferð, sem áður er
getið, var svo ákveðið, að Við-
skiptaráð skyldi fara með
skömmtunarmál, en dagleg
stjórn Skömmtunarskrifstofu
ríkisins er eins og áður í hönd-
um stjórnskipaðs formanns
hennar. - Matvælaskammtarnir
voru lainir sömu og árið áður,
að öðru leyti en því, að kaffi-
skammturinn var frá 1. apríl
hækkaður úr 350 gr. í 400 gr.
á mánuði og frá 1. júlí 500 gr.
— Hinn 18. febrúar 1943 gaf
Atvinnumálaráðuneytið út reglu
gerð um skömmtun á bensíni.
Voru bifreiðar flokkaðar eftir
stærð og notkun og skammtur
ákveðinn fyrir hvern flokk. Frá
1. maí voru skammtarnir auknir
lítið eitt, en frá L september
voru þeir aftur lækkaðir. •—
Með reglugerð Viðskipamála-
ráðuneytisins 10. marz 1943 var
tekin upp skömmtun á hjólbörð
um og slöngum til bifreiða.
Skyldi sala á þessum vÖruna
aSeins fara fram gegn innkaups
leyfi frá bifreiðaeftirlitsmönn-
um, er skyldu fullvissa sig um
það, að umsækjendur ættu ekld
nothæfa hjólbarða eða slöngur.
Engum skyldi þó úthlutað meír
á ári en 4 hjólbarðar og 3 slöng
ur, þegar um vörubifreið, séi-
leyfis- eða leigubHreið væri. að
ræða, en 2 hjólbarlar og 1
slangager um einkabi íð vseri.
að ræða. Framan af árinu var
sala þessara vörutegunda í hönd
um skilanefndar Bifreiðaeinka-
sölu ríkisins, en í júní var hún
fengin í hendur aðilum, er vorti'
til þess löggiltir af Viðskipta-
ráði. — Hinn 21. maí 1943 gaf
Viðskiptaráðuneytið út reglu-
gerð um skömmtun á gúmmí-
stígvélum karlmanna (nr. 7 og
stærri). Skyldi sú vara aðeins
fást keypt gegn innkaupsleyfi,
er gefið væri út af skömmtun-
aryfirvaldi hvers kaupstaðar
eða hrepps til þeirra einna, er
þyrftu nauðsynlega á gúmmí:
stígvélum að 'halda vegna at-
vinnu sinnar.