Alþýðublaðið - 23.08.1944, Qupperneq 6

B
Þýzkur varðmaður í Holiandi
eér sést iþýz'kur varðmaður í Hollandi, sem ihorfir yfir landið, er
Þjóðverjar" hatfa hleypt vatni á til iþess að torvelda væntanlega
innrás bandamanna. Myndin var birt í þýzku blaði á síðasta vori.
Róbert Ley
Frb. atf 5. síðu
var eigi aðeins komið fyrir skríf
stotfum vinnufylkingarinnar,
heldur var hún og skemmtistað
ur hinna nýju leiðtoga verklýðs
málanna á Þýzkalandi og
minnti í senn á höll og drykkju
knæpu. Þar var meðal annars
komið fyrir listaverkum úr lista
satfni prússneska ríkisins, sem.
Gröring lánaði vinnufylkingunni’.
Listaverk þessi voru sjónar-
vottar að því, er leiðtogar þýzku
vinnutfylkingarinnar sátu þarna
að sumbli og rufu kyrrð Tier-
gartens á fögrum sumarnótt-
um.
*
EN ÞRÁTT fyrir þessi afrek
sín, mun Róbert Ley þó
hafa fundizt hann harla einangr
aður innan hins þýzka þjóðfé-
lags. Það var því næsta mikil
upphefð fyrir hann, er Hitler
skipað svo fyrir, að hertoginn
og hertogaynjan af Windsor
skyldu vera gestir hans, þegar
þau sóttu Þýzkaland heim.
Hann sá um það, að erlendir
fréttaritarar væru viðstaddir,
og áttu þeir að kunngera heim-
inum hversu ‘honum færist vel
úr hendi að stjórna mótttök-
unni og veita hinum tignu gest
um. En áf fréttum þeim að
dæma, sem af þessu bárust, gæti
maður mun fremur haldið, að
um gamanleik hefði verið að
ræða en móttökuhátíð þjóð-
höfðingja til handa. Við birt-
um hér ummæli eins fréttarit-
arans til þess að gefa lesendan-
um tækifæri til þess að dæma
um það, hvort hér muni vera
ofmælt af okkar hálfu:
„Hann gekk fram og aftur ó-
styrkum skrefum í anddyri
Keiserhofgistihússins, meðan
hann beið eftir hertogahjónun-
um, og tvisvar skipaði hann
förunautum sínum að færa sér
bjór og brennivín. Hann þurrk-
aði sér um háls og munn með
vasaklút sínum, sem var með
ótal rauða bletti. Hann sneri
sér að okkur, erlendu frétíarit-
urunum, og brýndi fyrir okkur
að koma fram af tilhlýðilegum
virðuleik.
Hertogaynjan steig út úr lyft
unni, glæsileg ásýndum og ör-
ugg í allri framkomu. Hún var
klædd dökkum ferðafötum. Her
toginn kom á hæla henr.i og
virtist dálítið undrandi, er lág-
vaxni maðurinn í .einkennisbún
ingi nazista sló saman hælum
og heilsaði með Hitlerskveðju.
Ley hugðist fagna hertogahjón-
unum með nokkrum orðum, en
var svo óstyrkur, að hann mátti
ekki mæla. í þess stað gerðist
'hann blóðrauður í framan.
Hann þreif hönd hertogaynj-
unnar og laut henni svo djúpt,
að yarir hans snurtu hönd henn
ar. Hertoginn brá við og steig
fram, rétti Ley höndina og heils
aði á þýzku.“
Það verður að teljast vel til
fundið að skírskotað sé til bók-
ar Pierre Huss, Heil and Fare-
well, þar sem er lýst öðrum
þætti þessarar heimsóknar. Ró-
bert Ley hafði þá setið veizlu
í nýtízku þýzkri verksmiðju á-
samt hertogáhjónunum. Þar
hafði hann drukkið helzt til
fast og á heimleiðinni sofnaði
hann og tók að hrjóta hátt í við
urvist hinna tignu ge'sta.
*
HITLER hefur nefnt Róbert
Ley' „bezta þjóðernisjafnað
armanninn“ og „mesta hug-
sjónamann sinn“. Ley er aftur
á móti höfundur ávarpsins „for
ingi“, og mun hann hafa verið
við skál, er hann fann það upp
Hann gerir og kröfU til þess að
vera viðurkenndur höfundur
kveðjunhar „Heil Hitler“, en
þann heiður rpunu þeir Júlíus
Streicher eiga sameiginlegan.
Ley er enn æðsti maður vinnu
fylkingarinnar þýzku. Það er
hlutverk hans, að þröngva tutt-
ugu milljónum hungraðra og ör
magna manna til þess að fórna
hinztu starfskröftum sínum áð-
ur en feigðardómurinn hrín á
nazismanum og vígvél hans
brotnar í spón.
SJómannaheiuiii
Frh. af 4. síðu.
því hefir verið sýnd er hin
bezta hvatning að efla starfið
sem mest, því að enn skortir
mikið á, að hér sé um fullkom
ið Sjómannaheimili að ræða. En
takmarkið, sem ber að stefna að
er, að hér rísi upp fullkomið
sjómanna- og gestaheimili, eins
og bezt tíðkast erlendis, er
starfi allt árið, og geti sett var-
enlegan svip á menningar og
samkvæmislíf Siglufjarðar.
St. Framsókn nr. 187 hefir
eins og að undanförnu annast
rekstur Sjómannaheimilisins,
og skipuðu stjóm þess þeir:
Pétur Björnsson, kaupmaður,
Óskar J. Þorláksson, sóknar-
prestur og Andrés Hafliðason,
forstjóri.
^S-£®YÐUBLA';Í£*ír* Miðvikudagina 23. ágúst 1944.
Útiguðsþjónusta á Skólavörðuhæó:
miisieri guðs."
Texti: Op. Jóh. 3, 12 a.
Þann er sigrar, mun ég
gjöra að stólpa í musteri
Guðs míns, og hann skal
þaðan aldrei út fara.
ÞEGAPv SÉRA HALLGRÍM-
UR sté í fyrsta sinni fram
fyrir altari i Hválsneskirkju,
mun fáa hafa grunað, að hann
yrði annar eins stólpi í musteri
Guðs og raun varð á. Og þeir
menn voru áreiðanlega til á Suð
urnesjum, sem þótti Skálholts-
ibiskupinn hafa sýnt ýmsum hátt
settum borgurum" óviroing með
því að veita embættið þessum
manni. Það höfðu ekki komið
nein köllunarbrétf frá söfnuðin-
um, eins og þó otft var venja á
þeim dögum, og næsta ósenni-
legt, að slík útnefning hefði
nokkurntíma fengist Hallgrími
í vil. í sókninni voru voldugir
menn með sjálfan sýslumann-
inn broddi fylkingar, sem átt
höfðu í erjum við hann. Það
hafði komið fram áður, að þess-
ir höfðingjar höfðu viljað
beygja sálusorgara sina fremur
en að sýna þeim viðeigandi holl
ustu. Og nú 'gekk þetta næst op
inherri ógnun að senda þeim
mann, sem hafði rokið úr skóla,
án þess að ljúka námi, — mann,
sem hafði orðið að þola dóm fyr
ir harneign, — og þegar prestur
inn hafði verið svona
breyskur, þá má nærri
geta, hvort ekki hetfir verið
reynt að tfinna eitthvað að kon-
unni hans, sem hafði átt heima
í níu ár meðal heiðingja og villu
trúarmanna, og var því ekki ó-
sennilegt að hún hefði orðið eitt
hvað blendin í trúnni. — Og
þó imá hatmingjan vita,' nemá
allt þetta hefði getað fyrirgef-
izt, nýi presturinn hefði
ekki verið iþekktur að því að
vera töluverður orðhákur í
bundnu miáli, og gat átt það til
að fleygja hendingum, sem
sýndu allt annað en auðmýkt
gagnvart burgeisum og valda-
mönnum og Ihatfði, ef því var
að skipta, bitt ónotalega isnögga
bletti á náunganum. Maðurinn
var óhirðmannlegur f háttum,
líkari óbreyttum bónda eða al-
þýðumanni heldur en félags-
bróður heldri manna, enda hafði
hann ekki verið annað en fó-
tækur verkamaður í Keflavík og
útróðrarmaður ó nesjunuim, síð-
an hann flæktist aftur til ís-
lands.
Biskupinn í Skálholti hafði
sennilega getið sér til um hæfni
séra Hallgríms og vitað meira
um lærdóm hans og hæfleika en
sýslumenn og stórtbændur í
Hvalsnessókn. En sjálfsagt hefir
þó engan órað fyrir 'því, að nýi
presturinn á Hvalsnesi ætti etft-
ir að verða þjónandi prestur á
öllu íslandi öldum saman. Ein
kynslóðin af annarri hefir talað
um séra Hallgrím eins og sinn
samtímamann. í hverri sveit
hetfir verið talað um hann eins
og hann væri húsettur þar {
sveitinni. Og allir sóttu eitthvað
til hans. Vér höfum ótt fleiri
stórskóld, og að minnsta kosti
einum manni í prestastétt hefir
verið jafnað til Hallgríms, sem
sálnaskáldi. Ég skal engu um
það spiá, hve mikið atf andlegum
ljóðum eða sólmum hins ágæta
Matthíasar lifir etftir hálfa
þriðju öld. Þjóðin mun nú fyrst,
er hin nýja sálmabók kemur út,
fá ókjósanlegt tækifæri til að
nota sólma hans 'við guðsþjón-
ustur. En eitt finnst mér ekki
óhorfsmál, að séra Hallgrímur
yxkir Ifremur sem prestur en
nokkurt annað sálmaskáild.
Matthias er líkari lofsyngjandi
safnaðarbarni eða þá einstakl-
ingi, sem lifir sínar hrilfningar-
RÆÐA SÚ, er hér fer á |
eftir var flutt á Skóla- .
vörðuhæð síðastliðinn sunnu
dag af sér Jakob Jónssyni til
minningar um 300 ára prests
vígslu séra Hallgríms Péturs-
sonar.
i
stundir í einrúmi fyrir augliti
Guðs. En mér liggur við að
segja, að þegar Hallgrímur yrk-
ir sé 'hann annað hvort fyrir alt-
arinu eða í stólnum eða hann
kemur í húsvitjunarferð og
klæðist hempu sinni á baðstofu-
gólfinu. Og hann talar við alla
með sama myndugleik, — og í
söfnuði hans er.u nú menn og
konur af öllum stigum og stétt-
um, börn, unglingar, fulltíða
fólk og gamalmenni. Þar eru
eldheitir trúmenn og dulsæis-
menn og veraldarvanir hygg-
indamenn. Fólk úr öllum stjórn
málaflokkum landsins nemur
staðar og hlustar, þegar séra
Hallgrmur tekur til máls. Og
menn finna til brennandi þakk
lætis til þessa snillings, ekki
vegna þess, að hann var snilling
ur, — heldur» vegna
þess, að hann var sálu
hirðirinn, sefn með snilligáfu
orðsins leiddi mannshjörtun að
svalalind Guðs sjálfs.Þegar sú
lind sprettur tærast fram, er það
ekki aðeins skáldskapur, heldur
Guðs orð, sem Hallgrímur talar.
En séra Hallgrímur hefði
aldrei orðið slíkur prestur allra
alda og allra kynslóða, hefði
kirkjan ekki haft þýðingu fyrir
hann sjálfan. Hefði hann
ekki verið jbiggjandi gagnvart
'kirkjunni, gat hann ekki
heldur orðið veitandi með
þeim hætti, sem hann
varð. Vígsludagurinn er áreið-
anlega einhver örlagaríkasti
dagur { ævi sérhvers prests. Og
engin illviljaður árásarmaður
eða harðvítugur og dómharður
gagnrýnandi getur auðmýkt
þrestinn meir en vígslan sjálf
hlýtur að gera. Sú stund væri
nægileg til þess að kremja hina
hörðustu sál otfan í duftið, — etf
hún fyndi ekki náðarhönd al-
mættisins sjálfs koma til móts
við sig. Ég gseti hugsað mér, að
hönd Brynjólfs biskups ó höfði
Hallgríms batfi orðið honum
þung það augnablik, sem hann
hugsaði til liðinna daga. Sjálf-
sagt hefði Hallgrímur ekki þá
stundin þurfti að sækja brodd-
ana af Suðurnesjum til
þess að segja sér til
syndanna. En hönd bisk-
upsins boðaði honum annað um
leið: Fullkomna sátt, fyrirgefn-
ingu og frið við kirkju Krists.
Hann haíði raunar aldrei hætt
að vera barn þesarar fcirkju. Á-
reiðanlega hatfði hann fundið í
boðskap kirkjunnar þá huggun
og istyrk, er harm þurfti mest
með í Kaupmannahöfn, dagana,
sem útlitið var dimmast. En
isennilega hafði hann þó upp úr
því hætt að gera sér vonir um a*
verða prestur. En nú var allt
þetta 'breytt, — vígsludagurinn
gerði hann ekki aðeins að barni
kirkjunnar, heldur þjóni henn-
ar — og trúuðum manni
er ekkert embætti æðra.
Kirkjan er furðuleg stofnun
Hún er þrátt fyrir alla
sína ágalla, lik Kristi sjáltf-
um í því að auðmýkja manninn
og upphefja hann um leið. Og
nú gatf kirkjan þessu ævintýra-
lega skáldi og atfdankaða náms-
manni nýjan þrótt, aukna virð-
ingu og óendanlega andlega auð
legð. Hún hafði gefið honum arf
íhelgra fræða, sem varð honum
yrkisefni. Nú gaf hún honum
starfssvið, sem kom honum í
enn nánari kynni við innstu
þörf mannanna. Hún gaf hon-
um nýja reynzlu við helgiþjón-
ustu, sem hlaut að setja sitt
mark lá skapgerð hans og til-
finningalíf. Og kirkjan, með náð
araneðölum sínum, hjálpaði hon
um til Iþess að opna sál sína
fyrir innstreymi æðri máttar,
og taka við gjötfum hins heilagá
anda á' innblástursaugnablikum
hans. Það er kirkja Krists, sem
hefir gefið hinni íslenzkn þjóð
höfund Passíusálmanna..
Ef séra Hallgrímur Pétursson
væri komimi hingað í dag og
væri spurður, hvaða stofnana
hann persónulega mundi hafa
þurft að sækja mest til, af þeim
sem hér eru í Reykjavík, getur
auðvitað margt komið til greina
Hann var athafnamaður, dug-
andi bóndi, fræðimaður, bók-
menntafrömuður, — en í með-
vitund íslenzkrar alþýðu ■ er
hann fyrst og fremst tvennt:
(holdisveikisjúklingur óg prestur.
Og ef vér svo segðum við hann,
að nú væri alla þj óðina farið að
langa til að reisa eitthvert var-
anlegt minnismerki, sem þakk-
l.ætisvott fyrir prestþjónustu
hans, iþá getur auðvitað enginn
sagt með tfullri vissu, hverju
hann mundi isvara. Sumir blaða
greinahöfundar hér í Reykja-
vík eru vissari í þeirri
sök en ég. En það
eru þó tvær stöfnanir, sem ég
veit með vissu, að mundu hatfa
orðið nátengdar persónulegu
'lffi hans. Það er holdsveikra-
spítalinn hérna suður í Kópa-
vogi, og það er kirkjan. Etf til
hefði verið góður holdsveikra-
spítali á hans dögum, hefði sjálf
sagt verið hægt að veita honum
að ýmsu leyti fullkomnari
hjúkrun en hann fékk hjá ást-
vinum sínum. Sjúkrahúsið
hetfði veitt honum hjúkrun. Er.
kirkjan gerði meir en að hjúkra.
Hún var Hallgrími lækninga-
stöfa Krists sjálifs, sem var
læknirinn mesti og bezti, —
læknirinn, sem græddi undir
hjartans, og veitti hina æðstu
heilbrigði, hressingu og gleði.
Ekkert getur því átt betur við
en að þakka séra Hallgrími með
því að byggja kirkju.
Kirkjan, sem séra Hallgrím-
ur messaði í, að Saurbæ, um
það leyti sem Pássíusálmarnir
urðu til, var torfkirkja með
moldar eða hellugólfi, tveimur
skjágluggum, og ekki voru
sæti nema handa litlum hluta
safnaðarins. En sú kirkja var
byggð í iítffli sveit, á mestu
kúgunar og fátæktartímum, •—
tímum einokunar og úrræoa-
leysir.. En hvernig kirkju getur
þjóðin nú hafið byggingu á, —
öll þjóðin, með of fjár í innlend
um og erlendum bönkum og
mikhi peninga handa á milii?
— Vér erum stöd'd þar sem
kirkju Hallgríms hér
í Reykjavíkr er ætlaður staður.
Ég er hræddur um, að hann
ikynni því illa sjálfur, að sá
söfnuður, sem við hann er
kenndur, yrði árum saman
kirkjulaus. Hann myndi álíta
að landið þyrfti kirkju með. Og
ömurleg Hallgrímsminning er
það, ef hér yrði i mörg ár eða
áratugi ekki svo mikið sem torf
kirkju með skjágluggum, —
heldur aðeins hin auða lóð. Því
þjóðina dreymir um, að hér rísi
kirkja, þar sem sálmar Hall-
gríms haldi áfram að ylja hjört
um manna, — þar sem menn
haldi áfram að finna það. að
hann er stólpi í musteri Guðs
í þessu landi, — og hann skal
þaðan aldrei út fara.